پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1384 | دوره:11 | شماره:4-3 (38-37) |تعداد مقالات:8

این پژوهش بر اساس یک مفهوم چهار بعدی از جامعه شکل یافته است. این مفهوم برای جامعه چهار نظام اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی قایل است. در این تحقیق، چهار فرضیه اساسی در ارتباط با توسعه علم مطرح شده است. در فرضیه اول بین سطح توسعه اقتصادی و رشد علوم تجربی ارتباط متقابل وجود دارد. فرضیه دوم توسعه سیاسی، به ویژه آزادی سیاسی و مدنی، را مایه رونق علـمی می‎داند. در فرضـیه سـوم توسعه فرهـنگی زمینه سـاز توسعه عـلمی تلقی می‎شود و بالاخره، در فرضیه چهارم گفته شده است که توسعه اجتماعی هر جامعه‎، از طریق فراهم کردن سرمایه اجتماعی جدید زمینه را برای رشد علمی آن  مهیا می‎سازد. این فرضیه‎ها در یک مطالعه عرضی- ملی، بر اساس نمونه‎ای از 150 کشور جهان، آزمون شده‎اند. نتایج تحلیل‎های رگرسیونی چندگانه و الگوسازی معادلات ساختاری چهار فرضیه مذکور را تایید می‎کنند. درضمن، در این مطالعه یک الگوی خاص از روابط میان چهار متغیر اصلی با توسعه علم ]متغیر وابسته[ یافت شد. بر اساس نتایج این پژوهش چند پیشنهاد اساسی برای توسعه علم ارایه شده است.

اهدف از نگارش این مقاله تبیین نشانگرهای تدریس اثربخش در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و تعیین میزان تحقق آن در دانشگاه اصفهان است. نشانگرهای تدریس اثربخش در پنج مقوله طراحی و تدوین درس، ارایه درس،  مدیریت کلاس،  روابط انسانی و ارزشیابی عملکرد تحصیلی دانشجویان بررسی شده که به دلیل گستردگی، در این مقاله فقط مقوله ارایه درس مورد بحث قرار گرفته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از منظری دیگر کمی- کیفی است. در بخش کیفی با استادان نمونه کشوری مصاحبه و در بخش کمی عملکرد تدریس اعضای هیات علمی دانشگاه اصفهان ارزیابی شده است. برای انتخاب اعضای هیات علمی دانشگاه اصفهان از روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم استفاده شده و به منظور ارزیابی عملکرد افراد انتخاب شده، تعداد 1245 دانشجوی سالهای سوم و چهارم دوره کارشناسی در تحقیق شرکت داده شده‎اند. یافته های تحقیق نشان داد که در بخش کیفی استادان نمونه کشوری بر سه مقوله شروع و پایان مناسب درس، تدریس سوال محور و توام با مشارکت دانشجویان و برخی ملاحظات خاص تدریس تاکید داشته اند. در بخش کمی اعضای هیات علمی دانشگاه اصفهان با کسب نمره 60/3، بیش از حد متوسط به نشانگرهای ارایه درس توجه داشته اند. عملکرد اعضای هیات علمی برحسب دانشکده و مرتبه علمی تفاوت معناداری نداشته، اما عملکرد آنان برحسب سابقه تدریس متفاوت بوده است. اعضای هیات علمی دارای سابقه تدریس 10-1 سال نسبت به افراد دارای سابقه تدریس20-11 سال عملکرد بهتری داشته ‍ اند.

