علوم غذایی و تغذیه
سال:1394 | دوره:12 | شماره:3 (پیاپی 47) |تعداد مقالات:16

مقدمه: تجزیه ناپذیری مواد مورد استفاده در بسته بندی های مواد غذایی از یک طرف و آلودگی های میکروبی ناشی از آن ها از طرف دیگر، مشکلاتی را برای جامعه امروزی ایجاد نموده است. از این رو استفاده از موادی که قابلیت تجزیه پذیری زیستی دارند و دارای خاصیت ضدمیکروبی نیز هستند، مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است. کیتوزان یکی از پلیمرهای زیستی است که در جهت حذف این مشکلات در نظر گرفته شده است.مواد و روش ها: در این پژوهش ابتدا نانوذرات و فیلم کیتوزان را ساخته و بعد از بررسی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آنها به بررسی اثر ضدمیکروبی آن ها بر روی باکتری های بیماری زا با منشا غذایی که شامل Staphylococcus aureus PTCC 1431 و Listeria monocytogenesمی باشد، با روش های مختلف پرداخته شد.یافته ها: نانوذره کیتوزان با اندازه 273 نانومتر ساخته شد و میزان MIC و MBC بر روی دو باکتری فوق الذکر 3.5 میکروگرم در میلی لیتر تعیین شد. فیلم کیتوزان نیز ساخته شد که دارای ضخامت 4.2±69.33 میکرومتر، میزان رطوبت درحدود 1% و میزان حلالیت فیلم 52% بود که سبب کاهش 100% تعداد باکتری های بیماری زا در مدت 24 ساعت در دمای 30 درجه سانتی گراد گردید.نتیجه گیری: با توجه به قابلیت تجزیه پذیری کیتوزان، از آنجا که خاصیت ضدمیکروبی کیتوزان چه به صورت نانوذره ای و چه به صورت فیلمی بر روی باکتری های بیماری زا با منشا غذایی مذکور به اثبات رسید، می توان پیشنهاد نمود که در بسته بندی های ضدمیکروبی مواد غذایی استفاده شود.

مقدمه: صمغ کردلان یک بیوپلیمر پلی ساکاریدی باکتریایی است که از پیوند های (3¬1)-b دی گلیکوزیدی حاصل می شود. بعلت توانایی دلمه ای شدن و نگهداری آب، کردلان در تولید مواد غذایی متعدد نظیر انواع ژله ها، نودل ها و فیبرهای خوراکی کاربرد دارد. همچنین کردلان زیست تخریب پذیر، غیرسمی، دارای خواص بیولوژیکی و کاربردهای وسیعی در صنایع دارویی است. در این تحقیق برای اولین بار تولید، بهینه سازی ترکیبات محیط کشت ناپیوسته، مدل سازی تولید صمغ کردلان بوسیله سویهPaenibacillus polymyxa PTCC 1020 با استفاده از روش سطح پاسخ (RSM) و تعیین خصوصیات کردلان انجام شد.مواد و روش ها: پس از آماده سازی میکروارگانیزم و محیط کشت، ابتدا از طرح Plackett-Burman و تعداد 12 آزمایش بمنظور یافتن عوامل مغذی موثر از میان 11 متغیر محیط کشت ناپیوسته برای تولید کردلان استفاده شد. سپس با استفاده از روش سطح پاسخ با طرح مرکب مرکزی، 20 آزمایش برای بهینه سازی متغیرهای موثراستفاده شد. همچنین 4 روش FT-IR، XRD،13C NMR و DSC برای شناسایی کردلان بکار گرفته شد.یافته ها: نتایج نشان داد که 3 عامل مغذی بترتیب گلوکز، عصاره مخمر، تریتون 100-x در محیط کشت تولید کردلان موثر هستند. حداکثر تولید کردلان 4.75g/l از شرایط بهینه گلوکز(100g/l)، عصاره مخمر(2.5g/l)، تریتون (3g/l) 100-x بدست آمد. همچنین در این تحقیق، وزن مولکولی صمغ کردلان 1.7´106 Da با استفاده از GPC تعیین شد.نتیجه گیری: نتایج حاصل بیانگر این بود که سویه مورد مطالعه در این تحقیق توانایی تولید صمغ کردلان را با نرخ رشد ویژه (m) بیشتر نسبت به تحقیقات گذشته دارد. همچنین صحت تولید صمغ کردلان با استفاده از روش های شناسایی تایید شد.

