تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1392 | دوره:29 | شماره:1 (پیاپی 59) |تعداد مقالات:25

در سال های اخیر توجه خاصی به پرورش و تولید طیور گوشتی شده است. در این راستا استفاده از گیاهان دارویی به عنوان بهبوددهنده های رشد مورد توجه قرار گرفت. خاصیت هیپولیپیدیمیک و آنتی اکسیدانی بسیاری از گیاهان دارویی و عصاره های آنها به اثبات رسید. هدف از این پژوهش، مقایسه اثر هیپولیپیدیمیک پنج عصاره گیاهی و آنتی بیوتیک ویرجینیامایسین به عنوان بهبوددهنده های رشد در صنعت طیور است. تعداد 720 قطعه جوجه گوشتی نر سویه راس به طور تصادفی به 9 تیمار و 4 تکرار (تعداد 20 پرنده در هر تکرار) تقسیم شدند. تیمارها به ترتیب شال: عصاره آویشن (Thymus vulgaris)، سیر (Allium sativum)، کاکوتی (Thymus kotschyanus)، مریم گلی (Salvia officinalis)، نعناع (Mentha piperita)، مخلوط آویشن و نعناع و تیمار مخلوط کاکوتی و مریم گلی با دوز مصرف 1%، آنتی بیوتیک ویرجینیامایسین با دوز مصرف 15 ppm و گروه شاهد بدون هیچ یک از افزودنی ها بود. کلسترول تام (TC)، تری گلیسرید (TG)،-LDL کلسترول (LDL) و - HDLکلسترول (HDL) سرم در پایان دوره پرورش (42 روزگی) تعیین شدند. بین عصاره های استفاده شده عصاره سیر به طور معنی داری TC، TG و LDL را کاهش و سطح HDL را افزایش داد. نسبت هتروفیل به لنفوسیت تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت و بالاترین و پایینترین نسبت فوق به ترتیب در تیمارهای نعناع و سیر مشاهده شد. البته عصاره های گیاهی استفاده شده فاکتورهای خونی را در مقایسه با گروه های آنتی بیوتیک و شاهد، بهبود دادند.

پتانسیل آللوپاتیک Eucalyptus camaldulensis Dehnh. طی 14 تیمار در گلخانه موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور بر برخی شاخص های رشد و تغییرات کمی و کیفی آنزیم پراکسیداز گندم بررسی شد. تیمارها شامل تیمار شاهد، عصاره اتانولی برگ اکالیپتوس در سه سطح (3، 6 و 12 گرم در لیتر)، عصاره آبی برگ اکالیپتوس در سه سطح (5، 10 و 20 درصد)، برگ های تر اکالیپتوس در سه سطح (5، 10 و 15 گرم)، برگ های خشک آسیاب شده در سه سطح (5، 10 و 15 گرم) و نهال های یکساله اکالیپتوس بودند. شاخص های مورد بررسی شامل وزن تر و خشک بوته ها و سطح برگ بود. مقایسه اثر تیمارهای مختلف نشان داد که نهال های یکساله اکالیپتوس به دلیل ترشحات ریشه ای بیشترین اثر معنی دار را در کاهش شاخص های رشد در گندم داشت. با افزایش غلظت عصاره الکلی و آبی، وزن تر و خشک و سطح برگ گندم کاهش یافت، در صورتی که در تیمارهای برگ تر و نیز برگ خشک پودر شده، افزایش وزن تر و خشک و سطح برگ مشاهده شد. میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز گندم در تیمار ریشه ای به شدت افزایش پیدا کرد که در الگوی ایزوآنزیمی باند جدیدی در مقایسه با تیمار شاهد نشان داد. البته میزان فعالیت آنزیم در تیمار عصاره الکلی و آبی برگ های اکالیپتوس نیز افزایش پیدا کرد، اما باند ایزوآنزیمی جدیدی را نشان ندادند و در تیمار برگ تر و خشک اکالیپتوس، کمتر تحت تاثیر قرار گرفت.

کنه واروا (Varroa destructor Anderson and Trueman)، مهمترین انگل خارجی زنبور عسل اروپایی (Apis mellifera L.)، به حساب می آید. با توجه به گستردگی زنبور عسل اروپایی در سرتاسر دنیا، این کنه توانسته نگرانی زیادی را در بین زنبورداران به وجود آورد و موجب تهدید صنعت زنبورداری گردد. هدف از انجام تحقیق حاضر، محاسبه مدت زمان لازم برای ایجاد مرگ و میر 50% (LT50) در جمعیت کنه واروا و زنبور عسل پس از شروع اسانس دهی با اسانس پونه کوهی (Mentha longifolia L.) می باشد. بدین منظور، کنه واروا و زنبور عسل اروپایی با چهار غلظت 1.87، 2.5، 3.12 و 3.75 میکرولیتر بر لیتر هوا از اسانس پونه کوهی در پتری دیش هایی به حجم 800 میلی لیتر تیمار شدند. میزان مرگ و میر کنه واروا و زنبور عسل هر دو ساعت یک بار، بدون باز شدن درب پتری دیش ها و تا زمان مرگ و میر کامل آنها به ثبت رسید. نتایج حاصل نشان داد که مقادیر LT50 محاسبه شده برای کنه واروا در غلظت های 1.87، 2.5، 3.12 و 3.75 میکرولیتر بر لیتر هوا به ترتیب 10.12، 8.11، 7.26 و 6.21 ساعت و برای زنبور عسل اروپایی 19.83، 19.56، 15.72 و 13.68 ساعت می باشد. این نتایج بیانگر سمیت به مراتب شدیدتر اسانس پونه کوهی علیه کنه واروا در مقایسه با زنبور عسل اروپایی می باشد. بنابراین با تنظیم غلظت اسانس و زمان اسانس دهی، می توان از اسانس پونه کوهی به منظور کنترل کنه واروا استفاده کرد.

