فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس
سال:1390 | دوره:3 | شماره:9 |تعداد مقالات:11

توجه و حفاظت از عواملی چون آرامش، آسایش، سلامت جسمی و روانی، محیط زیست پاک، فراغت و. .. که تاکنون به شکلی بدون برنامه و با شتاب هرچه فزون تر در حال تخریب است، از اهم دغدغه های دست اندرکاران شهرها و به ویژه کلانشهرهای کشورهای جهان محسوب می گردد. در ایران نیز افزایش روند شهرنشینی و شکل گیری کلانشهرهای بزرگ باعث گردیده بخش اعظم فضاهای مناسب موجود در داخل محدوده شهرهای بزرگ با فشردگی و تراکم بالا برای استفاده های سکونت و فعالیتهای شهری اختصاص یابد و هم اکنون مشکل کمبود فضاهای باز در مراکز جمعیتی بزرگ به یکی از مسائل مهم زندگی شهری تبدیل گردیده است. از طرفی با توجه به بحران کمبود زمین و افزایش جمعیت و نابودی اراضی و باغ ها برای ایجاد آپارتمان های مسکونی و به تبع آن افزایش آلودگی ها و کمبود فضای سبز سرانه، ایده باغ آپارتمان به وجود آمد تا نشان دهد که چگونه می توان طبیعت را با محیط زندگی انسان تلفیق کرد. در این پژوهش، مروری بر مبانی باغ آپارتمان گردیده و سپس با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و نیز تحلیلی-علی ونیز روش CVM به برآورد تمایل به پرداخت ساکنین این گونه مجتمع های مسکونی پرداخته شده است. روش جمع آوری داده ها نیز از طریق پرسشنامه می باشد. نتایج نشان می دهد که از تعداد 300 نفر شهروند مورد مصاحبه قرار گرفته، 267 نفر یعنی در حدود 89% افراد تمایل به سکونت در باغ آپارتمان داشته اند و از میان آنها، 43% افراد حاضر بوده اند همان قیمت مسکن معمولی در منطقه مورد نظر را بپردازند، 32 % حاضر بوده اند 150 هزار تومان بیشتر از قیمت مسکن معمولی در منطقه مورد نظر بپردازند و درصد بسیار کمی هم حاضرند مبلغ بیشتری بپردازند که در نهایت این اضافه قیمت از 750 هزار تومان بیشتر از قیمت مسکن معمولی تجاوز نمی کند.

حوضه آبخیز الشتر با مساحت 78542.43 هکتار یکی از زیر حوضه های رودخانه کشکان است که از شمال به کوه گرین، شمال شرق به بروجرد، از غرب به شهرستان دلفان و جنوب به شهرستان خرم آباد منتهی می گردد. به منظور بررسی و شناسایی مقدماتی پتانسیل این حوضه آبخیز در راستای جانمایی های مطلوب و سازگار توسعه شهری، توان اکولوژیکی آن مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور پس از شناسایی منابع اکولوژیکی) اقلیم، هیدروگرافی، زمین شناسی، خاک، پوشش گیاهی و...) تمامی لایه های اطلاعاتی در سامانه اطلاعات جغرافیایی مدیریت شد. سپس با استفاده از مدل های ویژه اکولوژیکی ایران و با کمک ابزار GIS و به روش مدل سازی گام به گام (حذفی) تجزیه و تحلیل نهایی و ارزیابی توان اکولوژیکی جهت کاربری توسعه شهری، صنعتی و روستایی انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که وجود توان توسعه شهری در این منطقه با توجه به دارا بودن شیب و تراکم پوشش گیاهان مناسب توسعه شهری، بیشتر تحت تاثیر نوع خاک منطقه قرار دارد که عمدتا جزء خاک های هیدرومورف و باتلاقی است. 29.7% از اراضی پیرامون شمالی و شرقی شهر برای توسعه شهری مناسب می باشد.

