مجله پزشکی بالینی ابن سینا
سال:1379 | دوره:7 | شماره:پیوست 4 (ویژه نامه پژوهش در آموزش پزشکی) |تعداد مقالات:10

در سالهای اخیر در بسیاری از کشورهای جهان بالاخص کشورهای توسعه یافته آموزش پزشکی در شرف تغییر و تحول اساسی است. در بیانیه پایانی اجلاس سران آموزش پزشکی جهان که در آگوست 1993 در اینبورد انگلستان بر پا شد، لزوم این تغییر و تحول و بازنگری بروشنی مورد تاکید قرار گرفته است. کشور جمهوری اسلامی ایران نیز با امضا خود در تایید بیانیه فوق اخلاقا متعهد گردیده است که در این زمینه گامهای اساسی بردارد. از آنجاییکه بستر اصلی این تغییرات دانشکده های پزشکی بوده و عوامل اجرایی آن در اولویت اول پزشکان عضو هیات علمی و در اولویت بعدی پزشکان فارغ التحصیل شاغل در بخشهای خصوصی و غیر خصوصی می باشند، لذا ارزیابی و تعیین آگاهی و نگرش آنها در این زمینه که نماد سمبولیک آن آموزش پزشکی جامعه نگر است با اهمیت شمرده می شود.این مطالعه بروش توصیفی مقطعی انجام گرفت. جامعه پژوهش را پزشکان شاغل در بخش های دولتی و خصوصی اعم از اعضا هیات علمی و غیر هیات علمی، شامل پزشکان متخصص در رشته های پزشکی و پیراپزشکی و پزشکان عمومی تشکیل دادند که مشتمل بر 201 نفر بودند و همگی مورد پرسش قرار گرفتند. اطلاعات مورد نظر براساس پرسشنامه ای مشتمل بر 42 سوال در زمینه خصوصیات فردی، آگاهی و نگرش به آموزش پزشکی جامعه نگر جمع آوری گردید. روایی پرسشنامه طرح مورد تایید متخصصین دبیرخانه شورای آموزش پزشکی جامعه نگر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفت و پایایی آن براساس مطالعات پایلوت بیش از 80 درصد تعیین گردید (r=0.9).نتایج بررسی نشان داد که منحصرا 2.5 درصد از افراد مورد پژوهش از آگاهی عالی (آگاهی مناسب برای انجام تحول در آموزش پزشکی جامعه نگر) برخوردار بودند. 82.1 درصد از پزشکان دارای آگاهی متوسط تا خوب بودند. در عین حال نگرش مثبت این افراد موید وجود زمینه مطلوب برای ایجاد تغییرات بود. نتایج مطالعه نشان داد که بیش از 79.6 درصد افراد مورد بررسی دارای نگرش مثبت در زمینه آموزش پزشکی جامعه نگر بودند آزمون آماری همبستگی مثبت معنی داری بین آگاهی و نگرش نشان داد (P<0.05).از مطالعه حاضر نتیجه گرفته می شود که نگرش اکثریت پزشکان در زمینه آموزش پزشکی جامعه نگر مثبت می باشد لیکن آگاهی آنان باید بیشتر از پیش ارتقا یابد.

