ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی
سال:1392 | دوره:2 | شماره:4 |تعداد مقالات:9

زمینه: در چند سال اخیر ورود زنان ایرانی به آموزش عالی ایران از رشدی چشمگیر برخوردار بوده است. در این شرایط ترغیب و ترویج کارآفرینی در بین زنان فارغ التحصیل دانشگاهی کشور به منظور ایجاد کسب و کارهای مستقل می تواند نقش مهمی را در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی جامعه ایفا نماید.هدف: این پژوهش برای شناسایی مهمترین موانع زنان کارآفرین تحصیل کرده دانشگاهی در ایران سامان یافته است.روش: این تحقیق، توسعه ای و کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی و پیمایشی است. ابتدا به وسیله مصاحبه های اکتشافی با 20 تن از کارشناسان مهمترین موانع موجود مشخص و سپس پرسشنامه ای شامل 36 پرسش لیکرتی طراحی شد. جمعیت آماری 30 نفر از زنان تحصیل کرده دارای فعالیت کارآفرینی و 80 نفر از اساتید دانشگاهی صاحب نظر در مسائل مدیریت و کارآفرینی است. برای تحلیل داده ها نیز از آزمون فریدمن استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان می دهد که موانع فرهنگی و فردی مهمترین موانع پیش روی کارآفرینی زنان است و در این میان عواملی چون وجود تبعیض های جنسیتی در محیط کار، ترس از شکست و تحریک پذیری بیشتر زنان نسبت به مردان، تلاقی امور شرکت با مسائل خانوادگی و ناهمخوانی انتظارهای نقشی، وجود قوانین دست و پاگیر اداری و بوروکراسی موجود و تامین سرمایه اولیه و نقدینگی لازم از بالاترین اولویت و اهمیت برخوردار هستند.نتیجه گیری: با توجه به رشد روزافزون زنان با تحصیلات عالی دانشگاهی باید به رفع چالش های کارآفرینی این قشر توجه ویژه گردد.

زمینه: در سال های اخیر منابع مزیت رقابتی از سرمایه های ملموس و سخت به دارایی های غیر ملموس و نرم مانند دانش و سرمایه فکری تغییر داده است. به دلیل اهمیت سرمایه فکری و ارزیابی آن در نظام های آموزش عالی، دست اندرکاران امر آموزش عالی به شناخت مولفه های سرمایه فکری و نحوه سنجش آن نیاز دارند.هدف: شناسایی مولفه های سرمایه فکری به مدیران نظام آموزش عالی و به ویژه دانشگاه ها کمک می کند تا با شناخت حاصل از آن، به نحو مطلوب و موثری سرمایه های فکری را مورد سنجش قرار داده و به دنبال آن فرایند مدیریت سرمایه های فکری را بهبود بخشند. این تحقیق تلاش می کند تا با بررسی شیوه های سنجش سرمایه فکری، مدلی مطلوب و کاربردی برای سنجش سرمایه فکری بر اساس سه عنصر سرمایه های انسانی، سازمانی و رابطه ای و شاخص های سنجش هر کدام از این سرمایه ها ارائه نماید.روش: این پژوهش به روش فراتحلیل مدل ها و شیوه های موجود سنجش سرمایه فکری را از دیدگاه نقاط قوت و ضعف مورد بررسی قرار می دهد و به ارائه مدلی می پردازد که قابلیت کاربرد بیشتری در نظام آموزش عالی دارد.یافته ها: مدل های و شیوه های مختلفی برای سنجش سرمایه فکری وجود دارد که هر کدام دربردارنده نقاط قوت و ضعف هستند. مدل مناسب سنجش باید مبتنی بر اهداف، مأموریت ها و استراتژی های موسسات آموزش عالی طراحی و تدوین گردد.نتیجه گیری: به منظور دست یابی به تولید علم نافذ و استفاده حداکثری از ظرفیت ها و قابلیت های دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی ضرورت سنجش سرمایه فکری در نظام آموزش عالی در عصر اقتصاد دانش بنیان بر کسی پوشیده نیست و این امر نیازمند تدوین شاخص های و معیارهای مناسب با اهداف و ماموریت های دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی است.

