پژوهش در علوم زراعی
سال:1391 | دوره:5 | شماره:18 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی اثر هرس شاخه های جانبی بر عملکرد و اجزا عملکرد چهار رقم گیاه کرچک، مطالعه ای در سال زراعی 1389 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ساعتلوی ارومیه انجام شد. این آزمایش در قالب کرت های یکبار خرد شده با طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار پیاده شد. فاکتور اصلی شامل چهار رقم کرچک (23-80، 29-80، 1-12-80 و 17-80) و فاکتور فرعی شامل سه نوع هرس (عدم هرس، هرس دو شاخه جانبی و هرس چهار شاخه جانبی) بود. صفات مورد مطالعه عبارت بودند از: طول خوشه اصلی، تعداد دانه در بوته، وزن دانه در خوشه اصلی، وزن صد دانه، عملکرد دانه، وزن خوشه اصلی، وزن دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و عملکرد روغن. نتایج حاصل از داده های مورد بررسی نشان داد که از لحاظ آماری بین ارقام کرچک از نظر کلیه صفات مورد مطالعه اختلاف معنی داری وجود داشت. هم چنین اثر هرس و اثر متقابل دو فاکتور رقم و هرس تنها بر صفات وزن دانه در خوشه اصلی و وزن خوشه اصلی اثر معنی داری داشتند. بنا به نتایج بدست آمده، می توان رقم 1-12-80 و هرس چهار شاخه جانبی را با بیشترین عملکرد دانه (1497.5 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد بیولوژیک (14200 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن (805.45 کیلوگرم در هکتار) جهت کشت در منطقه توصیه نمود.

به منظور بررسی میزان تحمل شبدر (Trifolium) به تنش خشکی، آزمایشی در سال 1388-1389، انجام پذیرفت. برای مقایسه آماری در مزرعه از طرح کرت های یکبار خرد شده، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار استفاده شد. فاکتور اصلی را تیمار آبیاری در دو سطح نرمال و تنش و فاکتور فرعی را 17 ژنوتیپ شبدر یک ساله تشکیل دادند. ژنوتیپ های شبدر در مزرعه از لحاظ صفاتی نظیر وزن گل آذین در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از داده های مورد بررسی نشان داد که عامل آبیاری بر صفت وزن هزار دانه، از لحاظ آماری در سطح احتمال 1 درصد و بر صفات وزن گل آذین در بوته، تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه، در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. عامل رقم بر کلیه صفات مورد بررسی، از لحاظ آماری در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. اثر متقابل دو فاکتور آبیاری در رقم، از نظر تعداد دانه در بوته، از لحاظ آماری در سطح احنمال 5 درصد و بر صفات وزن گل آذین در بوته و عملکرد دانه، از لحاظ آماری، در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. ژنوتیپ شماره 11، مربوط به T. Resupinatum، در هر دو تیمار آبیاری و تنش به ترتیب با (164.11 و 115.12 کیلوگرم در هکتار) بیشترین عملکرد دانه را دارا بود. با توجه به نتایج این مطالعه، می توان ژنوتیپ های شماره 2 و 11، مربوط بهT. Resupinatum ، را به عنوان ژنوتیپ های پر محصول در تنش خشکی معرفی کرد.

