گام های توسعه در آموزش پزشکی
سال:1386 | دوره:4 | شماره:1 |تعداد مقالات:13

موضوع آموزش پزشکی عموما یک بحث چالش برانگیز است و افراد زیادی تمایل دارند که در تدوین روش های جدید آموزش، ارزشیابی و هدایت تحقیق در زمینه آموزش پزشکی، مشارکت نمایند.ارزیابی توانمندی بالینی (Clinical Competency) یکی از وظایف بسیار پیچیده و مشکل در حیطه آموزش پزشکی می باشد. امروزه مقوله ارزیابی عملکرد بالینی (Clinical Performance) به نحو چشمگیری بیمار- محور (Patient centered) و دانشجو مدار (Student driven) شده است.

زمینه و هدف: سواد سلامتی میزان ظرفیت هر فرد برای کسب، تفسیر و درک اطلاعات اولیه و خدمات سلامتی است که برای تصمیم گیری متناسب لازم می باشد. هدف از این مطالعه بررسی سطح سواد سلامت و شناسایی عوامل موثر بر آن بود. روش کار: در مطالعه ای پیمایشی در 5 شهر و 5 روستای کشور از استان های بوشهر، مازندران، کرمانشاه، قزوین و تهران، 1086 نفر از افراد 18 سال و بالاتر مورد پرسشگری در درب منازل قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه سواد سلامتی عملکردی بالغین پس از تعدیل و اعتبارسنجی آن استفاده شد. به منظور تعیین ارتباط عوامل موثر بر سطح سواد سلامتی، از آنالیز رگرسیونی استفاده شد.یافته ها: متوسط میزان پاسخ دهی در خوشه های مورد مطالعه 70.8 درصد بود. 61.4 درصد افراد مورد مطالعه زن و بقیه مرد بودند. میانگین سن افراد مورد مطالعه 38.1 سال بود. 17 درصد از افراد مورد مطالعه بی سواد و 36 درصد دارای دیپلم و یا تحصیلات دانشگاهی بودند. 28.1 درصد از افراد مورد مطالعه سواد سلامتی در حد کافی، 15.3 درصد سواد سلامتی مرزی و 56.6 درصد سواد سلامتی ناکافی داشتند. درصد نمره سواد سلامتی در مردان 45.3 و در زنان 41.1 بود (P=0.057). بر خلاف نتایج حاصل از آنالیز خام بررسی روابط متغیرها با سطح سواد سلامت، در مدل اصلاح شده (adjusted) رگرسیونی، سطح سواد سلامت در زنان بالاتر بود (P=0.14). سواد سلامت محدود، ارتباط آماری معنی داری نیز با وضعیت اقتصادی پائین نشان داد (P=0.004). نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که به طور کل سواد سلامت در ایران پائین است. سطح تحصیلات قوی ترین ارتباط را با سطح سواد سلامت داشت و بیشترین پرش در سطح سواد سلامت در کسانی که تحصیلات بیش از 8 سال داشتند، مشاهده شد. پائین تر بودن سواد سلامت در زنان، در گروه های سنی بالاتر و ساکنین روستا، به طور عمده مربوط به پایین تر بودن سطح تحصیلات در این گروه ها بود.

