فن آوریهای نوین در توسعه آبزی پروری (شیلات)
سال:1389 | دوره:4 | شماره:2 |تعداد مقالات:14

روغن ماهی به وسیله روش Bligh and Dyer از بافت ماهیچه ای فیتوفاگ استخراج گردید، نمونه های روغن در 70 - درجه سانتی گراد نگهداری شدند و سپس اسیدهای چرب چند غیراشباعی به کمک روش کمپلکس اوره تغلیظ شدند. خالص سازی اسیدهای چرب امگا -3 از روغن فیتوفاگ (Hypophthalmichthys molitrix) با روش کمپلکس اوره به ترتیب در دماهای 5 - درجه سانتی گراد، 1+ درجه سانتی گراد و 5+ درجه سانتی گراد انجام گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که در طول فرآیند میزان استخراج امگا - 3 افزایش می یابد، در حالی که اسیدهای چرب اشباع و تک غیراشباعی به دلیل تشکیل کمپلکس با اوره کاهش می یابند. بهترین درجه حرارت برای دریافت حداکثر درصد وزنی امگا - 3 در 1+ درجه سانتی گراد به دست آمد. میزان امگا - 3 استخراج شده در روغن فیتوفاگ قبل از خالص سازی 20.58 درصد وزنی از کل روغن استخراج شده بود و پس از خالص سازی به کمک روش کمپلکس اوره، این میزان در 1+ درجه سانتی گراد به 67.8 درصد وزنی افزایش یافت که در مقایسه با درصد وزنی های امگا - 3 حاصل شده در دماهای دیگر بالاتر بود. همچنین در 5+ درجه سانتی گراد به 36.82 درصد وزنی و در 5 - درجه سانتی گراد به 22.53 درصد وزنی از کل روغن استخراج شده رسیده، بود.

در این تحقیق میزان جیوه در اندام های مختلف کوسه ماهی چانه سفید (Carcharhinus dussumieri) در خلیج فارس اندازه گیری شد. این سنجش در سه ایستگاه بوشهر، دیر و گناوه در تابستان سال 1383 انجام گرفت. سطح آلودگی در چهار عضو، کلیه، طحال، باله ها (دمی و پشتی) و عضله مورد سنجش قرار گرفت. تعداد تکرارها در این آزمایش 9 عدد در هر ایستگاه در نظر گرفته شد. طبق اطلاعات به دست آمده، اگر چه سه ایستگاه دارای اختلافاتی از نظر میزان آلودگی بودند، اما این اختلاف از لحاظ آماری معنی دار نبود. با بررسی دیگری که در زمینه ارتباط بین شدت آلودگی و طول ماهیان انجام گرفت، مشخص شد که این ارتباط کاملا معنی دار بوده، به این معنی که با افزایش طول، شدت آلودگی نیز افزایش می یابد. این تجزیه و تحلیل آماری از طریق آزمون ضریب همبستگی و نیز آزمون T- student انجام گرفت که منجر به نتایج فوق گردید. از جمله نتایج دیگری که طی این تحقیق به دست آمد تعیین بار آلودگی این منابع آبزی از نظر تجمع جیوه کل در اندام های آنها بود. با توجه به داده های به دست آمده، حداکثر آن در یک نمونه کلیه با میزانی حدود 8834 ppb و کمترین میزان آن در نمونه باله با میزانی حدود 255 ppb بود. با این وجود میانگین میزان جیوه در اندام های مختلف به ترتیب، در عضله دارای میانگین 1338.633، در کلیه 1098.012، در طحال 1149.965 و در باله 705.8513 ppb اندازه گیری شد. با توجه به نتایج به دست آمده مشخص می گردد که به جز در یک مورد یعنی باله ها در بقیه موارد میزان جیوه بیش از استانداردهای تعیین شده از طریق سازمان های بین المللی مانند WHO و FAO بود.

