دانش کشاورزی و تولید پایدار
سال:1390 | دوره:21/2 | شماره:1 |تعداد مقالات:14

به منظور بررسی برخی ویژگی های زراعی ذرت در کشت مخلوط با باقلا، آزمایشی در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز واقع در خلعت پوشان در سال 1386 اجرا گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و 15 تیمار پیاده شد. تیمارها شامل سه تراکم کشت خالص ذرت (شش، هفت و هشت بوته در مترمربع)، سه تراکم کشت خالص باقلا (30، 40 و 50 بوته در مترمربع) و 9 ترکیب تیماری برای دو گونه بودند. کشت مخلوط به روش افزایشی انجام شد. بر اساس نتایج بدست آمده، اثر تراکم ذرت بر طول بلال، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف، تعداد دانه در بلال، عملکرد دانه در مترمربع و عملکرد بیولوژیک در مترمربع معنی دار شد. اثر تراکم باقلا به جز تعداد ردیف دانه در بلال و وزن هزار دانه بر سایر صفات مورد بررسی در ذرت معنی دار به دست آمد. اثر متقابل نیز بر عملکرد دانه در مترمربع و عملکرد بیولوژیک در مترمربع معنی دار بود. نتایج آزمایش نشان داد، با بالا رفتن تراکم ذرت در کشت خالص، عملکرد ذرت در واحد سطح افزایش یافت. عملکرد دانه و بیولوژیک ذرت در کشت های خالص بالاتر از مخلوط بدست آمد. عملکرد دانه و بیولوژیک ذرت چندان تحت تاثیر تراکم های مختلف ذرت با باقلا در کشت مخلوط قرار نگرفتند. بنابراین تیمار تراکمی شش بوته ذرت با 30 بوته باقلا به عنوان کشت مخلوط دارای مزیت تولید معرفی می گردد.

بر اساس گزارش سازمان های جهانی حدود یک سوم جمعیت امروزی جهان با فقر غذایی مواجه هستند. آمار موجود این واقعیت را روشن می سازد که سیستم های مرسوم کشاورزی در دستیابی به تامین نیاز غذایی بشر ناکارآمد بوده اند. از این رو کشاورزی پایدار به عنوان کارآمدترین راه حل از سوی متخصصان مدنظر قرار گرفته است. به سبب نقش و اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد و اشتغال شهرستان جیرفت و جایگاه سبزیجات در سلامتی مصرف کنندگان، تحقیق حاضر با هدف مقایسه پایداری عملیات کشاورزی سه محصول پیاز، سیب زمینی و گوجه فرنگی در سال زراعی 88-1387 در شهرستان جیرفت صورت پذیرفته است. به این منظور تعداد 197 کشاورز به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبتی متناسب از بین جامعه آماری انتخاب گردید. نتایج تحقیق نشان داد که 52.3 درصد بهره برداران در گروه با عملیات کشاورزی ناپایدار و نسبتا ناپایدار قرار دارند و تنها 31 و 16.7 درصد آنها به ترتیب در طبقه نسبتا پایدار و پایدار قرار می گیرند. نتایج آزمون تجزیه واریانس چندمتغیره نشان داد که به طور کلی مزارع سیب زمینی نسبت به مزارع پیاز و گوجه فرنگی در وضعیت نامناسب تری از نظر پایداری عملیات کشاورزی قرار دارند. نتایج همچنین نشان داد که علت پایداری عملیات کشاورزی در گوجه فرنگی کاران نسبت به پیاز و سیب زمینی کاران در مدیریت بهتر کنترل علف های هرز، کشت و مدیریت خاک می باشد، و از سوی دیگر نیز برتری پایداری پیازکاران نسبت به سیب زمینی کاران در مدیریت کنترل آفات و بیماری ها می باشد.