زمینه و هدف: اطمینان از کسب صلاحیت بالینی توسط دانشجویان یکی از مهم ترین اهداف فرآیند آموزش بالینی است و ارزشیابی بالینی از مهم ترین چالش های این فرآیند محسوب می گردد. مطالعه حاضر مفاهیم مربوط به ارزشیابی بالینی را تصویر می کند.روش کار: در این مطالعه کیفی که از رویکرد پدیده شناسی (Phenomenology) استفاده شد، هشت مربی بالینی و ده دانشجوی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان که حداقل تجربه یک دوره آموزش بالینی را داشتند، شرکت کردند. نمونه گیری مبتنی بر هدف صورت گرفت. اطلاعات از طریق مصاحبه بدون ساختار جمع آوری شدند. تجزیه و تحلیل اطلاعات به روش کلایزی (Colaizzi) صورت گرفت. روایی و پایایی مطالعه از طریق توجه به چهار محور (ارزش واقعی، کاربردی بودن، تداوم و مبتنی بر واقعیت بودن) حاصل شد.یافته ها: متن مصاحبه های استخراج شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و کدهای مفهومی از آن استخراج و سپس کدها به چند مفهوم اصلی دسته بندی شدند. مفاهیم منتخب برای ارایه در این نوشتار که از جمله چالش های ارزشیابی آموزش بالینی محسوب می شوند، عبارت از ارزشیابی چند منبعی (Triangulation)، جو ارزشیابی و سندرم ارزشیابی می باشند.نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر با تاکید بر روابط متقابل محیط ارزشیابی بالینی، ویژگی ها و مفاهیم مربوط به ارزشیابی کننده و ارزشیابی شونده و نیز رویکردهای ارزشیابی، برخی مفاهیم و چالش های مربوط به ارزشیابی بالینی را آشکار کرده است. نتایج تاکید می کنند که در محیط پویایی مانند بالین، ضبط و ثبت کردن تجارب و عملکردهای دانشجویان و کلیه ابعادی که مجموعا صلاحیت بالینی را شکل می دهند، مستلزم به کارگیری رویکردهای چند جانبه، توجه به محورهای مختلف و تمام شرایطی است که رفتار و عملکردهای مشهود را در دانشجو شکل می دهد. مفاهیم مطالعه حاضر به دلیل پرداختن به ابعاد مختلف چالش های ارزشیابی بالینی، در طراحی و اجرای رویکردهای ارزشیابی بالینی، کاربرد دارد و اجرای رویکردها و مدل های جامع ارزشیابی بالینی را به جای استفاده از ابزارهای کاملا ساختارمند پیشنهاد می کند.

زمینه و هدف: وظایف هیات های امنا در دانشگاه های ایران در مقایسه با دانشگاه های معتبر جهان محدودتر است. لـذا بررسی و تدوین وظایف مناسب برای هیات های امنای دانشگاه های ایران ضروری است. این مطالعه با هدف تعیین وظایف مناسب برای هیات های امنا و نقش آن در استقلال دانشگاه ها از دیـدگاه اعضـای هیات های امنـا و شــوراهای دانشگاه های دولتی وابستـه بــه وزارت علــوم، تحقیقــات و فنـاوری طراحی و اجرا شد.روش کار: بیست دانشگاه با روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شد. ابتدا با استفاده از مطالعه تطبیقی، 66 وظیفه مربوط به هیات های امنا در چند دانشگاه معتبر جهان استخراج و سپس با استفاده از پرسشنامه، دیدگاه های اعضای هیات های امنا و شوراهای دانشگاه ها در مورد میزان مناسبت این وظایف برای هیات های امنای دانشگاه های ایران، استقلال دانشگاه ها و نقش هیات های امنا در آن پیمایش شد.یافته ها: از 230 نفر پاسخ دهنده 83 درصد آنها مناسبت 55 وظیفه را تایید کردند. میانگین (انحراف معیار±) میزان مناسبت وظایف، استقـلال دانشگاه ها و نقش هیات های امنا در آن به ترتیب برابر (±0.59) 3.60، (±0.65) 3.49 و (±0.72) 3.18 بوده که در سطح معنی داری P<0.001از حــد نصـاب مورد قبــول بالاتر می باشـند. بیــن دیدگاه های اعضای هیات های امنا و شوراهای دانشگاه ها در مورد مناسبت وظایف، اختلاف معنی داری وجود نداشت. در مجموع میزان مناسبت وظایف، استقلال دانشگاه ها و نقش هیات های امنا در آن به ترتیب توسط 83، 86.7 و 76.5 درصد افراد مورد مطالعه تایید شد.نتیجه گیری: توصیه می شود در تدوین آیین نامه اجرایی ماده 49، از لیست وظایف مناسب و تایید شده در تحقیق حاضر برای تدوین وظایف هیات های امنا استفاده شود تا دانشگاه ها با استقلال بیشتری به ایفای رسالت های خود بپردازند.