آرد ماهی بهترین منبع پروتئین حیوانی در تغذیه آبزیان به شمار می رود. احتمال فساد آرد ماهی به دلیل در برداشتن عناصر مغذی زیاد است. روش های متعددی از جمله به کارگیری برخی افزودنی ها به منظور حفظ کیفیت آن مورد استفاده قرار می گیرد. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر کلینوپتیلولیت (زئولیت) به عنوان یک افزودنی بر مجموع ازت های فرار (TVN) آرد ماهی کیلکا به مورد اجرا گذاشته شد. در این آزمایش چهار تیمار شامل تیمار شاهد (آرد ماهی فاقد کلینوپتیلولیت) و تیمارهای حاوی 2، 4 و 6 درصد کلینوپتیلولیت (زئولیت) حرارت داده شده و آمیخته با آرد ماهی کیلکا و 6 تکرار در هر تیمار مورد استفاده قرار گرفت. تیمارها در کیسه های نایلونی زیپ دار بسته بندی شدند. مجموع ازت های فرار (TVN) با استفاده از روش (AOAC, 2000) بلافاصله پس از اختلاط و سپس در فازهای زمانی 4، 6، 8، 10 و 12 هفته پس از اختلاط با آرد ماهی کیلکا، اندازه گیری شدند. داده ها با استفاده از بسته نرم افزار آماری MSTATC (version 1) در قالب طرح آماری کاملا تصادفی آنالیز شده و میانگین داده ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که استفاده از سطوح مختلف کلینوپتیلولیت (زئولیت) به طور معنی داری (P<0.05) موجب کاهش TVN آرد ماهی کیلکا شد. کمترین (54.83 میلی گرم درصدگرم) و بیشترین (76.53 میلی گرم درصدگرم) مقدار TVN به ترتیب در تیمار حاوی 4 درصد کلینوپتیلولیت (زئولیت) آمیخته با آرد ماهی کیلکا و تیمار شاهد بود.

موجودات کف زی در محیط های آبی نقش مهمی در تغذیه ماهی، جابجایی و چرخش مواد غذایی در اکوسیستم آبی و تبدیل مواد آلی به مواد معدنی دارند. نه فاکتور فیزیکوشیمیایی آب با استفاده از دستگاه واترچکر و فتومترهای پرتابل و به همراه دبی، عمق نهر، عرض نهر و جنس بستر اندازه گیری شد. نمونه های کفزی با استفاده از سوربر سمپلر با ابعاد (30.5x30.5) سانتی متر در آبان ماه 1386 از 13 ایستگاه جمع آوری شد. در بررسی فون کفزی نهر، 8 گروه جانوری تشخیص داده شد که بعضی در حد راسته و بعضی نیز در خانواده و جنس شناسایی شدند. سه راسته غالب کفزی در نهر زرین گل را یک روزه ها، دو بالان و بال مو داران تشکیل می دهند. بقیه کفزیان با جمعیت کمتر شامل پلی کوپترا، زالو و کرم خاکی مشاهده بودند. پارامترهای فیزیکوشیمیایی فسفات، اسیدیته و نیتریت روی فراوانی یک روزه ها اثر معنی دار داشتند. همچنین نیترات روی فراوانی بال مو داران و فسفات روی فراوانی دو بالان اثر معنی دار داشتند و مابقی پارامترها روی فراوانی کفزیان تاثیر معنی دار نداشتند. حداکثر فراوانی کل جانداران در این ماه 3858 عدد در متر مربع در ایستگاه 2 (از سرشاخه اصلی) و حداقل آن 280.7 عدد در متر مربع در ایستگاه 13 (یکی از سرشاخه های فرعی) بود. با توجه به شاخص شانون بیشترین و کمترین تنوع در سرشاخه ها بود. در بررسی شاخص یکنواختی، سرشاخه ها دارای کمترین توزیع همگونی بین گونه ها و بخش میان دست نهر دارای بالاترین یکنواختی در ایستگاه ها بودند. با توجه به شاخص ژاکارد ایستگاه های مجاور از نظر وجود یا عدم وجود گونه اختلاف زیادی ندارند.

ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) از زیرگونه های ارزشمند و بومی دریای خزر محسوب می شود. رودخانه شازده رود به دلیل ویژگی های اکولوژیک و بیولوژیک منحصربه فرد، هر ساله پذیرای صدها عدد ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) مولد دریای خزر جهت تولید مثل می باشد، بنابراین نقش قابل توجهی را در بازسازی ذخایر ماهی سفید ایفا می نماید. در فصل مهاجرت تولید مثلی 87 - 1386 (اسفند 1386 لغایت اردیبهشت 1387) 100 عدد ماهی سفید مولد مورد بررسی انگلی قرار گرفتند. برای این منظور پس از صید ماهیان و انتقال آنها به آزمایشگاه انگل شناسی پژوهشکده اکولوژی آبزیان دریای خزر، ابتدا زیست سنجی شده و سپس اندام های مختلف ماهی شامل پوست، آبشش، چشم و دستگاه گوارش مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین طول کل ماهیان 45 سانتی متر و میانگین وزن کل ماهیان 915 گرم بود. 4 گونه انگل بنام های Dactylogyrus spp.، Paradiplozoon chazarikum (ترماتدهای مونوژن) از آبشش و Asymphylodora kubanicum (ترماتدهای دی ژن) و Aspidogaster limacoides (آسپیدوگاستره آ) از روده شناسایی شدند. در بین این چهار گونه انگل، بالاترین میزان شیوع (100 درصد)، بالاترین میانگین شدت آلودگی (48.59 عدد)، بالاترین میانگین فراوانی (48.59 عدد) و دامنه تعداد انگل (134 - 18 عدد) مربوط به انگل Dactylogyrus spp. بود، در حالی که کمترین میزان شیوع (66.64 درصد)، کمترین میانگین شدت آلودگی (1.37 عدد)، کمترین میانگین فراوانی (2.14 عدد) و کمترین دامنه تعداد (5 - 1عدد) مربوط به Aspidogaster limucoides بود. همچنین در بین گروه های جنسی مختلف، در جنس ماده آلودگی بیشتری وجود داشت و در بین سنین مختلف نیز در سن 4 سال کمترین آلودگی و در سن 8 سال بیشترین آلودگی دیده شد. در دامنه دمایی 13 - 12درجه سانتی گراد بیشترین آلودگی و در دامنه دمایی 17 - 16درجه سانتی گراد کمترین آلودگی مشاهده گردید.

تاس ماهی روسی با نام علمی (Brandt & Ratzeberg ,1833) Acipenser gueldenstaedtii یکی از با ارزش ترین ماهیان شیلاتی در سواحل دریای خزر بوده و بیشتر در سواحل شمالی دیده می شود. پژوهش فوق به بررسی و مطالعه تعداد میکروپیل در تخمک های مولدین تاس ماهی روسی پرداخته است. در این تحقیق از 5 عدد مولد تاس ماهی روسی که از صیدگاه های سواحل جنوب غربی دریای خزر در استان گیلان صید شده بودند، استفاده گردید. تعداد 50 عدد تخمک از هر مولد در فرمالین 4 درصد تثبیت شد. سپس به کمک تیغ تیز قطب حیوانی تخمک از قطب گیاهی جدا، شسته و سپس منافذ میکروپیلی در قطب حیوانی هر تخمک مورد شمارش و ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصله از مجموع 250 عدد تخمک مورد بررسی، حداقل، حداکثر و متوسط تعداد میکروپیل مشاهده شده در هر تخمک به ترتیب صفر، 13 و 6.1± عدد بوده است و از لحاظ آماری بین 5 مولد تاس ماهی روسی اختلاف معنی دار وجود داشت ((P<0.05