مقدمه: امروزه، تمایل مصرف کنندگان به مصرف غذاهایی با ارزش تغذیه ای بالا و عاری از مواد شیمیایی افزودنی افزایش پیدا کرده است. در همین زمینه تلاش های متعددی برای یافتن آنتی اکسیدان های طبیعی از منابع گیاهی صورت گرفته است. اسانس مرزه، مایعی بی رنگ یا متمایل به زرد است. این اسانس حاوی ترکیبات فنلی نظیر کارواکرول، سیمول و تیمول است و خواص ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی بالایی دارد. هدف از این پژوهش، بررسی میزان ترکیبات فنولیک موجود در اسانس مرزه زراعی به عنوان منبع ترکیبات آنتی اکسیدانی طبیعی و هم چنین تعیین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی ترکیبات استخراج شده در روغن کلزا و ماهی کیلکا بود.مواد و روش ها: ابتدا گیاه مرزه زراعی جمع آوری و سپس در سایه خشک شد. اسانس گیاه با استفاده از روش کلونجر استخراج و توسط دستگاه GC/ MS تجزیه و شناسایی شد. سپس میزان کل ترکیبات فنولیکی موجود در آن با استفاده از روش فولین سیوکالتو سنجیده شد. اثرات آنتی اکسیدانی غلظت های 0.05%، 0.1%، 0.2% و 0.3% اسانس مرزه زراعی در مقایسه با نمونه شاهد و آنتی اکسیدان مصنوعی بوتیل هیدروکسی آنیزول (0.02%) و با ارزیابی شاخص های پراکسید، تیوباربیتوریک اسید و آزمون رنسیمت در روغن کلزا و ماهی کیلکا مورد بررسی قرار گرفت.یافته ها: کارواکرول، گاما ترپینن، آلفا ترپینن و پاراسیمن به عنوان ترکیبات اصلی تشکیل دهنده اسانس مرزه زراعی شناسایی شدند. میزان کل ترکیبات فنولیک موجود در اسانس مرزه زراعی 0.739±0.279میلی گرم گالیک اسید/میلی لیتر تعیین شد. اسانس مرزه زراعی در سطح غلظت 0.3% بهترین اثر آنتی اکسیدانی را در جلوگیری از افزایش شاخص پراکسید و تیوباربیتوریک اسید نشان داد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که اسانس مرزه زراعی یک آنتی اکسیدان طبیعی مناسب و جایگزین خوبی برای آنتی اکسیدان مصنوعی بوتیل هیدروکسی آنیزول جهت پایدارسازی و حفظ کیفیت روغن ماهی و روغن کلزا می باشد.

