گیاه و زیست بوم
سال:1391 | دوره:8 | شماره:32 |تعداد مقالات:9

گیاه Phlomis aucheri Boiss. از گونه های بومی خانواده نعناع در ایران بوده که پراکنش طبیعی وسیعی در ایران دارد. در این مطالعه به منظور شناخت نقش عوامل اکولوژیکی و جغرافیای گیاهی در ایجاد تطابق فنتیکی، تعداد 11 جمعیت جغرافیایی از گونه مذکور از نواحی مرکزی، شمال غرب، غرب و جنوب غرب کشور جمع آوری شد و تعداد 14 صفت کیفی و کمی ریخت شناسی از اندام های رویشی و زایشی گیاه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. آنالیز آماری ANOVA نشان داد که دامنه تغییرات در تعدادی از صفات ریخت شناسی کمی نظیر طول و عرض برگ های ناحیه قاعده و گل آذین، تعداد گل در هر چرخه، طول و عرض کاسه گل، طول جام گل و طول دمبرگ ناحیه گل آذین از نظر آماری (p<0.001) معنی دار بوده ولی تغییرات در صفاتی چون طول ساقه، تعداد انشعاب و طول دمبرگ ناحیه قاعده ساقه از نظر آماری معنی دار نبودند. این مساله نشانگر این موضوع می باشد که عوامل محیطی و ادافیکی موجب ایجاد فرایند شکل پذیری فنوتیپی در گیاهان می شود. به گونه ای که این فرایند مطابق با تنوع اقلیمی بوده و موجب تشابه و تفاوت جمعیت ها می شود. تجزیه و تحلیل آماری منجر به رسم درختچه ای گردید که در آن افراد جمعیت ها به شکل خاصی آرایش یافته بودند که نحوه استقرار دقیقا با تقسیم بندی مناطق جغرافیای گیاهی کشور ایران منطبق بود.

مرحله جوانه زنی گیاهان یکی از مراحل مهم در طول دوره رشد آن ها می باشد که اغلب تحت تاثیر تنش های محیطی به ویژه شوری و خشکی قرار می گیرند. این تحقیق به منظور بررسی اثرات تنش شوری و خشکی بر واکنش جوانه زنی گونه Stipa arabica انجام شد. اثر غلظت های مختلف محلول های شوری و خشکی بر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و طول ریشه چه، ضریب آلومتری، بنیه بذر بررسی شد. از شش تیمار شوری (شاهد، 50، 100، 150، 200 و 300 میلی مولار نمک کلرید سدیم) و شش تیمارخشکی (شاهد، 0.2، 0.4، 0.6، 0.8 و 1 مگاپاسکال پلی اتیلن گلیکول 6000) به صورت طرح کاملا تصادفی استفاده شد. تعداد 25 بذر در هر تکرار (ظرف پتری) بر روی کاغذ صافی در داخل ژرمیناتور کشت گردید. نتایج آنالیز آماری نشان داد که تنش شوری و خشکی اثر معنی داری بر صفات اندازه گیری شده بذر داشته و موجب کاهش معنی دار درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و طول ریشه چه و بنیه بذر شدند.

