ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی
سال:1392 | دوره:3 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

زمینه: یکی از ویژگی های اساسی و سازنده انسان، خلاقیت است که در رشد و تکامل فرد و تمدن بشری نقش موثری دارد. پژوهشگران معتقدند آموزش خلاقیت بر افزایش آن موثر است.هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر آموزش مولفه های فراشناختی خلاقیت بر افزایش سطح سیالی، انعطاف پذیری، ابتکار و بسط در بین دانش آموزان بود.روش: تعداد 100 دانش آموز به تصادف انتخاب و باز به صورت تصادفی، به دو گروه 50 نفری (50 نفر گروه آزمایش و 50 نفر گروه کنترل) تقسیم شدند. در این پژوهش از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. از گروه های آزمایش و کنترل خواسته شد تا به آزمون خلاقیت تصویری تورنس (فرم ب) پیش از اجرای متغیر مستقل (آموزش خلاقیت) پاسخ دهند. بعد از 10 جلسه یک ساعته آموزش مولفه های فراشناختی خلاقیت با استفاده از چهار دسته فعالیت های پیش بینی شده بر مبنای مفاهیم تصویرسازی، داستان پردازی، ایده پردازی و بازی که برای گروه آزمایش اجرا شده بود از گروه های آزمایش و کنترل خواسته شد بار دیگر به آزمون خلاقیت تصویری تورنس (فرم ب) پاسخ دادند. برای تجزیه و تحلیل داده‏ها از تحلیل کوواریانس چند متغیری (مانکووا) استفاده شد.یافته ها: بین گروه های آزمایش و کنترل پس از کنترل اثر متغیرهای پیش آزمون، تفاوت معنی داری وجود دارد.نتیجه گیری: نتایج آزمون آنکووا نشان داد بین نمره پس آزمون مولفه های سیالی، ابتکار و بسط تفاوت معنی داری وجود دارد اما بین نمره پس آزمون مولفه انعطاف پذیری تفاوت معنی داری نیست.

زمینه: امروزه شیوه های جدید و فعال در یادگیری مورد توجه بسیار قرار گرفته است، تاکید این شیوه ها بر درگیر کردن دانش آموزان با مسائلی است که با زندگی واقعی آنان مرتبط است. روش مبتنی بر الگوی بایبی یکی از الگوهای فعال می باشد.هدف: هدف پژوهش حاضر مقایسه تاثیر روش آموزش مبتنی بر الگوی پنج مرحله ای بایبی و سنتی بر خلاقیت و یادگیری دانش آموزان سال سوم راهنمایی در درس علوم بوده است.روش: تحقیق حاضر از نوع شبه آزمایشی و طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و آزمایش است. جامعه مورد مطالعه این پژوهش را کلیه دانش آموزان دختر پایه سوم شهر قزوین که در سال تحصیلی 90-1391 مشغول به تحصیل بوده اند تشکیل می دهد. نمونه این پژوهش 61 نفر از دانش آموزان دختر پایه سوم راهنمایی بودند. نمونه گیری به دلیل محدودیت اجرا به صورت نمونه گیری در دسترس انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده از آزمون آماری کوواریانس وT اختلافی استفاده شد.یافته ها: طبق نتایج می توان گفت که بین میزان خلاقیت و یادگیری دانش آموزانی که با روش بایبی آموزش دیده اند، نسبت به دانش آموزانی که با روش سنتی آموزش دیده اند تفاوت معنی داری وجود دارد و این تفاوت به نفع گروهی است که با روش بایبی آموزش دیده اند.نتیجه گیری: به کار گیری شیوه های جدید آموزشی سبب می شود دانش آموزان به تفکر عمیق بپردازند، چگونه یاد گرفتن را بیاموزند و به یادگیرندگانی همیشگی تبدیل شوند. پیشنهاد می شود که از الگوی طراحی بایبی به عنوان الگویی مناسب برای دست یابی یادگیرندگان به فهم عمیق از موضوع و افزایش تفکر واگرا بهره گرفته شود.