مقدمه: امروزه به دلیل مشکلات ناشی از بسته بندی های سنتزی، توجه به بسته بندی های زیست تخریب پذیر افزایش یافته است. پوشش های خوراکی یکی از انواع بسته بندی های فعال زیست تخریب پذیر مورد توجه صنعت غذا و جایگزین مناسبی برای بسته بندی های سنتزی هستند. پوشش های خوراکی تمام ویژگی های بسته بندی های معمولی را دارا هستند و می توانند حامل مواد مختلف از جمله مواد ضدمیکروب باشند. در این تحقیق اثر پوشش های خوراکی بر پایه کربوکسی متیل سلولز حاوی عصاره آویشن بر جذب رطوبت، رشد قارچ و ویژگی های حسی مغز فندق خام پوشش دهی شده، مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش ها: پوشش های کربوکسی متیل سلولز با غلظت های مختلف صفر، 0.5 و 1.5 درصد وزنی/حجمی، و عصاره آویشن با غلظت های صفر، 0.5 و 1 درصد حجمی/حجمی تهیه شد. میانگین تغییرات رشد قارچ و ویژگی های حسی، در نمونه کنترل (فاقد پوشش) و نمونه های حاوی پوشش با فرمولاسیون های مختلف در 21 هفته، مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات در قالب فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار انجام شد.یافته ها: مطابق با نتایج بدست آمده در این تحقیق، نمونه فاقد پوشش، بیشترین میزان جذب رطوبت، رشد قارچ و درصد توسعه کپک را داشته است. افزودن عصاره هیدروالکلی آویشن به محلول پوشش، رشد قارچ در نمونه های پوشش دهی شده را کاهش می دهد. نتایج ارزیابی حسی نمونه ها نشان داد، استفاده از پوشش کربوکسی متیل سلولز و عصاره هیدروالکلی آویشن نرم شدن بافت و تغییر رنگ در نمونه های پوشش دهی شده را به تاخیر می اندازد و باعث افزایش عمر ماندگاری مغز فندق خام می شود.نتیجه گیری: با توجه به بررسی های حاصل از آزمون های فیزیکی، میکروبی و حسی می توان نتیجه گرفت که استفاده از پوشش خوراکی کربوکسی متیل سلولز به همراه عصاره آویشن باعث کاهش جذب رطوبت و رشد قارچ در بافت فندق می شود و عمر ماندگاری فندق پوشش-دهی شده را افزایش می دهد. کربوکسی متیل سلولز یک بیوپلیمر زیست تخریب پذیر است که می تواند جایگزین مناسبی برای بسته بندی های سنتزی باشد.

مقدمه: سس کچاپ محصولی پر مصرف بوده و از آن جایی که آمار مصرف مواد غذایی آماده و نیز کچاپ رو به افزایش است، بنابراین بهبود ارزش غذایی این محصول از طریق فرمولاسیون های جدید نظیر افزودن ترکیبات پری بیوتیک ضروری به نظر می رسد.مواد و روش ها: در این پژوهش، ویژگی های شیمیایی (PH، اسیدیته، مواد جامد محلول و مواد جامد نامحلول)، فیزیکی (آب اندازی و رنگ) و حسی نمونه های کچاپ پری بیوتیک شامل مقادیر مختلف اینولین و گالاکتوالیگوساکارید به همراه سایر قوام دهنده ها (نشاسته اصلاح شده و زانتان و گوار) مورد بررسی قرار گرفت.یافته ها: به استثنا نتایج اسیدیته، اختلاف معناداری بین ویژگی های شیمیایی نمونه ها وجود نداشت. نمونه های پری بیوتیک حاوی نشاسته اصلاح شده نسبت به نمونه های دارای مقادیر مشابه پری بیوتیک همراه با زانتان و گوار آب اندازی بیشتری داشتند. شاخص های رنگی L*، a* وb* با افزایش ترکیبات پری بیوتیک افزایش یافت و اختلاف رنگ کلی برای نمونه های پری بیوتیک دارای نشاسته اصلاح شده بالاتر بود. اگر چه ویژگی های حسی نمونه های کچاپ پری بیوتیک تحت تاثیر استفاده از اینولین و گالاکتوالیگوساکارید ها قرار گرفت، اما مقبولیت کلی اکثر نمونه های پری بیوتیک اختلاف معناداری با کچاپ تجاری نداشت.نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل شده در این پژوهش، سس کچاپ پری بیوتیک با ویژگی های فیزیکوشیمیایی وحسی قابل قبول با استفاده از اینولین و گالاکتوالیگوساکارید در فرمولاسیون آن، قابل تولید است. ویژگی های نمونه های پری بیوتیک حاوی زانتان وصمغ گوار به ویژه از نظر میزان آب آندازی به کچاپ تجاری شباهت بیشتری نشان دادند.

