پیک نور- علوم انسانی
سال:1384 | دوره:3 | شماره:4 (زبان و ادبیات 2) |تعداد مقالات:13

تاکنون کتابها و مقالات متعددی درباره تشریح زیباییهای شعرحافظ نوشته شده است. در این مقاله، ضمن اشاره به چند ایهام و اشاره نویافته در شعر خواجه شیراز، سابقه کاربرد برخی از ایهامها در شعر بدرچاچی، شاعر صنعت گرای قرن هشتم (زنده به سال 745 هجری قمری) ارایه شده است.

زندگی و شعر مهدی اخوان ثالث (م. امید) را می توان در سه دوره بررسی کرد: دوره آغازین (پیش از کودتای 28 مرداد )، دوره میانین (از کودتا تا1344)، دوره فرجامین (از 1345 تا پایان).دوره آغازین: مواد ارزیابی شعر اخوان در این دوره سروده هایی است که در مجموعه ارغنون چاپ شده و سروده های پیش از کودتا و مجموعه زمستان، که همگی در قالبهای کلاسیک و چهارپاره سروده شده است.دوره میانین (از کودتا تا 1344) پربارترین دوره زندگی شعری اخوان است که محصول آن نوسروده های مجموعه زمستان و مجموعه های آخر شاهنامه و از این اوستاست. اخوان در این دوره برترین شاعر سمبولیسم اجتماعی ایران است و با تاثیرپذیری از کودتای 28 مرداد به آفرینش منظومه های حماسی اجتماعی بلندی چون «زمستان»، «چاووشی»، «کتیبه»، «قصه شهر سنگستان»، «مرد و مرکب»، «آخر شاهنامه» و ... می پردازد که عمده اعتبار شعری او از آنهاست. دوره فرجامین (از 1345 تا پایان )، در این دوره مجموعه های در حیاط کوچک پاییزدر زندان، زندگی می گوید... و دوزخ اما سرد، قوس نزولی شعر اخوان را می سازند تا سرانجام همچون آغاز به شعر کلاسیک در مجموعه تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم برسد.

اسرارالاولیاء، نوشته فریدالدین بن جمال الدین سلیمان دهلوی کتاب معروفی است به زبان فارسی که در نیمه اول قرن هفتم هجری تحریر شده است. ارزش و اهمیت آن بیشتر به سبب نثر ساده آن است که از ویژگیهای نثر صوفیانه آن زمان به شمار می رود. اسرارالاولیاء تعلیمات و گفته های صوفیانه فریدالدین، معروف به شکرگنج یا گنج شکر است که در هند می زیسته است. این تعلیمات و گفته ها را شخصی به نام بدرالدین اسحاق گرد آورده و تحریر کرده است. این کتاب که هنوز به چاپ نرسیده سرشار است از بیانات صوفیانه و مباحث عرفانی. مولف مقاله حاضر در تدارک آن است که کتاب مزبور را تصحیح کند و به چاپ برساند.

مقاله حاضر در مورد بررسی میزان و نحوه به کارگیری عوامل انسجامی در متنهای علمی (شیمی) است که در مقطع متوسطه تدریس می شود. در زبان فارسی پژوهشهای متنوعی درباره متون ادبی و داستانی صورت گرفته است؛ ولی بررسی میزان بهره بری از عوامل انسجامی در متنهای آموزشی (مانند شیمی، فیزیک، زیست شناسی و…) زمینه ای است که کمتر به آن توجه شده است. در این جستار سعی بر این است که، از طریق روشهای علمیِ آماری، عوامل انسجام در متنهای شیمی از داده های کیفی به داده های کمی تبدیل شود و از این رهگذر باب بررسیهای آماری و رایانه ای در سیاق علمی گشوده شود. در این پژوهش از دو شیوه نظری (کتابخانه ای) و تحلیل محتوا استفاده شده است. مباحثی مانند زبان علم، گفتمان علمی، زبان شناسی متن و… با استفاده از روش نظری و تجزیه و تحلیل متنهای شیمی با استفاده از روش تحلیل محتوا صورت گرفته است. بر این اساس، 45 پاراگراف از سه کتاب شیمی (1)، (2)، (3) بر اساس الگوی معرفی شده توسط هالیدی و حسن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها حاکی از آن است که در نگارش متنهای شیمی از ابزارهای مختلفی برای انسجام بخشیدن به متن استفاده شده و بین سبک و سیاق علمی و نحوه استفاده از ابزارهای انسجامی رابطه ای وجود دارد. از میان این ابزارها، عامل تکرار واژه با بیشترین بسامد وقوع (%48.07) از اساسیترین عوامل انسجامی در تهیه متن علمی بوده و عامل حذف بندی با کمترین بسامد وقوع (%2.21) نشان دهنده استفاده کمتر نویسندگان متن علمی از این ابزار انسجامی است.در این مقاله ابتدا مقدمه، پایگاه نظری و پیشینه تحقیق بررسی شده و در بخش دوم مباحث مربوط به روش تحقیق، فرضیه های تحقیق، جامعه آماری، حجم نمونه و محدودیتهای تحقیق عنوان شده است. در بخش سوم مقاله، نتایج تحقیق همراه با جدولها، نمودارها، تحلیل نتایج و پیشنهاد تحقیق بیان شده است.

