پژوهش های کاربردی زراعی
سال:1391 | دوره:25 | شماره:1 (پیاپی 94) |تعداد مقالات:12

تاثیر باکتری Rhizobium japonicum بر تثبیت بیولوژیک نیتروژن و میزان روغن و پروتئین سویا از اهمیت بسزایی برخوردار است. به منظور بررسی تاثیر سویه های مختلف باکتری بر کیفیت (روغن، پروتئین) و کمیت (عملکرد بذر) ارقام سویا، آزمایشی در مزرعه به صورت کرت های خردشده و در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ساری (1379) اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل سویه های باکتری (1- هلی نیترو 2- سویار 3- خاک و آب) و ارقام سویا (1- هیل، 2- سحر، 3-J/K ، 4- B/P و تیمار شاهد (کاشت بذور بدون تلقیح با باکتری)) بودند. در این تحقیق صفات تعداد گره، وزن خشک گره، خصوصیات کیفی بذر (درصدهای روغن و پروتئین) و عملکرد دانه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اکثر صفات مورد بررسی تحت تاثیر ارقام مختلف بوده و با توجه به هدف کشت سویا (افزایش خصوصیات کمی یا کیفی) می توان مناسب ترین رقم یا بهترین ترکیب رقم و سویه باکتری را برای منطقه انتخاب نمود. بطوری که اگر هدف از کاشت تولید بیشترین عملکرد دانه، درصد روغن و پروتئین باشد، ترکیب رقم J/k با سویه هلی نیترو توصیه می گردد. همچنین نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد، بیشترین درصد روغن و پروتئین دانه به ترتیب توسط ارقام J/K و هیل در تیمار شاهد بدست آمد. در مورد گره بندی رقم J/K همراه با سویه آب و خاک بیشترین تعداد گره و رقم سحر نیز با تمامی سویه های باکتری بیشترین وزن خشک گره را نسبت به سایر ارقام تولید نمود.

اثر مدت زمان پیش تیمار سرمایی (8، 10، 12 و 14 روز در دمای 8 درجه سانتی گراد) و دو محیط کشت مختلف (N6 وChu ) بر کالوس زایی و باززایی گیاهچه سبز در کشت بساک اولین رقم هیبرید ایران (بهار 1) بررسی گردید. آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. بر اساس نتایج این تحقیق درصد تولید کالوس در محیط N6 بطور معنی داری بالاتر از محیط Chu بود ولی درصد باززایی گیاهچه سبز در محیط کشت Chu از محیط کشت N6 بطور معنی داری بیشتر بود. به عبارت دیگر کالوس های جنین زای بیشتری در محیط کشت Chu در مقایسه با محیط کشت N6 تشکیل گردید. نتایج این آزمایش نشان می دهند که پیش تیمار سرمایی برای کالوس زایی از بساک های برنج هیبرید ضروری است. افزایش مدت زمان پیش تیمار سرمایی منتج به تولید کالوس بیشتری می شود اما درصد گیاهچه سبز کاهش می یابد بطوری که بهترین مدت زمان پیش تیمار سرمایی برای تولید گیاهچه سبز 8 تا 10 روز در دمای 8 درجه سانتی گراد می باشد. بنابراین بهترین شرایط برای کشت بساک در برنج هیبرید بهار 1 استفاده از محیط کشت Chu با مدت زمان 8 تا 10 روز پیش تیمار سرمایی خوشه ها می باشد.