 با توجه به اینکه منابع انسانی ارزشمندترین منابعی هستند که کشورهای درحال توسعه می‎توانند از آنها برای نیل به توسعه بهره ببرند، لازم است که این جوامع در خصوص آموزش نیروی انسانی برنامه‎ریزی کنند. دانشگاهها بهترین مراکزی هستند که در هر کشور به تربیت نیروی انسانی مورد نیاز جامعه می‎پردازند. سازمانهای آموزش و پرورش می‎توانند با همکاری دانشگاهها نیروی انسانی مورد نیاز خود را تامین کنند. هدف از ارایه این مقاله آشنایی با علل گرایش معلمان دوره‎ ابتدایی استان کردستان به تحصیل در دور‎ه‎ های آموزش عالی و ترتیب اولویت آنهاست. روش تحقیق پیمایشی و برای جمع‎آوری اطلاعات از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. جامعه آماری شامل کلیه معلمان دوره ابتدایی استان کردستان است که در مراکز آموزش عالی به تحصیل مشغول هستند. با استفاده از روش نمونه ‎گیری تصادفی طبقه‎ای 260 نفر شامل 93 نفر زن و 167 نفر مرد انتخاب شدند که با ارسال پرسشنامه، اطلاعات از آنها جمع آوری شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون t ، تجزیه و تحلیل رگرسیون چند متغیری و تحلیل واریانس استفاده شد.  نتایج نشان داد که نیاز به ارتقای پایگاه اجتماعی (B=1.195)، نیاز به افزایش توانایی کاربرد دانش و مهارتهای شغلی(B=0.546)، تمایل به تدریس در دوره‎های بالاتر تحصیلی (B=-0.346) و تمایل به احراز مشاغل بالاتر و مهم‎تر(B=-0502) بیشترین تاثیر را در گرایش معلمان دوره ابتدایی استان کردستان به تحصیل در دوره‎های آموزش عالی دارند.  در پایان با استفاده از دو روش کتابخانه‎ای و میدانی و بهره‎ گرفتن از یافته‎ های حاصل از تجزیه و تحلیل رگرسیون و ماتریس همبستگی(رابطه هر یک از متغیرها)، با استفاده از روش تحلیل مسیر نتیجه مطالعه به ‎‎صورت یک مدل ترکیبی نظری – تجربی ارایه شده است.

اعطای امتیاز ورود به دانشگاهها، به عنوان یکی از روشهای ایجاد عدالت آموزشی، موضوعی است که به صورت قانونی در ایران دنبال شده و این پرسش را ایجاد کرده است که آثار آن بر کارایی درونی نظام آموزش عالی کشور چیست؟ به منظور پاسخگویی به این پرسش، عملکرد تحصیلی1610 نفر از دانشجویان رشته­های علوم انسانی پنج دانشگاه تهران، زاهدان، علامه طباطبایی، شهید باهنر و شاهد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان می­دهد که متوسط تعداد واحد انتخاب شده توسط دو گروه از دانشجویان یکسان، اما عملکرد تحصیلی دانشجویان آزاد بالاتر از دانشجویان سهمیه ای بوده است. دانشجویان سهمیه ای ورودی در تعداد بیشتری از واحدهای درسی خود مردود و تعداد بیشتری اخراج شده­اند. بنابراین، می­توان گفت که این گروه در عمل کارایی درونی نظام آموزش عالی کشور را کاهش داده و هزینه بیشتری را بر آن تحمیل کرده اند.

آزمون سراسری(کنکور) در ایران با نزدیک به یک و نیم میلیون شرکت کننده به پدیده اجتماعی قابل توجه در سالهای اخیر بدل شده است. از ابعاد مهمی که می ‎تواند به تحلیل و تفسیر این پدیده کمک کند، بررسی روانشناختی آن است. یافتن انگیزه های داوطلبان برای ورود به دانشگاه، به عنوان یکی از مبانی روانشناختی تقاضای عمومی برای آموزش عالی، هدف اصلی این تحقیق است. نمونه­های این تحقیق 1498 نفر زن و 804 نفر مرد مقیم شهر تهران و شرکت کننده در آزمون سراسری سال 1383 بودند که از جامعه داوطلبان مراجعه کننده به مراکز توزیع کارنامه انتخاب شدند. تحقیق حاضر از نوع پیمایشی است و برای اجرای آن از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. روشهای آماری تحلیل داده­ها شامل تحلیل عاملی و آزمون من _ ویتنی ویلکاکسون است. به این منظور، ابتدا از طریق مصاحبه اکتشافی با داوطلبان پرسشنامه ای حاوی سی سوال تنظیم شد. با اجرای پرسشنامه در دو مرحله مقدماتی و اصلی و تحلیل عاملی نتایج با نرم افزارSPSS   پنج انگیزه استخراج شد. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که انگیزه­های داوطلبان تهرانی برای ورود به دانشگاه به ترتیب اولویت عبارت‎اند از : منزلت اجتماعی ، محیط اجتماعی دانشگاه، انگیزه شغلی، علاقه تحصیلی و علمی و راه حل موقت. همچنین، براساس نتایج این تحقیق داوطلبان زن نسبت به داوطلبان مرد به سه انگیزه اول اهمیت بیشتری می­دهند و انگیزه علاقه به تحصیل برای مردان مهم­تر است.