زمینه و هدف: پزشکی مبتنی بر شواهد (Evi ence Base Me icine, EBM)، عبارت از استفاده دقیق از بهترین شواهد پژوهشی در تصمیم گیری در مورد یک بیمار خاص می باشد که به دلیل اهمیت، در سال های اخیر توجه زیادی به آن شده است. این مطالعه به منظور تعیین میزان آگاهی و استفاده دستیاران بالینی به عنوان یکی از مهم ترین گروه های آموزش دهنده و آموزش گیرنده، از پزشکی مبتنی بر شواهد صورت گرفت.روش کار: این بررسی یک مطالعه مقطعی است که نمونه آن 71 نفر از دستیاران تخصصی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در سال 1385 بودند. داده ها توسط پرسشنامه ای که روایی محتوای آن به وسیله صاحب نظران و پایایی ثبات درونی آن در یک مطالعه اولیه مورد تایید قرار گرفت، جمع آوری گردید.یافته ها: نتایج به دست آمده حاکی از آن است که 93.9 درصد از دستیاران معتقد بودند استفاده از نتایج تحقیقات می تواند سبب بهبود تصمیم گیری روزانه آنان گردد، لیکن 80.3 درصد از آنان آموزش مدونی در زمینه پزشکی مبتنی بر شواهد ندیده بودند. 85 درصد از پاسخ دهندگان به اینترنت دسترسی داشتند، لیکن بیش از 70 درصد از آنان از منابع پزشکی مبتنی بر شواهد بی اطلاع بودند و 60.9 درصد اعلام کردند که در سال گذشته کمتر از 10 بار از مدلاین (Medline) یا سایر موتورهای جستجوی اطلاعات پزشکی جهت بیماران خود استفاده کرده بودند.نتیجه گیری: نتایج این بررسی نشان داد که دستیاران تخصصی با وجود نگرش مثبت نسبت به پزشکی مبتنی بر شواهد و دسترسی به اینترنت جهت تصمیم گیری بالینی، عملا از پزشکی مبتنی بر شواهد استفاده نمی کنند و همچنین از سایت های تخصصی پزشکی مبتنی بر شواهد بی اطلاع هستند. شاید علت این امر این باشد که آموزش مدونی در این زمینه ندیده اند. به دلیل اهمیت این گروه در تصمیم گیری های بالینی و همچنین آموزش رده های پایین تر، نیاز مبرمی به آموزش جامع و صحیح در خصوص استفاده از پزشکی مبتنی بر شواهد در این گروه وجود دارد.

زمینه و هدف: اعتبار پایان نامه های دانشجویان پزشکی از دو نظر حایز اهمیت می باشند، یکی مساله تحقیق تحت بررسی و دیگری منابع و ماخذی که دانشجو از آن استفاده می نماید. بنابراین پژوهش حاضر به بررسی استنادهای علمی در پایان نامه های دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان پرداخته است.روش کار: در این مطالعه مقطعی، جامعه مورد بررسی شامل تمام پایان نامه های دانشجویان پزشکی دفاع شده از سال 1372 تا 1382 بود. اطلاعات کتاب شناسی مربوط به 332 پایان نامه مربوطه از نظر منابع استناد شده با استفاده از چک لیست، جمع آوری گردید تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گیری از روش های آمار توصیفی و تحلیلی صورت گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد میانگین (انحراف معیار±) تعداد منابع استفاده شده در پایان نامه های مورد بررسی (±19) 25.9 مورد بود. 1.2 درصد پایان نامه ها از هیچ منبع علمی استفاده نکرده بودند. همچنین هیچ کدام از پایان نامه ها از منابع الکترونیکی و مقالات مروری استفاده ننموده بودند. بیشترین میانگین استفاده از استنادها مربوط به مقاله تحقیقی به زبان انگلیسی (16.1) و کمترین آن مربوط به استفاده از خلاصه مقالات ارائه شده در کنگره ها (0.08) بود. بین 100-61 درصد استنادهای استفاده شده در پایان نامه ها مربوط به 5 سال پیش از زمان تحقیق بود. شیوه نگارش منابع در 88.5 درصد پایان نامه ها مطابق با استاندارد بود.نتیجه گیری: بر اساس نتایج، پیشنهاد می شود با برگزاری کارگاه های آموزشی و تاکید بر استفاده از منابع چاپی و الکترونیکی، دانشجو را با ضرورت و شیوه استفاده از استنادهای جدید که جز حیات بخش یک پژوهش علمی است، آشنا و راهنمایی نمود.