Nasturtium officinalis (L.) R. Br. با نام فارسی علف چشمه، گیاهیست پایا و آبزی که در جریان های آب غالب نواحی ایران می روید. در برگ و گل این گیاه ترکیب های فلاونوئیدی وجود دارد که می توانند خاصیت ضدسرطانی داشته باشند. در این تحقیق به منظور تهیه عصاره علف چشمه و فراکسیون های آن و تبدیل عصاره به نانوکپسول و بررسی اثر ضدسرطانی عصاره و نانوکپسول های تهیه شده از آن، از برگ و گل علف چشمه به روش ماسراسیون با حلال متانول عصاره گیری انجام شد. از عصاره تام، فراکسیون های دی کلرومتانی، دی اتیل اتری و متانولی تهیه شد. از روش امولسیون دوگانه نیز برای تهیه نانوکپسول با استفاده از پلی لاکتیک-گلایکولیک اسید استفاده شد. نانوکپسول های تهیه شده خشک شده و اندازه ذرات و ضریب توزیع آنها تعیین گردید. عصاره معمولی و فراکسیون ها به همراه نمونه عصاره نانوکپسول شده به منظور ارزیابی اثر مهارکنندگی بر تکثیر سلول های سرطانی سینه (T47D) و سرطان کلون (HT-29) با داروی دوکسوروبیسین در غلظت 500 نانومولار به عنوان شاهد مثبت و کنترل RPMI مقایسه شدند. اندازه گیری میانگین اندازه ذرات نانوکپسول نشان داد که 50% کل نانوکپسول ها ابعادی کوچکتر از  10نانومتر و 50% دیگر ابعادی بین 50 تا 900 نانومتر داشتند. در بررسی نتایج ضدسرطانی عصاره و فراکسیون های علف چشمه بر روی هر دو نوع سلول های سرطانی پستان و کلورکتال، بین 1 تا 3 روز مشخص شد که فراکسیون دی کلرومتان اثر قویتری در مهار تکثیر سلول های سرطانی در مقایسه با عصاره تام و دیگر فراکسیون ها دارد. همچنین نانوکپسول های تهیه شده نسبت به عصاره تام در یک غلظت ثابت و در مدت زمان مشابه تعداد بیشتری از سلول های سرطانی را از بین می برند. ضمنا در مجموع اثر ضدسرطانی عصاره علف چشمه بر روی سرطان پستان قویتر از سرطان کولورکتال بود. بنابراین امکان ساخت داروهایی از عصاره این گیاه، به ویژه به فرم نانوکپسول قابل بررسی است.

زیره سبز (Cuminum cyminum L.) یکی از مهمترین و اقتصادی ترین گیاهان دارویی است و دارای پراکنش قابل توجهی در نقاط مختلف کشور می باشد. این مطالعه به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات مورفولوژیک در 16 جمعیت زیره سبز در قالب یک طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. صفات مورفولوژی شامل عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، ارتفاع بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چتر و وزن هزاردانه بود. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، اختلاف جمعیت های مورد مطالعه برای کلیه صفات بجز تعداد چترک در چتر در سطح احتمال 1% معنی دار بود. ضرایب تغییرات فنوتیپی و ژنوتیپی برای بیشتر صفات بالا بود، که نشان از تنوع بالا در صفات مورد بررسی دارد. دامنه تغییرات عملکرد دانه در بین جمعیت های مورد بررسی از 0.75 گرم در بوته در جمعیت سیرجان تا 0.99 گرم در بوته در جمعیت بیرجند متغیر بود. برآورد ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که عملکرد دانه در بوته با صفات تعداد دانه در چتر، تعداد چتر در بوته، عملکرد بیولوژیک و ارتفاع بوته همبستگی مثبت و بالایی دارد. بر اساس تجزیه خوشه ای، 16 جمعیت مورد مطالعه در چهار گروه مختلف قرار گرفتند. جمعیت های موجود در گروه چهارم از لحاظ تعداد دانه در چتر، ارتفاع بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و تعداد چتر در بوته نسبت به بقیه گروه ها برتری داشتند. بنابراین می توان از طریق تلاقی بین ژنوتیپ های برتر خوشه های مختلف و آزمون نتاج آنها از طریق برنامه های به نژادی و انتخاب نسبت به تولید ارقام با خصوصیات زراعی مطلوب اقدام نمود.