به منظور بررسی معادله بقای الیس و روبرتز در رابطه با بذور چاودار چندساله (Secale montanum) و معرفی ثابت های معادله برای بذور این گیاه، آزمایشی در سال 85-1384 در آزمایشگاه گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران انجام شد. بذور از ایستگاه تولید بذر چاودار کوهی چغا واقع در استان مرکزی تهیه شدند و پس از تعیین قوه نامیه، بنیه و رطوبت اولیه، رطوبت این بذور به مقادیر مورد نظر یعنی 9، 11، 13، 15 درصد رسانده شد و پس از بسته بندی در دماهای مورد نظر یعنی 25، 35، 45 و 55 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. نمونه برداری از بذور در فواصل زمانی معین، بسته به شرایط نگهداری انجام گرفت و درصد بذور جوانه زده، ضرایب معادله و رابطه سیگما با رطوبت ها و دماهای بررسی شده تعیین گردید و پس از تجزیه پروبیت نمودارهای مربوط به هر شرایط رسم گردیدند. معادله بقا برای این گونه با فرمول V=ki-p/105.98-2.65log10m-0.025t-0.000057t2 محاسبه گردید. روند تمامی خطوط مربوط به لگاریتم سیگما به رطوبت و دما موازی بودند. نتایج نشان دادکه منحنی های بقا می توانند با یک مبداء واحد رسم شوند. همچنین نتایج نشان دادند که با افزایش رطوبت در هر دما، به ویژه در دماهای بالاتر، میزان کاهش طول عمر با افزایش رطوبت، بیشتر می باشد.

به منظور مطالعه اثر مقادیر و منابع مختلف پتاسیم بر خصوصیات کمی و کیفی پنبه (Gossipium hirsutum) رقم ورامین یک آزمایش مزرعه ای دو ساله با 7 تیمار و 3 تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی ورامین در یک خاک لومی رسی با پتاسیم قابل جذب 200 میلی گرم در کیلوگرم با طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به مرحله اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش بر مبنای K2O عبارت بودند از: K0، K50 (مصرف پتاسیم از منبع کلرور پتاسیم)، K50 (مصرف پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم)،  K100(مصرف پتاسیم از منبع کلرور پتاسیم)،  K100(مصرف پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم)،  K50(مصرف پتاسیم از منبع کلرور پتاسیم به صورت سرک)،  K100(مصرف پتاسیم از منبع کلرور پتاسیم به صورت سرک). نتایج حاصله از اجرای آزمایش نشان داد که تفاوت آماری معنی دار در خصوص عملکرد و خصوصیات کیفی الیاف بین تیمارهای آزمایش وجود دارد. بیشترین عملکرد وش از تیمار ششم و هفتم (مصرف سرک کلرور پتاسیم) با متوسط تولید 4091 کیلوگرم در هکتار بدست آمد و بین عملکرد وش تیمارهای اول تا پنجم اختلاف آماری معنی دار وجود ندارد. وجود تفاوت آماری معنی دار بین عملکرد تیمار ششم و هفتم با تیمارهای اول تا پنجم موید این مطلب بود که مصرف سرک پتاسیم از منبع کلرور پتاسیم باعث افزایش عملکرد پنبه به میزان 32 درصد نسبت به شاهد می گردد. خصوصیات کیفی الیاف نیز تحت تاثیر تیمارهای کودی، خصوصا مصرف کلرور پتاسیم به صورت سرک قرار گرفت و ارتقاء پیدا کرد. بیشترین مقدار طول الیاف (32.1 میلی متر)، درصد الیاف (46 درصد) و استحکام الیاف (4.29) از مصرف 50 کیلوگرم  K2Oبصورت سرک بدست آمد. بیشترین مقدار جذب پتاسیم نیز در این تیمار دیده شد. میزان پتاسیم دمبرگ این تیمار 5.4 میلی گرم در کیلوگرم بود. بین میزان پتاسیم دمبرگ و عملکرد، همچنین بین پتاسیم دمبرگ با استحکام الیاف همبستگی معنی دار مشاهده شد. کارایی زراعی کود پتاسیم نیز در تیمار سرک مصرف پتاسیم نسبت به سایر تیمارها برتری چشمگیری داشت. در این تیمار به ازای مصرف هر کیلوگرم K2O، 20.1 کیلوگرم وش تولید شد.