در چند دهه اخیر پدیده تنزل کیفیت محیطی همچون شبحی بر ساختار اقتصادی کهن شهرهای ایرانی سایه افکنده و پایداری درازمدت آن را با خطر مواجه ساخته است. نتیجه این امر برون رانی بومیان از هسته های باارزش قدیم شهری به سمت مناطق نوساز و میانی است. (پوراحمد، حبیبی، فرهودی: 1389) زیرا کیفیت محیط، و مسکن ازعوامل موثر برحرکاتی جمعیتی درون شهری محسوب میشود با توجه به اینکه بخش مسکن یکی از مهمترین بخش های اقتصادی است که هم از نظر سهم در سبد هزینه خانوار و هم از نظر سهم در تولید ناخالص داخلی و نقش آن در تغییرات شاخص های کلان اقتصادی همچون رشد اقتصادی، اشتغال عوامل تولید، از اهمیت غیر قابل انکاری برخوردار است. این مقاله با هدف پی بردن به مشکلات بازار مسکن در (بافت قدیم) شهرستان دزفول از نگاه خریداران مصرفی، سرمایه گذاران فردی، انبوه سازان، سازندگان، شرکت های سرمایه گذاری و سایر فعالان حوزه مسکن بررسی هایی را انجام داده است، تا بتوان در رابطه با آینده بازار مسکن جهت سرمایه گذاری و یا خروج از آن در این بافت تصمیم گیری کرد(کوره چی, هادی ص12). و در ان شاخص های عمده ای چون جمعیت و زیر مجموعه های آن، نحوه مالکیت واحد های مسکونی، میزان اجاره و قیمت مسکن و دیگر مواردرا مورد تحلیل و بررسی قرا داده است. روش تحقیق این مقاله تحلیلی - توصیفی است , تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری spss و Arcgis وبررسی های میدانی شهرستان دزفول انجام شده است نتایج بدست امده نشان می دهد که مسائلی همچون فرسودگی بافت مشکل معابر مقاوم ساز نبودن واحد های مسکونی نداشتن پارکینگ عمومی و عواملی دیگر موجب شده است فقط قشر خاصی از جامعه در بازار مسکن این بافت سهیم باشند.

گردشگری روستایی امروزه یکی از مردمی ترین اشکال گردشگری محسوب می شود که از دوجنبه قابل بحث است، نخست موجب فراغت و آسایش شهروندان شهرهای بزرگ می شود و دیگری موجب توسعه اقتصادی و اشتغال می شود. پرداختن به بحث گردشگری روستایی در شهرستان اردستان از این جنبه قابل بحث است که روستاهای آن همجوار سلسله رشته کوههای مرکزی ایران است. و جنبه دیگر شهرستان اردستان یکی از شهرستان هایی است که درصد زیادی از جمعیت آن را روستا نشینان تشکیل می دهند و این راهبرد، می تواند گامی در جهت توسعه روستایی در این شهرستان باشد. سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که پتانسیل ها و محدودیتهای توسعه گردشگری در شهرستان اردستان کدام است؟ آیا این راهبرد، می تواند در توسعه روستایی در این شهرستان با توجه به بالا بودن شاخص محرومیت در این شهرستان موثر باشد؟ بدین منظور مقاله حاضر با هدف شناسایی روستاهای نمونه گردشگری و همچنین شناسایی مشکلات و موانع گردشگری روستایی، شهرستان با تاکید بر مدل سوات (swot) نوشته شده است. به این منظور روش کار دراین مقاله با استفاده از روش پیمایشی، مطالعات کتابخانه ای و همچنین با ماهیت کاربردی به ارائه استراتژی و راهبردی در جهت توسعه گردشگری درشهرستان اردستان پرداخته است. مطالعات نشان می دهد که محرومیت شهرستان اردستان در چند سال اخیر عامل اصلی در عدم توسعه گردشگری روستایی دراین شهرستان بوده است.