زمینه: خلاقیت یکی از موضوع های بسیار جالب و بحث برانگیز در حوزه های مختلف علمی به ویژه علوم تربیتی و روان شناسی است این موضوع در هر دوره از تاریخ، به عنوان قدرت اساسی ذهن بشر، هدف اصلی مدارس و مراکز آموزشی بوده است.هدف: هدف این پژوهش، بررسی تاثیر روش حل خلاقانه مساله بر مولفه های خلاقیت (سیالی، بسط، انعطاف پذیری و ابتکار) دانش آموزان پایه سوم راهنمایی شهر اهواز است.روش: این پژوهش از روش تحقیق آزمایشی طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه استفاده کرده است. نمونه این پژوهش 50 نفر از دانش آموزان دختر پایه سوم راهنمایی ناحیه دو شهر اهواز در سال تحصیلی 91-90 بود که به صورت نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. برای اندازه گیری مولفه های خلاقیت، از آزمون خلاقیت تصویری تورنس - فرم ب استفاده شد. پس از انتخاب تصادفی گروه های آزمایش و کنترل، ابتدا برای هر دو گروه پیش آزمون اجرا شد. سپس مداخله آزمایشی در 6 جلسه 90-70 دقیقه ای به گروه آزمایش ارائه گردید و پس از اتمام برنامه آموزشی، از هر دو گروه، پس آزمون گرفته شد.یافته ها: تجزیه و تحلیل داده ها به روش کوواریانس یک راهه (آنوا) در سطح P<0.05 انجام شد. نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین گروه آزمایش و کنترل در مولفه های خلاقیت (سیالی، انعطاف پذیری و ابتکار) وجود دارد.بحث و نتیجه گیری: با آموزش حل خلاقانه مساله می توان خلاقیت (سیالی، ابتکار و انعطاف پذیری) دانش آموزان را افزایش داد.

زمینه: حل مساله و خلاقیت از ممتازترین توانایی های شناختی انسان است. کشورهای دنیا پرورش قوه خلاقیت شاگردان را ارزشمندترین هدف تربیتی به شمار می آورند.روش: روش تحقیق در این پژوهش توصیفی - پیمایشی از نوع تحلیل محتوا و کاربردی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل محتوای کتاب درسی علوم تجربی دوم راهنمایی در سال تحصیلی 90-1389 می باشد. حجم نمونه برابر با حجم جامعه آماری انتخاب گردیده است. ابزار این تحقیق فرم تحلیل محتوای محقق ساخته با توجه به الگوی عوامل خلاقیت گیلفورد می باشد. برای تحلیل محتوای کتاب درسی علوم تجربی دوم راهنمایی از یک طرح کد گذاری استفاده شده است. این کار در سه مرحله انجام شده است. در مرحله اول محتوای کتاب به چهار قسمت (متن، تکالیف و فعالیت ها، تصاویر و جداول) تقسیم شده؛ در مرحله دوم کلیه واحدها در تمامی قسمت ها با طبقه مورد نظر، از نظر شاخص های خلاقیت گیلفورد مطابقت داده شده و در جداول مربوطه ثبت شده؛ و در مرحله سوم واحدهایی که در سطح بالای عوامل خلاقیت گیلفورد قرار داشتند شناسایی و شمارش شده اند. روایی ابزار تحقیق بر اساس نظرات متخصصان تعلیم و تربیت قابل قبول بود و پایایی بر اساس فرمول هولستی مورد محاسبه قرار گرفته است (مقدار آن0.93 ). داده های حاصل با استفاده از آمار توصیفی (شامل فراوانی و درصد) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.هدف: این مقاله به بررسی کتاب علوم تجربی از نظر محتوای آموزشی مناسب برای رشد خلاقیت پرداخته است.یافته ها: کتاب درسی علوم تجربی دوم راهنمایی تاکید بیش از حد به سطح حافظه شناختی و تفکر همگرا دارد و به تفکر واگرا و تفکر ارزشیاب در حد ضعیفی توجه نموده است.نتیجه گیری: در محتوای کتاب درسی علوم تجربی دوم راهنمایی بین سطوح گوناگون خلاقیت گیلفورد تعادل مناسبی وجود ندارد و بایستی در این زمینه تمهیداتی اندیشیده شود.