به منظور بررسی تاثیر کودهای نیتروژن، پتاسیم و کود رزاسول بر عملکرد و خصوصیات رویشی توتون بارلی 21، آزمایشی در سال 1390 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 2 عامل کودی و 3 تکرار در شهرستان چایپاره اجرا گردید. سطوح کودی مورد استفاده عبارت بودند از: فاکتور اول شامل 3 سطح کودی 750، 950 و 1150 گرم کود کامل (رزاسول) در هر مترمکعب آب حوضچه خزانه شناور و فاکتور دوم شامل 3 سطح کودی:1-300 کیلوگرم پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم به همراه 200 کیلوگرم نیتروژن از منبع نیترات آمونیوم در هکتار. 2-450 کیلوگرم سولفات پتاسیم به همراه 100 کیلوگرم نیترات آمونیوم در هکتار. و 3-450 کیلوگرم سولفات پتاسیم به همراه 200 کیلوگرم نیترات آمونیوم در هکتار. صفات عملکرد برگ خشک، قطر ساقه، ارتفاع ساقه، تعداد برگ در بوته، وزن تر ساقه و شاخص برداشت مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده تاثیر نیتروژن و پتاسیم بر عملکرد برگ خشک، قطر ساقه، ارتفاع ساقه، وزن تر ساقه و شاخص برداشت در سطح احتمال 1 درصد و تاثیر کود رزاسول بر وزن تر ساقه در سطح احتمال 5 درصد معنی دار گردید. تاثیر تیمارها بر تعداد برگ در بوته معنی دار نشد. مصرف 450 کیلوگرم پتاسیم به همراه 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بالاترین میزان عملکرد برگ خشک، قطر ساقه، ارتفاع ساقه و وزن تر ساقه به ترتیب با میانگین 6471 کیلوگرم در هکتار، 52.98 میلی متر، 211.7 سانتی متر و 4304 گرم در مترمربع و مصرف 450 کیلوگرم پتاسیم به همراه 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، بیشترین شاخص برداشت به مقدار 52.92 درصد را به خود اختصاص دادند. هم چنین مصرف 950 گرم کود رزاسول در هر مترمکعب آب حوضچه خزانه شناور، بیشترین میزان وزن تر ساقه، به مقدار 3876 گرم بر مترمربع را نشان داد.

آفتابگردان ( (Helianthus annuus L. یکی از گیاهان دانه روغنی مهم است. به منظور بررسی اثر بر هم کنش کادمیوم (به عنوان یک فلز سنگین و عامل تنش زا) و اسید سالیسیلیک (به عنوان یک ماده آنتی اکسیدان و ضد تنش) بر روی برخی از پارامترهای فیزیولوژیکی گیاه آفتابگردان رقم اوروفلور، آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در شرایط گلخانه ای در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند انجام شد. بوته های آفتابگردان در مرحله دو برگی در معرض تیمار کادمیوم (غلظت های 0، 50، 100، 150 و 200 میکرومولار) قرار گرفتند و یک هفته پس از پایان تیمار کادمیوم، گیاهان با اسید سالیسیلیک (0، 250، 500 میکرومولار) به صورت افشانه برگی تیمار شدند. قبل از برداشت، مقدار کلروفیل برگ اندازه گیری شد. بعد از برداشت بوته ها، تعداد برگ، وزن تر، مقدار پرولین و پروتئین برگ اندازه گیری شد. تحلیل های آماری نشان داد که افزایش غلظت کادمیوم مقدار کلروفیل (کلروفیل a، b و a+b) تعداد برگ، وزن تر و پروتئین برگ را کاهش داد، در حالی که اسید سالیسیلیک آن ها را افزایش داد. با این حال، بر هم کنش اسید سالیسیلیک و کادمیوم بر روی کلروفیلa ، کلروفیلb ، کلروفیل کل (a+b) و تعداد برگ معنی دار نبود، اما اثر معنی دار بر هم کنش اسید سالیسیلیک و کادمیوم روی وزن تر در سطح احتمال 5 درصد و مقدار پروتئین برگ در سطح احتمال 1 درصد مشاهده شد. هم چنین کاربرد کادمیوم مقدار پرولین را در آفتابگردان افزایش داد و اسید سالیسیلیک اثر کادمیوم را کاهش داد. اثر بر هم کنش اسید سالیسیلیک و کادمیوم نیز بر روی آن در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. این مطالعه نشان داد که تیمار با اسید سالیسیلیک، اثرات بازدارندگی و سمیت کادمیوم را روی گیاه آفتابگردان کاهش داده است.