با اجرای ناموفق طرح های نوسازی و بهسازی شهری باعث توجه به پدیده جدیدی به نام پایداری برنامه ریزی شهری شده است. که از عمد ه ترین رویکردها در زمینه پایداری، تجدید حیات بافت تاریخی شهری و تاکید بر رویکرد باز آفرینی است. این روش احیا، به بحث مشارکت سکنان توجه بیشتری می نمائید. با توجه به اهمیت باز آفرینی شهری هدف در این پژوهش کشف متغییرها و عامل اصلی موثر درباز آفرینی پایدار بافت تاریخی شهری است. در این مقاله مفهوم باز آفرینی پایدار شهری و عوامل اساسی برای افزایش این پایداری در بافت تاریخی شهری را بررسی و تحلیل می نمائیم، بدین منظور 326 پرسشنامه بین شهروندان محلی تکمیل و ارزشیابی شده اند. روش تحقیق در پژوهش حاضر ترکیبی است از روش اسنادی، میدانی، پیمایشی و تحلیلی و روش نمونه گیری، روش تصادفی است که با استفاده از پرسشنامه صورت می گیرد، از تجزیه و تحلیل) به تحلیل SWOT است همچنین با استفاده از روش مدل سوات، نرم افزار تحلیل آماری SPSS، راهبردهای مهم در باز آفرینی بافت تاریخی و قدیمی شهری پرداخته، نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان می دهد که باید در نحوه اجرای طرح های باز زنده سازی یا احیای شهری با زنگری و مشارکت مردم به عنوان عاملی مهم در پایداری پروژه های شهری در نظر گرفته شود.

اصول شهرسازی و توسعه شهری حکم می کند تا در تحلیل اثرات احداث صنایع برروی شهرها، مقولاتی نظیر محیط کالبدی، سلامت و محیط بهداشتی، محیط اجتماعی، محیط فرهنگی، محیط اقتصادی ومحیط طبیعی و بیولوژیکی مورد توجه قرار گیرند. این پژوهش به بررسی نقاط قوت و ضعف و اثرات حضور کارخانه صنعتی سیمان آبیک می پردازد. اینکه کارخانه در اطراف شهر باشد یا نباشد و یا با انتقال کارخانه به خارج از شهرها چه نتایج مثبت و منفی حاصل می شود، محورها و پرسشهای مهمی هستند که سعی شده است در این پژوهش به آنها پاسخ داده شود. روش اصلی این پژوهش مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی و استنباطی با تکیه بر داده های بدست آمده از طریق مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه با مردم منطقه ومسئولان و اطلاعات 300 عدد پرسشنامه می باشد. تکنیک مورد استفاده در این پژوهش مبتنی بر روش ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) می باشد که در آن از انواع روش های ارزیابی چک لیست پرسشنامه ای، چک لیست مقیاسی- وزنی، ماتریس کیفی، ماتریس دستیابی و فلودیاگرام (که انواع روشهای مورد استفاده در این تکنیک می باشند)، استفاده شده است. جامعه آماری مورد بررسی شامل: تعدادی از ساکنین شهر آبیک، کارکنان کارخانه سیمان آبیک، مسئولان ارگان های وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان حفاظت محیط زیست تهران، سازمان انرژی های نو ایران (سانا)، دانشکده علوم پزشکی قزوین می باشد. بر اساس نتایج به دست آمده از ارزیابی، برخلاف آن چه که درمراحل تحلیلی گمان می رفت،انتقال کارخانه گزینه برتر به شمار نمی آید، بلکه گزینه برتر انتخاب شده در آخر، ادامه فعالیت کارخانه منوط به رعایت راهبردهای تسکینی می باشد.