مقدمه: با توجه به اثرات سلامتی بخش گیاه خرفه به دلیل داشتن اسید چرب امگا-3 و استفاده از آن در رژیم غذایی مردم نقاط مختلف ایران و جهان، ارزیابی و مقایسه ترکیبات برگ این گیاه و معرفی آن به عنوان یک ماده غذایی ارزشمند می تواند نقش بسزایی در ارتقا سلامتی انسان داشته باشد. هدف از این تحقیق ارزیابی ترکیبات شیمیایی و اسیدهای چرب موجود در برگ دو گیاه خرفه ایرانی متعلق به دو منطقه شمال ایران (استان گیلان) و جنوب (استان فارس) می باشد.مواد و روش ها: گیاه خرفه متعلق به دو استان گیلان (منطقه گیلاکجان) و فارس (شهر شیراز) تهیه و پس از آماده سازی پودر برگ گیاه آزمون های شیمیایی شامل اندازه گیری رطوبت با استفاده از آون، اندازه گیری خاکستر توسط کوره، ارزیابی فیبر خام توسط روش هضم اسیدی- قلیایی، میزان پروتئین به روش کلدال و چربی توسط دستگاه سوکسله و همچنین تعیین پروفایل اسیدهای چرب دو نمونه خرفه با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگراف مجهز به آشکارساز شعله ای انجام شد.یافته ها: راندمان استخراج روغن از برگ گیاه خرفه 8.43 درصد در خرفه شمال و 7.79 درصد در خرفه جنوب می باشد که دارای اختلاف معنی دار (P<0.05) بوده و ترکیب اسیدهای چرب در این دو نمونه برگ خرفه نشان دهنده غالب بودن الفا-لینولنیک اسید در روغن هر دو نمونه بود. میزان رطوبت در دو نمونه دارای اختلاف معنی دار نبود (P>0.05) لیکن میزان پروتئین، فیبر، خاکستر، چربی و کربوهیدرات در این دو نمونه دارای اختلاف معنی دار بودند (P<0.05).نتیجه گیری: روغن برگ گیاه خرفه غنی از لینولنیک اسید (امگا-3) به عنوان اسید چرب ضروری می باشد که با توجه به خودرو بودن و فراوانی این گیاه در سراسر کشور منبع خوب به عنوان مکمل غذایی بشمار می رود.

مقدمه: در این پژوهش فرآیند آبگیری اسمزی برش های حلقوی بادمجان تحت تاثیر پارامترهای عملیاتی موردبررسی قرار گرفت. هدف از این مطالعه بررسی اثر دما، غلظت محلول اسمزی و نسبت نمونه به محلول اسمزی در زمان های تماس مختلف نمونه و محلول اسمزی بر محتوای رطوبتی طی سینتیک فرآیند آبگیری اسمزی و مقایسه دو مدل ریاضی و انتخاب بهترین مدل جهت توصیف سینتیک انتقال جرم می باشد.مواد و روش ها: فرآیند آبگیری اسمزی برش های حلقوی بادمجان در محلول اسمزی شامل کلرور سدیم با غلظت های 5، 10 و 15 درصد (وزنی- وزنی)، دمای 30، 45 و 60 درجه سانتی گراد و نسبت نمونه به محلول اسمزی 1:10، 1:15 و 1:20 صورت گرفت. مقادیر خروج آب و نفوذ ماده جامد در غلظت های 5، 10 و 15 درصد (وزنی- وزنی) کلرور سدیم، دمای 30، 45 و 60 درجه سانتی گراد، نسبت نمونه به محلول اسمزی 1:10، 1:15 و 1:20 و در فواصل زمانی 0، 15، 30، 60، 90، 150، 210، 270 دقیقه محاسبه گردید. با استفاده از مدل پیشنهادی Magee و همکاران، (1983) و Azuara و همکاران (1992) مقادیر تعادلی خروج آب و نفوذ ماده جامد، همچنین شدت انتقال جرم محاسبه شد.یافته ها: سینتیک انتقال جرم و محتوی رطوبتی تابع تغییرات غلظت کلرور سدیم و دما در طی زمان می باشند. مدل پیشنهادی Azuara و همکاران با حداکثر همبستگی و با حداقل ریشه میانگین مربع خطا و مجموع مربعات خطا نسبت به مدل Magee بهتر می تواند سینتیک انتقال جرم را توصیف کند و همچنین مدل Azuara در شرایط نسبت نمونه به محلول اسمزی 1:15 با ضرایب همبستگی خروج آب 0.9792 و جذب ماده جامد 0.9386 در مقایسه با نسبت نمونه به محلول اسمزی 1:10 و 1:20 بیشترین تطابق را نشان می دهد.نتیجه گیری: مدل پیشنهادی Azuara و همکاران (1992) با توجه به حداکثر ضریب همبستگی و با حداقل ریشه میانگین مربع خطا و حداقل مجموع مربعات خطا، جهت مدل سازی سینتیک انتقال جرم به منظور به کارگیری در طراحی خشک کن های فرآیند اسمزی پیشنهاد می شود.