برای دست یابی به روش خاک ورزی مناسب در تناوب گندم با نخود، پنج روش خاک ورزی مختلف شامل 1- گاوآهن برگرداندار + غلطک (T1- روش مرسوم). 2- گاوآهن قلمی + غلطک (T2) 3- سیکلوتیلر (T3). 4- پنجه غازی+ غلطک (T4) 5- بی خاک ورزی (T5)، به مدت پنج سال در ایستگاه تحقیقات دیم مراغه در چهار تکرار به صورت طرح آماری بلوک های کامل تصادفی اجرا گردید. خواص فیزیکی و شیمیایی خاک به همراه عملکرد محصول گندم اندازه گیری شد. نتایج تجزیه آماری نشان داد که اثر روش خاک ورزی بر روی جرم مخصوص ظاهری خاک معنی دار بوده و T1 با میانگین 1.23 گرم بر سانتی مترمکعب بیشترین تاثیر در کاهش تراکم را داشته و با T4 و T3در یک کلاس قرار گرفت. T5با میانگین 1.34 گرم بر سانتی مترمکعب بیشترین میزان جرم مخصوص را داشت. از میان خواص خاک، اختلاف بین تیمارها از نظر واکنش خاک معنی دار و T5 با میانگین 7.39 نسبت به سایر تیمارها کمترین مقدار را داشت. از نظر کربن آلی اختلاف بین تیمارها معنی دار نبود ولی نتایج، افزایش کربن آلی در T2 و T4 و T5 را نسبت به روش مرسوم نشان داد. اختلاف بین روش های مختلف خاک ورزی از نظر رطوبت در خاک معنی دار نشد. نتایج نشان داد، تیمارهایی که کمترین جرم مخصوص ظاهری خاک را داشتند نسبت به تیمارهای دیگر دارای رطوبت بیشتری بودند. از نظر عملکرد محصول اختلاف بین تیمارها معنی دار نشد. با توجه به نتایج بدست آمده و مزایای هر یک از روش های مختلف خاک ورزی می توان روش های کم خاک ورزی T2 یاT4 را به جای روش مرسوم T1 پیشنهاد نمود.

هر بنگاه اقتصادی برای نیل به اهداف خود با توجه به ساختارش، نیازمند گونه های مختلفی از مدیریت است. در مزارع کشاورزی مدیریت سیستم های مکانیزه یکی از زمینه های موثر در موفقیت کشاورز محسوب می شود. در این پژوهش مدلی برای انتخاب ناوگان ماشین های کشاورزی به ویژه در مزارع چندکشتی مطرح شده است. مدل به کار گرفته شده یک مدل بهینه سازی خطی عدد صحیح با هدف کمینه سازی هزینه ها می باشد که تحت برنامه (QSB) LP-ILP اجرا شد. داده های خام از مجتمع کشاورزی احیایی واقع در شهرستان همدان تهیه و برای سه محصول گندم، جو و سیب زمینی آنالیزهای مربوطه انجام شد. در نهایت مجموعه بهینه ماشین های مورد نیاز در مزرعه با توجه به محدودیت های دوره های کاری محاسبه و پیشنهاد گردید. این مجموعه بهینه ضمن تامین نیازهای ماشینی مزارع، هزینه های مربوط به ماشین ها را کمینه کرد.

کارکرد کمباین های غلات با سه عامل توان کوبش، افت محصول و مصرف سوخت سنجیده می شود. افت محصول مهمترین عامل از عوامل فوق می باشد که مجموع افت کمباین غلات در ایران به 20% و حتی بیشتر می رسد. یکی از راه های کاهش افت در کمباین غلات، تفکیک فرآیندها و ارائه مدل ریاضی متناسب برای تک تک آن ها بر پایه بررسی و اندازه گیری عوامل موثر در افت هاست. یکی از فرآیندهای مهم در عملیات برداشت غلات توسط کمباین، عبارت از کوبش مواد می باشد که تاثیر بیشتری بر عملکرد کمباین دارد. بازده کوبنده با افت کوبنده رابطه عکس دارد. حداکثر کوبش مواد سبب کاهش کزل تولیدی و در نتیجه کاهش افت کوبنده می شود. ارتفاع ساقه، شدت تغذیه، فاصله کوبنده و ضدکوبنده و سرعت دورانی کوبنده از عوامل کاری موثر در بازده کوبنده و افت کوبنده کمباین می باشند. در این راستا، یک آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار با کمباین سهند 68s انجام گرفت. متغیرهای مستقل مدنظر در این آزمایش ها عبارت بودند از: ارتفاع ساقه، نرخ تغذیه، نسبت لقی کوبنده و سرعت کوبنده. بازده کوبیده شدن مواد در کوبنده نیز به عنوان پارامتر وابسته در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر هر چهار فاکتور روی میزان کوبش و در نتیجه افت واحد کوبنده در سطح احتمال 0.01 معنی دار و اثرات متقابل فاکتورها غیرمعنی دار می باشد. به طوری که میزان کوبش با کاهش ارتفاع برش، کاهش شدت تغذیه، کاهش فاصله کوبنده و ضدکوبنده و افزایش دور کوبنده افزایش یافت. با توجه به معنی دار بودن اثر این چهار عامل روی کوبش و برای بیان رابطه ریاضی متغیرهای مستقل (ارتفاع ساقه، نرخ تغذیه، نسبت لقی کوبنده و سرعت کوبنده) با متغیر وابسته (میزان کوبش) از رگرسیون چندمتغیره استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه واریانس رگرسیون نشان داد که یک رابطه معنی داری در سطح احتمال 0.001 بین متغیرهای مستقل و وابسته وجود دارد. در نهایت مناسب ترین مدل برای میزان کوبش مواد (y1) به ترتیب زیر برآورد شد:y1=a0 e (a1x1+ a2x2+ a3x3+ a4x4)که در آن x1،x2 ، x3 و x4 به ترتیب ارتفاع ساقه، شدت تغذیه محصول، لقی کوبنده و سرعت کوبنده و a0، a1، a2، a3 و a4 ضرایب ثابت می باشند.