زمینه: خلاقیت یکی از عرصه های اصلی دانش بشری است و بخشی از فعالیت های دانشجویان در دانشگاه باید در این راستا باشد.هدف: این پژوهش با هدف بررسی رابطه خلاقیت و مدیریت زمان بر اساس متغیر تعدیل کننده جنس و رشته تحصیلی انجام شده است.روش: روش پژوهش حاضر، از نوع همبستگی می باشد که در آن به دنبال پیش بینی تغییرات متغیر ملاک خلاقیت بر اساس متغیرهای پیش بین هستیم. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان دانشگاه بوعلی سینا در سال 1391 بوده است که از میان آنها 375 نفر به عنوان گروه نمونه به شیوه طبقه ای نسبی انتخاب شده و به وسیله دو پرسشنامه مدیریت زمان بریتون و تیسر و بخش کلامی آزمون خلاقیت تورنس، آزموده شده اند.یافته ها: بیانگر این است که بین خلاقیت و مدیریت زمان در دانشجویان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ به گونه ای که هرچه برنامه ریزی کوتاه مدت در دانشجویان بیشتر باشد خلاقیت فردی آنها نیز بیشتر است. همچنین، می توان بیان کرد برنامه ریزی کوتاه مدت در دانشجویان پسر نسبت به دانشجویان دختر رابطه قوی تری با خلاقیت فردی دارد. افزون بر این، بین نگرش به زمان و خلاقیت هم رابطه مثبت معنی دار وجود دارد و نمره خلاقیت کلامی دختران بالاتر از پسران است.نتیجه گیری: بر اساس یافته های تحقیق، متغیرهای ساختاری چون جنسیت، رشته تحصیلی و مدیریت زمان دارای سهم مثبت و معنی دار در پیش بینی خلاقیت کلامی دانشجویان می باشند.

زمینه: پژوهش های زیادی به بررسی خلاقیت در بسترهای گوناگون پرداخته اند.هدف: این مطالعه با هدف بررسی اثربخشی آموزش تفکر واگرا بر خلاقیت کودکان پیش دبستانی انجام شد.روش: در این مطالعه شبه آزمایشی، تعداد 80 نفر از کودکان مقطع پیش دبستانی، با رعایت همتاسازی بر مبنای آزمون هوش (آزمون هوش گودیناف- هریس)، به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی (40 نفر) و کنترل (40 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایشی تعداد 19 جلسه برنامه آموزشی تفکر واگرا به روش پویا دریافت نمودند. در هر دو گروه، آزمون خلاقیت (ژان لویی سلیه، 1988) قبل و بعد از آموزش اجرا گردید.یافته ها: نتایج پژوهش حاصل از آزمون آماری «تی» و تحلیل کوواریانس نشان داد، برنامه آموزش تفکر واگرا به روش پویا به طور معناداری، خلاقیت کودکان و شاخص های سه گانه سیالی، انعطاف پذیری و ابتکار را افزایش داده است.نتیجه گیری: بنابراین به نظر می رسد اجرای برنامه آموزش تفکر واگرا به روش پویا، برای شکوفایی هر چه بیشتر خلاقیت کودکان به ویژه در سنین پیش از دبستان موثر است.

زمینه: پژوهش ها نشان می دهد که سازمان هایی که تاکید بیشتری بر نوآوری سازمانی دارند نسبت به دیگر سازمان ها موفق ترند. به همین دلیل در چند دهه اخیر، توجه نوآوری سازمانی به یک ضرورت غیرقابل اجتناب تبدیل شده است چرا که سازمان ها از طریق نوآوری سازمانی می توانند شاخص های مزیت رقابتی خود را بهبود و توسعه دهند.هدف: هدف از این پژوهش بررسی شناسایی متغیرهای تاثیرگذار بر تحقق نوآوری سازمانی و ارائه راهکارهایی برای توسعه آن در سازمان های ایرانی است.روش: روش انجام پژوهش تحلیل اسنادی و مبتنی بر ادبیات نظری بوده و به منظور گرد آوری داده ها برای پاسخگویی به پرسش های پژوهش، اسناد و مدارک موجود و مرتبط گردآوری شده و به شیوه کیفی تحلیل گردیده اند.یافته ها: مهم ترین دلایل توجه به نوآوری سازمانی عبارتند از افزایش بهره وری سازمانی، توسعه و بهبود عملکرد سازمانی، رشد اقتصادی، عامل رشد و توسعه، مزیت رقابتی. نتایج دیگر این پژوهش نشان داد که مهم ترین ویژگی سازمان نوآور انعطاف پذیری در رویارویی با بحران ها، پذیرش ایده های نوین توسط مدیران و مسوولان سازمان، ساختار سازمانی انعطاف پذیر، سازمان ریسک پذیر و بی باک است. همچنین نتایج نشان داد که مهم ترین عوامل موثر بر نوآوری سازمانی عبارت از ریسک پذیری، انعطاف داشتن، خلاقیت، اعتماد به نفس، تحمل ابهام، داشتن کارکنان خلاق و جوان، حمایت سازمان ها از کارکنان خلاق، مسائل انگیزشی کارکنان، تفویض اختیار به کارکنان سازمان، ارزشمند شمردن کارکنان، ایجاد انعطاف پذیری و اصلاح نظام ارزیابی عملکرد، شیوه های مناسب پاداش دهی، فرهنگ سازمانی حمایتی، به وجود آوردن ساختار حمایت کننده نوآوری، حمایت سازمانی، سبک رهبری تحول آفرین، اعتماد سازمانی، سرمایه اجتماعی، ارتباطات سازمانی، سبک مدیریت، یادگیری سازمانی و سرمایه فکری می باشد.بحث و نتیجه گیری: بر اساس یافته های این پژوهش می توان گفت که به منظور توسعه نوآوری در سازمان های ایرانی باید بسترهای فرهنگی، زیرساخت های کلان، بسترهای اجتماعی، حمایت سازمانی، قوانین و مقررات حمایت کننده نوآوری در سازمان، هسته های پژوهشی و نوآوری در سازمان و ... مهیا باشد تا سازمان های ما به سمت نوآوری حرکت کنند.