این مقاله در پی آن است تا تاثیرگذاریهای گونه گون قرآن مجید را در دیوان خاقانی بکاود و بر اهل ادب عرضه کند. به طور کلی، خاقانی از قرآن مجید در دیوان خود به دو صورت لفظی و معنایی بهره گرفته است. این بهره گیریها عمدتا برای خلق مضمون یا تایید و تاکید مطلبی بوده است. بیشترین استفاده خاقانی از آیات قرآنی به صورت تلمیح و درج و حل و ترجمه است. پس از معرفی چند نمونه از استفاده های معنایی و اقتباس مضمونی خاقانی از آیات قرآن، وام واژه و تعبیرات لفظی قرآنی به کار رفته در دیوان خاقانی، به ترتیب صفحات دیوان چاپ مرحوم سجادی، به طور مشروح جستجو و معرفی شده است.

مقاله حاضر نخست به پیشینه تفسیرهای تمثیلی شاهنامه، در برخی متون عرفانی اشاره می کند و آنگاه با مقایسه داستان «بیژن و منیژه » در شاهنامه فردوسی و «قصیده عینیه» ابن سینا، عناصر مهم جهان بینی گنوسیها، همچون دوگانگی روح و جسم، هبوط روح از عالم بالا و زندانی شدن آن در تخته بند تن و فراموش کردن اصل خویش، و سرانجام بیداری و بازگشت به جایگاه و موطن اصلی. . . را در هر دو متن نشان می دهد.

بررسی انگیزه های دانشجویان دانشگاه پیام نور مرکز شیراز در به دست آوردن نمونه سوالات امتحانی موضوع این پژوهش است. هدف از این پژوهش بررسی میزان تاثیر نمونه سوالات امتحانی بر دانشجویان است. با توجه به عنوان پژوهش، روش مورد استفاده پیمایشی است و اطلاعات از طریق پرسشنامه به دست آمده است. جامعه آماری موردنظر کلیه دانشجویان دانشگاه پیام نور و نمونه تحقیق شامل سیصد نفر از دانشجویان این دانشگاه است که به طور تصادفی انتخاب شده اند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه مشتمل بر 21 پرسش: درباره مشخصات فردی چون رشته تحصیلی، تعداد واحد گذارنیده، معدل، جنسیت و مانند اینهاست. متغیرهای پژوهش عبارت اند از: متغیرهای مستقل شامل رشته تحصیلی، تعداد واحد گذرانیده، معدل و جنسیت و متغیرهای وابسته عبارت اند از: اعتماد به نفس، میزان مطالعه، اضطراب، انتظار همخوانی و تکرارشدن سوالات پایان ترم، نمره خوب گرفتن.از میان نتایج متعدد می توان گفت:- %79 افرادی که سوالات تستی را شانسی انتخاب می کنند با احتمال بیش از 50% انتظار همخوانی یا تکراری شدن سوالات پایان ترم را دارند.- %8.42 دانشجویان با معدل بالای 16 میزان تاثیر نمره خوب گرفتن با داشتن نمونه سوالات امتحانی را حدود 50% اعلام کرده اند.- %74دانشجویان با معدل بالای 16 میزان موجبات آشنایی به اشکالات درسی خودشان را بالای 60% انتخاب کرده اند.- معدل دانشجویانی که شانسی سوالات تستی را انتخاب می کنند برابر 15.09 و معدل دانشجویانی که شانسی انتخاب نمی کنند برابر 14.79 است.