مقدمه: روغن حاصل از پرس سرد مغزهای خوراکی به علت بازده مناسب، طعم منحصر به فرد و ترکیب لیپید سالم به عنوان روغن های خوراکی ارزشمند به کار می روند. با توجه به نقش مغزهای خوراکی در جلوگیری و کاهش بیماری های قلبی و سرطان و همچنین مصرف بالای آن به خصوص در ایران، در این پژوهش که بخشی از پروژه تحقیقاتی تدوین استاندارد بین المللی کدکس غذایی انواع روغن تهیه شده به روش پرس سرد است، به تعیین ترکیب اسیدهای چرب و استرول روغن چهار مغز خوراکی بر اساس مناطق ایران پرداخته شد.مواد و روش ها: برای شناسایی ترکیب شیمیایی روغن مغزهای خوراکی، چهار مغز خوراکی شامل پسته، گردو، فندق و بادام به ترتیب از مناطق کرمان، تویسرکان، قزوین و آذرشهر تبریز تهیه شد و روغن آن ها با استفاده از دستگاه پرس سرد در دمای 25oC استخراج گردید. سپس آزمون های اسیدچرب و استرول روغن با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) بر روی نمونه ها صورت گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد که اسید اولئیک در سه روغن فندق (83.3%)، بادام (67.67%) و پسته (63.3%) و اسید لینولئیک در روغن گردو (52.53%) اسیدچرب غالب بود. میزان اسیدهای چرب چندغیراشباع در روغن گردو (65.53%) به طور قابل توجهی بیش از سه روغن دیگر بود. هر چهار روغن مورد آزمون غنی از بتاسیتوسترول بود که بیشترین مقدار آن در روغن گردو (90.94%) و پس از آن در روغن فندق (90.56%)، بادام (86.10%) و پسته (85.43%) قرار می گیرد.نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهد که روغن این ارقام دارای میزان مطلوبی از اسید اولئیک و لینولئیک و فاقد اسیدهای چرب ترانس می باشد. روغن فندق از نظر میزان اسید اولئیک غنی تر بود که نشان می دهد پایداری اکسیداتیو بیشتری دارد درحالی که روغن گردو از نظر تغذیه ای مطلوب تر است. پیش بینی می شود روغن هر چهار مغز خوارکی به دلیل داشتن مقدار زیادی بتاسیتوسترول اثر فوق العاده ای در کاهش کلسترول و پیشگیری از سرطان نشان دهند.