روغن های اسانسی با خاصیت خوب آنتی اکسیدانی می توانند برای اهداف درمانی، تغذیه ای و نگهداری مواد غذایی مورد استفاده قرار گیرند. با توجه به گسترش مصرف فرآورده های گیاهان دارویی، لازم است جوانب مختلف این محصولات به جهت کاربردهای مفید و ضررهای احتمالی آنها در سلامتی انسان مورد توجه قرار گیرد. در مطالعه حاضر فعالیت های ضدمیکروبی، آنتی اکسیدانی و سمیت سلولی اسانس خالص شوید (Anethum graveolens L.) تازه و شوید تجاری مورد آزمایش قرار گرفت. نمای حساسیتی میکروارگانیسم ها در برابر اسانس شوید بر اساس حساسترین به مقاومترین به ترتیب C. albicans>S. aureus>E. coli>P. aeruginosa بود. حداقل غلظت های مهارکنندگی (MIC) و کشندگی (MBC) اسانس ها تعیین گردید. اسانس شوید خاصیت کشندگی و مهارکنندگی میکروبی خوبی بجز در خصوص Pseudomonas aeruginosa نشان داد. خاصیت آنتی اکسیدانی اسانس با روش بتا-کاروتین زدایی و رادیکال زدایی انجام و نتایج مقایسه ای آنها با آنتی اکسیدان های سنتتیک BHT و BHA استاندارد انجام شد. بازدارندگی پراکسیداسیون لیپید به وسیله اسانس ها با قدرت آنتی اکسیدان های سنتتیک قابل مقایسه بود. مقدار اسانس لازم برای 50% رادیکال زدایی اسانس شوید تازه mg/ml6.7 با محتوای فنلی 174.91mg و اسانس شوید تجاری برابر 10.53 mg/ml با محتوای فنلی 4.34mg بود IC50 .روغن های اسانسی شوید تازه و تجاری تاثیر سمیت سلولی بر سلول های خون محیطی به ترتیب 7 mg/ml و 3042 mg/ml و در خصوص سلول های سرطانی هلا برابر 8.51 mg/ml وmg/ml  205.65 بود. بنابراین نتایج نشان می دهند که روغن های اسانسی شوید با احتیاط و پس از تعیین دوز مورد مصرف قرار گیرند.

برخی گیاهان در طب سنتی به عنوان تسکین دهنده درد استفاده می شوند. هدف از این پژوهش بررسی اثر ضددردی و ضدالتهابی ریشه و ساقه گیاه گل میمون سازوئی (Scrophularia striata Boiss.) است که به طور سنتی در بین مردم زاگرس نشین به عنوان ضددرد استفاده می شود. در این تحقیق از 224 سر موش نر بالغ نژاد NMRI با وزن 25 تا 35 گرم استفاده شد. در تست التهاب حیوانات به 7 گروه شاهد، کنترل مثبت (دریافت کننده دگزامتازون با دوز 15 mg/kg) و پنج گروه دریافت کننده دوزهای 200، 400، 500، 600 و 800 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره هیدروالکلی ریشه و ساقه گیاه تقسیم شدند. برای ایجاد التهاب از گزیلن استفاده شد. به منظور بررسی اثر ضددردی عصاره، تست فرمالین مورد استفاده قرار گرفت. در این تست حیوانات به 7 گروه شاهد، کنترل مثبت (دریافت کننده مورفین با دوز 10 mg/kg) و پنج گروه دریافت کننده عصاره هیدروالکلی ریشه و ساقه تقسیم شدند. تزریقات به روش داخل صفاقی انجام شد. نتایج نشان داد که عصاره هیدروالکلی ریشه و ساقه گیاه باعث کاهش معنی دار التهاب در دوزهای 600 و 800 mg/kg (p<0.001)شد. همچنین عصاره ساقه و ریشه باعث کاهش درد در هر دو فاز اول و دوم تست فرمالین شد. دوزهای 600 و  (p<0.001) mg/kg 800بیشترین اثر ضددردی را داشتند. بنابراین به نظر می رسد که اثر ضددردی و ضدالتهابی عصاره ریشه و ساقه گیاه گل میمون سازوئی مربوط به فلاونوئیدهای آن، به ویژه کوئرستین باشد که از طریق مهار فسفولیپاز A2، لیپواکسیژناز و نیتریک اکساید سنتاز اثر ضدالتهابی و ضددردی دارد.

گیاه دارویی تیس (Sorbus aucuparia L.) از گونه های مهم جنس Sorbus در خانواده Rosaceae است و ارزش دارویی آن به دلیل میوه و برگ آن می باشد. به منظور بررسی تاثیر عوامل محیط کشت و تنظیم کننده های رشد بر تکثیر درون شیشه ای گیاه تیس، برداشت جوانه از پایه های بالغ مناطق سنگده ساری، سیاه بیشه مازندران و فولادمحله سمنان در تمام فصول سال انجام و بهترین روش سترون سازی جوانه ها تعیین گردید. این روش عبارت از شستشو و برس کشی نمونه ها با مایع ظرفشویی و بعد با محلول اتانل 70% بود. در مرحله سترون سازی، در ابتدای فصل زمستان تیمار استفاده از محلول 0.1% کلریدجیوه برای زمان4 دقیقه در مورد ژنوتیپ بالغ سنگده- فریم و زمان 3 دقیقه برای ریزنمونه ژنوتیپ های سیاه بیشه مناسبتر از بقیه تیمارها بود. برای ریزنمونه ژنوتیپ های فولادمحله، این تیمار در فصل تابستان و در زمان 5 دقیقه مناسب بود. محیط کشت DKW با هورمون های BA،TDZ  و IBA در غلظت های به ترتیب 0.5، 0.05 و 0.1 میلی گرم در لیتر در مرحله شاخه زایی و تکثیر و محیط MS با iP2  0.5میلی گرم در لیتر برای وصول به شاخه های با رشد طولی مناسب، تعیین گردید. ریشه زایی در محیط تغییریافته MCM مایع با ورمیکولیت و IBA در غلظت 1.5 میلی گرم در لیتر و در شرایط تاریکی انجام شد.