در این تحقیق قابلیت انتقال ژن به 8 رقم تجاری کلزا شامل: Licord SLM 046، RGS003، Sarigol، Okapi، Zarfam Modena و Opera که با شرایط آب و هوایی مختلف ایران سازگارند با استفاده از ریزنمونه های لپه و محور زیرلپه بررسی شد. قطعات جدا کشت محور زیرلپه و لپه پس از تلقیح با اگروباکتریوم به ترتیب روی محیط کشت MS دارای 1 میلی گرم در لیتر 2,4- D و 4.5 میلی گرم در لیتر BAP هم کشت شدند. جهت تایید انتقال ژن، گیاهان بدست آمده با PCR و آزمون هیستوشیمیایی GUS مورد سنجش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که طیف وسیعی از ارقام با استفاده از ریزنمونه محور زیرلپه تراریخت می شوند در حالیکه این قابلیت با استفاده از ریزنمونه لپه تنها در تعدادی از ارقام وجود داشت. در بین گیاهان تراریخته با استفاده از ریزنمونه های محور زیرلپه رقم Licord بیشترین (%15.26) و رقم Sarigol کمترین (%0.2) میزان تراریختی را داشتند. در بین گیاهان تراریخته با استفاده از ریزنمونه های لپه ژنوتیپ SLM046 با 4.7 درصد بیشترین فراوانی تراریختی را به خود اختصاص داده بود.

به منظور ارزیابی تاثیر کودهای مختلف آلی و بیولوژیک بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود (Cicer aritenium) آزمایشی در سال های 1386 و 1387 در شهرستان سنندج انجام گردید. آزمایش به صورت کرت های دو بار خردشده (اسپلیت- اسپلیت پلات) با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار انجام گرفت. کشت کود سبز (G1) (ترکیبی از ماشک گل خوشه ای (Vicia panunica) و جو (Hordeum vulgare)) و عدم کشت آن (G2) به عنوان سطوح عامل اصلی و پنج راهبرد تامین کود پایه شامل 20 تن کود دامی در هکتار (N1)، 10 تن کمپوست زباله شهری در هکتار (N2)،  75کیلوگرم سوپر فسفات تریپل در هکتار (N3)، 5 تن کمپوست+ 10 تن کود دامی در هکتار  (N4)و 5 تن کمپوست+ 10 تن کود دامی+ 50 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل در هکتار (N5) به عنوان عامل فرعی تعیین شدند. همچنین چهار ترکیب کود زیستی شامل باکتری Bacillus lentus و (B1) Pseudomonas putida، قارچ (B2) Trichoderma harzianum، باکتری باسیلوس و سودوموناس+ قارچ تریکودرما (B3) و تیمار شاهد بدون تلقیح با قارچ و باکتری (B4) به عنوان سطوح عامل فرعی فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که کود سبز تاثیر معنی داری بر عملکرد دانه، تعداد غلاف، تعداد غلاف بارور، تعداد شاخه اصلی و محتوی کلروفیل برگ داشت. ترکیبات مختلف کودهای پایه نیز بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه تاثیر معنی داری داشت. بیشترین عملکرد دانه در ترکیب کمپوست، کود دامی و کود شیمیایی ایجاد گردید. کودهای بیولوژیک نیز تاثیر معنی داری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه داشتند. تلقیح همزمان بذر با باکتری های حل کننده فسفات و قارچ تریکودرما باعث افزایش معنی دار عملکرد دانه گردید. بیشترین وزن دانه و تعداد دانه در غلاف نیز در این تیمار حاصل گردید.

