آموزش در علوم انسانی
سال:1395 | دوره:- | شماره:2 |تعداد مقالات:7

سرمایه انسانی یکی از دارایی های مهم سازمان ها در دنیای مدرن محسوب می شود، سرمایه ای که کیفیت آن بیش از کمیت آن حائز اهمیت است. رشد و توسعه این سرمایه مستلزم پویایی و به روزرسانی مستمر است. آموزش هدفمند، منظم و ارتقای سطح دانش، توانایی و مهارت ها، یکی از ابزار مهم پرورش این سرمایه است. با همین رویکرد، بسیاری از سازمان ها، دوره های آموزشی متعددی را با صرف هزینه های قابل توجه برای توسعه منابع انسانی، برنامه ریزی و اجرا می کنند. صرف ارائه آموزش و اجرای دوره های آموزشی برای تحقق این هدف کافی نیست. پایش روشمند دوره های آموزشی و سنجش اثربخشی آنها می تواند به نوعی تضمین کننده اهداف سازمان ها در این زمینه باشد.این مقاله، سنجش اثربخشی دوره آموزشی با عنوان «دوره مددکاری اجتماعی و توان بخشی» را که سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران اجرا کرد، هدف قرار داده و برای نیل به این مهم، از مدل چهار سطحی «کرک پاتریک» استفاده کرده است. در هر یک از سطوح سنجش به اقتضای اهداف تدوین شده، از ابزار مختلفی همچون پرسشنامه و یا مصاحبه های نیمه ساختاریافته استفاده شده و نمونه مورد مطالعه نیز متناسب با هر سطح، از میان فراگیران و یا مدیران بالادستی فراگیران درون سازمان انتخاب شده است. با توجه به نتایج به دست آمده، بیش از هشتاد درصد فراگیران (در سطح واکنش) از کیفیت دوره آموزشی رضایت داشته اند. در سطح یادگیری، نزدیک به نود درصد از اهداف دوره تحقق یافته و محتوای دوره، اثربخش ارزیابی شده است. در سطح رفتار، تاثیر برگزاری دوره در تغییر رفتار کاری فراگیران، از نظر بیش از نیمی از پاسخگویان، اثربخش اعلام شده و در مجموع نیمی از پاسخگویان، دوره برگزار شده را با توجه به آثار و تبعات آن (سطح نتایج)، برای سازمان سودمند و اثربخش ارزیابی کرده اند.

امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، تمام جوانب زندگی بشر از جمله یادگیری را نیز تحت تاثیر قرار داده و موجب شده است تا بسیاری از دانشگاه ها و موسسات آموزشی در سراسر دنیا با به کارگیری امکانات دوره های یادگیری الکترونیکی به دنبال پاسخگویی به نیازهای روزافزون علاقه مندان به آموزش باشند. علی رغم سرمایه گذاری سنگین در زمینه آموزش های الکترونیکی، برخی از تحقیقات از نارضایتی دانشجویان و ترک ادامه تحصیل در اینگونه دوره ها گزارش داده اند. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی عوامل موثر بر تمایل تداوم به استفاده از سیستم های یادگیری الکترونیکی است. مدل مفهومی پژوهش، بر اساس مدل موفقیت سیستم های اطلاعاتی «دلون و مک لین» و تئوری عدالت سازمانی توسعه داده شد، تا بتواند نیت یادگیرندگان به ادامه استفاده از سیستم های یادگیری الکترونیکی را ارزیابی کند. جامعه آماری این پژوهش، دانشجویان دوره های الکترونیکی پردیس فارابی دانشگاه تهران بوده است. در نهایت 433 پرسشنامه از بین دانشجویان این دوره ها جمع آوری شد. برای تعیین روایی و پایایی پرسشنامه به ترتیب از نظرهای خبرگان و آلفای کرونباخ استفاده شده است. آزمون فرضیه های تحقیق با استفاده از فن مدل یابی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار آموس صورت پذیرفته است. تحلیل داده ها نشان می دهد که عدالت تعاملی، عدالت توزیعی و رضایت از استفاده از سیستم های یادگیری الکترونیکی، عواملی هستند که مستقیما بر تمایل به تداوم استفاده از سیستم یادگیری الکترونیکی موثرند، که از این میان رضایت از استفاده بیشترین تاثیر را بر تمایل به تداوم استفاده از سیستم یادگیری الکترونیکی دارد و بقیه عوامل به طور غیر مستقیم بر تمایل به تداوم استفاده از سیستم یادگیری الکترونیکی تاثیر دارند.