به منظور بررسی اثر آرایش کاشت و تراکم پیاز بر عملکرد و برخی از صفات زراعی زعفران (Crocus sativus L.) در منطقه شهر ری، آزمایشی در تابستان 1390 به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری اجرا گردید که در آن آرایش کاشت (A) در دو سطح (جوی پشته ای و کرتی) به عنوان عامل اصلی، تراکم پیاز (B) بر اساس فاصله پیازها روی ردیف کاشت در چهار سطح (2.5، 3.5، 4.5 و 5.5 سانتی متر) به عنوان عامل فرعی و از اکوتیپ اصفهان به عنوان رقم مورد آزمایش استفاده شد. نتایج آزمایش نشان داد که اثر آرایش کاشت بر تمامی صفات از جمله عملکرد زعفران معنی دار است، به طوری که بیشترین عملکرد زعفران (کلاله+خامه) در آرایش کاشت کرتی به دست آمد. اثر تراکم پیاز بر تعداد گل، وزن تر و خشک گل و عملکرد معنی دار شد، در این شرایط بیشترین عملکرد زعفران با3.21 kg/ha  در فاصله بوته روی ردیف 2.5 سانتی متر  (160 corm/m2) و کمترین عملکرد زعفران با در فاصله بوته روی ردیف 5.5 سانتی متر (72.72 corm/m2) حاصل گردید. آرایش کاشت کرتی و افزایش تراکم باعث افزایش عملکرد زعفران شد. اثر متقابل عوامل آزمایشی بر تمامی صفات مورد آزمون غیر معنی دار بود.

به منظور بررسی اثر تراکم کاشت و سطوح مختلف آبیاری بر عملکرد دانه و اجزای آن در ذرت دانه ای 304، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اجرا شد. سطوح مختلف آبیاری به عنوان عامل اصلی در 4 سطح، شامل آبیاری پس از 50، 100، 150 و 200 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A و سطوح مختلف تراکم کاشت به عنوان عامل فرعی در 4 سطح، تعداد 4.5، 5.4، 6.7 و 8.9 بوته در مترمربع، در نظر گرفته شدند. بر اساس نتایج بدست آمده اثر متقابل سطوح آبیاری و تراکم کاشت، اثر معنی داری در سطح احتمال 5% بر صفات های وزن خشک اندام هوایی، تعداد دانه در بلال، وزن صد دانه، شاخص سطح برگ و شاخص برداشت داشت. به طوری که با افزایش فاصله آبیاری و کاهش تراکم، صفات مورد بررسی کاهش یافتند، و نیز شاخص سطح برگ با افزایش تراکم و فاصله آبیاری کاهش یافت. اثر سطوح آبیاری و تراکم کاشت بر ارتفاع بوته و عملکرد دانه در سطح احتمال 1% معنی دار شد. بین تیمارهای مربوط به سطوح آبیاری، بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب مربوط به تیمارهای 50 و 200 میلی متر تبخیر از سطح تشتک تبخیر به میزان 745.12 و 347.1 گرم در مترمربع بود. بالاترین عملکرد دانه و شاخص برداشت مربوط به تراکم 6.7 بوته در مترمربع به میزان 741.1 گرم در مترمربع بدست آمد. با افزایش دور آبیاری در هر مرحله از رشد ذرت باعث کاهش قابل توجهی در عملکرد دانه و تعداد دانه در بلال شد، و زمانی این کاهش، افزایش بیشتری یافت که تراکم بوته نیز افزایش یافت.

زمانی که فتوسنتز رایج در مرحله گلدهی گیاه بوسیله تنش خشکی، گرمایی یا بیماری بازداشته می شود، ذخائر ساقه در این دوره به طور افزایشی به عنوان منبع مهم کربن برای پرشدن دانه به شمار می آید. در این تحقیق، رابطه قندهای محلول با عملکرد و اجزا عملکرد تک بوته های لاین های مختلف گندم در یک آزمایش گلدانی در شرایط تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفت. ده لاین گندم نان در گلدان هایی تحت سطوح مختلف آبیاری در قالب طرح فاکتوریل بر پایه بلوک کامل تصادفی رشد یافتند. در طی مرحله پرشدن دانه، محتوای قند برگ با نمونه گیری از برگ پرچم و ساقه های اصلی 10 ژنوتیپ گندم بهاره تحت شرایط نرمال و تنش اندازه گیری شد. با وجود این که بین لاین ها از لحاظ قندهای محلول اختلاف معنی دار بود ولی در شرایط تنش خشکی همبستگی بین عملکرد و قند برگ منفی و معنی دار بود که ممکن است نشان دهنده محدودیت دانه به عنوان مقصد در پذیرش کربوهیدارت های محلول برگ باشد. بین وزن قسمت های مختلف ساقه با عملکرد نیز همبستگی معنی داری مشاهده نشد، که احتمالا می توان چنین برداشت کرد که تنش خشکی باعث افزایش انتقال قند ساقه به دانه نمی شود.