خونریزی پس از زایمان یکی از علل ناخوشی و مرگ و میر مادران می باشد. مطالعات (WHO) سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد که 80% جمعیت جهان از جنبه پزشکی به گیاهان وابسته هستند و استفاده از فرآورده های گیاهی در زنان بیشتر است. در حالی که اثر آنها بر زایمان و خونریزی پس از زایمان مشخص نیست، بنابراین پژوهشی با هدف تعیین تاثیر افشره زیره (Cuminum cyminum L.) بر میزان خونریزی پس از زایمان انجام شد. این پژوهش، از نوع کارآزمایی بالینی و دوسوکور می باشد که با هدف تعیین تاثیر افشره زیره بر خونریزی بعد از زایمان در بیمارستان شهیدان مبینی شهر سبزوار انجام گردید. در این پژوهش، 124 زن سزارین شده (66 نفر گروه دارو و 58 نفر گروه دارونما) به روش مبتنی بر هدف انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. دارو و دارونما بعد از قطع سرم به میزان سه دوز با فاصله 20 دقیقه به بیمار داده شد. قبل از شروع مداخله و در پایان 3 ساعت بعد از اولین دوز پد و شان زیر بیمار وزن گردید. روشهای آماری مورد استفاده کای دو، تی دانشجویی و رگرسیون لوجستیک بود. بر اساس نتایج پژوهش، میزان ارتفاع رحم، قبل از 12 ساعت بعد از مداخله اختلاف آماری معنی دار نداشت (p=0.15). همچنین میزان هموگلوبین و هماتوکریت قبل و بعد از مداخله اختلاف آماری معنی داری نداشت (p=0.45) و از نظر میزان خونریزی در گروه دارو و دارونما دو گروه همگن بودند (p=0.75). یافته های پژوهش نشان داد که تاثیر افشره زیره و دارونما بر میزان خونریزی بعد از زایمان یکسان می باشد. بنابراین عقیده عوام مبنی بر افزایش حجم خونریزی تایید نمی شود؛ بنابراین پیشنهاد می شود که افشره زیره بر خونریزی بعد از زایمان و اختلال قاعدگی زنان با مدت طولانی تر مورد پژوهش قرار گیرد.

عناب (Ziziphus jujuba Mill.) یکی از گیاهان دارویی حاوی موسیلاژ است که در زمینه های دارویی، پزشکی، بهداشتی و صنعتی کاربرد دارد. در ارزیابی گیاهان دارویی، متابولیت های ثانویه می توانند به عنوان یک نشانگر ارزشمند مفید واقع شوند. در این آزمایش بهینه سازی روش استخراج موسیلاژ بر مبنای روش Karawya و Patumi و مقایسه مقدار موسیلاژ در اکوتیپ های مختلف عناب مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور تعداد 25 اکوتیپ عناب از نقاط مختلف کشور جمع آوری گردید. پژوهش در دو آزمایش مجزا در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار در آزمایشگاه ژنتیک و فیزیولوژی گیاهی دانشگاه تهران در سال های 1388 و 1389 اجرا شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که روش استخراج گرم، روش مناسب تری برای استخراج موسیلاژ می باشد. همچنین نتایج نشان داد که بین اکوتیپ ها از لحاظ مقدار موسیلاژ استحصالی اختلاف معنی دار وجود دارد. البته دامنه تغییرات موسیلاژ بین اکوتیپ ها از 28.96% تا 11.58% تبیین گردید. اکوتیپ های کاسوا از قم و کلاله از مازندران دارای بیشترین میزان موسیلاژ بودند. به طور کلی، نتایج این پژوهش علاوه بر انتخاب بهترین اکوتیپ ها برای مصارف دارویی، می تواند زمینه مناسبی برای به نژادی این گیاه دارویی ارزشمند فراهم کند.

آویشن یکی از مهمترین گیاهان دارویی ایران است که به دلیل داشتن دو ترکیب تیمول و کارواکرول دارای خواص دارویی ضد میکروبی، ضد باکتریایی و ضد نفخ می باشد. در این تحقیق 13 جمعیت آویشن کوهی (Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen.) و 9 ژنوتیپ آویشن باغی (Thymus vulgaris L.)، جمع آوری شده از نقاط مختلف ایران، در ایستگاه شهید فزوه وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کشت شدند. صفات مورد مطالعه در طول فصل رشد عبارت بودند از: طول گل، طول غنچه، وزن سنبله، ارتفاع ساقه، سطح برگ، طول و عرض برگ، بزرگترین و کوچکترین قطر تاج پوشش، تعداد گل در سنبله، طول سنبله، مرحله شروع گلدهی، 50% و 100% گلدهی، عملکرد تر و خشک بوته و درصد اسانس. همچنین درصد تیمول و کارواکرول با استفاده از روشهای GC و GC/MS محاسبه گردید. نتایج حاصل از مقایسه میانگین صفات نشان داد که تنوع ژنتیکی کافی برای کلیه صفات اندازه گیری شده وجود داشت. در این تحقیق بالاترین میزان تولید در گونه آویشن باغی بدست آمد و ژنوتیپ آویشن باغی استان اصفهان با میزان تولید 2200 کیلوگرم در هر هکتار بالاترین مقدار را به خود اختصاص داد. بیشترین میزان تولید ماده خشک آویشن کوهی نیز متعلق به جمعیت آذربایجان غربی با تولید 1640 کیلوگرم در هکتار بود. درصد اسانس آویشن کوهی از 0.42% تا 2.17% و در آویشن باغی از 0.42% تا 1.75% متغیر بدست آمد. درصد ترکیب تیمول در آویشن کوهی از 4.63% تا 74.52% و درصد کارواکرول از 3% تا 78.24% و در آویشن باغی درصد تیمول از 32.53% تا 79.75% و درصد کارواکرول از 5.74% تا 53.16% متغیر بود. تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های مورد بررسی را در 4 گروه مجزا قرار داد. گروه اول، دوره رشدی طولانی تری داشتند. گروه دوم، دارای عرض برگ، طول غنچه و وزن سنبله بالاتری بودند. گروه سوم، از عرض برگ و درصد تیمول نسبتا بالا و تعداد سنبله بالا برخوردار بودند؛ درنهایت گروه چهارم، از نظر درصد اسانس، درصد تیمول و همچنین عملکرد تر و خشک اندام هوایی نسبت به سایر گروه ها برتری داشتند. در مجموع نتایج بدست آمده حکایت از وجود پتانسیل ژنتیکی مناسبی از لحاظ کلیه صفات در ژرم پلاسم آویشن مورد مطالعه داشت که می توان از آن در برنامه های اصلاحی حداکثر استفاده را بعمل آورد.