به منظور بررسی تاثیر اسید هیومیک بر روی رشد رویشی گونه مرتعی Agropyron cristatum آزمایشی در سال 89 به صورت گلخانه ای در شهرستان دماوند به اجرا درآمد. کود اسید هیومیک به صورت گرانولی به مقدار 0، 75، 150 و225  کیلوگرم در هکتار مصرف گردید. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که تحت شرایط کودی مصرف شده بین اکثر صفات همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. تجزیه رگرسیون گام به گام تاثیر صفات تعداد پنجه، وزن تر برگ و ساقه، طول ریشه، وزن خشک ساقه، نسبت هوایی به ریشه، کلروفیل b و کاروتینوئید، سطح برگ، وزن خشک ریشه و برگ را بر وزن تر بخش هوایی نشان داد. نتایج منحنی های پاسخ نشان داد که اسید هیومیک موجب افزایش صفات ارتفاع تا اولین برگ، تعداد برگ، وزن تر برگ و ساقه وزن خشک ساقه، وزن تر و خشک بخش هوایی و نسبت هوایی به ریشه می شود و این افزایش به صورت خطی است. همچنین افزایش سطح برگ، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتینوئید با افزایش مقدار کود رابطه درجه دو دارند، مصرف مقادیر هم فاصله کود اسید هیومیک نیز در خصوص صفات طول گیاه، طول، وزن تر و وزن خشک ریشه و وزن خشک برگ از رابطه درجه سوم تبعیت می کند. بر اساس نتایج تجزیه علیت، که موثرترین صفات بر وزن تر بخش هوایی شامل وزن تر برگ، وزن تر ساقه، طول ریشه، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، نسبت هوایی به ریشه، کلروفیل b، کاروتینوئید و سطح برگ موثرترین صفات بر وزن تر بخش هوایی می باشند. در مجموع مناسب ترین مقدار مصرف اسید هیومیک، 225 کیلوگرم در هکتار است.

در این پژوهش، مراتع ییلاقی بنه آباد گوغر بافت کرمان به منظور تفکیک و شناسایی جوامع گیاهی منطقه و شناخت موثرترین عامل از بین عوامل محیطی مورد مطالعه فیتوسوسیولوژیک قرار گرفت. نمونه برداری مطابق مکتب براون-بلانکه به روش انتخابی با تعداد 56 قطعه نمونه (پلات) درنظر گرفته و سطح قطعات نمونه با استفاده از روش سطح حداقل تعیین شد. در منطقه مورد مطالعه تعداد 48 گونه متعلق به 40 جنس و 22 خانواده شناسایی گردید. پوشش گیاهی و عوامل محیطی شامل فیزیوگرافی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر اساس مکتب جامعه شناسی براون - بلانکه (به روش گونو)، تحلیل دو طرفه گونه های شاخص (TWINSPAN) و تحلیل تطبیقی متعارف (CCA) بررسی شد. بر اساس مکتب روش گونو، 4 جامعه گیاهی تعیین گردید شامل جوامع: Acanthophyllo glandulosei-Brometum tomentelli, Rhamnetum oleoidis, Acantholimono scorpii-Astragaloretum siliquosi, Medicagini sativae-Brometum tomentelli استفاده از روش تحلیل دو طرفه گونه های شاخص، تعیین گونه های شاخص، 4 گروه اکولوژیک را تفکیک کرد. موثرترین عوامل محیطی در تفکیک گروه های اکولوژیک بر اساس تحلیل تطبیقی متعارف، درصد ازت، کربن، فسفر، پتاسیم، ارتفاع از سطح دریا و شیب تشخیص داده شد

این مطالعه در جنگل های استان خوزستان در شهرستان باغملک در جنوب غرب ایران انجام گردید. هدف از این مطالعه بررسی مشخصات کمی و کیفی گونه محلب (Cerasus Mahaleb mill) در رابطه با برخی وی‍ژگی های اکولوژیکی رویشگاه آن می باشد. جهت این بررسی از 72 قطعه نمونه به ابعاد 50×50 متر به روش تصادفی سیستماتیک استفاده شد. در هر یک از قطعات نمونه نوع گونه های درختی، عوامل فیزیوگرافی و مشخصات کمی و کیفی گونه محلب (قطر برابر سینه، ارتفاع کل، ارتفاع تنه، ارتفاع تاج، قطر تاج، درجه کیفی و نوع زادآوری) برداشت شدند. سپس داده های جمع آوری شده تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد گونه محلب در خاک با بافت رسی، رسی-لومی و شنی-رسی-لومی و در محدوده ارتفاعی 2450-1950 متر از سطح دریا، دامنه های خشک (غالبا جنوب غربی) و شیب های 70-50 و 50-30 درصد بیشترین پراکنش را داشت. نتایج مشخصات کمی و کیفی گونه محلب نشان داد درختان غالبا دارای درجه کیفی ضعیف می باشند. متوسط قطر برابر سینه، متوسط تعداد در هکتار، متوسط ارتفاع کل، متوسط قطر تاج، متوسط ارتفاع تاج و متوسط حجم در هکتار به ترتیب 24.27 سانتی متر، 16.38 اصله، 6.28 متر، 3.73 متر، 4.57 متر و 27.1 متر مکعب می باشد. نتایج همبستگی پیرسون در مورد ویژگی های محلب نشان داد، قطر تاج و ارتفاع درختان محلب با عمق خاک رابطه مستقیم معنی داری دارند. قطر برابر سینه درختان محلب نیز با افزایش ارتفاع از سطح دریا افزایش یافته است.