به منظور مطالعه اثر سطوح مختلف آبیاری و مراحل مختلف نمو و رسیدگی بر قدرت بذر دو رقم گندم، آزمایشی در سال زراعی 88-1387 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب انجام گردید. آزمایش به صورت اسپلیت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار با 4 سطح مختلف آبیاری شامل آبیاری در 70، 100، 130 و 160 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A و دو رقم گندم نان شامل زرین و شهریار با 10 زمان مختلف برداشت اجرا شد. برداشت بذرها با فواصل 7 روز از 20 تا 83 روز بعد از گلدهی صورت گرفت. در این آزمایش برای تعین قدرت بذرها، صفات اندازه گیری شده شامل: وزن هزار دانه، وزن خشک گیاهچه، سرعت جوانه زنی، هدایت الکتریکی مواد نشت یافته از بذر، درصد بذرهای زنده و درصد رطوبت بذر بود. نتایج حاصل از آنالیز داده های به دست آمده نشان داد، بین سطوح مختلف آبیاری از نظر وزن هزار دانه و سرعت جوانه زنی، در سطح احتمال 1% اختلاف معنی دار وجود داشت. اثر زمان های برداشت بر روی کلیه صفات اندازه گیری شده در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. اثرات متقابل سطوح مختلف آبیاری × واریته برای سرعت جوانه زنی، در سطح احتمال 1% و برای وزن خشک گیاهچه و هدایت الکتریکی مواد نشت یافته از بذر، در سطح احتمال 5% معنی دار بود. در مورد اثرات متقابل سطوح مختلف آبیاری × زمان های مختلف برداشت تنها صفت سرعت جوانه زنی معنی دار شد و اثرات متقابل واریته  × زمان های مختلف برداشت، معنی داری در سطح احتمال 1% را برای وزن خشک گیاهچه، وزن هزار دانه و سرعت جوانه زنی نشان داد. اثرات متقابل سطوح مختلف آبیاری × واریته × زمان های مختلف برداشت، در سطح احتمال 1% در هدایت الکتریکی مواد نشت یافته از بذر و سرعت جوانه زنی معنی دار بود. بین درصد بذرهای زنده، وزن خشک گیاهچه، سرعت جوانه زنی و وزن هزار دانه همبستگی مثبت و معنی دار وجود داشت ولی بین هدایت الکتریکی مواد نشت یافته از بذرها با هر یک از صفات، منفی و معنی دار بود. نتایج نشان داد واریته شهریار دارای بذرهایی با قدرت بیشتر بوده و در شرایط تنش خشکی نیز نسبت به زرین برتری داشت. مرحله رسیدگی فیزیولوژیک در حدود 55 تا 62 روز بعد از گلدهی حاصل شد که با توجه به مناسب بودن درصد رطوبت (15-14 درصد) در مرحله برداشت هفتم (62 روز بعد از گلدهی)، این مرحله به عنوان مناسب ترین زمان برداشت در منطقه مورد آزمایش پیشنهاد می شود.