شهر نجف آباد در 26 کیلومتری غرب اصفهان و بر سر راه ارتباطی اصفهان به غرب و جنوب غربی کشور قرار گرفته است. شهر نجف آباد در زمره شهرهای بیش از 100 هزار نفر جمعیت قرار دارد که بدلیل استقرار در محدوده کلانشهر اصفهان و قطب های صنعتی این منطقه از روند تحولات آن متاثر می باشد. تحولات جمعیتی این شهر حاکی است که جمعیت آن در فاصله سالهای 85-45، 5 برابر گشته است. جمعیت فعلی این شهر (1385)، معادل 208943 نفر است که بر اساس پیش بینی طرح جامع در سال 90 می بایست 287176 نفر باشد. مشکلات ناشی از توسعه فیزیکی، همراه با رشد سریع جمعیت، ضرورت انجام طرح جامع این شهر را مطرح ساخت. طرح جامع نجف آباد، با هدف حل مسائل شهری از طریق تنظیم برنامه ای ساده و انعطاف پذیر در 27/2/1357 تصویب گردید. پس از گذشت چندین سال از زمان تهیه ی طرح جامع، مشکلاتی در اجرای این طرح به چشم می خورد که مهمترین آنها تغییر برخی از کاربری های اراضی شهری، ساخت و سازهای غیرمجاز، زاویه پیدا کردن جمعیت فعلی با جمعیت پیشنهادی طرح و عدم توسعه ی شهر در جهات پیش بینی شده است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی وضع موجود کاربری اراضی، جهات توسعه و آینده نگری جمعیت شهر نجف آباد، تعیین موارد مغایر با طرح جامع، جستجوی علل و عوامل عدم تحقق کامل اهداف پیش بینی شده در طرح مذکور و ارائه ی راهکارهای عملی و اجرایی برای برنامه ریزان می باشد. در این پژوهش با بهره گیری از روش اسنادی، تحلیلی و مطالعات میدانی و همچنین مصاحبه با کارشناسان و متخصصان، به این نتیجه رسیده است که در عدم تطبیق وضع موجود با طرح جامع، عواملی چون کمبود هزینه بسیار بالای اجرای قسمتهایی از طرح، ضعف نظام مدیریت و اجرایی شهر و ضعیف بودن مطالعات مشاور تهیه کننده طرح موثر بوده است.

تاکنون در زمینه آلودگی هوای ناشی از حمل و نقل شهری و ترافیک در کلانشهر تهران بسیار سخن رفته و مطالعات، پژوهشها و طرحهای متعددی انجام یافته است. اما مساله این است؛ که به آلودگی هوای ناشی از حمل و نقل شهری و ترافیک حاصله تنها به عنوان واقعیات هزینه زا نگریسته شده است. وبه این امر که خود این پدیده مخرب علاوه بر طبیعت بسیار هزینه زای آن می تواند در تامین حداقل مقداری از هزینه های بار شده در شهرداری ها به کار آید توجه نشده است.که در این زمینه، به نظر می رسد، این امر می تواند ریشه در نگرش غالب عمده کنترل آلودگی هوای ناشی از حمل ونقل شهری و ترافیک در کلانشهر تهران داشته باشد. لذا این پژوهش به سبب اهمیت موضوع با روشی تحلیلی-کاربردی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به هدف بهره گیری در تامین مالی شهرداری ها و در این چارچوب، ارائه راهکارهای پیشنهادی وتوصیه های سیاستی به واکاوی نگرشهای عمده کنترل آلودگی هوای ناشی از حمل ونقل شهری و ترافیک در جهان مبتنی بر چهار نوع نگرش استاندارد نشر،نگرش استاندارد کیفیت هوا، نگرش مالیات نشر و نگرش هزینه-سود به تحقیق پرداخت. بر مبنای یافته های تحقیق، نگرش حاکم در ارتباط با کنترل آلودگی هوای ناشی از ترافیک کلانشهر تهران مبتنی بر نگرش استاندارد نشر می باشد، که تاکید بیش از حد بر این نگرش و عدم استفاده از نگرشهای دیگر در راهبردها و راهکارها موجب شده است که اقدامات صورت گرفته تنها هزینه زا بوده و در این زمینه از قابلیتهای تامین مالی کنترل آلودگی هوای ناشی از حمل و نقل شهری و ترافیک در کلانشهر تهران بهره کافی به عمل نیاید. در انتها نیز بر اساس یافته های تحقیق، راهکارهای عملی و توصیه های سیاستی در زمینه مالی شهرداری کلان شهر تهران که می تواند در سایر کلانشهرها نیز مورد استفاده باشد، پیشنهاد گردید.

