پژوهش در برنامه ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه ریزی درسی)
سال:1387 | دوره:22 | شماره:20 |تعداد مقالات:11

با آنکه ارسطو مدون اخلاق فضیلت است، اما تقریر وی از آن تنها تقریر موجود در تاریخ اخلاق نیست. تقریرهای محض - کثرت گرا، دینی - سکولار، غایت گرا یا ناگرا و تاریخی از جمله تقریرهای مختلفی هستند که همه از حیث محور قرار دادن فضیلت با هم اتحاد دارند. هدف این نوشتار آن است تا ضمن ارایه نظریه اخلاق غزالی به عنوان تقریری دینی از اخلاق فضیلت، به اصلاحاتی که وی از منظری دینی در عناصر گوناگون آن انجام داده بپردازد. روش بررسی توصیفی - تحلیلی است. مجموع بررسی انجام شده، نشان می دهد که وی بر آن است تا با افزودن مولفه های دینی مانند لزوم تمسک به توفیق و امداد الهی در رعایت اعتدال و حد وسط، تاکید بر فضایل دینی و عرفانی مثل توکل، صبر، عشق به خدا و ...، تعریف سعادت حقیقی به سعادت اخروی و در نظر گرفتن شرع و عقل به عنوان معیار اعتدال آن را غنا بخشیده و کاملتر نماید و با اخلاق شریعت مدار سازگار نماید. بنابراین بر طبق آن سازگاری اخلاق فضیلت و اخلاق دینی معنا می یابد.

علم شیمی علاوه بر برخورداری از نقش موثر در کلیه شوون زندگی انسانی، در رشد اقتصادی و سیاسی کشور متکی به منابع طبیعی ایران جایگاه ارزنده ای دارد. از این رو ارزشیابی وضعیت جاری برنامه درسی شیمی به منظور بررسی میزان شایستگی و ارزش آن در تامین نیازهای فردی و اجتماعی کاملا ضروری است.نتایج مرور منابع در دسترس نشان دهنده تمرکز بیشتر پژوهش های ارزشیابی موجود بر تعیین میزان توفیق برنامه ها بوده تا تعیین ارزش آنها و این وضعیت در ایران به خصوص در ارتباط با درس شیمی کاملا محسوس است. در راستای پر کردن این خلا به ویژه ضرورت دستیابی به الگوهای ارزشیابی مبتنی بر شرایط فرهنگی و فلسفی بومی، هدف این تحقیق تدوین الگوی ارزشیابی برنامه درسی شیمی مناسب برای دوره متوسطه ایران است.روش پژوهش تفسیری یا به عبارتی بررسی و تحلیل نظری است. در این رابطه از طریق مطالعات تطبیقی - با توجه به ماهیت برنامه درسی شیمی و نیز مبانی فلسفی، اعتقادی و خط مشی های آموزش و پرورش ایران - وضعیت مطلوب عناصر سازنده برنامه یعنی ملاک ها استنباط شد و اساس طراحی الگوی ملاک محور قرار گرفت. این الگو از نظر شفافیت مفهومی، انطباق با واقعیت، جذابیت ساختاری و از جنبه اقناعی مورد ارزیابی، اصلاح و سرانجام تایید 10 نفر از متخصصان برنامه ریزی درسی قرار گرفته است.