ارزیابی درونی موسسات آموزشی یکی از روشهای مفید ارزیابی آموزشی می باشد که در پژوهش حاضر با استفاده از آن به بررسی نگرش و میزان بهره وری آموزش کارورزان پزشکی در بخش گوش و حلق و بینی بیمارستان امام خمینی دانشگاه علوم پزشکی همدان پرداخته شده است.این پژوهش یک مطالعه توصیفی - طولی بوده و در آن 40 نفر از کارورزان از مهر ماه 77 لغایت شهریور 78 مورد بررسی قرار گرفتند. کارورزان توسط پرسشنامه های طراحی شده در سه بخش تئوری - آموزشی (حطیه شناختی) کاربردی – آموزشی (حیطه روان حرکتی) و نگرشی طی دو مرحله قبل از شروع بخش (Pre test) و پس از اتمام آن (Post test) مورد سنجش قرار گرفتند. میانگین نمره تئوری - آموزشی پیش آزمون (بر مبنای حداکثر نمره 18) 10.6 و میانگین نمره پس آزمون 12.9 میانگین نمره کاربردی - آموزشی پیش آزمون (بر مبنای حداکثر نمره 22) 7.8 و میانگین نمره پس آزمون 13.4 بوده  است. میانگین نمره کل آموزشی پیش آزمون (بر مبنای حداکثر نمره 40) 18.4 و میانگین نمره پس آزمون 26.3 بوده است. میانگین نمره نگرشی پیش آزمون (برمبنای حداکثر نمره 100) معادل 75 و میانگین نمره پس آزمون 81.3 بوده است. در طی دوره آموزشی یکماهه، بخش گوش و حلق و بینی توانسته است 21.7 درصد نمره تئوری آموزشی، 71.8 درصد نمره کاربردی – آموزشی، 42.9 درصد نمره کل آموزشی و 8.4 درصد نمره نگرشی کارورزان را ارتقا بخشد.براساس نتایج این تحقیق هر چند بخش مذکور توانسته است اهداف رفتاری آموزشی را از حد "کم تحقق یافته" (46 درصد) به حد "نسبتا تحقق یافته" (65.8 درصد) ارتقا بخشد لیکن برنامه ریزی جامعتر و دقیقتر آموزشی جهت جبران نواقص موجود ضروری می باشد. در ضمن پیشنهاد می شود مطالعات مشابهی در سایر بخشهای بالینی علی الخصوص بخشهای آموزشی مادر نیز طراحی و اجرا گردد.

این بررسی یک مطالعه توصیفی، مقطعی بوده که جهت آگاهی از دیدگاههای دانشجویان پیراپزشکی نسبت به آینده خود انجام گرفت. جامعه آماری آن را دانشجویان رشته پرستاری، مامایی و رشته های بهداشت دانشگاه علوم پزشکی همدان درسال تحصیلی 75-74 تشکیل می دادند.در این بررسی 398 نفر از مجموع 463 دانشجوی رشته های فوق الذکر شرکت نموده و پرسشنامه را تکمیل کردند.نتایج بررسی نشان داد که بطور متوسط نزدیک به 50% دانشجویان فوق الذکر نگران آینده شغلی خود می باشند. بیش از 60% دانشجویان رشته پرستاری در صورت شانس انتخاب رشته تحصیلی حاضر نیستند این رشته را انتخاب نمایند و در رشته پرستاری 35.5% نسبت به رشته انتخابی خود دیدگاهی منفی داشته اند و این حالت در 40% دانشجویان رشته بهداشت وجود داشت.

ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به عنوان یکی از مهمترین اجزا فرآیند آموزشی جایگاه ویژه ای برای خود دارد که در بسیاری از موارد اثر بخشی آن به تنهایی بیشتر از برنامه ریزی درسی و فعالیت های در حین تدریس می باشد و کسب مهارت در این زمینه به عنوان یک فعالیت تخصصی و بمنزله ابزاری است که مدرسین را در مقابل ارزشیابی تحصیلی سنتی که در واقع همان اندازه گیری صرف می باشد مصون نگه خواهد داشت.این مطالعه که یک مطالعه توصیفی - مقطعی می باشد به منظور بررسی آگاهی و نگرش اعضا هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان در زمینه ارزشیابی پیشرفت تحصیلی صورت گرفت. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه طراحی شده ای بود که روایی و پایانی آن مورد تایید قرار گرفت و برروی 86 نفر از اعضا هیات علمی که پرسشنامه های خود را عودت داده بودند انجام گرفت.نتایج بدست آمده دراین مطالعه نشان داد که همبستگی مثبتی بین آگاهی و نگرش (P=0.0168) اعضا هیات علمی دانشگاه در زمینه ارزشیابی پیشرفت تحصیلی وجود دارد. همچنین 79.1 درصد اعضا هیات علمی دارای آگاهی متوسط 12.8 درصد دارای آگاهی کم و 8.1 درصد دارای آگاهی بالایی بودند.با توجه به اینکه نگرش اعضا هیات علمی در طیف مثبت و خیلی مثبت قرار دارد، برنامه ریزی برای افزایش دانش جامعه مورد مطالعه در زمینه های مختلف یاددهی و یادگیری بخصوص ارزشیابی پیشرفت تحصیلی نتایج سودمندی را به دنبال خواهد داشت.