زمینه: امروزه به خاطر تغییرات روز افزون و پرشتاب جوامع بشری و نقش کلیدی تعلیم و تربیت در تربیت نسل خلاق، اهمیت و ضرورت خلاقیت و عوامل موثر بر آن بیش از هر زمان دیگر مشهود است.هدف: بررسی رابطه بین سبک های مدیریت تعارض و میزان خلاقیت مدیران، در مدارس متوسطه شهر تهران.روش: روش این پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری، همه مدیران مدارس متوسطه شهر تهران در سال 1389 (تعداد 1363 نفر) است. نمونه آماری با روش تصادفی سیستماتیک (تعداد 300 نفر) و با استفاده از جدول تعیین حجم نمونه مورگان انتخاب گردید. ابزار گردآوری داده ها دو پرسشنامه است: سبک های مدیریت تعارض و پرسشنامه سنجش خلاقیت (رندسیپ).یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد که بین سبک تشریک مساعی، سبک مدارا (انعطاف پذیری) و سبک مصالحه (توافق) و خلاقیت مدیران آموزشی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. اما بین سبک تحکم (رقابت جویی) و سبک اجتناب و خلاقیت مدیران آموزشی رابطه معکوس برقرار است.نتیجه گیری: هرچه مدیران آموزش و پرورش در فرایند مدیریت تعارض با مدیران مدارس، مدارا و تشریک مساعی نمایند، میزان خلاقیت مدیران در مدارس بیش تر می شود و هرچه در این تعامل با تحکم و فشار رفتار کنند میزان خلاقیت مدیران در مدارس کاهش می یابد.

زمینه: مهم ترین مساله در آموزش کودکان خلاق، استفاده از محتوای آموزشی مناسب و روش های گوناگون، مساله یابی، خلاقیت و تفکر است و کتاب های درسی از جمله علوم تجربی در زمینه ایجاد مهارت های خلاق نقش بسزایی دارند و با تدوین محتوایی مناسب جهت پرورش خلاقیت و موقعیت های مبهم و مساله انگیز می توانند در رشد و شکوفایی خلاقیت فراگیران تاثیر بسیار مثبتی داشته باشند.هدف: این پژوهش با هدف تحلیل محتوای کتاب های علوم تجربی دوره راهنمایی از دیدگاه الگوی آموزشی خلاقیت پلسک است.روش: روش پژوهش توصیفی از نوع تحلیل محتوا می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل 3 جلد کتاب های علوم تجربی دوره راهنمایی در سال تحصیلی 90- 1389 می باشد. حجم نمونه برابر با حجم جامعه انتخاب گردید. ابزارهای پژوهش فرم تحلیل محتوای با توجه به الگوی آموزش خلاقیت پلسک می باشد.یافته ها: در بررسی کتاب های علوم تجربی دوره راهنمایی، ملاحظه می شود که از مجموع 1389 واحد در کل کتاب های علوم دوره راهنمایی 932 واحد غیر فعال و 457 واحد فعال وجود دارد که از 457 واحد فعال، 143 واحد با اصل اول (اصل توجه) و 314 واحد با اصل دوم (اصل گریز) در الگوی آموزش خلاقیت منطبق هستند و به اصل سوم به طور کلی توجه نشده است.بحث و نتیجه گیری: با توجه به یافته های به دست آمده می توان بیان کرد که میزان درگیری با شاخص های الگوی خلاقیت پلسک در کتاب های علوم تجربی پایه های اول تا سوم دوره راهنمایی بسیار کم است و بر اصول خلاقیت پلسک منطبق نیستند و کمتر می توانند در ایجاد و پرورش خلاقیت در یاد گیرندگان موثر باشند.