موجودات کف زی در محیط های آبی نقش مهمی در تغذیه ماهی، جابجایی و چرخش مواد غذایی در اکوسیستم آبی و تبدیل مواد آلی به مواد معدنی دارند. نه فاکتور فیزیکوشیمیایی آب با استفاده از دستگاه واترچکر و فتومترهای پرتابل و به همراه دبی، عمق نهر، عرض نهر و جنس بستر اندازه گیری شد. نمونه های کفزی با استفاده از سوربر سمپلر با ابعاد (30.5x30.5) سانتی متر در آبان ماه 1386 از 13 ایستگاه جمع آوری شد. در بررسی فون کفزی نهر، 8 گروه جانوری تشخیص داده شد که بعضی در حد راسته و بعضی نیز در خانواده و جنس شناسایی شدند. سه راسته غالب کفزی در نهر زرین گل را یک روزه ها، دو بالان و بال مو داران تشکیل می دهند. بقیه کفزیان با جمعیت کمتر شامل پلی کوپترا، زالو و کرم خاکی مشاهده بودند. پارامترهای فیزیکوشیمیایی فسفات، اسیدیته و نیتریت روی فراوانی یک روزه ها اثر معنی دار داشتند. همچنین نیترات روی فراوانی بال مو داران و فسفات روی فراوانی دو بالان اثر معنی دار داشتند و مابقی پارامترها روی فراوانی کفزیان تاثیر معنی دار نداشتند. حداکثر فراوانی کل جانداران در این ماه 3858 عدد در متر مربع در ایستگاه 2 (از سرشاخه اصلی) و حداقل آن 280.7 عدد در متر مربع در ایستگاه 13 (یکی از سرشاخه های فرعی) بود. با توجه به شاخص شانون بیشترین و کمترین تنوع در سرشاخه ها بود. در بررسی شاخص یکنواختی، سرشاخه ها دارای کمترین توزیع همگونی بین گونه ها و بخش میان دست نهر دارای بالاترین یکنواختی در ایستگاه ها بودند. با توجه به شاخص ژاکارد ایستگاه های مجاور از نظر وجود یا عدم وجود گونه اختلاف زیادی ندارند.

تحقیق حاضر در پایان فصل تکثیر (فروردین ماه) سال 1387، در مرکز تکثیر و بازسازی ذخایر آزاد ماهیان شهید باهنر کلاردشت انجام شد. برای انجام این تحقیق، اثر 4 محلول متفاوت فعال کننده اسپرم در مقایسه با آّب کارگاه تکثیر بر درصد لقاح، درصد چشم زدگی و درصد تفریخ در قزل آلای رنگین کمان بررسی شد. بدین منظور، پس از آماده ازی محلول های فعال کننده، از 15 مولد نر و 10 مولد ماده قزل آلای رنگین کمان استحصال مواد تناسلی صورت پذیرفت. به منظور سنجش تحرک اسپرم از میکروسکوپ نوری استفاده شد و تا زمانی که 95 تا 99 درصد سلول های اسپرم تحرک خود را از دست دادند، به عنوان مدت زمان تحرک سلول های اسپرم در نظر گرفته شد. محلول های متفاوت فعال کننده نمکی، اختلاف معنی داری را در سطح 95 درصد بر مدت زمان تحرک، درصد لقاح، درصد چشم زدگی و درصد تفریخ در مقایسه با گروه شاهد نشان دادند. نتایج نشان داد که محلولی با ترکیب CaCl2.2H2O, 0.735 gr/L و NaCl, 7.305 gr/L با PH=7.7 بالاترین درصد لقاح (61.22±3.26 درصد)، درصد چشم زدگی (57.48±3 درصد) و درصد تفریخ (95.18±0.57 درصد) را در مقایسه با سایر گروه ها نشان داد. گروه شاهد نیز در مقایسه با دیگر گروه ها کمترین میزان لقاح، چشم زدگی و تفریخ را نشان داد.

