فیزیولوژی محیطی گیاهی
سال:1392 | دوره:8 | شماره:ویژه نامه |تعداد مقالات:9

اثر شوری بر برخی از شاخص های رشد و عملکرد گیاه سورگوم در همزیستی با قارچ میکوریز در سال زراعی 1385 در گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی اجرا شد. در این پ‍ژوهش فاکتور قارچ در دو سطح M0 (بدون قارچ) و M1 (دارای قارچ) و فاکتور شوری در سه سطح 0.8، 7 و 14 ds/m در نظر گرفته شد. بذرهای جوانه دار سورگوم با Glomus intradices تلقیح شدند. نتایج پژوهش نشان داد در شوری بالا پارامترهایی نظیر سطح برگ، طول اندام هوایی، وزن خشک پانیکول، طول پانیکول، وزن دانه و نسبت وزن خشک اندام هوایی به ریشه با نمونه شاهد اختلاف معنی داری در سطح 1 و 5 درصد داشتند. طول ریشه، وزن خشک ساقه، برگ، دانه و بوته با حضور میکوریز افزایش قابل ملاحظه ای داشتند. همچنین طول ریشه، ساقه، اندام هوایی و پانیکول، تعداد دانه در پانیکول و وزن دانه در سطح 1 درصد در قیاس با نمونه شاهد تفاوت معنی دار داشتند. با توجه به نتایج حاصل حضور میکوریز تاثیر مثبتی روی رشد و عملکرد گیاه سورگوم داشت.

در سال های اخیر تحقیقات زیادی جهت ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی انواع اسانس و عصاره گیاهان صورت گرفته است که حاکی از توانایی این ترکیبات در ممانعت از رشد طیف وسیعی از میکروارگانیزم ها و عوامل فساد می باشد. به منظور بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره بذر 15 رقم انگور (فخری کاشمر، شغالی نیشابور، صاحبی نیشابور، مایه میش بیرجند، سفید انگور قوچان، رخ سیاه محولات، لعل قرمز محولات، امیر ازوم رضائیه، مقنائی مشهد، امیر گیله رضائیه، سبزه مشهد، تبرزه رضائیه، شاهانی رضائیه، لف لفی لطف آباد و سمرقندی لطف آباد)، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار طی سال های 1390-1388 صورت گرفت. ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره بذر با استفاده از روش DPPH مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان از میزان بالای فعالیت آنتی اکسیدانی اکثر ارقام مورد بررسی دارد. کمینه و بیشینه مقادیر بدست آمده برابر 12.53 و90.2 ، به ترتیب در ارقام سفید انگور قوچان و شغالی نیشابور بود. ارقام امیر ازوم رضائیه، امیر گیله رضائیه، مقنائی مشهد، سمرقندی لطف آباد و شاهانی رضائیه در رتبه های بعدی، بالاترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی را دارا بودند. بدین ترتیب می توان عصاره هسته انگور را که ماده ای سالم و طبیعی بوده و از این نظر در حفظ سلامتی انسان بسیار مفید می باشد، به عنوان یک منبع مناسب آنتی اکسیدان طبیعی معرفی نمود.

در اکوسیستم های مرتعی تحت فشار زیستی چرای دام، تعادل برهمکنش های تسهیلی و رقابتی میان گیاهان به سمت کاهش رقابت و افزایش روابط تسهیلی پیش می رود. در چنین شرایطی همبستگی مکانی میان گیاهان پرستار و گیاهان زیراشکوب نیز افزایش می یابد. این همبستگی های مکانی، باعث زیاد شدن شانس بقا و تنوع زیستی گیاهان زیراشکوب نسبت به گیاهان فضای باز می شود. هدف از این تحقیق بررسی نقش گونه های پرستار (حامی) بر حفظ تنوع گونه ای زیراشکوب در عرصه های چرایی در مراتع ییلاقی سرعلی آباد گرگان بود. نمونه برداری در سه سایت متفاوت از لحاظ شدت چرا شامل چرای شدید، چرای متوسط و قرق انجام شد. بدین منظور در هر سه منظقه مورد نظر 45 پلات یک مترمربعی به صورت سیستماتیک تصادفی مستقر گردید. نیمی از این پلات ها به فضای باز بین بوته ها و نیم دیگر به هر یک از بوته های پرستار اختصاص یافت و تعداد پایه گونه ها در هر یک از پلاتها ثبت شد. سپس شاخص های تنوع شانون برای برآورد تنوع گیاهان در فضای بین بوته و زیر بوته ها در سه منطقه چرایی استفاده شدند. نتایج نشان داد که شاخص تنوع گونه ای شانون در گیاهان زیراشکوب نسبت به فضای باز بیشتر بود. همچنین با کاهش شدت چرا، میزان تنوع بیشتر شد بطوری که میزان تنوع در عرصه چرای متوسط در زیراشکوب بیشتر از دو منطقه چرایی دیگر بود.