زمینه: افزایش بیکاری در میان گروه های تحصیل کرده به خصوص فارغ التحصیلان نظام آموزش عالی کشاورزی ایران به یکی از مشکلات بزرگ اجتماعی - اقتصادی کشور تبدیل شده است.هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین ویژگی های روانشناختی با نیت کارآفرینانه دانشجویان کشاورزی دانشگاه تهران است.روش: جامعه آماری پژوهش شامل تمام دانشجویان سال چهارم کارشناسی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران بودند (N=250). تعداد 109 نفر از آنها به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب برای مطالعه انتخاب شدند. ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه ای بود که روایی آن توسط پانل متخصصان و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ تایید شد. تجزیه و تحلیل داده ها به وسیله نرم افزارهای اس. پی. اس. اس و لیزرل انجام شد.یافته ها: نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که ویژگی های روانشناختی (ریسک پذیری، مرکز کنترل درونی، توفیق طلبی و تحمل ابهام) رابطه مثبت و معناداری با نیت کارآفرینانه دانشجویان دارند. همچنین، نتایج مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد که ویژگی های روانشناختی تاثیر مثبت و معنی داری بر نیت کارآفرینانه دانشجویان دارند (g=0.79, t=5.26). علاوه براین، نتایج پژوهش نشان داد که دوره های آموزش کارآفرینی تاثیر مثبت و معنی داری بر ویژگی های روانشناختی (ریسک پذیری، مرکز کنترل درونی، توفیق طلبی و تحمل ابهام) و نیت کارآفرینانه دانشجویان دارند.نتیجه گیری: نتایج این مطالعه می تواند به برنامه ریزان نظام آموزش عالی کشاورزی در جهت تقویت نیت و در نهایت رفتار کارآفرینانه دانشجویان کمک نماید.

زمینه: خلاقیت، انگیزه پیشرفت و خودپنداره تحصیلی از متغیرهای کلیدی در نظام های آموزشی هستند که زمینه رشد و ارتقای شناخت، نگرش و مهارت های دانش آموزان را فراهم می آورند، بنابراین اجرای برنامه ای که زمینه شکوفایی این متغیرها را فراهم آورد از اهمیت خاصی برخوردار است.هدف: این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزه پیشرفت و خودپنداره تحصیلی صورت گرفته است.روش: این پژوهش به روش آزمایشی، از نوع پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش آموزان پسر سوم راهنمایی شهرستان قدس در سال تحصیلی 91/1390 بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای، 60 نفر از دانش آموزان انتخاب و در دو گروه 30 نفره جایگزین شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه خلاقیت عابدی، مقیاس انگیزه پیشرفت هرمنس و مقیاس خودپنداره تحصیلی دلاور است.یافته ها: آموزش مهارت های شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزه پیشرفت، و خودپنداره تحصیلی موثر است.نتیجه گیری: با آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی می توان خلاقیت، انگیزه پیشرفت و خودپنداره تحصیلی را بهبود بخشید.

پیش زمینه: محققان به نقش بازی در رشد خلاقیت کودکان تاکید کرده اند.هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی بازی های وانمودی (شعر) بر افزایش میزان خلاقیت دختران بی سرپرست است.روش: این پژوهش یک طرح نیمه آزمایشی مداخله ای است که به صورت پیش آزمون و پس آزمون در دو گروه آزمایش و کنترل و در سه مرحله پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری انجام شد که در زمره تحقیقات کاربردی به حساب می آید. تعداد 20 نفر از کلیه کودکان دختر بی سرپرست 6-3 سال تحت پوشش بهزیستی شهرستان تهران به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه (آزمایش و گواه) جای گرفتند. آزمون خلاقیت تورنس در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری برای دو گروه و برنامه بازی های وانمودی شعر، در شش جلسه فقط در گروه آزمایش اجرا گردید. به منظور توصیف داده ها از میانگین و انحراف معیار و بمنظور تحلیل استنباطی داده ها از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده شد.یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه تحلیل نشان داد که آموزش بازی های وانمودی شعر بر افزایش خلاقیت کودکان دختر بی سرپرست تاثیر دارد و این تاثیر در طول زمان دارای پایداری است (p>0.01).نتیجه گیری: رفتار خلاق کودکان با تکنیک های گوناگون مانند تخیل، بازی وانمودی، و شعر پرورش می یابد.