گیاه آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak. subsp. daenensis) یکی از گونه های اندمیک جنس آویشن در ایران است. این گونه مصارف زیادی در زمینه دارویی دارد. به نظر می رسد که استفاده از تکنیک کشت درون شیشه ای برای تکثیر آن مفید باشد. شرایط کشت درون شیشه ای، به دلیل ایجاد برش در بافت گیاهی و تغییر در میزان هورمون های گیاهی نسبت به شرایط طبیعی سبب ایجاد استرس خشکی یا پر آبی در بافت ها می شود که با توجه به نوع محیط کشت، نوع آگار و مقدار آب محیط می تواند متفاوت باشد. شیشه ای شدن یکی از عمده ترین مشکلاتی است که در رشد درون شیشه ای دیده می شود و با ایجاد بدشکلی، مانع تکثیر گیاه می شود. در کشت جوانه آویشن دنایی شیشه ای شدن به مقدار زیادی دیده می شود. در این تحقیق، اثر بنزیل آدنین و سالیسیلیک اسید بر سندرم شیشه ای شدن جوانه ها سنجیده شد. به این منظور، بذرها در محیط موراشیک-اسکوگ (MS) با تیمارهای بنزیل آدنین (mgl-1 0.1) کشت شدند. جوانه های رشد یافته در محیط بدون هورمون، به محیط مشابه انتقال یافت. همچنین جوانه های رشد یافته در محیط دارای بنزیل آدنین به محیط هایی با چهار تیمار هورمونی مختلف (بدون هورمون، دارای بنزیل آدنین به همراه سالیسیلیک اسید یا بدون سالیسیلیک اسید) منتقل شدند. به دنبال آن اثر تیمارهای مذکور بر پدیده شیشه ای شدن، ویژگی های مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه مورد سنجش قرار گرفت. نتایج نشان داد که هورمون بنزیل آدنین به تنهایی، سبب ایجاد پدیده شیشه ای شدن در آویشن دنایی شد. بعد از انتقال ریزنمونه ها به محیط بدون بنزیل آدنین، بازگشتی نسبی به حالت نرمال دیده شد. حضور سالیسیلیک اسید باعث بهبود بازگشت به حالت نرمال می گردد. سالیسیلیک اسید باعث کاهش آب داخلی بافت و افزایش رنگدانه های فتوسنتزی می گردد. در نمونه تیمار شده با بنزیل آدنین، در حضور سالیسیلیک اسید بازگشتی به حالت نرمال دیده نشد.

نوروزک با نام علمی Salvia leriifolia Benth. گیاه دارویی ارزشمندی از خانواده نعناع می باشد. به منظور بررسی تنوع موجود در نوروزک 180 نمونه گیاهی متعلق به 12 جمعیت از این گیاه از سه استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سمنان جمع آوری شد. برای بررسی صفات ظاهری نمونه های جمع آوری شده، در فصل گلدهی و بذردهی از هر رویشگاه، 15 نمونه گیاهی کامل انتخاب و 33 صفت رویشی و زایشی با پنج تکرار برای هر صفت بررسی شد. به منظور استخراج اسانس، سرشاخه های گلدار گیاه در فصل گلدهی تهیه گردید. مقایسه میانگین داده های کمی با استفاده از نرم افزار SAS و بر اساس آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال 5% (0.05>p) انجام شد. گروه بندی صفات اندازه گیری شده با استفاده از نرم افزار SPSS به روش Ward انجام گردید. نتایج نشان داد که این گیاه در ارتفاع 1533-1000 متر از سطح دریا رویش داشته و با متوسط دمای سالیانه 23-15 درجه سانتی گراد و میزان بارش 194-80 میلی متر در سال می تواند به رشد مطلوب ادامه دهد. مهمترین صفات ریخت شناسی از قبیل ارتفاع گیاه، طول و عرض برگ به ترتیب در دامنه 35.8-18.9، 15.29-6.59 و 29.7-18.2 سانتی متر متغیر بود. بیشترین و کمترین مقدار اسانس با مقدار 1.37 و 0.69 درصد به ترتیب مربوط به جمعیت های نجم آباد و طبس سبزوار بود. نتایج حاصل از گروه بندی صفات نشان داد که جمعیت های مورد مطالعه بر اساس محل جمع آوری به سه گروه مجزا تقسیم شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که دو جمعیت نجم آباد و بجستان به دلیل داشتن صفات مطلوب مورفولوژیکی و همچنین میزان اسانس فراوان، گیاهان مناسب برای کارهای اصلاحی و اهلی سازی این گونه می باشند و در ضمن حفاظت از این رویشگاه های مطلوب یکی از اولویت های مهم می باشد.

