مجله علوم و فنون باغبانی ایران
سال:1395 | دوره:17 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

بادام از جمله درخت های میوه ای است که کشت و پرورش آن در ایران قدمتی طولانی دارد. با وجود اینکه این درخت جزو گیاهان به نسبت حساس به شوری طبقه بندی شده اما در سال های اخیر کیفیت پایین آب آبیاری و افزایش شوری خاک سبب کاهش تولید این گیاه شده است. نقش سالیسیلیک اسید در سازوکارهای دفاعی گیاهان در شرایط تنش نشان دهنده اثر این ماده در کاهش اثرهای تنش شوری در گیاهان است. بنابراین آزمایشی به منظور بررسی اثر سالیسیلیک اسید بر کاهش اثرهای نامطلوب تنش شوری در دانهال های بادام تلخ به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کامل تصادفی با سه غلظت کلرید سدیم (0، 40 و 80 میلی مولار) و سه غلظت سالیسیلیک اسید (0، 0.5 و 1 میلی مولار) انجام شد. نتیجه ها نشان داد تنش شوری برخی ویژگی های رشد رویشی و محتوای آب نسبی برگ را کاهش و مقدار نشت یونی و پرولین برگ را افزایش داد. کاربرد سالیسیلیک اسید مقدار پرولین را کاهش و محتوای آب نسبی برگ را افزایش داد و همچنین شاخص کلروفیل برگ را بهبود بخشید، اما نشت یونی از کاربرد این ماده اثر نگرفت. در مجموع نتیجه ها بهبود نشانه های تنش و آسیب ها در دانهال های تیمار شده توسط سالیسیلیک اسید را نشان داد و مشخص ساخت که سالیسیلیک اسید می تواند پاسخ گیاه به تنش شوری را بهبود بخشد.

قبل از انجام هر برنامه به نژادی، باید از مقدار تنوع ژنتیکی جامعه گیاهی مورد مطالعه اطلاع داشت. به همین منظور جهت بررسی تنوع ژنتیکی موجود در توده های بومی گشنیز ایران، آزمایشی بر روی 16 توده بومی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1393 و در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس اجرا شد. اختلاف معنی داری بین توده های گشنیز از نظر تمامی ویژگی های مورد مطالعه وجود داشت. بر اساس نتیجه های مقایسه میانگین ها به ترتیب توده 450 برای عملکرد میوه، توده 160 برای مقدار اسانس و توده 353 برای وزن خشک بوته بیشترین میانگین را داشتند. بر اساس نتیجه های تجزیه به عامل ها، تعداد 5 عامل در نظر گرفته شد که در مجموع 77.31% از واریانس داده ها را توجیه کردند. همچنین بر اساس نتیجه های تجزیه خوشه ای، توده های گشنیز به چهار گروه تقسیم شدند، به طوری که بر اساس ماتریس فاصله ای فرد با فرد، بیشترین فاصله ژنتیکی بین توده های 306 و 230 و کمترین فاصله ژنتیکی بین توده های 347 و 36 مشاهده شد. در نهایت، برای رسیدن به عملکرد میوه، عملکرد سبزی و زودرسی بالا به ترتیب استفاده از توده های 450، 353 و 230 در برنامه های به نژادی توصیه می شود.

به منظور بررسی تغییر در مقدار پرولین، قندهای محلول و کلروفیل و فعالیت آنزیم های کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز در برنامه های مختلف آبیاری در دو مرحله رشدی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه ای انجام شد. فاکتورهای آزمایشی، چهار سطح آبیاری شامل (100% ظرفیت زراعیI1=،80%  ظرفیت زراعیI2=، 60% ظرفیت زراعیI3= و 40% ظرفیت زراعیI4=) و دو مرحله رشدی شامل (=GS1 ظهور 50% بوته ها تا 50% گلدهی و %50=GS2 گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیکی) بودند. نتیجه ها نشان داد که برنامه های آبیاری بر مقدار پرولین، قندهای محلول و فعالیت کاتالاز در سطح احتمال یک درصد به شدت اثر گذاشت. ویژگی های مورد مطالعه از مرحله های رشدی اثر نگرفتند. برهمکنش برنامه های آبیاری و مرحله های رشدی تاثیر معنی داری بر ویژگی های مورد مطالعه نداشت. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بیشترین مقدار پرولین (4.94 میکرومول در گرم وزن خشک برگ)، قندهای محلول (55.99 میلی گرم در گرم وزن خشک برگ) و فعالیت کاتالاز (12.75 میکرومول پراکسید هیدروژن در دقیقه) مربوط به برنامه آبیاری 40% ظرفیت زراعی (I3) یا تنش شدید بود. بیشترین همبستگی بین کلروفیل کل با کلروفیل (0.86) a و فعالیت کاتالاز با قندهای محلول (0.81) مشاهده شد. به طور کلی، ویژگی های فیزیولوژیک مورد مطالعه در سیب زمینی به شدت از برنامه های مختلف آبیاری اثر گرفت و برنامه آبیاری 40% ظرفیت زراعی بیشترین تاثیر را بر ویژگی های مطالعه شده داشت.

