مطالعات اجتماعی گردشگری
سال:1396 | دوره:5 | شماره:9 |تعداد مقالات:7

پدیده گردشگری سلامت، به عنوان یکی از رو به رشدترین بخش های صنعت گردشگری در جهان؛ امروزه به صورت یکی از صنایع جذاب در زمینه های اقتصادی، اشتغال زایی، معرفی فرهنگ ها و حتی ایجاد منافع سیاسی برای کشورها درآمده است. گردشگری سلامت، برای اقتصاد کشورهایی که در این صنعت فعالیت دارند، منافع بسیاری به همراه دارد. با توجه به نوپا بودن صنعت گردشگری سلامت و نیز رقابت شدید برای توسعه این صنعت میان کشورهای مختلف، مساله جذب و حفظ مشتریان، همواره اساسی ترین دغدغه گردانندگان صنعت گردشگری به شمار می رود. هدف از این مطالعه، بررسی اثر کیفیت درک شده خدمات (خدمات پزشکی و ارائه خدمات)، رضایت و اعتماد بر بازگشت گردشگران و استفاده مجدد آن ها از خدمات درمانی در بیمارستان ها و مراکز درمانی شهر مشهد است. از بین گردشگران خارجی حوزه سلامت که از خدمات پزشکی مراکز درمانی مشهد استفاده نموده اند، تعداد 206 نفر به روش نمونه گیری قضاوتی انتخاب و داده ها به وسیله پرسش نامه گردآوری شده است. نتایج تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق با استفاده از آزمون معادلات ساختاری، فرضیه های اثر مثبت و مستقیم کیفیت درک شده خدمات (خدمات پزشکی و ارائه خدمات) بر رضایت گردشگران سلامت را تایید می کنند. همچنین فرضیه های اثر مثبت رضایت گردشگران سلامت بر اعتماد به مراکز درمانی و کارکنان آن ها تایید گردید. اثر اعتماد گردشگران سلامت به مراکز درمانی و کارکنان این مراکز، بر بازگشت مجدد آن ها به ایران نیز مورد تایید قرار گرفت.

رفتارها و فعالیت های تفریحی نامناسب گردشگران ممکن است به شکل مستقیم و غیرمستقیم بر محیط مقصد گردشگری تاثیر منفی بر جای بگذارد، به همین دلیل کاهش میزان تاثیرات منفی گردشگری بر محیط زیست جزء اولویت ها و نگرانی های اصلی این حوزه است. بر این اساس، امروزه رفتار مسوولانه زیست محیطی گردشگران در مسیر دست یابی به توسعه پایدار گردشگری اهمیت و ضرورت زیادی یافته است. پژوهش حاضر در بهار 1395 با هدف تحلیل میزان مسوولیت پذیری اجتماعی گردشگران روستایی انجام شد. برای این منظور از روش شناسی توصیفی - تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و مطالعه میدانی(پرسش نامه) استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را 228 نفر از گردشگران 14 نقطه روستایی شهرستان خواف تشکیل داده اند. برای جمع آوری داده ها از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با ابزار پرسش نامه محقق ساخته بر اساس شاخص ها و مولفه های ابعاد پنج گانه مسئولیت پذیری اجتماعی مستخرج از ادبیات نظری استفاده شد. سطح پایایی ابزار اندازه گیری براساس ضریب آلفای کرونباخ، (0.869) است. نتایج و یافته های این پژوهش حاکی از آن است که گردشگران روستاهای نمونه در برخورداری از مولفه های مسئولیت پذیری اجتماعی، بالاتر از سطح مطلوب میانگین عددی 3 قرار دارند.