تنش های محیطی و به ویژه تنش کم آبی یکی از موانع اصلی در تولید محصولات زراعی و باغی در بسیاری از نقاط دنیا به ویژه مناطق خشک و نیمه خشک همچون ایران محسوب می شوند. براسینواستروئیدها ترکیب های استروئیدی گیاهی با فعالیت گسترده بیولوژیکی هستند که توانایی افزایش عملکرد گیاهان را از طریق تغییرات متابولیسمی گیاه و حفاظت آنها در برابر تنش های محیطی به ویژه تنش خشکی را دارند. در یک پژوهش گلخانه ای در مرکز فنی و حرفه ای شهرستان ارسنجان، تاثیر سه سطح آبیاری در ظرفیت زراعی، تنش ملایم و تنش شدید و چهار غلظت ماده تنظیم کننده رشد گیاهی 28-هموبراسینولید، صفر، 10-10، 8-10 و 6-10 مولار بر برخی صفات گیاه دارویی مرزه گونه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که کاهش آبیاری تاثیر معنی داری در کاهش پارامتر های رشد شامل وزن خشک و طول ریشه، قطر ساقه، تعداد شاخه فرعی، ارتفاع گیاه و عملکرد کل اندام هوایی داشت. استفاده از غلظت 8-10 مولار 28-هموبراسینولید موجب افزایش معنی دار وزن خشک ریشه، قطر ساقه، تعداد شاخه فرعی، ارتفاع گیاه و عملکرد کل مرزه شد. درصد اسانس با کاهش آبیاری، افزایش معنی داری را در سطح 1% نشان داد، به طوری که مقدار اسانس از 0.36% در تیمار آبیاری کامل، به 0.87% در تنش شدید و استفاده از 8-10 مولار هورمون رسید. به طور کلی نتایج حاصل از آزمایش نشان می دهد که استفاده از 28-هموبراسینولید از طریق تحریک و افزایش پارامترهای رشد، باعث افزایش عملکرد ماده خشک این گیاه شده و راهکار مناسبی برای مقابله با شرایط تنش آبی می باشد.

به منظور بررسی همبستگی بین اسانس و ترکیب های متشکله اسانس و تعیین نقش این صفات در ایجاد تنوع بین ژنوتیپ های مختلف گیاه دارویی رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.)، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بر روی 12 ژنوتیپ رازیانه در ایستگاه تحقیقاتی شهید فزوه اصفهان انجام شد. صفات مورد بررسی در این تحقیق شامل عملکرد دانه، درصد اسانس، عملکرد اسانس و ترکیب های متشکله اسانس بود. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، اختلاف معنی داری میان ژنوتیپ های مورد مطالعه برای همه صفات مشاهده گردید. عملکرد اسانس همبستگی مثبت و معنی داری با صفات عملکرد دانه، درصد اسانس و درصد ترکیب های آلفا-پینن، کامفن، میرسن، فلاندرن، فنکون و کامفور داشت. چهار مولفه اول در تجزیه به مولفه های اصلی، 90% از کل واریانس متغیر ها را توجیه کرد. صفات عملکرد دانه، درصد اسانس، عملکرد اسانس و درصد ترکیب های آلفا-پینن، کامفن، میرسن، فلاندرن، گاماترپینن، فنکون، کامفور و ترانس آنتول عمده ترین نقش را در تبیین مولفه اول داشتند. در مولفه دوم، صفات درصد سابینن، بتا-پینن و پارا-سیمن دارای اهمیت بیشتری بودند. در مولفه سوم صفات درصد لیمونن و 1،8 -سینئول و در مولفه چهارم صفات درصد متیل کاویکول و سیس آنتول بیشترین اهمیت را در تبیین این مولفه ها دارا بودند. بر اساس تجزیه خوشه ای، 12 ژنوتیپ مورد بررسی در چهار دسته مختلف قرار گرفتند و اختلاف های چشمگیری به ویژه در عملکرد بذر، درصد اسانس، عملکرد اسانس و درصد ترکیب های اصلی اسانس ازجمله ترانس آنتول، آلفا-پینن و فنکون در بین گروه ها وجود داشت. بنابراین می توان از طریق تلاقی بین ژنوتیپ های برتر خوشه های مختلف و آزمون نتاج آنها از طریق برنامه های به نژادی و انتخاب، نسبت به تولید ارقام با اسانس دارای کیفیت مطلوب اقدام نمود.