به منظور بررسی توصیفی و تحلیلی وضعیت آموزشی دانشجویان رشته پزشکی، روند تحصیلی و آموزشی شش دوره از دانشجویان مقطع علوم پایه شامل ورودیهای 1373-1368 (مشتمل بر 507 دانشجو) مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت.جهت محاسبات آماری ابتدا اطلاعات استخراج شده از بایگانی آموزش دانشگاه وارد نرم افزار آماری SPSS شده و سپس طبقه بندیهای لازم در خصوص اطلاعات و متغیرها صورت گرفته و برای آنالیز بعدی از آمار توصیفی استفاده گردید.نتایج این پژوهش نشان داد که از شش دوره دانشجویان مورد مطالعه، وضعیت تحصیلی سه دوره اولیه یعنی ورودیهای 1368 لغایت 1370 بطور نسبی مطلوبتر از سه دوره بعدی یعنی ورودیهای سالهای 1371 لغایت 1373 بوده است. دانشجویان با بالاترین میانگین کل دروس تخصصی (14.7) متعلق به ورودیهای 1368 بوده و پایین ترین میانگین (13.52) به ورودیهای 1372 تعلق داشته است. وضعیت نمرات دروس پایه و عمومی دانشجویان همچنان در خصوص دوره قبلی بهتر از دوره های بعدی بوده است. در مورد ارتباط خصوصیات دموگرافیک و چگونگی وضعیت تحصیلی دانشجویان نتایج نشان داد که در مجموع دانشجویان دختر، مجرد و جوانتر در مقایسه با دانشجویان پسر، متاهل و مسن تر از میانگین نمرات بهتری در دروس تخصصی و عمومی برخوردار بوده اند. در مورد سهمیه های مختلف نیز در مجموع دانشجویان با سهمیه آزاد و مناطق وضعیت تحصیلی بهتری از دانشجویان با سهمیه ایثارگر و شاهد را داشته اند. در خصوص وضعیت مشروطی نتایج نشان داد که تعداد دفعات مشروطی در سالهای 72-1371 بطور قابل ملاحظه ای (به ترتیب 26.3% و 36.3 %) افزایش پیدا کرده است. وضعیت میانگین نمرات دانشجویان در دروس مربوط به رشته های فیزیولوژی، آناتومی تنه، آناتومی سر و گردن، بافت شناسی و ایمنی شناسی از سال تحصیلی 1368 لغایت 1373 بطور نسبی سیر نزولی داشته است، اما میانگین نمرات دروس انگل شناسی، قارچ شناسی، پاتولوژی عمومی و آناتومی اندام از روند یکسان و بهتری برخوردار بوده است. میانگین نمرات در دروس بیوشیمی زبان تخصصی و میکروبشناسی دارای نوسانات بیشتری بوده است.

