متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

تاثیر ورمی کمپوست و کودهای زیستی محرک رشد، بر ترکیب های اسانس بادرنجبویه (Melissa officinalis L.) در شرایط مختلف آبیاری در آزمایشی به صورت کرت های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل آبیاری در دو سطح (60 و 100% ظرفیت زراعی)، ورمی کمپوست در سه سطح (0، 5 و 10 تن در هکتار) و کودهای زیستی محرک رشد گیاه در چهار سطح (سودوموناس فلورسنت، ازتوباکتر + آزوسپیریلیوم، ازتوباکتر + آزوسپیریلیوم + سودوموناس فلورسنت و شاهد) بود. ترکیب های مورد بررسی شامل سیترونلال، نرال، ژرانیال، بتا- کاریوفیلن و متیل سیترونلات بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل آبیاری×ورمی کمپوست بر سیترونلال در سطح 1% و بر ژرانیال و متیل سیترونلات در سطح 5% معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که تحت تنش خشکی (60% ظرفیت زراعی) بیشترین مقدار سیترونلال، ژرانیال، نرال و بتا-کاریوفیلن تحت تنش خشکی (60% ظرفیت زراعی) و کمترین میزان این ترکیب ها در شرایط بدون تنش خشکی (100% ظرفیت زراعی) بدست آمد. اما بیشترین میزان متیل سیترونلات در 100% ظرفیت زراعی و کمترین مقدار آن تحت تنش خشکی مشاهده شد. همچنین، بیشترین مقدار سیترونلال (47.7%) با مصرف 10 تن در هکتار ورمی کمپوست و کمترین میزان آن (45%) در تیمار شاهد حاصل گردید. بیشترین مقدار بتا-کاریوفیلن (6%) نیز با مصرف 5 تن در هکتار ورمی کمپوست بدست آمد. مقایسه میانگین اثر کودهای زیستی نشان داد که تلقیح ازتوباکتر + آزوسپیریلیوم + سودوموناس فلورسنت بیشترین سیترونلال (47.2%) و بتا-کاریوفیلن (5.9%) و کمترین سیترونلال (45.6%) و بتا-کاریوفیلن (5.1%) مربوط به تیمار شاهد بود. تنش خشکی باعث افزایش ترکیب های اسانس شد. اثر ورمی کمپوست تنها بر سیترونلال تاثیر داشت. باکتری های محرک رشد نیز تنها بر سیترونلال و بتا-کاریوفیلن اثر مثبت داشتند.

گیاه Melissa officinalis L. بومی نواحی شرق مدیترانه وغرب آسیا است. در نواحی جنوبی و مرکزی اروپا، اسپانیا تا قفقاز و بخش هایی از آسیا از جمله ایران می روید. به دلیل رایحه معطرش در بسیاری از نواحی گرم دنیا کاشته می شود.سرشاخه های گیاه M. officinalis در مرحله گلدهی از سه محل کشت در استانهای فارس (اطراف شیراز)، تهران (اطراف کرج) و سمنان جمع آوری گردید و پس از آماده سازی گیاهان به روش تقطیر با آب (با دستگاه کلونجر) اسانس گیری شدند. بازده اسانس نمونه فارس، کرج و سمنان به ترتیب 0.14، 0.25 و 0.26 بود.تجزیه و شناسایی ترکیبهای تشکیل دهنده اسانسها به وسیله دستگاههای GC و GC/MS با محاسبه شاخصهای بازداری و مطالعه طیفهای جرمی صورت گرفت. در مجموع از نمونه فارس، کرج و سمنان به ترتیب 17، 17، 14 ترکیب شناسایی شدند.مهمترین ترکیبهای شناسایی شده در اسانس نمونه فارس عبارت از: سیترونلال (25.4%)، بتا- کاریوفیلین (11.3%)، تیمول (10.5%)، گلوبولول (6.1%)، کاریوفیلن اکساید (6.5%) و ژرانیول (5.7%). ترکیبهای عمده شناسایی شده در اسانس نمونه کرج عبارت است از: سیترونلال (9.3%)، کارواکرول (31.8%)، هومولن اپوکساید (25.4%) و آلفا- هومولن (10.2%). مهمترین ترکیبهای شناسایی شده در اسانس نمونه سمنان عبارت است از: سیترونلال (43.8%)، بتا- کاریوفیلن (13.5%)، تیمول (7.9%)، گلبولول (6.8%)، نرال (5.3%) و ژرانیال (5.0%).چهارده ترکیب در اسانس سه نمونه مشترک بود تنها ترکیب شاخص مشترک سیترونلال بود. چهار ترکیب شاخص در اسانس نمونه های فارس و سمنان مشترک بود و این دو اسانس نسبت به اسانس نمونه کرج شباهت بیشتری به هم داشتند.