رفیع الدین لنبانی از شاعران اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری است که، به دلیل وفات در اوان جوانی و کمبود نسخه های دیوان او، اطلاع چندانی از وقایع زندگی وی در دست نیست و تاکنون شعر او چندان مورد توجه قرار نگرفته است.در این مقاله، پس از معرفی اجمالی شاعر، مضامین شعری، شیوه شاعرانه، روش سخن پردازی و مضامین مهم و اساسی شعر وی در قصاید و قطعات بررسی و تحلیل شده و پس از معرفی برخی از صور خیال و ویژگیهای نادر شعر او جدول بسامدی واژه ها، تعابیر و اصطلاحات همراه با نمودار مربوط به آن آمده است.

در دیدگاه عرفا واژگان قرآنی شامل معانی متعددی است. از جمله این واژگان، واژه «امانت» در آیه 72 سوره احزاب است. اهل معرفت به معانی و مفاهیم نهفته در «امانت الهی»، که تنها انسان آن را پذیرفت، توجه کرده اند و به معارف و حقایقی که به دیده کشف و شهود می توان دید و به گوش حق نیوش می توان شنید دست یافته اند، امانتی که مقام و کرامت انسان را بی هیچ تردید آشکار می کند.

نسخه خطی مثنوی گلشن توحید، شرح ششصد بیت از مفردات مثنوی است، که ابراهیم بن صالح مغلوی معروف به «شاهدی دده» در قرن دهم هجری قمری آن را به رشته تحریر کشیده و به نظم درآورده است.از آنجا که شاهدی به مولانا و آثار او علاقه ا ی وافر داشته است، ابیاتی را از دفاتر ششگانه مثنوی، از هر دفتر صد بیت، برگزیده و به شرح آنها پرداخته و هر بیت از این اشعار را با پنج بیت از خود شرح داده، بین آنها پیوستگی و ارتباط معنایی ایجاد کرده, و این کار را به گونه ای انجام داده است که خواننده نمی تواند کلام مولانا را از سخن شاهدی تشخیص دهد.در نهایت این متن را، که یکی از آثار با ارزش ادبی است، در سال 940 ق به پایان می برد و آن را به نام گلشن توحید برای عاشقان و عارفان به یادگار می گذارد.من به ششصد بیت گفتم سه هزار ماند از من عاشقان را یادگارچون که با عون خدا کردم تمام کردم او را «گلشن توحید» نام