زمینه: جهانی شدن تجارت و اقتصاد، و تحولات اجتماعی- اقتصادی ناشی از آن موجب ورود رسمی زنان به دنیای کار و کارآفرینی در خارج از محیط خانواده شده است.هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه بین پنج صفت اصلی شخصیت، حمایت اجتماعی و باورهای کلیشه ای جنسیتی با تعارض کار خانواده بود.روش پژوهش: از زنان کار آفرین شهرستان اراک 60 نفر پرسشنامه تعارض کار- خانواده نت مایر و همکاران (1996)، فرم کوتاه تجدیدنظر شده فهرست پنج صفت شخصیت (NEO-PI.R)، و مقیاس چند بعدی حمایت اجتماعی (MMPSS) زیمت و همکاران (1985) و پرسشنامه کلیشه های جنسیتی و مقیاس باورهای مربوط به زنان بلک و اسنل (1989) را تکمیل کردند.یافته ها: تحلیل داده ها با استفاده ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که تعارض کار-خانواده و خانواده-کار با روان رنجورخویی دارای رابطه مثبت معنادار بود. برونگرایی دارای رابطه منفی معنا دار با تعارض خانواده-کار بود و وظیفه شناسی نیز با هر دو شکل تعارض کار- خانواده دارای رابطه منفی معنا دار بود. حمایت اجتماعی از جانب اعضای خانواده با تعارض خانواده-کار و از جانب دوستان با تعارض کار-خانواده دارای رابطه منفی بود.نتایج: تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که وظیفه شناسی و حمایت دوستان 21.6 درصد از واریانس تعارض کار- خانواده و همچنین حمایت از جانب خانواده و افراد مهم و برونگرایی 46.4 درصد از واریانس تعارض خانواده-کار را پیش بینی می کنند.نتیجه گیری: حمایت اجتماعی از جانب خانواده و افراد مهم، صفات شخصیتی وظیفه شناسی و برونگرایی در تعارض کار- خانواده نقش اساسی دارند.

زمینه: موانع خلاقیت به طور کلی به چهار دسته موانع تاریخی- فرهنگی، موانع اجتماعی- محیطی، موانع سازمانی و موانع شخصی تقسیم می شوند. در بررسی موانع شخصی خلاقیت، موانع شناختی از مهم ترین موانع به حساب می آید که در این میان مدل های ذهنی نقش بارزی را در ایجاد مانع شناختی برای خلاقیت ایفا می کنند.هدف: پژوهش حاضر به بررسی رابطه تفکر قطعی نگر با خلاقیت و خلاقیت هیجانی در میان دانشجویان پرداخته است. جامعه آماری شامل همه دانشجویانی است که در سال تحصیلی 1390- 1389 در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه های دولتی شهر تهران مشغول به تحصیل بوده اند. از میان آنها، 200 نفر به روش خوشه ای – تصادفی انتخاب شدند.روش: روش پژوهش، پیمایشی است و ابزار پژوهش شامل پرسشنامه خلاقیت عابدی، پرسشنامه تفکر قطعی نگر و فهرست خلاقیت هیجانی بود. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های همبستگی پیرسون و رگرسیون ساده انجام گرفت.یافته ها: بین خلاقیت و تفکر قطعی نگر رابطه معکوس و معنادار وجود دارد (0.40-). همچنین، از میان مولفه های تفکر قطعی نگر، رابطه مطلق نگری و قطعی نگری در حوادث منفی با خلاقیت معنادار و در جهت عکس می باشد. ضمن اینکه رابطه دو مولفه پیش بینی آینده و قطعی نگری در تعامل با دیگران با متغیر خلاقیت، معنادار گزارش نشده است. به علاوه، رابطه تفکر قطعی نگر با خلاقیت هیجانی (0.47-) معنادار و معکوس است. همچنین، از میان مولفه های قطعی نگری، مولفه های قطعی نگری در تعامل با دیگران، قطعی نگری در حوادث منفی و مطلق نگری با متغیر خلاقیت هیجانی، رابطه عکس و معنادار نشان داده اند و مولفه پیش بینی آینده، رابطه معناداری با خلاقیت هیجانی نداشته است.بحث و نتیجه گیری: پیشنهاد می شود در مورد انحراف شناختی تفکر قطعی نگر در سطح جامعه بیشتر آموزش داده شود و توصیه هایی از سوی محققین و کارشناسان برای برطرف ساختن این موانع ارائه شود.