بررسی تلاش های تحقیقاتی صورت گرفته در هر حوزه، درک صحیحی از رویکرد نظری، روش ها و تکنیک های مورد استفاده تحقیق و چگونگی پیشرفت نظری و روشی در آن حوزه فراهم می کند. در کنار مباحث کلی در رابطه با ماهیت و تکامل دانش علمی، بحث های پارادایمی و پژوهش های نوین گردشگری می توانند فرضیاتی را در رابطه با تکامل دانش گردشگری ارائه کنند. در این نوشتار با بهره گیری از روش مرور نظا مند، آثار علمی - پژوهشی مطالعات اجتماعی گردشگری در ایران، با هدف آشکارسازی بینش و تفکر اجتماعی در مورد گردشگری بررسی شد. به تاسی از مفهوم سازی کوهن از جامعه شناسی گردشگری، رویکرد مفهومی در مساله شناسی مطالعات اجتماعی گردشگری به چهار سطح گردشگر (علایق، نگرش ها، واکنش ها و نقش های او)؛ روابط میزبان و گردشگر؛ ساختار ها و کارکردهای گردشگری و پیامدهای گردشگری، طبقه بندی شد. یافته های پژوهش بیانگر آن است که مهمترین موضوع اجتماعی مورد توجه محققان گردشگری در ایران، ساختار و کارکردهای گردشگری بوده و پس از آن عمده مقالات به گردشگر پرداخته اند و پیامدهای گردشگری و روابط گردشگر و میزبان به ترتیب در مراتب سوم و چهارم اهمیت قرار داشته است. یافته ها نشان می دهد که موضوع گردشگری چندان مورد اقبال جامعه شناسان در ایران نبوده است و جغرافی دانان تفوق بیشتری در تولید و انتشار مسایل اجتماعی گردشگری داشته اند. یافته ها شواهدی از رشد مطالعات بین رشته ای در موضوع گردشگری در ایران را نشان نداده و بیشتر موید پژوهش های چندرشته ای است که عمدتا با بهره گیری از روش های کمی و با نظرسنجی از ذینفعان و کارشناسان انجام شده است. نتایج نشان داد خلاءهای مفهومی و روشی زیادی برای توسعه دانش بین رشته ای گردشگری و تاثیرگذاری آن در مسایل سیاست گذاری، توسعه و مدیریت گردشگری تجاری در ایران وجود دارد.

رستوران داری یکی از زیرمجموعه های مهم صنعت گردشگری است که تاثیر بسزایی در افزایش جذابیت مقصدهای مختلف گردشگری دارد. همچنین غذا می تواند به عنوان سفیر فرهنگی جوامع، نقش ایفا کرده و موجبات ترویج زوایای مختلف فرهنگی را فراهم سازد. از جمله عواملی که می تواند جایگاه رستوران داری را در ایران توسعه و بهبود بخشد، به کارگیری روش ها و مفاهیم نوینی همچون مشارکت برند است. هدف این پژوهش بررسی تاثیر عناصر مشارکت برند بر رضایت و وفاداری مشتریان در رستوران های زنجیره ای سطح شهر تهران است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی، بر اساس ماهیت داده ها کیفی و از نظر روشِ گردآوری داده ها، اسنادی و پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق، رستوران های زنجیره ای شهر تهران است. از این رو، پیمایشی با استفاده از 268 پرسش نامه به روش نمونه گیری در دسترس، انجام شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های کولموگروف - اسمیرنوف، ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل عاملی تاییدی، مدل معادلات ساختاری و ارزیابی مدل مفهومی پژوهش از طریق تحلیل مسیر به روش حداقل مربعات جزئی با استفاده از نرم افزار پی ال اس انجام شده است. نتایج تحقیق حاکی از وجود تاثیر مثبت و معنادار مزیت قیمت، پاداش های تبلیغاتی و پشتیبانی خدمات به عنوان سه بخش اصلی از عناصر مشارکت برند بر رضایت و وفاداری مشتریان است، لذا مشارکت برند به عنوان یک استراتژی موثر بازاریابی می تواند مدیریت رستوران ها را قادر سازد علاوه بر جلب بیشتر رضایت مشتریان، سیاست گذاری بهتری را جهت تحقق اهداف به انجام رسانند.