دانشگاهها منشا تحولات جامعه در عرصه های مختلف بوده و دانشجویان بعنوان ارکان اصلی دانشگاه در آینده پیکره اصلی سازمان ها و ارکان های مختلف جامعه را تشکیل می دهند. لذا نگرش دانشجویان در خصوص عوامل مرتبط با تحصیل بر حسب (جنس، شغل، سن، وضعیت تاهل، رشته تحصیلی) در دانشگاه که خود عامل موثری در ایجاد انگیزشی ایشان می باشد باید مورد بررسی قرار گیرد که این مطالعه با هدف تعیین نگرش دانشجویان علوم پزشکی نسبت به عوامل مرتبط با تحصیل در دانشگاه در سال تحصیلی 1377 صورت گرفت.در این مطالعه توصیفی - مقطعی دانشجویان سال اول (290 نفر) و سال آخر (337 نفر) رشته های پزشکی، پرستاری، مامایی، دندانپزشکی و بهداشت در سال تحصیلی به روش سرشماری مورد بررسی قرار گرفتند. سطح نگرش دانشجویان بااستفاده از نرم افزار EP16 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.هیچیک از دانشجویان سال اول دارای نگرش بسیار بد نبودند، (3.5%) نگرش متوسط و (508%) نگرش خوب و (45.7%) نگرش بسیار خوب نسبت به دانشگاه داشتند و در دانشجویان سال آخر (2%) نگرش بد، (30.4%) نگرش متوسط و (54.6%) نگرش خوب و (13%) نگرش بسیار خوب داشتند. میانگین نمرات نگرش دانشجویان سال اول 70.13 و سال آخر 52.20 بود که از نظر آماری تفاوت معنی داری داشت (p<0.001). اغلب دانشجویان پسر و دختر سال اول و سال آخر دارای نگرش خوب و بسیار خوب بودند. دانشجویان سال اول مجرد به میزان بیشتری دارای نگرش خوب و بسیار خوب بودند، درحالیکه در دانشجویان سال آخر، نگرش خوب و بسیار خوب در افراد متاهل بیشتر است. دانشجویان غیر شاغل سال اول و سال آخر نگرش بهتری نسبت به دانشجویان شاغل داشتند. اغلب دانشجویان سال اول در تمام مقاطع تحصیلی کاردانی، کارشناسی و دکتری دارای نگرش خوب و بسیار خوب بودند در حالیکه دانشجویان سال آخر در تمام مقاطع تحصیلی به میزان کمتری نگرش خوب و بسیار خوب دارند و در مقطع دکتری نگرش خوب و بسیار خوب در مقایسه با مقاطع کاردانی و کارشناسی کمتر است.بطور کلی دانشجویان مورد مطالعه چه در سال اول و چه در سال آخر از نگرش خوبی برخوردار بودند اما در پایان تحصیل این نگرش تغییر کرده و میزان نگرش خوب و بسیار خوب آنها کمتر شده است. عامل تاهل در دانشجویان سال آخر موجب نگرش بهتر آنان شده است دانشجویان غیر شاغل دارای نگرش بهتری بودند.

دانشگاه ها مسوولیت خطیری در تربیت، آموزش و پرورش دانشجویان دارند و برای رسیدن به این هدف ارایه مشاوره و راهنمایی تحصیلی از طریق اساتید به دانشجویان یک ضرورت می باشد. هدف این مطالعه تعیین میزان آگاهی، نگرش و عملکرد اساتید دانشگاه در مورد مشاوره و راهنمایی تحصیلی دانشجویان می باشد.در این مطالعه توصیفی تعداد 155 عضو هیات علمی (105 مرد، 50 زن) که از این تعداد 72 نفر استاد راهنما و 83 نفر غیر استاد راهنما بودند بصورت داوطلبانه شرکت نمودند و از طریق پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفتند.نتایج حاصله نشان می دهد گرچه میزان آگاهی اساتید راهنما (M=14.25, SD=3.0) و غیر راهنما (M=12.20 , SD=4.4) دانشکده بهداشت و اساتید راهنما (M=13.19, SD=3.0) و غیر راهنما (M=10.62, SD=2.8) دانشکده پرستاری و مامایی در مورد ارایه خدمات مشاوره ای و راهنمایی به دانشجویان در حد قابل قبول بوده، میزان آگاهی و عملکرد اساتید راهنما (M=9.23, SD=4.1) و غیر راهنما (M=7.43, SD=3.4) دانشکده پزشکی و اساتید راهنما (M=8.11, SD=3.2) و غیر راهنما (M=7.0 , SD=1.7) دانشکده دندانپزشکی در حد قابل قبول نبوده است. همه اساتید مورد پژوهش از نگرش مثبت و قابل قبولی (M=55.12, SD=12.6) برای ارایه این خدمات برخوردار بوده اند. از طرف دیگر، میزان عملکرد اساتید راهنما دانشکده ها در حد قابل قبول (M=14.17, SD=8.0) نبوده است.اکثریت اساتید راهنما (83.4%) ارایه مشاوره و راهنمایی دانشجویان را به عنوان یک وظیفه تلقی نموده اند در حالیکه این تعداد اعلام نموده اند که بطور کامل با وظایف استاد راهنما آشنایی ندارند. بطور کلی استاد راهنما موفقیت کاملی در ارایه مشاوره و راهنمایی دانشجویان خصوصا در رشته های پزشکی و دندانپزشکی نداشته اند و نیازمند افزایش سطح آگاهی و مهارت خود از طریق شرکت در کارگاه آموزشی و در اختیار داشتن آیین نامه و شرح وظایف آموزشی روشن با تکیه بر حمایت دانشگاه به منظور تسهیل در ارایه خدمات مشاوره ای و راهنمایی به دانشجویان می باشند.