منطقه دره کهریزک، با مساحت حدود 700 هکتار در شرق شهرستان آشتیان واقع شده است. ارتفاع منطقه از سطح دریا بین 2015 تا 2500 می باشد. در این پژوهش گونه های گیاهی داروئی منطقه جمع آوری شده و با استفاده از فلورهای مختلف شناسایی شدند که در نتیجه تعداد 137 گونه شناسایی شد که به 36 تیره و 97 جنس تعلق دارند. بیشترین غنای گونه ای در تیره هایAsteraceae  (18 گونه)، Papilionaceae 18) گونه) و Apiaceae 18) گونه) دیده شد.

یکی از گسترده ترین فنون کشت بافت، ریزازدیادی است. ریزازدیادی، فن موثری در تکثیر گیاهان زینتی عاری از عوامل بیماری زا در مقیاس وسیع است. نوع و غلظت تنظیم کننده های رشد گیاهی از عوامل بسیار مهم ریز ازدیادی گیاهان در شرایط درون شیشه ای است. شب بو (Matthiola incana) یک گیاه زینتی است که مطالعه کمی بر روی ریزازدیادی آن انجام شده است. هدف از این پژوهش، بررسی اثر غلظت های مختلف نفتالین استیک اسید و کینتین بر ریزازدیادی گیاه شب بو بود. دانه های به دست آمده از گیاه مادری، بر روی محیط کشت موراشیک و اسکوگ (MS)، بدون هورمون جوانه زدند. سرشاخه های حاصل، بر روی محیط کشت MS حاوی غلظت های 0، 0.5، 1 و 2 میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید و کینتین، برای تکثیر قرار داده شدند. طرح آزمایشی، طرح بلوک های کامل تصادفی بود. نتایج نشان دادند که بیشترین طول شاخساره در محیط کشت حاوی 2میلی گرم در لیتر کینتین (فاقد نفتالین استیک اسید) حاصل شد. ریزنمونه جوانه، در محیط کشت دارای 2 میلی گرم در لیتر کینتین (فاقد نفتالین استیک اسید)، بیشترین تعداد گره را تولید کرد. بیشترین تعداد ریشه در محیط کشت دارای 2 میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید (فاقد کینتین) تولید شد. بلندترین طول ریشه در محیط کشت حاوی 2 میلی گرم در لیتر کینتین همراه با 1 میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید به دست آمد. همچنین بالاترین وزن تر در محیط کشت حاوی 1 میلی گرم در لیتر کینتین همراه با 0.5 میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید، بالاترین وزن خشک در محیط کشت حاوی 1 میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید و بیشترین شاخص کلروفیل در محیط کشت حاوی 2 میلی گرم در لیتر کینتین همراه با 1 میلی گرم در لیتر کینتین به دست آمدند. نتیجه مطالعه ما نشان داد که استفاده از غلظت های مناسب نفتالین استیک اسید و کینتین باعث تکثیر سریع تر شب بو در شرایط درون شیشه ای می شود.

افزایش نمک در اطراف ریشه اثر منفی بر رشد گیاه داشته زیرا مانع از جذب آب توسط ریشه می گردد. این تحقیق با هدف مقایسه تحمل به شوری ریشه ژنوتیپ های مختلف جو در عمق های کاشت مختلف به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در لوله های PVC در گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 90-89 اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل چهار ژنوتیپ G1=(FRIBERGA/STE//(L.527//BAHTIM-7DL/L.BIRAN/UNA8271//…)، G2=(WI2197/CR272-3-4//DIJON3-2-5)، G3=(M9878/CARDO//QUINA/3/JAZMIN/4/CEN-B/2*CALI92) و (صحرا)=G4، دو عمق کاشت شامل 2 و 4 سانتی متر و سه سطح شوری شامل شاهد (آب معمولی)، 8 دسی زیمنس بر متر و 16 دسی زیمنس بر متر بودند. نتایج نشان داد در شوری 16 دسی زیمنس بر متر در ژنوتیپ 3 طول ریشه، حجم ریشه، تعداد و عمق ریشه، محتوی پتاسیم و نسبت سدیم به پتاسیم افزایش معنی داری داشت در حالی که در ژنوتیپ 2 فقط وزن خشک ریشه و محتوی سدیم افزایش یافت. همبستگی منفی و معنی داری بین میزان پرولین با طول ریشه وجود داشت. اما بین محتوی پرولین و وزن خشک ریشه همبستگی مثبت و معنی دار مشاهده شد.

میوه تمشک برگ نارونی (Rubus anatolicus (Focke) Focke ex Hausskn.) شفت و آبدار می باشد که ابتدا سبز سپس قرمز و در حالت رسیده سیاه رنگ می شود. این گیاه از تیره گل سرخیان و غنی از ترکیبات ثانویه گیاهی مانند آنتوسیانین ها و فنل های کل می باشد. این گیاه به صورت خودرو در منطقه استان گلستان توسعه فراوانی دارد. در این تحقیق، تعیین زمان برداشت میوه ها، بر اساس رنگ ظاهری آنها بود. به این منظور میوه های تمشک در دو وضعیت نارس (قرمز رنگ) و رسیده (سیاه رنگ) به صورت تصادفی از دو منطقه مختلف جغرافیایی در استان گلستان (روستای حسن آباد جلین و روستای لیوان غربی بندرگز) برداشت شدند. سپس pH آبمیوه، قندهای محلول، مقدار یون های سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم آنها تعیین شد. نتایج نشان داد که مقدار قندهای محلول به هنگام رسیدن میوه افزایش یافت و در تمشک های حسن آباد بیشتر از لیوان غربی بود. مقدار یون های سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم بین تمشک های رسیده و نارس فاقد اختلاف معنی دار بود. تمشک های نارس اسیدی تر از تمشک های رسیده و از لحاظ مکانی نیز، تمشک های لیوان کمی اسیدی تر از حسن آباد بودند.