این تحقیق به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات مورفولوژیک در 21 ژنوتیپ سیاه دانه (Nigella sativa L.) در قالب یک طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. صفات مورفولوژی شامل عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، تعداد فولیکول در بوته، تعداد دانه در فولیکول، وزن هزاردانه، تعداد انشعاب های ساقه، وزن فولیکول، ارتفاع بوته و شاخص برداشت بود. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، اختلاف ژنوتیپ های مورد مطالعه برای کلیه صفات بجز شاخص برداشت در سطح احتمال 1% معنی دار بود. ضرایب تغییرات فنوتیپی و ژنوتیپی برای بیشتر صفات بالا بود، که نشان از تنوع بالا در صفات مورد بررسی داشت. دامنه تغییرات عملکرد دانه در بین ژنوتیپ های مورد بررسی از 63.34 گرم در ژنوتیپ شیراز تا 147.36 گرم در ژنوتیپ زابل 1 متغیر بود. برآورد ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که عملکرد دانه در بوته با صفات عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در فولیکول، ارتفاع بوته، تعداد انشعاب های ساقه و شاخص برداشت همبستگی مثبت و بالایی دارد. تجزیه و تحلیل رگرسیون مرحله ای برای عملکرد دانه نشان داد که صفات عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در فولیکول، تعداد انشعاب های ساقه و شاخص برداشت به ترتیب وارد مدل شدند و 95% تغییرات عملکرد دانه را توجیه نمودند. بر اساس ضرایب مسیر صفت عملکرد بیولوژیک و تعداد دانه در فولیکول بالاترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشتند. تجزیه عامل ها سه عامل پنهانی را معرفی نمود که در مجموع 94.12% از واریانس بین صفات را بیان نمودند. این عامل ها با توجه به اجزای تشکیل دهنده آنها به ترتیب عامل بهره وری (عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک)، عامل اجزای عملکرد (تعداد انشعاب های ساقه و تعداد فولیکول در بوته) و عامل خصوصیات فولیکول (وزن فولیکول و تعداد دانه در فولیکول) نامیده شدند. بر اساس تجزیه خوشه ای 21 ژنوتیپ مورد مطالعه در سه گروه مختلف قرار گرفتند و اختلاف های چشمگیری به ویژه برای میزان عملکرد، تعداد فولیکول در بوته و تعداد دانه در فولیکول در بین گروه ها وجود داشت. بنابراین می توان از طریق تلاقی بین ژنوتیپ های برتر خوشه های مختلف و آزمون نتایج آنها از طریق برنامه های به نژادی و انتخاب نسبت به تولید ارقام با خصوصیات زراعی مطلوب اقدام نمود.

گیاهان دارویی و مشتقات آنها به عللی نظیر راحتی کاربرد، فراوانی و نداشتن اثرهای سوء قابل توجه به عنوان افزودنی های اثربخش در طیور مورد استفاده قرار می گیرند. در این راستا آزمایشی به منظور ارزیابی اثر سطوح مختلف مخلوط گیاهان دارویی گزنه، پونه و کاکوتی در مراحل آغازین و رشد بر عملکرد، کیفیت لاشه و فراسنجه های بیوشیمیایی و سلول های سفید خون جوجه های گوشتی انجام شد. در این آزمایش تعداد 324 قطعه جوجه گوشتی سویه راس 308 در قالب طرح کاملا تصادفی با 9 تیمار و 3 تکرار (هر تکرار دارای 12 قطعه جوجه) از سن 1 تا 42 روزگی مورد آزمایش قرار گرفتند. گروه های آزمایشی شامل 1) شاهد (بدون استفاده از گیاهان دارویی) و در گروه های دیگر مخلوط گیاهی مورد استفاده به ترتیب در دوره های آغازین و رشد عبارت بودند از: 2) 0.75% در هر دو دوره، 3) صفر و 0.75%، 4) 0.75% و صفر، 5) 1.5% و 0.75%، 6) 0.75% و 1.5%، 7) صفر و 1.5%، 8) 1.5% و صفر و 9) 1.5%. نتایج بدست آمده نشان داد که استفاده از سطوح مختلف از مخلوط گیاهان دارویی گزنه، پونه و کاکوتی در مراحل آغازین و رشد دارای اثرهای معنی داری بر عملکرد، ویژگی های لاشه و سلول های سفید خون جوجه های گوشتی می باشد (0.05>p). بر این اساس، بالاترین مقدار افزایش وزن روزانه (59.75 گرم)، بهترین ضریب تبدیل غذایی (1.9)، بالاترین درصد لاشه (74.04) و بیشترین درصد سنگدان (2.77) در گروه آزمایشی 3 و بهترین سطح سلول های سفید خون در گروه آزمایشی 9 مشاهده گردید، هر چند که در این موارد تفاوت معنی داری بین گروه های آزمایشی با گروه شاهد وجود نداشت.

با توجه به متکی بودن اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی، گیاهان دارویی و معطر علاوه بر نقش خاصی که در اقتصاد داخلی دارند، می توانند تاثیر به سزایی در امر صادرات غیرنفتی داشته باشند. یکی از راهکارهای توسعه تولید این گیاهان توسعه فرآوری آنان است. با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش فرآوری در توسعه کشت گیاهان معطر شهرستان کاشان انجام شد. به طور کلی این تحقیق از نوع پیمایشی بوده که جمع آوری اطلاعات آن با استفاده از پرسش نامه که پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ (بالای 0.7) و روایی آن با استفاده از پیشنهادهای متخصصان تایید شده، انجام گردید. جامعه آماری این پژوهش شامل پرورش دهندگان گیاهان معطر این شهرستان بوده که 250 نفر از آنان به صورت نمونه گیری تصادفی مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آماره های توصیفی و استنباطی نظیر فراوانی، میانگین، ضریب تغییرات و در نهایت آزمون من ویت نی و آزمون t استفاده گردید. با مقایسه عوامل موثر بر توسعه کشت گیاهان معطر بین دو گروه پرورش دهندگان و پرورش دهندگان فرآوری کننده، مشخص شد که میزان رضایت از درآمد انواع گیاهان معطر و میزان انگیزه های اقتصادی در گروه گل کاران گلاب گیر بالاتر بوده است و همچنین مشخص گردید که پرورش دهندگان فرآوری کننده درصد بیشتری از کل اراضی خود را به کشت گیاهان معطر اختصاص داده و از این شغل رضایت بیشتری داشته و در آینده نیز تمایل بیشتری به پرورش این گیاهان نشان دادند.