این پژوهش به منظور بررسی اثر کم آبیاری بر ویژگی های فیزیولوژیکی و زیست شیمیایی شش رقم تجاری زیتون شامل 'میشن'، 'کنسروالیا'، 'آمفی سیس'، 'زرد'، 'روغنی' و 'شنگه' در شرایط مزرعه در سال زراعی 1393 اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و دو فاکتور رقم های زیتون و نوع های آبیاری بود. تیمارهای آبیاری شامل آبیاری به مقدار 100% نیاز آبی درخت های زیتون (شاهد)، تیمار آبیاری به مقدار 60% نیاز آبی درخت های زیتون در طول فصل (کم آبیاری مداوم)، تیمار کم آبیاری تنظیم شده (آبیاری 60% در طول فصل رشد به همراه آبیاری نکردن در طول مدت سخت شدن هسته و تغییر رنگ میوه)، با سیستم آبیاری قطره ای اعمال و برخی ویژگی های فیزیولوژیکی و زیست شیمیایی از جمله محتوای نسبی آب برگ، نشت یونی، عنصرهای کلسیم، سدیم و پتاسیم، مقدار کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، پرولین آزاد برگ، قندهای محلول، مقدار فنل و مالون دی آلدهید رقم های زیتون در نوع های مختلف آبیاری اندازه گیری شد. نتیجه ها نشان داد که تیمار آبیاری 100% باعث افزایش درصد محتوای نسبی آب برگ، درصد عنصرهای کلسیم و پتاسیم، کلروفیل a و کل در رقم های مختلف زیتون مورد آزمایش شد. اثر برنامه های آبیاری روی مقدار کلروفیل b معنی دار نشد. از نظر درصد محتوای نسبی آب برگ، درصد کلسیم و پتاسیم، کلروفیل a و کل، مقدار پرولین، قندهای محلول برگ، فنل و مالون دی آلدهید، تیمار کم آبیاری تنظیم شده و 60% در یک سطح قرار گرفتند. به طورکلی با توجه به اینکه مقدار مالون دی آلدهید در رقم های کنسروالیا و 'شنگه' پایین تر از بقیه رقم ها بود و از طرفی محتوای نسبی آب برگ و همچنین مقدار کلروفیل و پتاسیم بالاتری در مقایسه با دیگر رقم ها داشتند بنابراین به عنوان رقم های متحمل تر به تنش کم آبی معرفی می شوند.

سرمازدگی پس از برداشت مرکبات یک مساله جدی است. با توجه به اینکه آسیب های ناشی از سرمازدگی باعث کاهش ارزش بازار پسندی و در موردهایی سبب نابودی محصول می شوند و روش خاصی برای جلوگیری از آن وجود ندارد، بنابراین این آزمایش برای تعیین اثر آب گرم و براسینواستروئید بر کاهش خسارت سرمازدگی در میوه های لیمو ترش انجام شد. میوه ها با براسینواستروئید (0.5 و 1 میلی گرم در لیتر) و آب گرم (45، 55 درجه سلسیوس) تیمار و در دمای 8±1 درجه سلسیوس با رطوبت نسبی 85%، به مدت 3 هفته انبار شدند. نتیجه ها نشان داد، میوه های تیمار شده با آب گرم 45 درجه سلسیوس و براسینواستروئید 1 میلی گرم در لیتر، کمترین مقدار پراکسید هیدروژن و پراکسیداسیون چربی ها را داشتند. بنابراین، کاربرد تیمارهای آب گرم 45 درجه سلسیوس و براسینواستروئید 1 میلی گرم در لیتر، سرمازدگی و پوسیدگی را در مقایسه با شاهد کاهش دادند و باعث کاهش خسارت سرما زدگی شدند.