مساله کیفیت همیشه یکی از دغدغه های اصلی جامعه، آموزش عالی و دانشجویان بوده است، اما متاسفانه تاکنون در دانشگاههای ما به کمیت بیشتر از کیفیت پرداخته شده است. هدف اصلی این پژوهش ارایه یک چارچوب نظری برای سنجش کیفیت آموزش رشته های مهندسی در دانشگاههای آزاد اسلامی منطقه یک است. به همین منظور پرسشنامه 21 گویه ای محقق ساخته با استفاده از چارچوب نظری تحقیق و مصاحبه با دانشجویان بین 469 دانشجو که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده بودند، توزیع گردید. روایی پرسشنامه با نظر متخصصان، تحلیل گویه و تحلیل عاملی و پایایی آن با استفاده از آلفای کرانباخ به دست آمد و نتایج زیر حاصل شد. با مرور تحقیقات پیشین و مصاحبه با دانشجویان چارچوب نظری برای انجام آزمونهای آماری لازم شکل گرفت. همچنین با استفاده از تحلیل عاملی چارچوب تحقیق شامل ابعاد شایستگی ها، نرم افزار، سختافزار، محتوا، حل مسأله. هر کدام به ترتیب با واریانس های 25.90، 3.01، 422، 5.56 و 4.90 شکل گرفت.تحلیل واریانس طرحهای تکراری با P<0.05 و F=127 نشان داد که از نظر دانشجویان ابعاد به دست آمده در چارچوب با هم متفاوت هستند. به این نحو که بعد سخت افزار بیشترین اهمیت و بعد شایستگی ها کمترین اهمیت را داشت. تحلیل واریانس یک طرفه تفاوت معناداری را بین نظر دانشجویان رشته های برق، شیمی و کشاورزی در مورد ابعاد چارچوب نشان نداد. آزمون خی دو با P<0.05 و مقدار 10.18 نشان داد که چارچوب به دست آمده برای سنجش کیفیت رشته های مهندسی بسیار مناسب می باشد.

امروزه نیروی انسانی متخصص و ماهر مهمترین عنصر توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها محسوب می شود. نقش سرمایه انسانی یک کشور در میزان رشد و توسعه اقتصادی آن اهمیتی بیش از گذشته یافته است، بنابراین سرمایه گذاری در آموزش عالی یکی از اساسی ترین راهها برای دستیابی به توسعه اقتصادی - اجتماعی محسوب می شود. با توجه به نقش حیاتی آموزش عالی در تربیت نیروی انسانی، گسترش آموزش عالی به لحاظ کمی و کیفی در کشور ایران که کشوری در حال توسعه است، ضرورتی اجتناب ناپذیر تلقی می شود. هدف کلی این پژوهش، بررسی روند رشد موسسات آموزش عالی خصوصی در کشور ایران و مقایسه آن با موسسات آموزش عالی دولتی است. این پژوهش از نوع کاربردی و روش تحقیق آن توصیفی - پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش نیز شامل کلیه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی دولتی و خصوصی (دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه غیرانتفاعی) کشور ایران است و برای بررسی عمیق آن سرشماری کامل انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در دو دهه اخیر امکانات و بودجه دولتی نتوانسته پاسخگوی این ضرورت باشد، لذا تاسیس، توسعه و تجهیز دانشگاهها و موسسات آموزش عالی خصوصی و غیردولتی که بخش اعظم آن را دانشگاه آزاد اسلامی تشکیل می دهد، مورد توجه ویژه قرار گرفته و رشد چشمگیری نیز داشته است. هم اکنون تعداد دانشجویان شاغل به تحصیل در بخش خصوصی حتی بیش از دانشجویان بخش دولتی است (بازرگان، 2000). به لحاظ وظیفه خطیری که بر عهده این بخش است، دانش دقیق از توانمندی های این بخش و برنامه ریزی برای آینده آن از اهمیتی انکارناپذیر برخوردار است. بنابراین در این پژوهش ابتدا زمینه های ایجاد و روند توسعه آموزش عالی خصوصی در بعضی کشورهای جهان مورد کند و کاو قرار گرفته و سپس با ارایه تاریخچه مختصری از آموزش عالی خصوصی در کشور جمهوری اسلامی ایران، روند رشد موسسات آموزش عالی خصوصی و دولتی در آن، بررسی می شود.