تاثیر کود بیولوژیک نیتروژن دار (آزتوباکتر) و تراکم بوته بر صفات کمی و کیفی آنیسون در آزمایش مزرعه ای به صورت فاکتوریل با دو فاکتور آزتوباکتر (صفر، سه، شش لیتر در هکتار) و تراکم بوته (50، 25 و 12.5 بوته در مترمربع) بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر نیتروژن بیولوژیک و تراکم بوته روی ارتفاع بوته، تعداد برگ، طول دم گل، تعداد چترک بارور در هر چتر، عملکرد زیست توده، عملکرد دانه، عملکرد اسانس، شاخص برداشت دانه و اسانس معنی دار شد. مقایسه میانگین ها نشان داد که تراکم 50 بوته در مترمربع بالاترین ارتفاع بوته و طول دم گل را داشتند. مصرف شش لیتر آزتوباکتر در هکتار با 50 بوته در مترمربع بالاترین مقدار عملکرد زیست توده (6319 کیلوگرم در هکتار) و با 25 بوته در مترمربع بیشترین عملکرد دانه (1017کیلوگرم در هکتار) را تولید کرد. بیشترین عملکرد اسانس با کاربرد سه لیتر در هکتار آزتوباکتر و تراکم 25 بوته در مترمربع (130 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. گیاهان بدون دریافت نیتروژن در تراکم 12.5 بوته در مترمربع کمترین عملکرد زیست توده، دانه و اسانس را داشتند. این روند تغییرات عملکرد منجر به بیشترین شاخص برداشت دانه و شاخص برداشت اسانس به ترتیب در سطوح شش و سه لیتر آزتوباکتر در هکتار شد که نشان دهنده افزایش تولید اسانس در مقادیر نسبتا پایین نیتروژن است.

به منظور بررسی تاثیر روش های افزایش حاصلخیزی خاک بر عملکرد و کیفیت دانه کلزا (.Brassica napus L) رقم طلایه در تناوب زراعی، یک آزمایش مزرعه ای طی سه سال زراعی 87-86، 88-87 و 89-88 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گریزه سنندج انجام گردید. آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. سه تناوب مختلف زراعی شامل نخود- آفتابگردان - گندم - کلزا (R1)، کود سبز - نخود - کود سبز - گندم - کود سبز - کلزا (R2) و کلزا-کلزا-کلزا (R3) به عنوان عامل اصلی در نظر گرفته شدند. شش روش تامین کود پایه شامل کود دامی (N1)، کمپوست (N2)، کود شیمیایی (N3)، کمپوست+ کود دامی (N4)، کمپوست+ کود دامی+ کود شیمیایی (N5) و تیمار شاهد (N6) به عنوان سطوح عامل فرعی تعیین شدند و چهار ترکیب کودهای زیستی شامل: باکتری های باسیلوس لنتوس و سودوموناس پوتیدا (B1)، قارچ تریکودرما هارزیانوم (B2)، باکتری های باسیلوس و سودوموناس + قارچ تریکودرما (B3) و تیمار شاهد (بدون قارچ و باکتری) (B4) به عنوان سطوح عامل فرعی - فرعی انتخاب شدند. نتایج نشان داد که اثر تناوب زراعی، منابع مختلف کود پایه و زیستی و اثر متقابل آن ها بر عملکرد دانه معنی دار است. در تناوب R2 بیشترین عملکرد دانه کلزا تولید گردید. کاربرد توام کودهای آلی و شیمیایی همراه با کودهای زیستی (N5B3) نیز عملکرد دانه را افزایش داد. کلروفیل برگ به طور معنی داری تحت تاثیر تناوب، روش های مختلف کوددهی و اثر متقابل آن ها قرار گرفت. بیشترین میزان نیتروژن دانه (38.9 میلی گرم در گرم) و کمترین نسبت (N/S) در تیمار N5 به دست آمد. کودهای پایه تاثیر معنی داری بر درصد روغن و عملکرد روغن دانه داشتند.