توانایی اکالیپتوس ها در رشد سریع سبب شده تا این جنس در جنگل کاری، مصارف صنعتی و دارویی اهمیت فوق العاده ای پیدا کند. گونه درختی Eucalyptus maculata Hook. از نظر تولید برخی ترکیبهای شیمیایی و مصارف دارویی نسبت به سایر اکالیپتوس ها از اهمیت خاصی برخوردار است. در این پژوهش برای بررسی تغییرات کمی اسانس و نوع ترکیبهای تشکیل دهنده برگ درخت E. maculata، از منطقه گرمسیری دزفول (ایستگاه تحقیقاتی صفی آباد) در استان خوزستان در چهار فصل سال جمع آوری گردید. روغن اسانسی گیاه به روش تقطیر با آب استخراج و به کمک دستگاه های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی(GC/MS)  مورد مطالعه و شناسایی قرار گرفت. بیشترین بازده اسانس در فصل پاییز (1.7%) و کمترین بازده اسانس در فصل بهار (0.52%) بدست آمد. بیشترین مقدار 8، 1-سینئول با راندمان 22.5% در زمستان، سیترونلال 15.0% در بهار و سیترونلول 35.0% در تابستان بدست آمد. بیشترین مقدار ترکیبهای معطر (46%) در تابستان بدست آمد و همچنین بیشترین ترکیب در تمامی فصول سیترونلول بود و سیترونلیل استات نیز مقدار خود را در کل سال ثابت نگه داشت.

بادرنجبویه به عنوان یکی از گیاهان تیره نعناعیان، گیاه دارویی مهم بوده و دارای مصارف عدیده ای است. عناصر ریزمغذی در مقادیر اندک جهت رشد و نمو گیاهان، ضروری می باشند. در این تحقیق تاثیر دو ریزمغذی مس و منگنز بر صفات مورفوفیزیولوژیکی گیاه و اسانس در اندام های هوایی بادرنجبویه (Melissa officinalis L.) مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق در سال زراعی 1395 در شهرکرد با مختصات جغرافیایی 50 درجه و 56 دقیقه شرقی و 32 درجه و 18 دقیقه شمالی در جنوب غرب ایران انجام شد. این طرح به صورت فاکتوریل دو عامله و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش (مس و منگنز) هر کدام در سه سطح صفر، 150 و 300 میلی گرم در لیتر از زمان کاشت تا گلدهی، مورد اعمال واقع شدند. از بین دو ریزمغذی، مس موثرتر از منگنز در تجمع کاریوفیلن بی، سیترونلال، ژرانیال، ژرانیول، ژرانیل استات، لینالول و استات بود. در غلظت 150 میلی گرم در لیتر از ریزمغذی ها، تولید سیترونلال و کاویکول افزایش یافت. هر چند ترکیب مس و منگنز در غلظت 300 میلی گرم در لیتر، تعدادی از مواد موثره اسانس از جمله نرال، ای کاریوفیلن، کاریوفیلن اکساید و 12-هیدروکسی-زد کاریوفیلن را بیشتر از غلظت 150 میلی گرم در لیتر، افزایش داد، اما بیشترین مقادیر تولید مواد موثره اسانس در غلظت 150 میلی گرم در لیتر از ترکیب هر دو ریزمغذی بوجود آمد. ترانس پیپریتون اکساید، در غلظت 300 میلی گرم در لیتراز منگنز بدست آمد ولی در بسیاری از تیمارهای اعمال شده، این ترکیب بدست نیامد. ژرانیال، ژرانیول، ای کاریوفیلن، کاریوفیلن اکساید و نرال به عنوان عمده ترکیبات موجود در تمام نمونه ها، مشاهده شدند.

جنس Cymbopogon که از خانواده Poaceae می باشد به صورت گسترده ای در مناطق حاره و نیمه حاره کاشت می شود. روغن فرار به دست آمده از این گیاه که عمدتاً دارای ماده سیترال می باشد شباهت زیادی به ترکیبات اسانس با درنجبویه دارند. از آنجایی که مقدار اسانس در پیکر رویشی گیاه بادرنجبویه بسیار کم (1/0 تا 2/0 درصد) می باشد در نتیجه تولید آن هزینه زیادی را تحمیل می کند. لذا گونه های مختلف جنس Cymbopogon به عنوان منبع تهیه اسانس برای استفاده در صنایع غذایی، صابون سازی، عطرسازی و دارویی مورد توجه قرار گرفت. گونه C. citratus (DC) Stapf که برای اولین بار در ایران کاشته شده است به منظور بررسی راندمان اسانس و شناسایی اجزای آن مورد مطالعه قرار گرفت. روغن فرار با استفاده از تقطیر با آب (Hydrodistillation) استحصال شد و با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی مورد بررسی قرار گرفت. از مقدار 1/91 درصد اجزای شناسایی شده به ترتیب سیترال (43/49 درصد)، سیترونلال (25/30 درصد) و ژرانیل استات (41/6 درصد) دارای بیشترین مقدار بودند.