بررسی تحقق اهداف برنامه های آموزشی رشته های مختلف گروه پزشکی بمنظور ارزشیابی و بررسی وضعیت آموزشی و کارآیی دانش آموختگان رشته های گروه پزشکی ضرورت دارد. بنابراین در سال 1378 پژوهشی توصیفی مقطعی با هدف بررسی تحقق اهداف کلی برنامه آموزشی کارشناسی پرستاری از دیدگاه دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی همدان انجام شد.این بررسی بر روی 51 دانشجوی پرستاری سال آخر صورت گرفت که کل جامعه پژوهش را تشکیل می دادند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای بود که شامل دو بخش مشخصات فردی و سوالاتی در مورد تحقق اهداف برنامه آموزشی بود.نتایج نشاندهنده آن بود که دانشجویان مورد بررسی در ارتباط با اهداف کلی رساندن داروها به بیمار بر اساس اصول علمی (86.2 درصد)، انجام یا کمک به انجام درمانهای مختلف برای بیمار براساس اصول علمی (54.9 درصد)، شناسایی و بررسی مشکلات موجود در ارایه خدمات پرستاری (58.8درصد )، ارایه خدمات مشاوره ای و راهنمایی به مددجویان و خانواده آنان (68.6 درصد)، برقراری ارتباط مناسب با مددجویان و افراد خانواده آنان (64.7 درصد )، درک نیازهای مددجویان و افراد خانواده آنان( 56.9 درصد)، آموزش نکات بهداشتی و مراقبتی به مددجویان، افراد خانواده آنان و سایر افراد ( 56.9 درصد)، درصد ارایه مراقبتهای پرستاری در بخشهای تخصصی ویژه (دیالیز، ICU, CCU) (بین 64.7 - 54.9 درصد)، ارزیابی فعالیتهای انجام شده توسط کارکنان رده های مختلف پرستاری (54.9درصد)، آموزش بهداشت به افراد جامعه به منظور سلامت جامعه (56.9)، درصد همکاری با گروههای بهداشتی در طرح و برنامه ریزی های پیشگیری از بیماریها جهت اعتلای جامعه (53 درصد) اظهار داشته اند که تحقق این اهداف کلی خوب و عالی بوده است.بطور کلی در برنامه آموزشی کارشناسی پرستاری 60.8 درصد از دانشجویان تحقق اهداف کلی برنامه آموزشی را خوب و عالی و 35.3 در صد متوسط و مابقی 3.9 درصد ضعیف و غیر قابل قبول ارزیابی کرده بودند.

سرعت و مهارت در عملیات احیا قلبی، ریوی از نکات برجسته می باشد و آموزش گروه پرستاری بعنوان اولین کسانیکه با بیماران نیازمند احیا برخورد می کنند از جایگاه ویژه ای برخوردار است و با توجه به عدم وجود آموزشهای مدون بصورت عملی برای گروه پرستاری در زمینه CPR تحقیق همراه که هدف از آن مطالعه آماری نقش آموزشهای تئوری و عملی برای گروه مذکور است انجام شد.در یک مطالعه توصیفی مقطعی که طی سالهای 77-76 در مرکز آموزشی درمانی اکباتان همدان بعد از برگزاری 10 کارگاه که به صورت نمایش فیلم، بیان مطالب تئوری و کار عملی با مولاژهای بزرگسالان و نوزادان با تاکید بر حفظ راه هوایی (Air way management) انجام شد. براساس چک لیست آماده شده CPR های 6 ماه قبل از اولین و 6 ماه بعد از آخرین کارگاه در چهار بخش اورژانس سر پایی، اورژانس بستری، قلب و داخلی استخراج گردید.درصد موفقیت قبل از کارگاهها در بخشهای فوق به ترتیب 30.4%، 37.9% ، 7.69% و بعد از آخرین کارگاه 40%، 20.83% 44.4% ، 42.1% بوده است.مطالعات آماری تفاوتهای معنی داری در درصد موفقیت CPR که بصورت بهبود علایم حیاتی بمدت حداقل 12 ساعت تعریف شده است را نشان می دهد. با توجه به نتایج فوق ضرورت برگزاری چنین کارگاههایی برای گروه پرستاری و حتی سایر گروههای پزشکی محرز است.