لاله واژگون یکی از گونه های با ارزش دارویی و بوم گردشگردی در منطقه زاگرس است. با توجه به اینکه، تنژگی و استقرار این گیاه در شرایط طبیعی مشکل است، پرایمینگ بذر می تواند قابلیت تنژگی در این گیاه را افزایش دهد. این پژوهش در دو آزمایش جداگانه طراحی شد. آزمایش اول با هدف اثر اسموپرایمینگ بر شکست خفتگی بذر این گیاه به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار انجام شد (هر تکرار جداگانه و تکرار بعدی نوبت بعد در دستگاه قرار گرفت). فاکتورهای آزمایشی شامل مدت زمان سرمادهی (4 و 8 هفته)، پتانسیل اسمزی اعمال شده توسط پلی اتیلن گلایکول (3-، 6-، 9- و 12- بار) و مدت زمان پرایمینگ (12، 24، 36 و 48 ساعت) بود. نتیجه ها نشان داد، پتانسیل 12- بار به مدت 12 ساعت در طول 8 هفته سرمادهی بر درصد تنژگی، سرعت تنژگی، طول گیاهچه و شاخص بنیه به طور معنی داری اثر داشت ولی در کاهش نیاز سرمایی این گیاه موثر نبود. آزمایش دوم با هدف بررسی اثر پتانسیل اسمزی و مدت زمان پرایمینگ در بهبود ویژگی تنژگی بعد از شکست خفتگی انجام شد. نتیجه ها نشان داد اثر پتانسیل و مدت زمان پرایمینگ بر روی کلیه ویژگی های مورد بررسی معنی دار بود و موجب بهبود این ویژگی ها شد.

شوری پس از خشکی از مهم ترین و متداول ترین تنش های محیطی در جهان و ایران است. سالیسیلیک اسید به عنوان یک ترکیب مفید نقش مهمی در مقاومت گیاهان به تنش های محیطی دارد. رنگدانه های فتوسنتزی مسوول جذب انرژی تابشی و تبدیل آن به شکل های انرژی احیا کننده و سایر فرایندهای متابولیکی گیاه هستند. به منظور بررسی تاثیر سالیسیلیک اسید در کاهش اثر زیان بار شوری بر رنگدانه های فتوسنتزی و فلورسانس کلروفیلی گیاه همیشه بهار، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کامل تصادفی با پنج سطح شوری (1، 3، 5، 7 و 9 دسی زیمنس بر متر) و سه سطح سالیسیلیک اسید (0، 100 و 200 میلی گرم بر لیتر) با پنج تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه باهنر کرمان در سال 91 انجام شد. نتیجه ها نشان داد که تنش شوری سبب کاهش ویژگی هایی همچون وزن خشک گل، کلروفیل b, a و کل، فلورسانس بیشینه، عملکرد کوانتومی، ارتفاع شاخساره و طول ریشه به ترتیب حدود 22، 7، 91، 35، 40، 31، 30 و 25% نسبت به شاهد شد. تنش شوری فلورسانس کمینه را به مقدار 46% نسبت به شاهد افزایش داد. کاربرد سالیسیلیک اسید سبب بهبود نسبی اثر نامطلوب شوری شد.

در این پژوهش دستور کار کامل ریزافزایی GF677 از روش اندام زایی غیرمستقیم از کشت رویان شرح داده شد. بذرهای بالغ GF677 پس از گندزدایی، به منظور شکستن نیاز سرمایی در شرایط سترون در محلول 250 میلی گرم در لیتر جیبرلیک اسید (GA3) با 5 تیمار زمانی (0، 12، 24، 48 و 96 ساعت) و در دمای 25±3 درجه سلسیوس قرار گرفتند. ریزنمونه های رویان با دقت از لپه های بذرها جدا و جهت پینه زایی روی محیط کشت پایه موراشیگ و اسکوگ (MS) با تیمارهای مختلف تنظیم کننده رشد کشت شدند. نتیجه ها نشان داد به طور کلی تیمار GA3 سبب افزایش پینه زایی از ریزنمونه ها شد که این اثر تنها در حضور 2، 4- دی کلروفنوکسی استیک اسید (2, 4-D) و بنزیل آدنین (BA) صورت گرفت. پینه ها به منظور اندام زایی روی محیط کشت دارای BA (0، 1،2 و 4 میلی گرم در لیتر) به همراه 0.25 میلی گرم در لیتر نفتالن استیک اسید (NAA) و 0.25 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید (IBA) منتقل شدند. بیشترین تعداد شاخه در هر ریزنمونه (16.60) در حضور 2 میلی گرم در لیتر BA به دست آمد. تیمار بذرها در محلول GA3 سبب کاهش مقدار باززایی شاخه از پینه شد. جهت ریشه زایی ریزشاخه ها، سه نوع اکسین IBA،NAA  و ایندول استیک اسید (IAA) به غلظت های 0، 0.5، 1، 2، 4 و 8 میلی گرم در لیتر در محیط کشت MS نیم قدرت بررسی شد که به طور کلی بیشترین ریشه زایی در حضور IBA مشاهده شد. سازگاری گیاهک های ریشه دار شده پس از انتقال به محیط خاکی در شرایط گلخانه 85% بود.