نیاز هر انسان به معنویات در زندگی امری انکارناپذیر است و مذهب یکی از مهمترین ارکان در روحیات معنوی انسان است. همچنین گردشگری وسیله ای است که افراد را با مذاهب و فرهنگ های متفاوت به یکدیگر پیوند می دهد و به آنها کمک می کند تا همدیگر را با وجود تنش های سیاسی و اجتماعی، بهتر درک کنند. از نظر سازمان جهانی جهانگردی، مذهب به عنوان یکی از اصلی ترین انگیزه های سفر شناخته شده است. در نتیجه توریسم مذهبی فعالیتی است که افراد گردشگر طی آن از اماکن مقدس مذهبی نظیر زیارتگاه ها، مقابر، امام زاده ها و. .. بازدید می کنند. توریسم مذهبی با خصوصیات و شاخصه های مهم خود یکی از مهمترین شاخه های توریسم به حساب آمده و می توان با برنامه ریزی و ایجاد زیرساخت ها از این مهم بهره کافی را برد. توجه به این امر هم از بعد مسائل جهانگردی و هم به لحاظ تاکید بر مفاهیم مذهبی می تواند راهگشای حل این موضوع باشد. چرا که حرکت در جهت جذب جهانگرد مذهبی نخست نیازمند درک مفاهیم و اصول مذاهب و احترام به آنها و سپس تلاش در جهت تسهیل ارائه خدمات به زائرین این اماکن مقدسه می باشد.این امر هم از نظر جنبه های اقتصادی جذب جهانگرد و هم از لحاظ اثرات تبلیغی و بازتاب گسترده بین المللی می تواند نتایج بسیار مثبتی برای کشور میزبان در بر داشته باشد. در مقاله حاضر سعی شده به بررسی ناحیه 2 شهرری که به علت وجود حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) که هر ساله پذیرای خیل عظیم مشتاقان و دوستداران اهل بیت می باشد پرداخته شود تا با برنامه ریزی و ایجاد زیرساخت ها، باعث افزایش سهم گردشگران مذهبی به این ناحیه شد. همچنین به بررسی توریسم مذهبی که در گسترش راههای ارتباطی و توسعه اقتصادی ناحیه مورد مطالعه اثرات زیادی داشته است، اما تاثیر چندانی در بهبود وضعیت فرهنگی ناحیه نداشته و همچنان در فقر فرهنگی بسر می برد و تدابیر اتخاذ شده اثر چندانی در بهبود آن نداشته خواهیم پرداخت.

دشت رفسنجان که یک چاله تکتونیکی محسوب می شود در جنوبشرقی ایران قرار دارد. در حاشیه شمالی و حاشیه جنوبی این دشت تعداد 27 مخروط افکنه مورد شناسایی قرار گرفت و نقشه موقعییت آن ها تهیه گردید. همچنین مشخصاتی نظیر شعاع، وسعت و شیب متوسط مخروط افکنه ها و وسعت, شیب و درجه آبراهه اصلی حوضه های تغذیه کننده آن ها تعیین گردید. اگر مساحت و شیب مخروط افکنه ها را A-F وSF، و وسعت، شیب متوسط و درجه آبراهه اصلی رودخانه تغذیه کننده مخروط افکنه ها را به ترتیب، Ad، Sd و D در نظر گرفته شوند; ارتباط های بین موارد فوق به صورت SF=0.81Sd0.44, AF=0.43 e 0.83D, SF=4.89Ad-0.26, AF=1.54Ad0.70می باشند. روابط فوق در پ‍ژوهش های آبشناختی، تکتونیکی و ژئومورفولوژیکی منطقه کاربرد دارند.