در این تحقیق مقایسه ترکیب های شیمیایی اسانس گیاه بکرایی(Aegle marmelos) از خانواده مرکبات در دو حالت سالم و آلوده به بیماری جاروک لیموترش در منطقه ریگان بم مورد بررسی قرار گرفته است. سرشاخه های گل دار و ریشه این گونه در فصل بهار جمع آوری، در سایه خشک و به روش تقطیر با آب ) کلونجر( اسانس گیری شدند. برای شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس از دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل شده به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. 39 ترکیب در اسانس اندام هوایی گیاه بکرایی سالم با اجزای اصلی L-لینالول (7/22%)، n-اکتان (4/11%)، کاریوفیلن (8/9%)، سیترونلال (7/8%)، لیمونن (3/5%) و بتا-بیزابولن (3/5%) شناسایی شد. در حالی که 44 ترکیب در اسانس اندام هوایی گیاه بکرایی آلوده با اجزای اصلی L-لینالول (0/14%)، n-اکتان (4/12%)، کاریوفیلن (5/11%)، سیترونلال (4/7%)، بتا-بیزابولن (9/6%)، آلفا-سیننسال (6%) و لیمونن (8/4%) شناسایی شد. در اسانس اندام زیرزمینی گیاه بکرایی سالم 9 ترکیب با اجزای اصلی المول (3/34%)، گایجرن (3/11%)، n-دکان (8%)، دیکتامنول (5/7%)، پرگایجرن (6%)، بتا-اودسمول (2/5%) و 12 ترکیب در اسانس اندام زیرزمینی گیاه بکرایی آلوده به بیماری جاروک لیموترش با اجزای اصلی المول (5/39%)، گایجرن (9/16%)، دیکتامنول (8/7%) و پرگایجرن (5%) شناسایی شد. مقایسه ترکیب های شیمیایی تشکیل دهنده اسانس نشان داد که ترکیب آلفا-سینیسال به عنوان یک جزء اصلی از اندام هوایی گیاه مریض در گیاه سالم وجود ندارد. همچنین ترکیب های n-دودکان، آلفا-سانتلن و سسلین به عنوان ترکیب های جزئی شناخته شده در اسانس ریشه گیاه مریض می باشند که در نمونه سالم وجود ندارند.

جنس citrus از اعضای خانواده نارنج (Rutaceae) است که بیشتر در نواحی معتدل و گرم کره زمین پراکندگی دارند. اندام هوایی آنها دارای بوی قوی می باشند. بعضی از آنها مانند درختان مرکبات میوه خوراکی دارند، عده ای دیگر به مصارف درمانی می رسند و یا از آنها اسانس گیری به عمل می آید. در این تحقیق اسانس های برگ سه گونه نارنج، لیموترش و نارنگی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند.در این بررسی روغن های فرار برگ های سه گونه نارنج (C. bigardia)، لیموترش (C. limon) و نارنگی (C. deliciosa) به روش تقطیر با آب با کمک دستگاه کلونجر به ترتیب به میزان های 4/1، 1/1 و 1 درصد حجمی وزنی استخراج گردیدند. سپس اجزای تشکیل دهنده هر یک از آنها توسط دستگاه گاز کروماتوگراف - طیف سنج جرمی(GC-MS) شناسایی و تعیین مقدار شدند.بر اساس نتایج به دست آمده عمده ترین ترکیب موجود در اسانس برگ نارنج شامل لینالول (72/38 درصد)، لینالیل استات (52/36 درصد)، آلفا ترپینئول (68/8 درصد) و ژرانیل استات (8/3 درصد)، در اسانس برگ لیموترش ژرانیال (45/31 درصد)، نرال(16/23 درصد)، بتا پینن (39/22 درصد) و لیمونن (79/6 درصد) و در اسانس برگ نارنگی سابینن (64/37 درصد)، لینالول (60/36 درصد)، دلتا-3-کارن (42/4 درصد) و سیترونلال (81/3 درصد) بودند.