در این مطالعه جریان های باقی مانده در خلیج فارس با استفاده از داده های گشت دریایی مونت میشل 1992 بررسی شده است. برای این منظور با استفاده از داده های موجود، ساختار میدان های دما، شوری، چگالی و جهت جریان در نیمه جنوبی خلیج فارس در اعماق مختلف تعیین شد. همین طور مقیاس زمانی طیف های سرعت و جهت جریان جزر و مدی نیز به دست ﺁمده است. با استفاده از مطالعات میدانی جهت جریان های باقی مانده در اواخر زمستان تا اواخر بهار یک جریان سطحی را به درون خلیج و یک جریان به سمت خارج خلیج نشان می دهند و گویای این مطلب است که در این منطقه گردش باروکلینیک ﺁنتی سیکلونی همزمان با ایجاد چینه بندی دمایی و شکل گیری ترموکلاین، تشکیل می شود. سرعت جریان باقی مانده حدود 10 سانتی متر بر ثانیه و سرعت جریان جزر و مدی 50 سانتی متر بر ثانیه به دست ﺁمد.

هدف این پژوهش مقایسه پارامترهای کیفی آب قبل از ورود و دقیقا بعد از خروج از دو مزرعه پرورش ماهی و همین طور آب رودخانه در مسافت حدود 500 متری بعد از هر مزرعه در رودخانه دو هزار تنکابن بود. پارامترهای اکسیژن محلول، pH، درجه حرارت آب، آمونیوم (NH4-N)، نیتریت (NO2-N)، نیترات (NO3-N) و فسفات (PO4-P) در هر کدام از نواحی نمونه برداری به مدت 150 روز در 6 نقطه اندازه گیری شد. تنها پارامتر درجه حرارت آب دارای اختلاف غیرمعنی دار در بخش های ورودی و خروجی و 500 متر پایین تر از کارگاه ها بوده است. آب خروجی مزارع اول (8.77 میلی گرم در لیتر) و دوم (8.17 میلی گرم در لیتر) دارای پایین ترین میزان اکسیژن محلول بودند. میزان BOD5 تنها برای خروجی کارگاه دوم بالاترین میزان (4.85 میلی گرم در لیتر) را دارا بود و نسبت به بقیه مکان های نمونه برداری اختلاف معنی دار نشان دادند. آمونیوم، نیتریت، نیترات و فسفات در بخش های مختلف دارای اختلاف معنی دار با هم بودند. با توجه به داده های به دست آمده، فعالیت مزارع موجود در رودخانه هنوز شرایط مناسبی را برای پرورش دهندگان ماهی قزل آلا می تواند فراهم نماید و تاثیرات سویی را بر اکوسیستم رودخانه نگذاشته است.

طی این مطالعه که به مدت 3 ماه از اسفند 1376 تا اردیبهشت 1387 در مجتمع تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری شهید مرجانی گرگان صورت پذیرفت، خصوصیات حرکتی (طول دوره تحرک و درصد تحرک اسپرم)، اسپرماتوکریت و تراکم اسپرم در 11 مولد وحشی و 12 مولد پرورشی مورد بررسی قرار گرفت. میانگین طول دوره تحرک اسپرم (ثانیه)، درصد تحرک اسپرم (درصد)، تراکم اسپرم (109×) و اسپرماتوکریت (درصد) در فیل ماهی وحشی به ترتیب 399.09±23.11، 83.64±2.01، 15.22±3.46 و 5.88±1.36 و در فیل ماهیان پرورشی به ترتیب 199.35±29.02، 74.22±2.40، 8.37±0.24 و 3.21±0.29 اندازه گیری شد. بررسی ها نشان داد که بین طول دوره تحرک اسپرم و درصد تحرک در فیل ماهیان وحشی و پرورشی اختلاف معنی داری وجود داشت اما بین تراکم اسپرم و اسپرماتوکریت فیل ماهیان وحشی و پرورشی اختلاف معنی داری وجود نداشت.