جهت تعیین پتانسیل تولید علوفه اکوتیپ های مناطق سردسیری یونجه و معرفی اکوتیپ برتر و پایدار از نظر عملکرد برای هر منطقه آزمایشی با 17 اکوتیپ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و چهار سال (1387-1383) در ایستگاه های تحقیقاتی کرج، اصفهان، تبریز، مشهد و همدان اجرا گردید. نتایج حاصل تفاوت معنی داری بین متوسط کل علوفه خشک و تر و همچنین ارتفاع بوته در زمان برداشت و نسبت برگ به ساقه اکوتیپ ها در مناطق مورد بررسی نشان داد. در حالی که تنها از نظر صفات عملکرد علوفه خشک و تر در بین اکوتیپ ها تفاوت معنی دار وجود داشت، در بین سال ها از نظر تمام صفات مورد بررسی به جز عملکرد علوفه خشک تفاوت معنی دار مشاهده شد. اثرات متقابل نیز در اکثر موارد بویژه برای عملکرد معنی دار بود. بر اساس نتایج سه ساله، منطقه اصفهان با 124.76 تن علوفه تر و 27.25 تن علوفه خشک در هکتار بیشترین و منطقه مشهد با 35.22 تن در هکتار علوفه تر و منطقه همدان با 11.19 تن در هکتار علوفه خشک کمترین عملکرد را به خود اختصاص داده اند. اکوتیپ های سیلوانا، گله بانی و رهنانی به ترتیب با 67.63، 67.22 و 66.98 تن در هکتار بیشترین مقدار عملکرد علوفه تر و اکوتیپ های قهاوند، کوزره و سیلوانا به ترتیب با عملکرد 18.69، 18.47 و 18.44 تن در هکتار بیشترین میزان علوفه خشک را به خود اختصاص دادند. همچنین از نظر میانگین ارتفاع بوته در زمان برداشت و نسبت برگ به ساقه در چین های مختلف و در تمام مناطق و طی سه سال آزمایش، اکوتیپ های گله بانی، سیلوانا و سهند آوا به ترتیب با ارتفاع 72.06، 70.00 و 69.70 سانتی متر و اکوتیپ های سیلوانا، سهند آوا و ملک کندی به ترتیب با 1.04، 1.02 و 1.02 بالاترین مقادیر را نشان دادند.

سیستم آبیاری در دو سطح نشتی و تیپ به عنوان عامل اصلی (A)، دو فاصله 8 و 12 سانتی متر فاصله سیرچه ها بر روی ردیف به عنوان فاکتور فرعی (B) و کود ازته در سه سطح 0، 60 و 120 کیلوگرم ازت به عنوان فاکتور فرعی (C) در سه تکرار به اجرا در آمد. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر فاصله کاشت بر عملکرد و کارآیی مصرف آب به ترتیب در سطح 1 و 5 درصد معنی دار شد. دو سیسستم آبیاری مورد استفاده، عملکرد تقریبا یکسانی داشته و تفاوت معنی داری بین عملکرد آن ها وجود نداشت. اثر تیمارهای مختلف بر تعداد سیرچه، قطر سیرچه، تعداد پوسته و مقدار ازت موجود در سیرچه ها معنی دار نشد. میانگین حجم آب مصرفی در روش های آبیاری تیپ و نشتی به ترتیب 2448.5 و 4940 مترمکعب بر هکتار محاسبه گردید. این ارقام نشانگر آن است که آبیاری تیپ باعث کاهش تقریبا 50 درصدی در آب مصرفی نسبت به روش نشتی شده است. میانگین کارآیی مصرف آب در دو روش آبیاری تیپ و نشتی به ترتیب 5.2 و 2.65 کیلوگرم بر مترمکعب است. مقایسه میانگین تاثیر سطوح مختلف کودی بر کارآیی مصرف آب نشان داد که بیشترین کارآیی مصرف آب مربوط به سطح کودی 60 کیلوگرم در هکتار با کارایی مصرف آب 4.1 کیلوگرم بر مترمکعب است. به طور کلی می توان نتیجه گرفت در زراعت سیر، آبیاری تیپ با عملکرد مساوی نسبت به روش نشتی، کاهش آب مصرفی و افزایش 96 درصد کارآیی مصرف آب قابل توصیه است.