گیاه دارویی زرشک (Berberis vulgaris L.) از گونه های ارزشمند نواحی کوهستانی استان گلستان است. در این تحقیق عملیات صحرایی به منظور بررسی اتنوفارماکولوژیکی، شناسایی رویشگاه های طبیعی و فنولوژی گیاه مورد مطالعه طی سال های 89-88 انجام گرفت و اندام های مختلف گیاه از رویشگاه کوهستانی چهارباغ جمع آوری، عصاره گیری و بررسی میزان مهمترین ترکیبات ثانوی اندام ها با استفاده از روش اسپکتروفتومتری ارزیابی گردید. در این تحقیق مهمترین اطلاعات دارویی گیاه مورد نظر از درمانگران با تجربه محلی روستای چهارباغ بدست آمد و نتایج نشان داد که از فراورده های مختلف گیاه زرشک به صورت منفرد یا ترکیبی با سایر گونه های دارویی منطقه به عنوان ملین، مدر و ضد التهاب قوی در درمان بیماری های سرطان، قلبی عروقی و فشارخون استفاده می شود. رشد رویشی گیاه از فروردین آغاز شده و گلدهی آن از اواخر خرداد شروع و رسیدن میوه آن تا اواخر مهر ادامه داشت. این گیاه در خاک هایی با بافت شنی، رسی، لومی، با 7.2 pH و هدایت الکتریکی 3.4 و در اقلیم نیمه مرطوب معتدل (مدیترانه ای)، تا کوهستانی رویش دارند. نتایج بررسی های فیتوشیمیایی نشان داد که میزان ترکیبات فلاونوئیدی اندام های گیاه (ریشه، ساقه، برگ، گل و میوه) در محدوده59.9 -8.2 میلی گرم در گرم معادل کوئرستین، میزان فنل کل 37.8-16.1 میلی گرم در گرم معادل اسید گالیک و میزان آنتوسیانین بسیار متغیر و در محدوده 153.42-11.34 میلی گرم در گرم معادل سیانیدین-3- گلوکوزید در هر یک از اندام ها مشاهده شد، به طوری که اندام های برگ و میوه به ترتیب، از بیشترین مقدار ترکیبات ثانویه برخوردار بودند. نتایج حاصل از آلکالوئید بربرین در دو اندام پوست ریشه و ساقه گیاه زرشک نشان داد که میزان آن در پوست ساقه و ریشه به ترتیب 1.03 B%، 6.37 درصد و سایر اندام های این گیاه فاقد آن بود.

ویژگی های رشد و نموی گیاه مرزنجوش که تحت تاثیر ماده شیمیایی کلشی سین قرار گرفته بود مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. ماده کلشی سین جهت تبدیل گیاه دارویی مرزنجوش (.Origanum vulgare L) به حالت تتراپلویید استفاده می شود. روش های مختلفی جهت ایجاد پلی پلوییدی در گیاهان وجود دارد مانند استفاده از اوریزالین و کلشی سین و غیره که ممکن است در بعضی از این روش ها نه تنها در بعضی گونه ها پلی پلوییدی بوجود نیاید، بلکه نتیجه منفی نیز در پی داشته باشند. سال هاست که از ماده شیمیایی کلشی سین جهت ایجاد تتراپلویید در گونه های گوناگون گیاهی استفاده می شود. علاوه بر اینکه این ماده می تواند سبب ایجاد تتراپلویید شود، همچنین می تواند تاثیر بسزایی در فرایند رشد و نموی قسمت های مختلف گیاهان نیز داشته باشد که هم مثبت و هم منفی می تواند باشد. بنابراین غلظت های مختلفی از کلشی سین شامل 0.01 درصد و 0.1 درصد و 0.5 درصد و 1 درصد تهیه شد و به روش های مختلف بر روی گیاه مرزنجوش تیمار شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که کلشی سین نه تنها جلوی رشد گونه یاد شده را گرفت، بلکه سبب مرگ و میر گیاه مورد آزمایش نیز شد. در این تحقیق سعی شده است که با مقایسه اندام های گیاه شاهد و تیمار شده با ماده کلشی سین، نتایج تاثیر منفی کلشی سین بر اندام های این گونه گیاهی را نشان داده شود. یکی از این تاثیرات منفی این است که رشد و نمو گیاه تیمار شده بسیار کندتر از گیاه شاهد است و در نهایت گیاه تیمار یافته با کلشی سین پژمرده می شود.