با وجودی که در سال های اخیر تحقیقات بسیاری در مورد انگیزه های گردشگری انجام شده است، اما می توان گفت تحقیق در مورد انگیزه های گردشگری مذهبی در دوران نوباوگی خود قرار دارد و مطالعات انگشت شماری در این زمینه صورت گرفته است. محققان این حوزه تاکنون در ایجاد تمایز میان بخش های گردشگری مذهبی و زیارتی به اجماع دقیقی نرسیده اند. موفقیت بازاریابی مقصد باید از طریق یک تحلیل جامع از انگیزش گردشگران هدایت شود، و بدین دلیل این مقاله به بررسی و اولویت بندی انگیزه های گردشگران مذهبی عراقی پرداخته است. مرور ادبیات گذشته در مورد انگیزش نشان می دهد که تحلیل انگیزه ها بر اساس دو بعد عوامل رانشی و کششی مورد قبول بسیاری از پژوهشگران گردشگری بوده است. این تحقیق توصیفی - پیمایشی مبتنی بر مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و استفاده از پرسشنامه است. در این مطالعه 385 پرسشنامه در میان گردشگران عراقی شهر مشهد توزیع شد. 38 گویه و 10 متغیر پنهان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل متغیرهای اصلی از روش تحلیل عاملی تاییدی بهره گرفته شد. پس از بازبینی نهایی، 247 پرسشنامه پذیرفته شدند. روایی، پایایی و برازش داده ها تایید، و در نهایت برای رتبه بندی عوامل از آزمون فریدمن بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که در میان عوامل رانشی انگیزه های معنوی و خودشکوفایی از بالاترین اولویت برخوردارند و بعد از آن انگیزه احترام و کسب پرستیژ، انگیزه خانوادگی، جست وجوی امنیت و آرامش، انگیزه تفریحی و فراغتی، انگیزه یادگیری و کنجکاوی، انگیزه فرهنگی و در میان عوامل کششی به ترتیب انگیزه های مذهبی - فرهنگی، جاذبه های تفریحی و ویژگی های زیرساختی قرار دارند.

گسترش صنعت گردشگری علاوه بر ابعاد مثبت می تواند ابعاد منفی بسیاری نیز در زمینه های اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و زیست محیطی در پی داشته باشد. مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیل ساختاری، به مرور و تجزیه و تحلیل پژوهش های پیشین و نظرات کارشناسان پرداخته است. هدف اصلی این مقاله شناسایی و اولویت بندی اثرات مثبت و منفی گردشگری در مقیاس ملی و در جریان روند توسعه گردشگری ایران است. این اثرات شامل اثرات اقتصادی (افزایش درآمد، ایجاد اشتغال، افزایش هزینه های زندگی، ایجاد تورم و غیره)، اثرات اجتماعی - فرهنگی (افزایش مشارکت و سرمایه اجتماعی، احیای ارزش های محلی، افزایش شکاف اجتماعی، مصرف گرایی و غیره) و اثرات زیست محیطی (بهبود کیفیت محیط، ترویج معماری سبز، کاهش سطح سرانه های طبیعی، کاهش ظرفیت تحمل فیزیکی و غیره) است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل سیستمی در محیط نرم افزار Micmac ستفاده شده است. پژوهش حاضر ضمن ارائه و تنظیم مهم ترین عوامل تاثیرگذار و تاثیرپذیر در ابعاد اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی - فرهنگی، حاکی از آن است که برای رسیدن به یک سیستم پایدار در گردشگری توجه به اثرات منفی تاثیرگذار به ویژه در حوزه زیست محیطی در درجه اول اهمیت قرار دارد و در مرحله دوم می باید بر کاهش اثرات دو وجهی و ریسک به جهت غیرقابل پیش بینی بودن، تمرکز شود.

هنگامی که بحث رضایت مندی گردشگران از یک جاذبه مطرح می شود، باید به مولفه های مرتبط با ارزیابی رضایت مندی توجه نمود. به هر میزان رضایت، توقعات و انتظارات گردشگران تامین شود به همان میزان جذب گردشگر و توسعه گردشگری محقق می شود. بر این اساس، پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که «عوامل موثر بر میزان رضایت مندی گردشگران داخلی و خارجی از مجموعه میراث جهانی بیستون چیست؟» با توجه به هدف پژوهش، نوع تحقیق، کاربردی و روش تحقیق، پیمایشی - تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی و در تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و استنباطی (تحلیل عاملی و آزمون تی مستقل) استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق، گردشگران داخلی و خارجی بازدید کننده از مجموعه تاریخی بیستون هستند. تعداد نمونه لازم به علت مشخص نبودن تعداد دقیق جامعه آماری با استفاده از فرمول کوکران 384 گردشگر داخلی و 384 گردشگر خارجی محاسبه شد. یافته های پژوهش بر اساس آمار استنباطی (روش تحلیل عاملی) نشان می دهد که 6 مولفه موثر بر رضایت مندی گردشگران شامل کیفیت محیطی، کیفیت خدمات، کیفیت رفتار جامعه میزبان، کیفیت هزینه خدمات، کیفیت امنیت، کیفیت خدمات حمل و نقل است. همچنین نتایج نشان می دهد کیفیت هزینه خدمات، کیفیت محیطی و کیفیت خدمات حمل و نقل مهم ترین عامل موثر در رضایت مندی گردشگران داخلی و خارجی است.