زمینه و هدف: یکی از بزرگ ترین مشکلات بشر در قرن حاضر، افزایش بی رویه جمعیت است. بر این اساس کنترل رشد جمعیت یکی از مهم ترین اولویت های هر جامعه در راستای دستیابی به اهداف سلامت و توسعه می باشد. آموزش صحیح با توجه به تغییری که در تفکر و نگرش افراد به وجود می آورد، قدم اساسی و زیربنایی در تحقق اهداف تنظیم خانواده محسوب می شود. این مطالعه به منظور تعیین تاثیر آموزش درس جمعیت و تنظیم خانواده بر میزان آگاهی و نگرش دانشجویان دختر نسبت به روش های پیشگیری از بارداری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد آبادان انجام شده است.روش کار: پژوهش حاضر، یک مطالعه نیمه تجربی از نوع قبل و بعد می باشد که بر روی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد آبادان که درس تنظیم خانواده را در نیم سال اول سال تحصیلی 85-84 انتخاب کرده بودند، انجام شده است. نمونه گیری به صورت غیر تصادفی و آسان (در دسترس) و حجم نمونه 234 نفر بود. داده ها با استفاده از پرسشنامه در دو مرحله (قبل و بعد از آموزش درس تنظیم خانواده) جمع آوری گردید.یافته ها: یافته ها نشان داد که 66.1 درصد دانشجویان در گروه سنی 24-20 سال قرار داشتند، 11.7 درصد متاهل و 17.7 درصد شاغل بودند و 83.6 درصد در مقطع فوق دیپلم و 16.4 درصد در مقطع لیسانس تحصیل می کردند. میانگین (انحراف معیار ±) نمره آگاهی دانشجویان قبل از مداخله (±1.79) 3.45 بود که بعد از مداخله به (±2.61) 8.989 تغییر یافته است (P=0.001). همچنین میانگین (انحراف معیار ±) نمره نگرش دانشجویان قبل از مداخله (±1.99) 3.45 بود که بعد از مداخله به (±2.01) 7.27 افزایش یافته است (P=0.003).نتیجه گیری: بر اساس نتایج این تحقیق، محور اصلی فعالیت در برنامه تنظیم خانواده باید بر اساس آموزش باشد، چرا که افزایش میزان آگاهی و تغییر نگرش افراد جامعه، زمینه را برای استفاده از روش های مطمئن پیشگیری و تغییر هرگونه رفتار باروری فراهم می نماید.