در این مطالعه بعضی از نشانگرهای بیوشیمیایی گیاه فلفل (Capsicum annuum) به روش کشت گلدانی در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با پیش تیمار اسید سالیسیلیک در سه سطح (0، 10-5 و 10-4) مول و سپس کادمیوم در سه سطح (0، 6 و 12) میلی گرم بر کیلوگرم خاک در کل 9 تیمار و سه تکرار برای هر تیمار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دادند که تیمار صرفا کادمیومی باعث کاهش مقدار کلروفیل کل و افزایش مقدار کلروفیل b و کارتنوئیدها شد. در تیمار اسید سالیسیلیک به تنهایی؛ اسید سالیسیلیک باعث افزایش در مقدار کلروفیل a و کاروتنوئید در حالی که روی محتوای کلروفیل کل تاثیر نداشت. در تیمارهای با هم، در هر دو سطح از اسید سالیسیلیک افزایش کادمیوم مقادیر این پارامترها را کاهش داد. در تیمارهای اسید سالیسیلیک یا کادمیوم به تنهایی؛ با افزایش غلظت اسید سالیسیلیک یا مقدار کادمیوم پرولین ریشه؛ ساقه و برگ افزایش نشان داد. در تیمارهای توام؛ در هر دو غلظت از اسید سالیسیلیک با افزایش غلظت کادمیوم پرولین ریشه؛ ساقه و برگ کاهش یافت. در تیمارهای کادمیوم به تنهایی، مقدار پروتئین ریشه با افزایش غلظت کادمیوم نخست افزایش و سپس کاهش یافت در حالی که در همان تیمارها در ساقه کاهش دیده شد در برگ در 6 میلی گرم افزایش وجود داشت. در تیمار صرفا اسید سالیسیلیک مقدار پروتئین ریشه، ساقه، برگ با افزایش اسید سالیسیلیک، افزایش نشان داد. در تیمارهای با هم 10-5 در مول از اسید سالیسیلیک با افزایش غلظت کادمیوم مقدار پروتئین ریشه و در 10-4 مول در ساقه و برگ افزایش یافت. نتایج نشان دادند که در تیمارهای بدون اسید سالیسیلیک با افزایش غلظت کادمیوم از صفر به 6 و 12 میلی گرم مقدار MDA (مالون دی آلدئید) افزایش یافت. در تیمارهای اسید سالیسیلیک به تنهایی؛ اسید سالیسیلیک در غلظت 10-5 مول تاثیر روی MDA نسبت به شاهد نداشت؛ اما در 10-4 مول مقدار آن را افزایش داد. در تیمارهای توام؛ در گیاهان تیمار شده با 10-5 مول از اسید سالیسیلیک؛ افزایش غلظت کادمیوم باعث کاهش مقدار آن شد. در گیاهان تیمار شده 10-5 با مول از اسید سالیسیلیک؛ افزایش غلظت کادمیوم باعث کاهش مقدار آن شد.

این بررسی به منظور ارزیابی اثر تاریخ کاشت و محرک های رشد بر عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان رقم بومی ارومیه تحت شرایط مزرعه ای در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ساعتلو به صورت کرت خرت شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار به اجرا درآمد. 3 تاریخ کاشت (27 فروردین، 16 اردیبهشت و 5 خرداد) به عنوان کرت اصلی و 4 محرک رشد (دالجین، کدامین 150، هوموس PK و هورت پلاس) به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. بر پایه نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها مشخص شد تاثیر محرک های رشد بر صفات تعداد دانه پر، تعداد دانه در طبق، کلروفیل، درصد روغن، عملکرد روغن، عملکرد دانه معنی دار بود. همچنین همه صفات مورد بررسی تحت تاثیر معنی دار زمان های کاشت قرار گرفت. بیشترین مقدار عملکرد دانه مربوط به محلول پاشی دالجین در تاریخ کاشت دوم (16 اردیبهشت) بود و تیمار شاهد در تاریخ کاشت اول از کمترین مقدار برخوردار بودند. از لحاظ درصد روغن تیمار هوموس و تاریخ کاشت اول (27 فروردین) بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند. در مجموع نتیجه گیری شد که اگر هدف از کاشت آفتابگردان حصول بالاترین عملکرد روغن و دانه باشد، به ترتیب تیمار هوموس و تاریخ کاشت دوم، تیمار دالجین و تاریخ کاشت دوم قابل توصیه است.