این مطلب که موفقیت سازمان های امروزی در درجه اول بستگی به سرمایه مدیریتی آنان دارد، امری کاملا پذیرفته شده و انکارنشدنی است. هدف از این پژوهش تدوین و رتبه بندی شاخص های استعدادهای مدیریتی مدیران مدارس آموزش و پرورش استثنایی قم است. پژوهش به روش آمیخته و به صورت ترکیبی از روش کمی و کیفی است. نمونه گیری بخش کیفی پژوهش، با فن گلوله برفی و با ابزار مصاحبه انجام شده است که بر مبنای آن، از میان 45 مدیر و معاون آموزش و پرورش استثنایی قم، 12 نفر برای مصاحبه انتخاب شده اند. در بخش کمی پژوهش از میان 180 معلم و مدیر آموزش و پرورش استثنایی، 120 نفر با استفاده از فرمول کوکران و با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. در بخش کمی، روایی محتوا و پایایی با محاسبه ضرایب آلفای کرونباخ تایید شده است. در بخش کیفی، روایی با استراتژی ممیزی بیرونی و پایایی با شیوه پایایی بین دو کدگذار تایید شده است. داده های کیفی پژوهش با فن تحلیل تم و داده های کمی با نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده است. نتیجه پژوهش، شناسایی 39 شاخص برای شناسایی مدیران برتر بوده است که شناخت روحیات دانش آموزان استثنایی، دانش در زمینه آموزش استثنایی، تجربه تدریس در مدارس استثنایی، توانایی درک دانش آموزان خاص و احترام به افراد، در رتبه اول اهمیت از دیدگاه معلمان و مدیران قرار گرفته است.

آموزش کارآفرینی همانند هر نوع آموزش دیگر، فرایندی به هم پیوسته و پیچیده است که هم عوامل ساختاری و مدیریتی و هم عوامل بیرونی همچون عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی روی آن تاثیرگذار است. در کنار این عوامل، آموزش کارآفرینی به علت ماهیت خاص خود دارای ظرایف و پیچیدگی-های ویژه ای است. کلیه این امور باعث ایجاد چالش هایی در روند اجرای این نوع از آموزش ها شده و متولیان و دست اندرکاران امر را با مشکلاتی مواجه ساخته است. یکی از این چالش ها، کاهش روند استقبال از دوره های آموزشی کارآفرینی و استمرار نیافتن آنها به شکل سابق، علی رغم اهمیت و ضرورت فراگیری آن برای گروه های مختلف مخاطبان است. بر همین اساس این موضوع، با هدف آسیب شناسی دوره های آموزش کارآفرینی و شناسایی دلایل استقبال نکردن از این دوره ها بررسی شد.در بخش مقدماتی، اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعه کتابخانه ای و مرور متون گردآوری شد. علاوه بر مطالعات کتابخانه ای، کلیه گزارش ها و منابع موجود درباره دوره های آموزشی کارآفرینی و اشتغال که در جهاد دانشگاهی و برخی دیگر از سازمان ها و موسسات دیگر برگزار شده بود، بررسی شد. پس از آن برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز، از روش کیفی استفاده شد. جامعه آماری این مقاله شامل متخصصان و صاحب نظران حوزه اشتغال و کارآفرینی است که در حوزه اشتغال و کارآفرینی مطرح بوده، علاوه بر دانش نظری، از سوابق اجرایی نیز برخوردار بودند و به اصطلاح «خبرگان آگاه» نام دارند. نمونه این مطالعه، اعضای حاضر در کارگروه تخصصی اشتغال و کارآفرینی جهاد دانشگاهی و کارشناسان و مدرسان کارآفرینی هستند. برای جمع آوری نمونه نیز از روش گلوله برفی استفاده شد. برای گردآوری اطلاعات، ابزار مصاحبه اکتشافی با بیست نفر از صاحب نظران و کارشناسان (خبرگان) به کار گرفته شد. با توجه به اینکه در این باره مطالعه جدی صورت نگرفته بود، ابتدا از خبرگان موضوع، داده ها و اطلاعات با استفاده از مصاحبه اکتشافی احصا گردید و سپس برای اعتباربخشی، یافته های نهایی مجددا برای خبرگان ارسال شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز با استفاده از روش کدگذاری صورت گرفت. روش کدگذاری از طریق جزء به جزء کردن اطلاعات به شکل بندی مقوله های (طبقه ها) اطلاعات درباره پدیده مورد مطالعه می پردازد. در واقع بر اساس داده های گردآوری شده از مصاحبه ها و یاداشت ها، مقوله های اصلی و فرعی مشخص می شود. در نهایت عوامل آسیب زای دوره های آموزش کارآفرینی در غالب عوامل مدیریتی/ اجرایی، عوامل اجتماعی، عوامل فرهنگی، عوامل ساختاری و قانونی و عوامل اقتصادی شناسایی شد.