در راستای مطالعه ویژگی های کمی و کیفی عملکرد دانه سورگوم (رقم سپیده) تحت تاثیر تاریخ کاشت و تراکم بوته تحقیقی در بهار سال 1388در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. سه تاریخ کاشت (3.15، 3.30 و 4.14) به عنوان سطوح عامل اصلی و تراکم های 75، 100، 150 هزار بوته در هکتار به عنوان سطوح عامل فرعی انتخاب گردیدند. در این آزمایش صفات عملکرد دانه، تعداد پانیکول در متر مربع، تعداد دانه در پانیکول، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و درصد پروتئین دانه مورد ارزیابی واقع شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که اثر تراکم های مختلف بوته بر عملکرد دانه، ،تعداد دانه در پانیکول، تعداد پانیکول در متر مربع، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و درصد پروتئین دانه دارای اختلاف معنی دار در سطح احتمال یک درصد، می باشد و با افزایش تراکم، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، تعداد دانه در پانیکول و پروتئین دانه به طور معنی داری کاهش نشان دادند، ولی عملکرد دانه و تعداد پانیکول در متر مربع با بالا رفتن تراکم افزایش پیدا کردند. نتایج آزمایش نشان دادکه از بین تراکم های فوق مناسب ترین آن تراکم 150 هزار بوته در هکتار می باشد و تاریخ کاشت 4.14 از دو تاریخ کاشت دیگر برتر بوده و بیشترین عملکرد دانه به میزان 2.76 تن در هکتار از تاریخ کاشت 4.14 به دست آمد. در نتیجه پیشنهاد می شود برای کشت سورگوم دانه ای رقم سپیده در استان یزد و مناطق مشابه از تراکم 150 هزار بوته در هکتار در محدوده تاریخ کاشت 14 تیر تا 1 مرداد استفاده شود.

آزمایشی در بهار سال 1388 به منظور بررسی اثرات برخی علفکش ها در کنترل علف های هرز خربزه به صورت طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در اراضی زراعی ساوه انجام پذیرفت. این آزمایش شامل 13 تیمار بود که عبارتند از: سونالان، بازاگران، استامپ، گل، بازاگران+گالانت سوپر، ترفلان، سونالان+گالانت سوپر، نیکوسولفورون+ گالانت سوپر، ارادیکان، گل+گالانت سوپر، نیکوسولفورون، ترفلان+گالانت سوپر و گالانت سوپر. تمامی علفکش های مورد آزمایش، در مقدار توصیه شده مصرف شدند. گیاهسوزی ناشی از علفکش به صورت نمره دهی (صفر تا 100%) یک و دو هفته پس از سمپاشی ثبت گردید. نتایج نشان داد کمترین گیاهسوزی در ترفلان، سونالان و استامپ به ترتیب با 4.1، 7.5 و 12.5% و بیشترین گیاهسوزی در گل، ارادیکان، نیکوسولفورون و بازاگران اتفاق افتاده است. همچنین تیمار شاهد با بیشترین عملکرد خربزه (30 تن در هکتار) در بالاترین حد خود قرار داشت درحالی که با دو تیمار ترفلان (29.5 تن در هکتار) و سونالان (28.5 تن در هکتار) اختلاف معنی داری نیز نداشت. در مرتبه های بعدی تیمارهای ترفلان+گالانت سوپر، استامپ و گالانت سوپر قرار دارند. در کل سه تیمار علفکش پیش از کاشت (ترفلان، سونالان و استامپ) بهترین عملکرد را از خود نشان دادند.