به منظور بررسی تاثیر کم آبیاری بر عملکرد پنبه، تعیین تابع تولید و کارآیی مصرف آب، آزمایشی بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی، در چهار تکرار بر روی پنبه رقم ساحل و به مدت دو سال در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بایع کلا مازندران به اجرا در آمد. تیمارهای آبیاری بر اساس صفر، 25، 50، 75، 100 و 125 درصد نیاز آبی، عملکرد پنبه را به طور معنی داری (P<0.01) تحت تاثیر قرار دادند. تیمار I0 (صفر درصد نیاز آبی) و I3 (75 درصد نیاز آبی) به ترتیب با 1679 و 3099 کیلوگرم در هکتار، کم ترین و بیش ترین عملکرد در هکتار را داشتند، اما کارآیی مصرف آب در تیمار I0 و کارآیی مصرف آب آبیاری در تیمار I1 دارای بیش ترین مقدار بودند. در تیمار I3 با 25 درصد کاهش آب مصرفی، کاهش عملکرد مشاهده نگردید، در حالی که در تیمار I2 با کاهش 50 درصد میزان آب مصرفی (نسبت به نیاز کامل آبیاری، تیمار I4)، عملکرد بطور معنی دار به میزان 15 درصد کاهش یافت. در نتیجه بر اساس نتایج این آزمایش، در زراعت پنبه به آبیاری کامل نیاز نبوده و 75 درصد نیاز آبی کفایت می کند.

تعیین خواص فیزیکی محصولات کشاورزی به منظور طراحی بهینه ماشین های فرآوری، کاشت و برداشت از اهمیت زیادی برخوردار است. برخی از خواص فیزیکی دانه ها بر کاهش تلفات و حفظ کیفیت آن ها طی عملیات برداشت اثر می گذارند. دراین تحقیق تاثیر محتوای رطوبت دانه بر برخی از خواص فیزیکی دو رقم شلتوک (سپیدرود و بینام) مورد بررسی قرار گرفت. این خواص شامل طول، عرض، ضخامت، قطر هندسی، قطر حسابی، ضریب کرویت، سطح و حجم دانه ها، وزن هزاردانه، چگالی ظاهری، حجم واقعی، چگالی واقعی، در چهار سطح رطوبتی 10، 14، 18 و w.b. 22 درصد بودند. نتایج نشان داد که با افزایش محتوای رطوبت محصول ابعاد اصلی، قطر هندسی، قطر حسابی، سطح و حجم دانه ها، وزن هزاردانه، چگالی ظاهری و چگالی واقعی به طور معنی داری افزایش می یابد در حالی که حجم واقعی کاهش می یابد. اثر محتوای رطوبت دانه بر ضریب کرویت معنی دار نبوده است.

این آزمایش، برای تعیین روش مناسب خاک ورزی و کاشت علوفه در اراضی دیم با 6 تیمار در 3 تکرار به مدت 4 سال زراعی بر اساس طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در تناوب گندم- علوفه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه اجرا شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: T1= شخم با پنجه غازی در پاییز + کاشت با خطی کار در بهار، T2= جمع آوری کاه و کلش در پاییز + کاشت مستقیم با خطی کار در بهار، T3= شخم با گاوآهن بدون صفحه برگردان در پاییز + استفاده از هرس بشقابی در بهار و کاشت با خطی کار در بهار، T4= شخم با گاوآهن قلمی در پاییز + استفاده از هرس بشقابی در بهار و کشت با خطی کار در بهار، T5= دستپاشی کود و بذر و استفاده از شخم با گاوآهن برگرداندار در بهار (شاهد)، T6= شخم با گاوآهن قلمی در پاییز + دست پاشی کود و بذر در بهار و مخلوط کردن با هرس بشقابی. نتایج نشان داد که اثر تیمارهای آزمایشی در سطح احتمال 1 درصد بر روی عملکرد علوفه تر و علوفه خشک معنی دار بوده و تیمار T4 با 5393 و 3190 کیلوگرم در هکتار به ترتیب بیشترین عملکرد محصول را به خود اختصاص داد و تیمار T5 دارای کمترین عملکرد (4643 و 2646 کیلوگرم بر هکتار) علوفه بود. عملکرد کاه و کلش نهایی و دانه تولیدی نیز در بین تیمارهای آزمایشی در سطح احتمال 1 درصد اختلاف معنی داری نشان داد و تیمار T4 به ترتیب با 3245 و 1121 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد را داشت و تیمار T5 با دارا بودن 2749 و 707 کیلوگرم در هکتار دارای کمترین عملکرد بود. اثر سال بر عملکرد علوفه تر، علوفه خشک، کاه و کلش و دانه تولیدی در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود و از نظر درصد رطوبت وزنی موجود در خاک در بین تیمارهای آزمایشی در سه عمق نمونه برداری در سطح احتمال 1 درصد اختلاف معنی دار مشاهده گردید. به طوری که تیمار T4 در هر سه عمق نمونه برداری نسبت به سایر تیمارها برتر بوده و به ترتیب دارای 24.90، 26.67 و 28.04 و تیمار T6 دارای 18.92، 19.18 و 20.87 درصد رطوبت وزنی بود.