برخی از دانشمندان بر این باورند که بین سنی که فرد یادگیری زبان دوم را آغاز می کند و توانش زبانی او در این زبان رابطه منفی وجود دارد. چنین فرض شده است که بلوغ زیستی برای یادگیری زبان ایجاد محدودیت می کند. البته، تمام عرصه های زبان در افراد گوناگون در زمانی واحد تحت تاثیر این محدودیت قرار نمی گیرند. این مقاله به دنبال آن است که تاثیرات این دوره حساس را تا چه حد می توان در مشخصه های جهانی زبان، که ذاتی تلقی می شود، جست. همجواری، اصل مقوله تهی (ESP) یا معلول that رد، و وابستگی ساختاری، ساخته های ذاتی مبتنی بر فرضیه اند که در این مقاله بررسی می شوند. آزمون به دو بخش تقسیم می شود: نقضهای متغیر و ثابت. از نظر ما، نتایج مطالعه حاضر نشان می دهد که تاثیر منفی شدیدی بین افزایش سن شروع یادگیری زبان و تشخیص نقضهای دستور جهانی از جانب یادگیرنده وجود دارد. علاوه بر این، تفاوتهای گروهی نیز اهمیت دارند، چرا که عملکرد گروه 1 همواره در حد سخنگویان بومی بود؛ گروه 2 در بسیاری موارد نتوانست در حد بومی عمل کند؛ گروه 3، در هیچ یک از شرایط تحت بررسی، نتوانست به حد بومی و گروه 1 برسد. می توان نتیجه گیری کرد که (الف) سطح نهایی عملکرد یادگیری زبان دوم به سن شروع یادگیری بستگی دارد، (ب) دوره های حساسی وجود دارد که پیشرفت زبانی را کنترل می کند، دوره هایی که طی آنها فراگیری قابلیتهای گوناگون زبانی بسیار ثمربخش است، اما بعد از این دوره یادگیری زبان نامنظم و ناقص خواهد بود، (ج) آسیب ناشی از به تعویق افتادن سن شروع یادگیری افزایشی است و هرگز متوقف نخواهد شد. حاصل دیگر این مطالعه آن است که چون فراگیران زبان در هیچ یک از دو نوع نقض به پای سخنگوی بومی نمی رسند، نتیجه می گیریم که سن یادگیری بر هر دو نوع دانش دستور جهانی متغیر و ثابت موثر است. نتیجه این می شود که سن آغاز یادگیری تاثیر چشم گیری بر دستاورد نهایی زبان آموزان در زبان دوم دارد.

آیا هزاره سوم هزاره بی هویت شدن آدمی است یا تحقق انسانیت انسانهاست؟ هزاره سوم هر چند پرعنوان ترین عناوین را یافته، هنوز در یک عنوان راستین ایستایی خود را نیافته است. هزاره سوم در بی هویتی و بی عنوانی سرگردان است. هزاره سوم از هیچ تا بی نهایت است، از صفر کلوین تا غلیان مرکزی ترین نقطه خورشید، هزاره سوم نظرگاه اهل دانش و دورنمای زیبای اهالی علم و فریفتگان اوج اندیشه بوده است.

سردبیر پیک نور علوم انسانی در آذرماه 1384 نامه ای به امضای حسن عباسی می آبادی، آموزگار مقطع ابتدایی منطقه سامنِ ملایر، واقع در استان همدان دریافت کرد. از محتوای نامه چنین برمی آمد که آقای حسن عباسی می آبادی، علاوه بر پرداختن به شغل شریف آموزگاری، با تکیه بر ذوق سرشار خداوندی شاعر نیز هست. اما از آنجا که مجله پیک نور صفحه شعر نداشت نامه ایشان بی جواب ماند. تا اینکه حسن عباسی می آبادی در نامه دوم هدف خود را از ارسال اشعار به طور مبسوط یادآور شدند. ایشان برآن اند که «اگر مفاهیم بنیادی علوم، حتی مفاهیم کاملا تخصصی به رشته نظم درآیند، هم آموزش علوم آسانتر می شود و هم طبع شعر شاعران با جهت یابی مثبت، سیاق و روشی خداپسندانه می یابد». جنبه اول نظر ایشان یعنی پیشنهاد یک روش آموزشی از طریق به نظم درآوردنِ مفاهیم علمی را لازم است متخصصان مباحث علوم تربیتی، به ویژه متخصصان آموزش و یادگیری بررسی کنند. اما نکته شایان ذکر آن است که این شیوه در ادبیات ما سابقه ای بس کهن دارد به گونه ای که در قالبهای شعری ادب فارسی نوعی شعر با عنوان شعر تعلیمی رواج یافته و شاعران بزرگی چون بسحق اطعمه و ملا هادی سبزواری و نیز بسیاری از بزرگان صرف و نحو عربی و فارسی مفاهیم بنیادی علوم موردنظرشان را به شعر درآورده اند و آثارشان تا امروز نیز مورد مراجعه مشتاقان است. همچنین در مدارس و حوزه های علمیه برای یادگیری و به خاطر سپردن بسیاری مفاهیم از شیوه به نظم درآوردن مفاهیم علمی استفاده می شود و بسیاری از کتابهای پیچیده و سخت صرف و نحو عربی با به کارگیری این شیوه برای سالیان متمادی در خاطر طلاب علوم دینی حک می شود.