روانشناسی خانواده
سال:1397 | دوره:5 | شماره:2 |تعداد مقالات:6

والدین نقش مهمی در وضعیت تحصیل فرزندان خود دارند. موفقیت تحصیلی دانش آموزان تک سرپرست در بستر رابطه والد-فرزند یکی از بحث برانگیزترین موضوعات است که مورد نظر دانش آموزان و خانواده ها است. بنابراین، هدف این پژوهش کیفی واکاوی رابطه والد-فرزند در مسیر موفقیت تحصیلی دانش آموزان مادر سرپرست بود. مشارکت کنندگان10 نفر از دانش آموزان دختر دبیرستانی تحت حمایت انجمن صاحب الزمان (عج) در شهر اصفهان بودند. داده ها در طول مصاحبه های نیمه ساختاریافته جمع آوری و با استفاده از روش تحلیل مضمون، تحلیل شدند. یافته ها شامل یک مضمون اصلی به نام رابطه والد-فرزند در مسیر موفقیت تحصیلی و شش مقوله شامل ادغام نقش پدرانه و مادرانه، خانواده رابطه مدار، حمایت مادرانه، تأمین نیازهای رشدی، الگوپذیری از مادر و موفقیت جویی بود. می توان نتیجه گرفت این پژوهش درک تازه ای از رابطه والد-فرزند در تجربه موفقیت تحصیلی دانش آموزان مادر سرپرست ارائه داده است. بدین صورت که ادغام نقش پدرانه و مادرانه همراه با تداوم حمایت مادرانه، ایجاد محیط رابطه مدار در خانواده و تأمین نیازهای رشدی فرزند از مهم ترین مسئولیت های مادران است. همچنین، الگوپذیری از مادر و موفقیت جویی می تواند بر وضعیت تحصیلی دانش آموزان تأثیر مثبت داشته باشد.

قلدری به عنوان برجسته ترین نوع خشنونت در مدارس به یک حالت عدم تعادل قدرت بین دو نفر تعریف می شود که در آن فرد قوی تر به کرات و به اشکال مختلف فیزیکی، کلامی یا روانشناختی باعث آزار و اذیت و صدمه در فرد ضعیف تر می شود. هدف پژوهش حاضر تعیین نقش میانجی همدلی در رابطه بین کارکردهای خانواده و رفتارهای مرتبط با قلدری بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه ی دانش آموزان پسر دوره متوسطه اول شهرستان بستان آباد در سال تحصیلی 98-1397بود. 245 دانش آموز در این پژوهش شرکت کردند. شرکت کنندگان ابزار سنجش عملکرد خانواده (FAD)، پرسشنامه قلدری/ قربانی (B/VQ) و مقیاس همدلی هیجانی متعادل (BEES) را تکمیل کردند. نتایج پژوهش نشان داد کارکرد ضعیف خانواده با همدلی رابطه منفی و معنادار و با رفتارهای مرتبط با قلدری رابطه مثبت و معنادار دارد. نتایج همچنین مشخص ساخت همدلی با رفتارهای مرتبط با قلدری رابطه منفی معناداری دارد. ضرایب تأثیر نشان داد کارکرد ضعیف خانواده به صورت منفی و معنادار بر همدلی و به صورت مثبت و معنادار بر رفتارهای مرتبط با قلدری تأثیر دارد. ضریب تأثیر مسیر همدلی به رفتارهای مرتبط با قلدری نیز معنادار بود. همچنین کارکرد ضعیف خانواده به صورت غیرمستقیم و از طریق میانجی گری همدلی بر رفتارهای مرتبط با قلدری تأثیر مثبت و معنادار داشت. بنابر نتایج پژوهش کارکردهای خانواده به صورت مستقیم و هم به صورت غیرمستقیم از طریق همدلی بر رفتارهای مرتبط با قلدری تأثیر دارد. یافته های به دست آمده از پژوهش حاضر می تواند در جهت پیشگیری از رفتارهای مرتبط با قلدری مورد استفاده روانشناسان و متخصصان امر قرار گیرد.

: طلاق عاطفی از مهمترین آسیب هایی است که خانواده با آن مواجه بوده و مهمترین عامل از هم گسیختگی خانواده است. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش الگوهای ارتباطی خانواده و ساختار انگیزشی در پیش بینی طلاق عاطفی زوجین بود. یکصد و شصت و یک فرد متأهل (87 مرد و 74 زن) در این پژوهش شرکت کردند. شرکت کنندگان پرسشنامه تجدیدنظر شده الگوهای ارتباطی (FCPQ-R)، پرسشنامه دﻏ ﺪ ﻏ ﻪ ﻫ ﺎ ی ﺷ ﺨ ﺼ ﯽ (PCI) و مقیاس طلاق عاطفی (EDS) را تکمیل کردند. نتایج نشان داد که طلاق عاطفی با ساختار انگیزشی انطباقی و الگوی ارتباطی گفت و شنود رابطه منفی و معنادار ولی با ساختار انگیزشی غیرانطباقی و الگوی ارتباطی همنوایی رابطه مثبت و معناداری دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد 45 درصد از واریانس طلاق عاطفی توسط متغیرهای ساختار انگیزشی و الگوهای ارتباطی خانواده تبیین می شود. بر اساس نتایج به دست آمده می توان بیان کرد که با ارائه آموزش های لازم در جهت بهبود الگوهای ارتباطی خانواده و ساختار انگیزشی انطباقی زوجینی که مشکل طلاق عاطفی دارند یا متقاضی طلاق هستند می توان طلاق عاطفی را کاهش داد.