تنش شوری با تغییر در الگوی جذب آب و عناصر غذایی، کمیت و کیفیت محصول را تحت تاثیر قرار می دهد. در صورتی که بتوان قسمتی از ریشه گیاه تحت تنش شوری را با آب معمولی آبیاری نمود، شاید اثرات منفی شوری تعدیل یابد. بدین منظور در آزمایشی ریشه های گیاه توت فرنگی رقم کاماروزا به دو قسمت تقسیم شدند و غلظت های مختلف شوری کلرید سدیم به هر قسمت ریشه اعمال گردید. تیمارهای آزمایشی شامل محلول NaCl در غلظت های صفر: صفر (هر دو قسمت ریشه با محلول غذایی بدون NaCl به عنوان شاهد)، 0:30 (در یک قسمت ریشه با محلول غذایی بدون شوری و بخش دیگر محلول غذایی به اضافه 30 میلی مولار NaCl) و به همین ترتیب 0:60، 0:90، 30:30، 60:60، و 90:90 بودند. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی هایدروپونیک دانشگاه تبریز صورت گرفت تا اثر شوری در بخشی از ریشه بر عملکرد و کیفیت محصول توت فرنگی مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان داد که با اعمال شوری در کل سیستم ریشه وزن تر و خشک میوه، طول میوه و عملکرد به طور معنی داری کاهش یافت. در صورتی که با اعمال شوری تنها در بخشی از سیستم ریشه وزن تر، وزن خشک و طول میوه، اسیدیته، pH، هدایت الکتریکی، مواد جامد محلول (TSS)، عمر انبارمانی میوه ها و عملکرد نسبت به شاهد کاهش معنی داری نشان ندادند. بیشترین TSS در تیمار 90 :90 و کمترین آن در تیمار شاهد حاصل شد. اعمال شوری 30 میلی مولار در یک بخش ریشه منجر به افزایش اسیدیته و TSS میوه (که در طعم میوه نقش مهمی ایفا می نمایند)، میزان ماده خشک و افزایش عمر انبارمانی میوه نسبت به شاهد گردید. بنابراین، اعمال شوری حدود 30 میلی مولار به بخشی از ریشه می تواند سبب افزایش کیفیت میوه توت فرنگی بدون کاهش عملکرد شود.

در این تحقیق با استفاده از داده های ریزمقیاس شده مدل گردش عمومی جو ECHO-G سناریوی A1، به ارزیابی پیامدهای تغییر اقلیم بر دو گونه بادام و زردآلو در دوره آماری 1418-1389 پرداخته شده است. تاکید اصلی روی وقوع یخبندان ها بخصوص یخبندان های دیررس بهاره و شدید زمستانی به عنوان عوامل محدود کننده می باشد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که به طور متوسط تاریخ وقوع یخبندان های دیررس سبک 13 روز و یخبندان های سنگین هفت روز زودتر از میانگین بلندمدت اقلیمی در منطقه مورد مطالعه به اتمام خواهند رسید. همچنین فراوانی وقوع و شدت یخبندان های دیررس در سه ایستگاه منتخب مشهد، تربت حیدریه و سبزوار کاهش چشمگیری نسبت به دوره اقلیمی گذشته خواهد داشت. نتایج پهنه بندی که بر اساس مطابقت تاریخ وقوع دماهای بحرانی با تقویم زراعی بادام و زردآلو دردوره اقلیمی آینده صورت گرفت، نشان داد منطقه وسیعی از خراسان رضوی از جمله تربت حیدریه که تولیدکننده عمده بادام استان است، در منطقه خطر قرار می گیرد. بر اساس نتایج به دست آمده، شهرستان های چناران ، مشهد و نیشابور که تولیدکننده اصلی زردآلو می باشند نیز محدودیت توسعه دارند.