زمینه: الگوی تدریس بدیعه پردازی، روشی است که یادگیرندگان را برمی انگیزد تا ایده ها یا افکاری نو و خلاق را بپرورانند و ارائه کنند. این روش به فرد فرصت ابتکار می دهد تا امکانات مورد نیاز برای ابراز خویشتن را بررسی کند و در رویارویی با مسائل از راه حل های نوین بهره گیرد.هدف: بررسی تاثیر الگوی تدریس بدیعه پردازی بر خلاقیت و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پایه چهارم ابتدایی در درس هنر.روش: تعداد 60 دانش آموز (30 دختر و 30 پسر) پایه چهارم ابتدایی شهر تهران انتخاب شدند. این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل در دو جنس پسر و دختر است که به صورت نمونه گیری در دسترس برای گروه آزمایشی و نمونه گیری تصادفی برای گروه کنترل صورت گرفت. برای گردآوری اطلاعات از فرم ب آزمون خلاقیت تورنس استفاده شد. داده های این پژوهش با تحلیل کوواریانس و آزمون تی مستقل تحلیل شد.یافته ها: نتایج نشان داد که الگوی تدریس بدیعه پردازی بر خلاقیت و عملکرد تحصیلی در درس هنر دانش آموزان دختر و پسر تاثیر دارد. همچنین الگوی تدریس بدیعه پردازی بر مولفه های خلاقیت تورنس شامل سیالی، انعطاف، ابتکار و بسط دانش آموزان پسر و دختر نسبت به هم تفاوت معنی داری ایجاد نمی کند. به بیانی دیگر، اگر چه میزان خلاقیت دانش آموزان دختر در درس هنر بیشتر از دانش آموزان پسر است، اما این افزایش در هر دو جنس تقریبا به یک اندازه است.بحث و نتیجه گیری: روش بدیعه پردازی در پرورش خلاقیت هنری مناسب است ولی در دو جنس تاثیر یکسانی دارد.

زمینه: امروزه شعار «نابودی در انتظار شماست، مگر اینکه خلاق و نوآور باشید» پیش روی همه برنامه ریزان و سیاست گذاران است. از آن جایی که مدیران آموزش و پرورش وظیفه رشد و پرورش خلاقیت کودکان را بر عهده دارند، برای نیل به این منظور باید در جهت استفاده صحیح و جهت دار از استعدادها و توانایی های آنها گام بردارند، بنابراین همواره در پی یافتن روش های جدید برای ارتقای خلاقیت کودکان هستند. دو مورد از جدیدترین و جذاب ترین این روش ها بازی و قصه گویی می باشد.هدف: پژوهش حاضر به منظور مقایسه اثربخشی بازی و قصه گویی بر افزایش میزان خلاقیت دانش آموزان است.روش: روش پژوهش از نوع آزمایشی با پیش آزمون - پس آزمون و گروه کنترل می باشد. به همین منظور 48 نفر از دانش آموزان دختر پایه سوم ابتدایی شهر سمنان (32 نفر گروه های آزمایشی، 16 نفر گروه کنترل) با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. برای سنجش خلاقیت نیز از فرم ب پرسشنامه خلاقیت سنج تورنس استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که استفاده از روش بازی و قصه گویی به طور معناداری باعث افزایش خلاقیت در هر چهار مولفه آن در گروه های بازی و قصه گویی شد.نتیجه گیری: استفاده از روش های بازی و قصه گویی، با از بین بردن موانع خلاقیت، سکون فکری و کمک به حل مسائل با روندی لذت بخش و سرگرم کننده موجب افزایش خلاقیت دانش آموزان می شود. به همین دلیل دانش آموزانی که در جلسات بازی و قصه گویی حضور می یابند در یافتن راه حل های اصیل و جدید برای مسائل موفق تر هستند.