زمینه و هدف: آموزش یکی از بنیادی ترین نیازهای جوامع بشری و از محورهای توسعه پایدار است. استفاده از روش های متنوع آموزش در دنیای پیچیده امروز امری بدیهی بوده و گزینش روش آموزش در هر مرحله از یادگیری حایز اهمیت بسیار است. این مطالعه با هدف مقایسه تاثیر دو روش سخنرانی و بحث گروهی در آموزش انگل شناسی و قارچ شناسی بر میزان یادگیری دانشجویان کارشناسی علوم آزمایشگاهی در نیم سال اول سال تحصیلی 85-1384 در دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد انجام گرفت.روش کار: این مطالعه نیمه تجربی با استفاده از نمونه گیری مبتنی بر هدف بر روی 50 دانشجوی علوم آزمایشگاهی صورت گرفت. پس از همانندسازی متغیرهای سن و جنس و معدل ترم گذشته، در دو مرحله و در دو گروه، تدریس به شیوه سخنرانی و بحث گروهی انجام شده و مدرس طی 8 جلسه 30 دقیقه ای به آنها آموزش داد. ابزار گرد آوری داده ها، فرم اطلاعات دموگرافیک و آزمون های انگل شناسی و قارچ شناسی پزشکی بود که به صورت کوییز، میان دوره، پایان دوره و یک ماه پس از پایان دوره، اجرا شد.یافته ها: از مجموع 50 دانشجو 30 نفر مونث و 20 نفر مذکر بودند که در هرگروه به طور مساوی تقسیم شدند (15 دختر و 10 پسر در هر گروه). آزمون حاوی 50 سوال چهار گزینه ای (تاکسونومی یک، دو و سه) بود. یافته های پژوهش در سیر یادگیری، افزایش معنی داری را در هر دو گروه تدریس به روش سخنرانی (P=0.003) و به شیوه بحث گروهی (P=0.002)، نشان داد اما میزان یادگیری به شیوه بحث گروهی از گروه تدریس به شیوه سخنرانی بیشتر بود (P=0.001).نتیجه گیری: نتایج تحقیق، یادگیری بیشتری را در شیوه بحث نسبت به شیوه سخنرانی نشان داد. این روش، ایجاد وابستگی در اعضاء گروه، بارش افکار، تکاپوی دسته جمعی، تلاش در انطباق با گروه و افزایش میزان قدرت تجزیه و تحلیل و قضاوت را در بین دانشجویان بر می انگیزد. پیشنهاد می شود این شیوه تدریس به خصوص درآموزش انگل شناسی و قارچ شناسی پزشکی مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

زمینه و هدف: استفاده از خدمات اطلاع رسانی نوین مانند اینترنت و درصد پوشش آن از شاخص های مهم توسعه محسوب می گردد. هدف این مطالعه بررسی درصد پوشش و استفاده از خدمات اینترنت و منابع الکترونیکی تمام متن قابل دسترسی از سایت دانشگاه علوم پزشکی و دیدگاه افراد نسبت به خدمات ارایه شده است.روش کار: در یک مطالعه مقطعی و با روش نمونه گیری آسان، تعداد 120 نفر در طول سه ماه (ترم اول سال تحصیلی 85-1384) از بین افراد مراجعه کننده به مرکز اطلاع رسانی دانشگاه نمونه گیری به عمل آمد. داده ها توسط پرسشنامه خود ایفا که حاوی چهار بخش شامل داده های دموگرافیک، نرم/سخت افزار در دسترس، نگرش و عملکرد افراد در مورد استفاده از اینترنت بود، جمع آوری گردید.یافته ها: تعداد 89 پرسشنامه (74 درصد) برگشت داده شد. 64 درصد افراد دارای کامپیوتر شخصی بودند و 53.5 درصد آنها در منزل از اینترنت استفاده می کردند. تنها 35 درصد مردان و 20 درصد زنان دارای اشتراک اینترنت دانشگاه بودند (P=0.12). 97 درصد افراد دارای پست الکترونیکی(Email)  بودند، اما تنها 21.3 درصد آنها از Email دانشگاهی استفاده می کردند. 73 درصد افراد از منابع الکترونیک تمام متن دانشگاه استفاده می کردند و بیشترین استفاده به ترتیب مربوط به Science Direct، Ovid، MD Consult،Blackwell ،Image MD  بود. دسترسی به اینترنت در منزل بر ارتباط با دیگران جهت فعالیت های حرفه ای و استفاده بیشتر از Email تاثیر مثبت داشت (P=0.02). بیش از 95 درصد افراد نقش اینترنت را در فعالیت های حرفه ای خود مهم می دانستند. سرعت پایین و عدم دسترسی در زمان دلخواه به عنوان مهم ترین عوامل در استفاده بهینه از اینترنت در این مرکز بودند.نتیجه گیری: علی رغم دیدگاه مثبت افراد نسبت به اینترنت و خدمات آن، هنوز میزان نفوذ اینترنت در منازل جمعیت دانشگاهی مورد بررسی و بهره گیری از منابع اشتراک تمام متن دانشگاه بسیار پایین است. اشتراک اینترنت و Email از سرور دانشگاه، تنها یک چهارم گروه هدف را پوشش می دهد.