لیشمانیازیس جلدی یک بیماری عفونی آندمیک و از معضلات مهم بهداشتی در بسیاری از کشورها از جمله ایران می باشد. به دلیل عدم وجود واکسن موثر بروز بیماری در اکثر نقاط دنیا رو به افزایش است. استفاده از ترکیب های آنتی موان پنج ظرفیتی به عنوان داروهای خط اول درمان، همراه با محدودیت ها و عوارض جانبی متعددی می باشد. از این رو نیاز به ساخت داروهای جدید ارزان، قابل دسترس و با عوارض کم جهت جایگزینی ترکیب های شیمیایی موجود کاملا احساس می گردد. داروهای با منشا گیاهی می تواند به مرور جایگزین مناسبی باشد. به همین منظور در پژوهش حاضر، تاثیر دو گیاه بومی درمنه Artemisia sieberi Besser و تشنه داری Scrophularia striata Boiss. بر رشد لیشمانیا ماژور در شرایط In vitro مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور غلظت های مختلف عصاره آبی گیاه درمنه و تشنه داری در شرایط In vitro روی رشد پروماستیگوت های لیشمانیا ماژور در داخل پلیت و رشد آماستیگوت ها در ماکروفاژها مورد بررسی قرار گرفت. طبق یافته های این بررسی، پروماستیگوت های لیشمانیا ماژور در محیط کشت RPMI تحت تاثیر غلظت های 20% و 25% درمنه، در همان روز اول به طور کامل از بین رفتند. در حالی که تشنه داری در غلظت 25% و در روز سوم باعث مرگ انگل گردید. کاهش رشد انگل در محیط کشت RPMI تحت تاثیر درمنه در هر 3 غلظت به طور معنی داری بیشتر از تشنه داری بود. غلظت های 20% درمنه در روز دوم و غلظت 25% تشنه داری در روز سوم باعث از بین بردن کامل آماستیگوت های لیشمانیا ماژور درون ماکروفاژ گردید.

امروزه تغییر الگوی کاشت به سمت گیاهان مقاوم به کم آبی به عنوان راهکاری برای مقابله با خشکی مطرح شده است. به منظور مطالعه اثر سطوح آبیاری و تاریخ کاشت بر عملکرد و بازدهی مصرف آب چای ترش (Hibiscus sabdariffa L.)، آزمایشی در سال زراعی 1389-1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند انجام شد. مقادیر آبیاری در سه سطح (100، 60 و 20 درصد تبخیر و تعرق گیاه مرجع) به عنوان کرت های اصلی و تاریخ های مختلف کاشت در سه سطح (20 اردیبهشت، 10 خرداد و 30 خرداد) به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. آزمایش در قالب طرح کرت های خرد شده به صورت بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که سطوح مختلف آبیاری و تاریخ کاشت اثر معنی داری بر تعداد گل در مترمربع، وزن تر و خشک گل، عملکرد زیست توده کل و بازدهی مصرف آب (گل و زیست توده) داشت. بیشترین تعداد گل در مترمربع (62.42)، وزن تر گل (62.50 گرم در مترمربع)، وزن خشک گل (10.30 گرم در مترمربع)، عملکرد زیست توده کل (150.3 گرم در مترمربع)، بازدهی مصرف آب گل (0.024 گرم بر لیتر آب مصرفی) و بازدهی مصرف آب زیست توده (0.532 گرم بر لیتر آب مصرفی) مربوط به تاریخ کاشت اول (20 اردیبهشت) بود. همچنین بیشترین تعداد گل در مترمربع (55.88)، وزن تر گل (72.40 گرم در مترمربع)، وزن خشک گل (11.46 گرم در مترمربع)، عملکرد زیست توده کل (142.5 گرم در مترمربع)، بازدهی مصرف آب گل (0.042 گرم بر لیتر آب مصرفی) و بازدهی مصرف آب زیست توده (0.897 گرم بر لیتر آب مصرفی) مربوط به سطح آبیاری 20% تبخیر و تعرق گیاه مرجع بود. سطوح آبیاری و تاریخ کاشت اثر معنی داری بر شاخص برداشت گل در بوته نداشت. اثر متقابل آبیاری و تاریخ کاشت بر وزن تر و خشک گل، عملکرد زیست توده کل و بازدهی مصرف آب (گل و بیوماس) معنی دار شد. بیشترین مقادیر این صفات مربوط به تیمار تاریخ کاشت 20 اردیبهشت و سطح آبیاری 20% تبخیر و تجمع گیاه مرجع بود. به طور کلی با توجه به بروز سرمای زودرس پاییزه و طولانی بودن دوره رشد چای ترش، کشت این گیاه در اقلیم بیرجند توصیه نمی شود. در عین حال نتایج این آزمایش نشان داد که نیاز آبی این گیاه کم است.