به منظور بررسی تاثیر فواصل آبیاری و مقدار کاربرد نیتروژن بر رقابت تاج خروس و ذرت، آزمایشی در سال زراعی 88-1387 به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های ردیفی در سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. عوامل اصلی و فرعی به ترتیب فواصل آبیاری در سه سطح (7، 14 و 21 روز) و مقادیر مختلف کود نیتروژن در 4 سطح (0، 100، 200 و 300 کیلوگرم در هکتار) بودند که در شرایط رقابت و عدم رقابت مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که اگر چه افزایش کاربرد نیتروژن در شرایط عاری از علف هرز می تواند نقش موثری در عملکرد ذرت داشته باشد، اما حضور تاج خروس این مزیت را از بین برده و عامل اصلی در کاهش عملکرد ذرت است و اثرات تاج خروس بر عملکرد ذرت به ویژه زمانی که ذرت تحت تنش رطوبتی بود بارزتر بود، به طوری که در فواصل آبیاری 14 و 21 روز و در مقایسه با شاهد، به ترتیب 71 و 86 درصد کاهش عملکرد مشاهده شد. بر اساس مشاهدات این آزمایش، درصد کاهش عملکرد ناشی از رقابت تاج خروس با ذرت در شرایط عدم تنش رطوبت 55 درصد بود که معادل کاهش عملکرد در فواصل آبیاری 7، 14 و 21 روز آب بود. با توجه به نتایج آزمایش، به نظر می رسد آب منبع مهمتری در رقابت تاج خروس و ذرت باشد و اثرات تنش آب، نیتروژن و رقابت تاج خروس جمع شونده باشند.

به منظور مکان یابی QTLهای مرتبط با کیفیت پخت برنج و همچنین مطالعه اثر زمینه ژنتیکی در مکان یابی QTL، دو جمعیت گیاهی شامل 63 لاین BC2F5 حاصل از تلاقی IR64 به عنوان والد تکراری و طارم مولائی به عنوان والد دهنده (جمعیتRF54 ) و 62 لاین BC2F5 که از تلاقی واریته های Teqing به عنوان والد تکراری و طارم مولائی بعنوان والد دهنده بدست آمده بودند (جمعیت RF56)، در موسسه بین المللی تحقیقات برنج مورد مطالعه قرار گرفتند. صفات مقدار آمیلوز، قوام ژل و درجه حرارت ژلاتینه برای ارزیابی کیفیت پخت مورد استفاده قرار گرفتند. برای شناسایی چندشکلی های بالقوه پیوسته با مکان های ژنی کنترل کننده صفات مورد مطالعه در والدین 235 نشانگر ریزه ماهواره روی 12 گروه لینکاژی استفاده شد. در نهایت 114 نشانگر چندشکلی واضح و قابل امتیازبندی نشان دادند و برای بررسی ژنوتیپی جمعیت های در حال تفرق مورد استفاده قرار گرفتند. طول نقشه کروموزمی در دو جمعیت RF54 و RF56 به ترتیب برابر 1692.6 و 1747.3 سانتی مورگان بود. متوسط فاصله بین دو نشانگر مجاور در دو جمعیت به ترتیب برابر 16.3 و 15.3 سانتی مورگان بوده است. در جمعیت RF54 برای همه صفات تفکیک متجاوز مثبت و یا منفی مشاهده گردید ولی در جمعیت RF56 فقط برای مقدار آمیلوز تفرق فرارونده مشاهده شد. برای صفات مقدار آمیلوز، قوام ژل و درجه حرارت ژلاتینه در جمعیت RF54 به ترتیب 1، 3 و 13 مکان ژنی و در جمعیت RF56 به ترتیب 1، 15 و 10 مکان ژنی شناسایی شدند. نتایج این تحقیق نشان می دهند که زمینه ژنتیکی در تظاهر QTLهای مربوط به کیفیت پخت برنج تاثیر دارد و در اصلاح صفات فوق از طریق گزینش به کمک نشانگر بایستی به این موضوع توجه نمود.