هدف از این پژوهش بررسی کیفیت آموزش بزرگسالان مقطع راهنمایی شهر اصفهان و روش پژوهش توصیفی است. ابزارهای اندازه گیری مورد استفاده در این تحقیق مقیاس اصول یادگیری بزرگسالان گالبریت برای معلمان دانش آموزان بزرگسال و پرسشنامه نظرخواهی از دانش آموزان بزرگسال بود. جامعه آماری تمامی معلمان بزرگسال شهر اصفهان بودند که به عنوان نمونه انتخاب شدند، از 55 نفر نمونه 45 نفر به پرسشهای مقیاس پاسخ دادند. همچنین در این سال 480 دانش آموز بزرگسال مشغول به تحصیل بودند که از 120 نفر آنان درباره آموزش بزرگسالان نظرخواهی شد. نمره های به دست آمده از پرسشنامه ها با استفاده از روشهای آمار توصیفی (میانگین، فراوانی، نمودار) تجزیه و تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد که معلمان بزرگسال شاغل به آموزش در مدارس بزرگسالان شهر اصفهان در میانگین برخی از متغیرهای مقیاس اصول یادگیری مانند فعالیتهای دانش آموزمحور، ارزیابی نیازهای دانش آموزان در حین تدریس، توجه به جو کلاس و انعطاف در آموزش، نمرات کمتری را نسبت به هنجار مقیاس گرفتند. نظرخواهی از دانش آموزان نیز نشان دهنده تفاوت آموزش بزرگسالان با آموزش کودکان بود. نتایج تحقیق نشان می دهد که آموزش بزرگسالان در ایران نیاز به تخصصی شدن و توجه بیشتر به اصول آموزشی دارد.

هدف این پژوهش، شناسایی راهبردهای آموزشی موثر در توسعه مهارتهای مورد نیاز دانشجویان مجازی برای بهره گیری از آموزش درون شبکه ای است. سوال کلی پژوهش این است که راهبردهای آموزشی موثر در توسعه مهارتهای هفتگانه (دسترسی یا R1، روشن بینی یا R2، برقراری ارتباط یا R3، تعهد یا R4، همکاری یا R5، تفکر یا R6 و انعطاف پذیری یا R7 در فرایند آموزش درون شبکه ای) مورد نیاز دانشجویان مجازی چیست؟ نظر پاسخگویان برحسب متغیرهای تعدیل کننده جنسیت، مدرک تحصیلی و وضعیت تاهل مقایسه شد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه استادان رشته کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی منطقه پنج کشور تشکیل می دهند. شیوه نمونه گیری تصادفی ساده است. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته برگرفته از یافته های پژوهشی رنا ام پالوف و کیث پرات بوده که دارای 7 حیطه و 29 گویه است و بر اساس آلفای کرونباخ ضریب اعتباری معادل 0.847 به دست آمده است. یافته های پژوهش نشان می دهند، از نظر پاسخگویان مهمترین راهبردهای آموزشی موثر در توسعه مهارتهای هفتگانه به ترتیب عبارتند از: به کارگیری نوعی فناوری که از طریق آن می توان اهداف یادگیری را تحقق بخشید، فراهم کردن جو گروهی مساعد که در آن فراگیر در جریان یادگیری احساس راحتی می کند، تشویق فراگیران به مشارکت در تهیه رهنمودهای درسی، نهادینه سازی مهارتهای مربوط به مدیریت زمان، مهیاسازی یک سایت درسی که دانشجویان تکالیف خود را به آن ارسال کرده و به یکدیگر بازخورد ارائه دهند، طرح سوالاتی برای بحث که موجب تشویق تفکر و یکپارچگی مواد درسی می شود و استفاده از اینترنت به عنوان ابزار و منبع درس و تشویق دانشجویان برای جست و جوی منابع در آن. به طور کلی نتایج آزمون t در خصوص مقایسه نظر پاسخگویان برحسب وضعیت تاهل و سطح مدرک تحصیلی مختلف نشان می دهد که در ارتباط با تاثیر راهبردهای آموزشی در خصوص توسعه مهارتهای هفتگانه یاد شده، بین نظرها تفاوت معناداری وجود ندارد، ولی مقایسه نظر پاسخگویان زن و مرد نشان می دهد که در خصوص راهبردهای آموزشی موثر در توسعه مهارتهای هفتگانه، تفاوت معناداری بین آنها مشاهده می شود.