بنفشه ها(Viola spp.) گیاهانی علفی هستند که از قدیم به جهت زیبایی و خاصیت های دارویی در اروپا کشت می شدند. بومی شرق آسیا، بخش هایی از مدیترانه و شمال شرقی اروپا هستند. این پژوهش با هدف شناسایی و بررسی تنوع ژنتیکی و تعیین رابطه های خویشاوندی برخی نژادگان های بومی جنگل های شمال کشور انجام شد تا در صورت وجود تنوع ژنتیکی کافی از نتیجه های آن در برنامه های به نژادی آینده بنفشه استفاده شود. این پژوهش در سال های 92-90 و در دو عملیات صحرایی شامل نمونه برداری از برگ های جوان 37 نژادگان از دو گونه V. odorata و V. alba بنفشه و آزمایشگاهی شامل استخراج DNA، PCR، الکتروفورز و غیره در آزمایشگاه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس انجام شد. از 20 آغازگر ISSR استفاده شده در این پژوهش، تعداد 18 آغازگر چند شکلی بالا نشان دادند. در 37 نژادگان بنفشه در مجموع، 117 قطعه قابل امتیازدهی در محدوده 200 تا 1000 جفت باز تولید کردند که 59 قطعه چند شکلی نشان دادند. تجزیه خوشه ای با استفاده از الگوریتم UPGMA و بر اساس شاخص دایس و آنالیز اتصال همسایه، نژادگان های مورد مطالعه را به چهار گروه مجزا تفکیک نمود. همچنین بر اساس ضریب تشابه ژنتیکی نای، دو گونه مورد مطالعه شباهت ژنتیکی بالا (91.2%) و فاصله ژنتیکی بسیار کم (9.2%) داشتند.

به منظور بررسی تاثیر روش های مختلف پرایمینگ و اندازه بذر، بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی ویژگی های مرتبط با انبارمانی سوخ نژادگان های پیاز خوراکی، این پژوهش در دوسال زراعی (1391-1390 و 1392-1391) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل پرایمینگ در چهار سطح (هیدرو پرایمینگ با آب مقطر، اسمو پرایمینگ بانیترات پتاسیم، پرایمینگ با استفاده از محلول اسید آمینه فولامین 2% و شاهد (بدون پرایمینگ)، اندازه بذر در سه سطح (ریز با قطر 2.6، متوسط با قطر 2.8 و درشت با قطر 3 میلی متر) و نژادگان در دو سطح (قرمزآذرشهر و زرقان فارس) بود. ویژگی های عملکرد کل، وزن، قطر و طول سوخ، ارتفاع گیاه، تعداد برگ، قطر گردن، قطر طبق، تعداد پوست پیاز، تعداد مرکز، تعداد و قطر لایه خوراکی (فلس) بررسی شد. نتیجه های تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر پیش تیمار و اندازه بذر روی تمام ویژگی های نژادگان های مورد بررسی از نظر آماری در سطح احتمال 1% معنی دار بود. برهمکنش اندازه بذر × پیش تیمار بر ویژگی های عملکرد کل، وزن سوخ، ارتفاع بوته و تعداد فلس معنی دار شد. همچنین نتیجه ها نشان داد که پرایمینگ بذر موجب بهبود عملکرد کل و اجزای عملکردش به طوری که مقایسه میانگین تیمارها نشان داد بیشترین عملکرد (59.37 تن در هکتار) به پرایمینگ با ماده فولامین و کمترین آن (38.41 تن در هکتار) به تیمار شاهد تعلق داشت. همچنین مقایسه میانگین ها نشان داد که عملکرد بذرهای درشت برابر 58.80 و عملکرد کل بذرهای ریز برابر 37.89 تن در هکتار بود. در پایان جهت کشت پیاز استفاده از بذرهای درشت و پرایمینگ با اسید آمینه فولامین در شرایط مشابه آزمایش قابل توصیه است.