در جهان امروز استرس شوری اثر منفی بر تولیدات کشاوزی اعمال میکند. هدف از این مطالعه، که در سال 1388 در دانشگاه اراک انجام شد، بررسی اثر شوری بر مورفولوژی، میزان کلروفیل و پروفیل پروتئینی گونه گندم شهریار بود. بذر گندم در محیط هاگلند حاوی مقادیر 0، 25، 50، 75 و 100 میلی مولار نمک طعام برای مدت 15 روز کشت داده و سپس بعد از اندازه گیری وزن و طول برگ ها و ریشه هر 3 روز یکبار نمونه ها برای آنالیزهای دیگر جمع آوری شد. مطالعات مورفولوژی بر روی برش های نازک تهیه شده توسط کرایواستات با استفاده از میکروسکوپ المپوس و میزان کلروفیل بعد از استخراج توسط محلول استن 80 درصد با استفاده از روش برورز انجام شد. پروتئین نمونه ها استخراج و سپس بر روی ژل پلی اکریل آمید 12 درصد در شرایط ولتاژ ثابت الکتروفورز شد. استرس شوری به ترتیب باعث کاهش 44 و 43 درصدی در وزن برگ و ریشه شد. به علاوه کاهش معنی دار میزان کلروفیل به همراه تغییر مورفولوژیک در بافت آوندی نمونه های تیمارشده با نمک مشاهده شد. تعداد 15 باند اصلی پلی پپتیدی/ پروتئینی در نمونه های کنترول مشاهده شد که در نمونه های تیمارشده با نمک طعام حداقل 5 باند دستخوش تغییر شدند. نتایج این مطالعه نشان داد که استرس شوری باعث تغییر در مورفولوژی، میزان کلروفیل و پروفیل پروتئینی گونه شهریار شد.

سیستم نرعقیمی ژنتیکی- سیتوپلاسمی جهت بهره برداری از هتروزیس در گیاهان زراعی هنگامی اثربخش است که لاین برگرداننده باروری مناسبی در اختیار باشد. تلاقی بین لاین نرعقیم به نام ندا A با سه لاین امیدبخش به نام های DN-32-6 DN-33-1 و DN-33-18 انجام گرفت. مطالعات باروری دانه گرده و دانه بندی خوشه در نتاج نسل F1 این تلاقی ها نشان داد که تنها تلاقی «DN-33-18/ نداA » دارای باروری دانه گرده و دانه بندی خوشه بیش از 80 درصد می باشد. توارث پذیری ژن های برگرداننده باروری در جمعیت F2 این تلاقی در مرحله خوشه دهی و پر شدن دانه ارزیابی گردید. آزمون رنگ آمیزی دانه گرده، تفرق 312 بوته بارور: 16 بوته عقیم را نشان داد که با نسبت مندلی 1: 15 بر اساس آزمون مربع کای مطابقت داشته و حاکی از وجود دو ژن برگرداننده باروری در ژنوم لاین DN-33-18 می باشد. برای نشانمند کردن مولکولی این ژن ها، از 12 نشانگر SSR استفاده گردید که 4 نشانگر RM171، RM258، RM591 و RM3148 باندهای چند شکل را بین والدین تولید نمودند. تجزیه و تحلیل لینکاژ نشان داد که نشانگر RM3148 واقع بر روی کروموزم شماره 1 با ژن Rf3 در فاصله ژنتیکی 19.7 سانتی مورگان و نشانگرهای RM171 و RM258 واقع در کروموزم شماره 10 با ژن Rf4 بترتیب در فواصل ژنتیکی 3.1 و 6.2 سانتی مورگان همبستگی دارند. انتظار می رود از این نشانگرها بتوان در انتخاب به کمک نشانگر مولکولی (MAS)، همچنین انتقال و هرمی کردن ژن های برگرداننده باروری در برنامه های اصلاحی برنج هیبرید استفاده نمود.