به منظور تعیین اثر مقادیر مختلف نیتروژن در تاریخ کاشت های مختلف بر روی خصوصیات فنولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد کلزا (Brassica napus L.) رقم هایولا 401، آزمایشی در قالب طرح کرت های خردشده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1388-1387 در ایستگاه تحقیقات زراعی بایع کلا واقع در شهرستان نکا به اجرا در آمد. پنج تاریخ کاشت شامل 7، 17، 27 آبان، 7 و 17 آذر به عنوان عامل اصلی و چهار سطح ازت (کود اوره) شامل 150، 200، 250 و 300 کیلوگرم در هکتار به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت و مقادیر کود ازته برای خصوصیات تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد روز تا خاتمه گلدهی، تعداد روز تا رسیدن، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در ساقه اصلی، تعداد غلاف در بوته، وزن هزاردانه و عملکرد دانه معنی دار بود. تیمار مصرف ازت برای تمامی خصوصیات فوق الذکر به استثنا طول دوره گلدهی دارای اثر معنی دار بود. اثر متقابل تاریخ کاشت و ازت برای خصوصیات مورد بررسی برای اغلب صفات به استثنا تعداد غلاف در بوته و وزن هزاردانه معنی دار نبود. در بین اجزای عملکرد، تعداد غلاف در ساقه اصلی، تعداد غلاف در بوته دارای همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد دانه بود که موید تغییرات صفات مزبور در تاریخ های متفاوت کاشت و همچنین تاثیر بیشتر سطوح مختلف کود ازته بر عملکرد دانه است. همبستگی مثبت و معنی دار عملکرد دانه با هر یک از صفات فنولوژیکی نمایانگر آن است که در تاریخ کاشت های اول و دوم مقادیر بالای کود ازته افزایش خصوصیات فنولوژیکی، افزایش عملکرد دانه را نیز به دنبال داشت. در این راستا عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول در سطوح مختلف ازت به ترتیب برابر 2864، 3026، 3276 و 3707 کیلوگرم در هکتار بود که در تاریخ کاشت پنجم نیز افزایش کود ازته افزایش عملکرد دانه را به دنبال داشت و میزان عملکرد دانه در سطوح افزایش کود ازته به ترتیب برابر 1754، 1835، 1973 و 2268 کیلوگرم در هکتار بود. بنابراین یکی از راهکارهای جبران کاهش اجزای عملکرد و عملکرد دانه در کاشت تاخیری مصرف مقادیر بیشتر کود ازته می باشد.

از روش کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) جهت تعیین میزان تنوع اسید چرب گاما لینولنیک ((GLA در 16 اکوتیپ از گل گاو زبان ایرانی استفاده گردید. جهت ارزیابی تنوع GLA در اندام ها ابتدا استخراج روغن از ریشه، برگ و بذر با استفاده از سیستم سوکسله و حلال هگزان انجام پذیرفت. جداسازی و شناسایی GLA با روش TLC در فاز ثابت سیلیکاژل60 اف 254، فاز متحرک (هگزان- دی اتیل اتر- اسید استیک گلاسیال) و با استفاده از معرف فسفومولیبدیک اسید انجام پذیرفت. نتایج حاصله از سنجش مساحت لکه های حاصله از روش TLC، به منظور گروه بندی از نظر تنوع GLA در اکوتیپ های مختلف، به نرم افزار SPSS12.0 انتقال یافتند. بدین منظور از معیار مربع فاصله اقلیدسی و الگوریتم سلسله مراتبی از نوع تجمعی و روش اتصال داخل گروه ها استفاده گردیده و دندروگرام مربوطه رسم شد که اکوتیپ ها را از نظر تنوع GLA در فاصله ژنتیکی 11 در 3 گروه طبقه بندی نمود. یافته های این پروژه نه تنها می توانند به عنوان اطلاعات پایه در برنامه های به نژادی به جهت اصلاح اسیدهای چرب در گیاه گل گاو زبان ایرانی به کار گرفته شوند بلکه می توانند بعنوان داده های شیموتاکسنومی در طبقه بندی درون و بین گونه ای جنس Echium استفاده گردند.