در این مقاله به موضوع آموزش نقد پرداخته شده است. مساله اصلی این است که چگونه می توان کنشی به نام نقد و به ویژه اجتماعی را به انجام رساند؟ در پرتو این مساله و با پیش فرض گرفتن اینکه کنش نقد مستلزم آموزش نقد است، این پرسش اصلی به بحث گذاشته می شود که نسبت کنش نقد اجتماعی با نظریه نقد چیست؟ برحسب یافته پژوهش حاضر، کنش نقد اجتماعی وقتی امکان پذیر است که نظریه های اجتماعی موجود باشد و نظریه نقد اجتماعی نیز تنها در پرتو ارزش های مشترک هر جامعه به دست می آید. هدف از انجام این مطالعه، یافتن امکانات درونی و بومی اقدام به کنش اجتماعی است. هرگونه تحول و تغییر اجتماعی مسالمت آمیز تنها از طریق کنش نقد اجتماعی ممکن است. اقدام به کنش نقد، بدون نظریه نقد (و یا اقدام به کنش نقد مبتنی بر نظریه هایی که بر ارزش های مشترک مبتنی نیستند) راه به جایی نمی برد. این نتایج بر اساس روش تحلیل فلسفی به دست آمده است. در مباحث مقدماتی با توسل به مفاهیم دانش زبان شناسی، ویژگی ها و مولفه های نقد اجتماعی به بحث گذاشته شده است.

موفقیت سازمان های دولتی در دستیابی به اهداف، در گرو بهسازی دانش، اطلاعات و مهارت های منابع انسانی است که این امر مستلزم آموزش و توسعه منابع انسانی است. پژوهش حاضر با هدف شناخت چالش های فراروی اثربخشی آموزش های بخش دولتی انجام شده است. استراتژی انجام پژوهش، تلفیقی از روش های نظریه پردازی داده بنیاد و روایت پژوهشی است. جامعه آماری پژوهش در بخش روایت پژوهی را خبرگان حوزه آموزش و توسعه منابع انسانی تشکیل می دهند که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها، اسناد و روایت ها بوده است. یافته های پژوهش نشان داد که ده مجموعه علت (آسیب های فرایندی، محتوایی، مدیریتی، ساختاری، رفتاری - ارتباطی، نگرشی، منابع انسانی، منابع مالی، مخاطب و رسانه آموزشی)، زمینه ساز ناکارآمدی آموزش های سازمانی بخش دولتی است.

مقاله هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) با تعیین کاربرد منابع، قیمت تمام شده را محاسبه می کند. این روش برای محاسبه بهای تمام شده خدمات آموزشی مرکز آموزش کوتاه مدت مورد مطالعه در سال 1394 به کار گرفته شده است. در مرحله اول، بخش های مرکز به سه دسته کلاس ها و مدرسان، کادر اداری و پشتیبانی، ملزومات جاری و مصرفی تقسیم بندی شد. در مرحله دوم، مراکز فعالیت با تحلیل فعالیت مشخص شد. در مرحله سوم، هزینه های مراکز فعالیت آموزشی و اداری به بخش های عملیاتی بر اساس میزان فعالیت آنها تخصیص داده شد. در مرحله آخر بر اساس کاربرد اهداف هزینه از خدمات مراکز فعالیت بهای تمام شده خدمات آموزشی محاسبه شد. داده ها و اطلاعات هزینه ای از اسناد و دفاتر حسابداری مرکز مورد نظر جمع آوری و در نرم افزار اکسل تجزیه و تحلیل شد و هزینه های ایجادشده به فعالیت ها تسهیم و سرشکن شد.در پایان مشاهده شد که به کارگیری روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت در این مرکز امکان پذیر است. این روش به دلیل استفاده از مکانسیم ها و روش های صحیح تر در مقایسه با روش حسابداری سنتی، بهای تمام شده خدمات آموزشی را صحیح تر و دقیق تر محاسبه می کند و اطلاعات مفید و کاربردی را در اختیار مدیران و مسوولان جهت اخذ تصمیمات استراتژیک، عملیاتی و کوتاه مدت قرار می دهد.