با توجه به نقش بسیار مهم اعضای هیات علمی در تحقق اهداف و رسالتهای دانشگاه، این پژوهش با هدف تدوین شاخص های لازم برای تهیه زیج هیات علمی در دانشگاه علوم پزشکی انجام شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی - پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه مدیران گروه، معاونان آموزشی و پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال تحصلی 88-87 بود که با استفاده از روش نمونه گیری غیرتصادفی و کاملا هدفمند 60 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای شامل 48 شاخص مربوط به هیات علمی در 5 حوزه فعالیتی بود که بر اساس نتایج مصاحبه سازمان یافته با صاحبنظران در زمینه امور هیات علمی تهیه شد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه بر اساس نظر متخصصان و کارشناسان مورد تایید قرار گرفت، پایایی این پژوهش زمانی مشخص خواهد شد که این پژوهش به مرحله اجرا برسد. تجزیه و تحلیل داده ها به صورت تعیین فراوانی و درصد فراوانی پاسخ ها صورت گرفت. بر اساس نظر متخصصان شاخص هایی که بیش از 50 درصد امتیاز ضرورت را از پرسش شوندگان کسب کرده بودند، برای تدوین شاخص های زیج هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی انتخاب شدند (در مجموع 37 شاخص در 5 حوزه مورد نظر). حوزه های انتخابی شامل جمعیت شناختی اعضای هیات علمی (6 شاخص)، حوزه وضعیت استخدامی (4 شاخص)، حوزه فعالیتهای آموزشی (14 شاخص)، حوزه فعالیت پژوهشی و توانمندیها (9 شاخص) و حوزه فعالیتهای خدماتی - اجرایی (4 شاخص) بود. به نظر می رسد تهیه زیج بر اساس این شاخص ها بتواند بخشی از نیازهای اطلاعاتی مدیران را برای تصمیم گیری در امور هیات علمی برطرف کند.

این پژوهش به بررسی عوامل افزایش دهنده کیفیت آموزشی رشته های علوم قرآنی از دیدگاه استادان و دانشجویان موسسه آموزش عالی آزاد علوم قرآن و معارف اسلامی غدیر پرداخته است. روش تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی است و نمونه آماری 11 نفر از استادان و 121 نفر از دانشجویان موسسه بود. ابزار اندازه گیری پرسشنامه محقق ساخته شامل 42 سوال بسته پاسخ و یک سوال بازپاسخ (تشریحی) بود که در مطالعه مقدماتی، ضریب اعتبار آن با استفاده از روش ضریب آلفای کرونباخ 0.87 برآورد گردید. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از رسم جدولها و نمودارهای فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار و آزمون z تک متغیره، آزمون t2 هتلینگ و آزمون t مستقل صورت گرفت. بررسی سوالات ششگانه تحقیق با استفاده از آزمون z تک متغیره، نشان دهنده تاثیرگذاری قابل ملاحظه عوامل «تناسب برنامه های آموزشی با نیازهای واقعی دانشجویان»، «واجد شرایط بودن استادان»، «در اختیار داشتن تجهیزات مناسب آموزش» و «استفاده از کادر اداری مجرب و متخصص» بر کیفیت آموزشی رشته های علوم قرآنی بود. اما تاثیرگذاری «استفاده از تدابیر تشویقی» و «ارزیابی علمی و مستمر»، کمتر از سطح متوسط ارزیابی شد. همچنین بر اساس نتایج آزمون t2 هتلینگ از دیدگاه استادان، «واجد شرایط بودن استادان» بیشترین تاثیر را در ارتقای کیفیت آموزشی رشته های علوم قرآنی دارد و «ارزیابی علمی و مستمر از دانشجویان» دارای کمترین تاثیر است. اما از دیدگاه دانشجویان، بیشترین تاثیر مربوط به «واجد شرایط بودن استادان» و کمترین تاثیر مربوط به «استفاده از تدابیر تشویقی» است.