مقدمه: تردید در مورد ایمنی و سلامتی آنتی اکسیدان های سنتزی منجر به علاقه فزاینده ای به سمت آنتی اکسیدان های طبیعی و تحقیق در این زمینه شد.مواد و روش ها: در این مطالعه فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره آبی و الکلی پوسته سبز گردو واریته شهمیرزادی حاصل از دو روش استخراج (غرقابی، استخراج مایکروویو) به سه روش نیروی احیاکنندگی، ظرفیت آنتی اکسیدانی کل و مهار رادیکال DPPH 2 و 2 دی فنیل 1- پیکرو هیدرازیل) بررسی شد و در نهایت تاثیر آن بر مهار اکسیداسیون روغن سویا با اندازه گیری دو اندیس پراکسید و تیوباربیتوریک اسید ارزیابی شد. ترکیبات فنولی عصاره ها با حلال متانول (80%)، اتانول (50%) و آب استخراج و میزان ترکیبات فنولی آنها با روش فولین سیوکالتو اندازه گیری شد.یافته ها: نتایج نشان داد بیشترین مقدار فنول کل مربوط به عصاره متانولی حاصل از استخراج مایکروویو بود. کمترین EC50 در آزمون DPPH و نیروی احیاکنندگی مربوط به عصاره اتانولی و در آزمون ظرفیت آنتی اکسیدانی کل مربوط به عصاره متانولی بود که در همه این موارد نتایج بهتر از آنتی اکسیدان سنتزی BHA بوده و در آزمون ظرفیت آنتی اکسیدانی کل نتیجه بهتری از BHT بدست آمد. همچنین عصاره ها توانایی به تاخیر انداختن اکسیداسیون را داشتند. با افزایش غلظت عصاره، فعالیت آنتی اکسیدانی افزایش یافت. غلظت 1000 پی پی ام عصاره ها به خوبی اکسیداسیون روغن را مهار کرد.نتیجه گیری: با توجه به مطالب ذکر شده می توان پوسته سبز گردو را به عنوان منبع قابل توجهی از ترکیبات آنتی اکسیدانی مطرح نمود و پس از آزمایشات تکمیلی به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی به روغن خوراکی افزود.

مقدمه: جنس لاکتوباسیل متعلق به گروه بزرگ باکتری های اسید لاکتیک می باشد. این ارگانیسم ها همگی گرم مثبت بوده و بوسیله تخمیر، اسید لاکتیک تولید می کنند. از آنجایی که این باکتری ها بطور طبیعی در مواد غذایی مختلف وجود دارند از زمان های قدیم به عنوان نگهدارنده های طبیعی در غذاهای سنتی مورد توجه بوده اند.هدف از این تحقیق، بررسی ویژگی های تکنولوژیکی و قابلیت استفاده از لاکتوباسیل های جدا شده از پنیر های سنتی گاوی و گوسفندی به عنوان استارتر در پنیر و سایر محصولات تخمیری می باشد.مواد و روش ها: در این تحقیق 12 سویه مختلف لاکتوباسیل از 6 پنیر سنتی تهیه شده از شیر گاو و شیر گوسفند، تولیدی در منطقه سنگسر واقع در استان سمنان جدا گردید. لاکتوباسیل بودن سویه ها توسط آزمون های فنوتیپی تایید شد. پس از آن سویه های جداشده به منظور استفاده به عنوان استارتر توسط آزمون های تکنولوژیکی نظیر میزان رشد، تولید اسید، فعالیت پروتئولیتیکی، فعالیت آمیلولیتیکی و فعالیت اتولیتیکی ارزیابی گردیدند.یافته ها: اپتیمم دمای رشد برای همه سویه های جداسازی شده 30oc بود و بیشترین میزان رشد مربوط به 2 سویه جداسازی شده از پنیر گاوی (LB2-5 و LB2-1) بود. فعالیت پروتئولیتیکی در سه سویه جداسازی شده از پنیرهای گاوی (LB2-6، LB2-4 و LB2-1) و یک سویه جداسازی شده از پنیرهای گوسفندی (LB1-3) مشاهده شد. در هیچ یک از سویه های جداسازی شده فعالیت آمیلولیتیکی دیده نشد و بالاترین میزان تولید اسید و فعالیت اتولیتیکی به ترتیب در یک سویه جداسازی شده از پنیرهای گاوی (LB2-2) و یک سویه جداسازی شده از پنیرهای گوسفندی (LB1-1) مشاهده گردید.نتیجه گیری: از آنجایی که لاکتوباسیل های جداسازی شده از پنیر سنتی سنگسر در این مطالعه ویژگی های تکنولوژیکی مطلوبی از خود نشان دادند، توانایی بالایی برای استفاده به عنوان استارتر دارند.