این مطالعه به منظور بررسی روند ترمیم زخم ایجاد شده به صورت خطی به طول 1 و عمق 0.5 سانتی متر در زیر باله پشتی ماهی کپور دریایی انجام شد. برای بهبود روند ترمیم زخم های پوستی، ماهیان تحت شرایط آزمایشگاهی در دمای 18 - 13 درجه سانتی گراد در 1، 2، 3، 4 و 5 روز متوالی پس از ایجاد زخم به مدت 15 دقیقه در حمام های آب نمک 1، 2 و 3 درصد قرار گرفتند. ماهیان ( به وزن 5.2±2.03 گرم) به 15 گروه تقسیم شدند. بلافاصله پس از ایجاد زخم همه ماهیان در حمام آب نمک قرار گرفتند و تیمارها به طور عمده به سه گروه تقسیم شدند. یک گروه در آب نمک با غلظت 1 درصد، گروه دوم در آب نمک با غلظت 2 درصد و گروه سوم در آب نمک با غلظت 3 درصد قرار گرفتند. هر کدام از این گروه ها به 5 زیرگروه تقسیم شدند و تفاوت زیر گروه ها در تعداد دفعات حمام آب نمک بود. به این ترتیب که از یک تا 5 روز متوالی پس از ایجاد زخم تحت حمام آب نمک قرار گرفتند. یک گروه هم بدون حمام آب نمک به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. از هر تیمار از بافت زخمی در زمان های 3، 7، 10، 14، 17، 21 و 28 روز پس از ایجاد زخم به صورت جداگانه نمونه گیری صورت گرفت. طی دوره 28 روز، ترمیم زخم در تیمارهای با آب نمک 2 و 3 درصد بهتر از تیمار با آب نمک 1 درصد بود و این اختلاف در روزهای سوم، دهم و بیست و هشتم، معنی دار بود. همچنین بین تیمارهای با آب نمک 2 و 3 درصد در کل دوره اختلاف معنی داری مشاهده نشد. از بین تعداد دفعات مختلف حمام آب نمک، 5 بار حمام آب نمک، نتایج بهتری داشت، اما تنها در انتهای دوره با سایر دفعات دارای اختلاف معنی دار بود. به نظر می رسد حمام آب نمک 2 و 3 درصد تحت شرایط این مطالعه در روند بهبود زخم دارای تاثیر بهتری داشت.

گورامی عظیم الجثه (Osphronemus goramy) از جمله ماهیانی می باشد که به خصوص در کشورهای جنوب شرقی آسیا از نظر پرورش گوشتی و کشت توام و در ایران به عنوان یک گونه زینتی دارای اهمیت است. با توجه به عدم وجود اطلاعات دقیقی در مورد تراکم پرورش این گونه، اقدام به طراحی چهار تیمار با تراکم های 9، 14، 19و 24 (به ترتیب 270.56،420.87 ،571.19  و 721.50 قطعه ماهی در هر مترمکعب) گردید و شاخص های رشد و بازماندگی، همگنی در دسته پرورش یافته (ضریب تغییرات) و فاکتورهای خونی وابسته به استرس (هماتوکریت، گلوکز، پروتئین کل) و کلسترول در مورد آنها تعیین شد. نتایج نشان داد که شاخص های وزن به دست آمده، ضریب رشد ویژه وزنی، ضریب تبدیل غذایی و شاخص رشد روزانه و فاکتورهای خونی مورد بررسی اختلاف معناداری ندارند، اما میزان بازماندگی دارای اختلاف معنی دار است. بنابراین با توجه به روند تغییرات رشد و بازماندگی و فاکتورهای خون و لاشه، بهترین شرایط پرورش از نظر خصوصیات یادشده را تیمار با تراکم 270.56 قطعه در مترمکعب دارا بود.