صمیمیت در ازدواج برای داشتن ارتباطات زناشویی و خانوادگی محکم ضروری است. هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی زوج درمانی گاتمن و هیجان محور بر صمیمیت زناشویی زوجین بود. بدین منظور از بین زوجینی که سال 1396در شهر شاهرود به مراکز مشاوره آرامش، افق و خانواده مراجعه کردند، تعداد 36 زوج انتخاب و بر اساس نمره پایین تر از میانگین در سازگاری زناشویی (DAS) همتا شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و یک گروه کنترل جایگزین و به پرسشنامه نیازهای صمیمیت باگاروزی (MINQ) در پیش آزمون و پس آزمون پاسخ دادند. یک گروه، 10 هفته زوج درمانی گاتمن و گروه دیگر 9 هفته زوج درمانی هیجان محور را دریافت نمودند، در حالی که گروه کنترل در لیست انتظار بودند. نتایج نشان داد که هر دو روش زوج درمانی گاتمن و هیجان محور بر صمیمیت زناشویی مؤثر است. همچنین بین دو گروه تفاوت معنادار وجود داشت. بدین صورت که گروه گاتمن در صمیمیت زناشویی موفق تر بودند. اگرچه تغییرات در همه مؤلفه های صمیمیت زناشویی در هر دو گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل معنادار بود اما این تفاوت ها بین دو گروه آزمایش در 4 مؤلفه صمیمیت عاطفی، روانشناختی، جنسی، تفریحی-اجتماعی معنا دار بود. بر اساس یافته های این پژوهش، می توان نتیجه گرفت که زوج درمانی گاتمن در مقایسه با زوج درمانی هیجان محور بر صمیمیت زناشویی زوجین مؤثرتر است.

وجود کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری اغلب نظام خانواده را تحت تأثیر قرار می دهد و تغییرات مهمی در زندگی خانواده ها و به ویژه نزد مادران ایجاد می کند. بررسی تجارب و اثرات ناتوانی یادگیری بر زندگی از زاویه دید والدین کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری به ویژه مادران این کودکان دارای اهمیت است. بر همین اساس، هدف این پژوهش دستیابی به تجربه مادران در زندگی با فرزند مبتلا به ناتوانی یادگیری بود. این پژوهش کیفی با استفاده از روش پدیدارشناسی و با نمونه گیری هدفمند اجرا شد. 10 مادر دارای فرزند مبتلا به ناتوانی یادگیری بر اساس معیارهای ورود به پژوهش انتخاب شدند. داده ها به روش مصاحبه های نیمه ساختاریافته جمع آوری شد و داده های مصاحبه ها به روش کلایزی تحلیل شدند. یافته ها سه مضمون اصلی احساسات ناخوشایند تجربه شده مادر (الف. احساس بی ارزشی، شرم و گناه، ب. احساس افسردگی، ج. پرخاشگری و عصبانیت، د. احساس ناامیدی و تنهایی)، نگرانی های اجتماعی و تحصیلی (الف. ضعف در بعضی درس ها، ب. پنهان کاری و ارتباط اجتماعی کم، ج. دلهره فرزندآوری)، تنش و تعارض خانوادگی (الف. درگیری و تعارض با همسر، ب. درگیری و تعارض در تعامل با کودک) را نشان دادند. این یافته ها می تواند اطلاعات لازم را در خصوص منابع حمایتی و اتخاذ راهبردهای حمایتی و درمانی برای مادران فرزند مبتلا به ناتوانی یادگیری جهت تأمین سلامت روان و بهبود زندگی آنها فراهم نماید.

از آنجا که بررسی و شناخت متغیرهای مؤثر بر بهزیستی روانشناختی از اهمیت بالایی برخوردار است، پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه علی غنی سازی کار-خانواده با بهزیستی روانشناختی با توجه به نقش واسطه ای تعادل کار-زندگی انجام شد. در این پژوهش 363 نفر(222 مرد و 141 زن) از کارکنان شرکت ملی حفاری ایران شرکت کردند. شرکت کنندگان پرسشنامه های غنی سازی کار-خانواده(WFE)، تعادل کار-زندگی(WLB)، خشنودی شغلی(JSQ)، خشنودی خانوادگی(FSQ) و سلامت روان(GHQ-12) را تکمیل کردند. یافته های پژوهش حاضر نشان دادند که الگوی پیشنهادی از برازش نسبتا خوبی با داده ها برخوردار است. برازش بهتر از طریق اعمال شاخص های اصلاحی به دست آمد. نتایج همچنین حاکی از آن بود که بین غنی سازی کار-خانواده و غنی سازی خانواده-کار با بهزیستی روانشناختی و نیز بین تعادل کار-زندگی و بهزیستی روانشناختی رابطه مثبت وجود دارد. رابطه غیرمستقیم غنی سازی کار-خانواده و غنی سازی خانواده-کار با بهزیستی روانشناختی از طریق تعادل کار-زندگی نیز مورد تأیید قرار گرفت. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که رابطه غنی سازی کار-خانواده و غنی سازی خانواده-کار با بهزیستی روانشناختی، تنها یک رابطه مستقیم نیست و تعادل کار-زندگی می تواند در این رابطه نقش واسطه ای ایفا نماید. توجه به راه های افزایش سرریزشدگی مثبت کار بر خانواده توسط مدیران سازمان، یکی از مهم ترین مضامین عملی پژوهش حاضر است.