تغییرات سریع و وسیع در علوم و فناوری، توسعه علوم ارتباطات و انقلاب اطلاعات، جهانی شدن بازارها، افزایش رقابت روزافزون بین شرکتها برای تصاحب منابع و بازارها باعث شده است که اهمیت منابع طبیعی و خدادادی در فرایند توسعه ملی کاهش و نقش دانش، نوآوری، خلاقیت، تحقیق و توسعه و فناوری در آن به سرعت افزایش یابد. در چنین شرایطی توسعه ملی تابع ترکیب مناسبی از متغیرهای اقتصاد کلان, فضای کسب و کار اقتصاد خرد و اهداف و استراتژی‎های بنگاههای اقتصادی است و دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی از طریق تولید, توزیع و به‎کارگیری علوم و تکنولوژی موجب افزایش بهره‎وری بخشهای یاد شده می‎شوند. در این مقاله سعی شده است تا تاثیر هریک از عوامل مذکور در توسعه ملی بررسی و نحوه تعامل آنها با تاکید بر نقش تعیین کننده مراکز تحقیق و توسعه و فضای کسب و کار تحلیل شود.

امروزه، اکثر کشورها با مشکلات جذب نیروی انسانی آماده کار مواجه‎اند، به ویژه در کشورهای در حال توسعه که بخشی از این نیروها دانش‎آموختگان دانشگاهها هستند. از این رو، دولتها انواع سیاستهای اشتغالزایی متنوع مانند سیاستهای مستقیم و غیرمستقیم فعال، سیاستهای منفعل و سیاستهای تعدیل اقتصادی را انتخاب و اجرا می‎کنند. از آنجا که کشور ما به دلیل عدم توانایی جذب دانش‎آموختگان در اقتصاد با مشکل مواجه است و در سالهای آتی نیز به صورت چالشی جدی با آن رو به رو خواهد بود، بدین منظور این مقاله با هدف انتخاب موثرترین و کاراترین برنامه‎های اشتغالزایی با تاکید بر اشتغال دانش‎آموختگان دانشگاهها تدوین و در این خصوص، تجربه کشورهای مختلف و ایران از نحوه  به‎کارگیری و نتایج به دست آمده از اجرای انواع سیاستهای بازار کار بررسی شده است. همچنین، مشخص شده است که کشورهای موفق به ایجاد زمینه های تشویقی برای کارفرمایان ]مانند در نظر گرفتن تخفیفهای مالیاتی، ارایه خدمات مشاوره و راهنمایی، اعطای کمکهای علمی و مالی، انعطاف ‎پذیری قوانین و مقررات مثل حداقل دستمزدها[ به منظور به‎کار گیری دانش‎‎آموختگان دانشگاهی بسیار توجه می‎کنند. در این خصوص، پیشنهاد می شود که در کشور برنامه های انعطاف ‎پذیر بودن حداقل دستمزدها در استانهای مختلف، ایجاد مراکز مشاوره، ایجاد بانک اطلاعات و شبکه اطلاع رسانی در سطح استانی و کشوری برای درج نیازهای کارفرمایان و نیروی کار با پشتوانه قانونی و درنظر گرفتن تخفیفهای مالیاتی برای جذب نیروی کار جدید اجرا شوند.