روابط خاک و گیاه (علوم و فنون کشت های گلخانه ای)
سال:1397 | دوره:9 | شماره:3 (پیاپی 35) |تعداد مقالات:7

به منظور بررسی تأثیر کاهش غلظت نیتروژن محلول غذایی بر عملکرد و شاخص های رشدی کاهوی باترهد (. Lacttuca sativa L) در کشت شناور، آزمایشی در گلخانه های پژوهشی دانشگاه شهرکرد انجام شد. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار اجرا شد. بوته های کاهو در سیستم کشت شناوری حاوی محلول غذایی بوس (Both) که غلظت نیتروژن آن از 120 به 100، 80، 60 میلی گرم بر لیتر نیتروژن کاهش یافته بود، پرورش یافتند. هر واحد آزمایشی شامل 10 بوته کاهو بود که در استخرهای چوبی با ابعاد 15 (ارتفاع) ×50 (عرض) ×100 (طول) سانتی متر روی صفحات یونولیتی پرورش یافتند. نتایج نشان داد اختلاف معنی داری بین تیمارها در صفات تعداد برگ، وزن هد، وزن تر ریشه و محتوای نیتروژن، فسفر، پتاسیم و منیزیم برگ وجود نداشت، اما تفاوت های معنی داری بین تیمارها در صفات وزن خشک برگ و ریشه، طول و قطر ساقه، غلظت عناصر کلسیم برگ مشاهده شد. بیشترین وزن هد در تیمار 60 میلی گرم بر لیتر نیتروژن به دست آمد (326 گرم) که تفاوت معنی داری با وزن هد در سایر غلظت های نیتروژن نداشت. بیشترین وزن خشک برگ و ریشه و نیز طول و قطر ساقه در غلظت 100 میلی گرم بر لیتر نیتروژن مشاهده شد. نتایج نشان داد که کاهش غلظت نیتروژن محلول غذایی تا 60 میلی گرم بر لیتری تأثیری بر کاهش عملکرد کاهو نداشت.

سیلیسیم، به عنوان عنصری مفید یا شبه ضروری، بسیاری از واکنش های فیزیولوژیک و بیوشیمایی گیاهان را تحت تأثیر قرار می دهد. لیکن، بسیاری از تولیدکنندگان محصولات گلخانه ای کشور، به ویژه در سیستم بدون خاک (هیدروپونیک)، از عنصر سیلیسیم در برنامه کوددهی و محلول پاشی محصولات زیر کشت استفاده نمی کنند. بر همین اساس، آزمایشی جهت بررسی تأثیر تیمارهای محلول پاشی سیلیسیم (صفر، 50، 100 و 150 میلی گرم در لیتر) بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیک خیار (. Cucumis sativus L) رقم نگین، در سیستم بدون خاک، در گلخانه ای تجاری واقع در شهرستان پیرانشهر، از توابع استان آذربایجان-غربی، اجرا گردید. نتایج آزمایش بیانگر افزایش معنی دار کلروفیل، مقدار نسبی آب برگ، جذب کلسیم و سیلیسیم و بهبود معنی دار پایداری غشای سلولی برگ خیار تحت محلول پاشی سیلیسیم در مقایسه با تیمار شاهد بود. بیشترین عملکرد میوه و میزان جذب کلسیم در غلظت های 100 و 150 میلی گرم در لیتر مشاهده گردید. بیشترین ماندگاری پس از برداشت میوه، به عنوان یکی از مهم ترین صفات کیفی خیار، در محلول پاشی 150 میلی گرم در لیتر سیلیسیم مشاهده گردید که در مقایسه با شاهد افزایش 29 درصدی نشان داد. براساس نتایج آزمایش محلول پاشی سیلیسیم، با افزایش سطح برگ، مقدار کلروفیل کل و بهبود محتوای نسبی آب برگ منجر به افزایش عملکرد و همچنین ماندگاری پس از برداشت خیار رقم نگین گردیده و در نتیجه توجه بیشتر و کاربرد این عنصر در پرورش بدون خاک خیار توصیه می گردد.

تأثیر کم آبیاری بر تبخیر و تعرق، عملکرد، کارایی مصرف آب و برخی مؤلفه های رشد گیاه فلفل همدانی (بیور) در یک طرح کاملاً تصادفی با یک تیمار آبیاری کامل (FI) و سه تیمار کم آبیاری (85، 70 و 55 درصد نیاز آبی؛ DI85، DI70 و DI55) در 5 تکرار بررسی شد. مقدار تبخیر و تعرق در مدت 66 روز اعمال کم آبیاری در تیمارهای FI، DI70، DI85 و DI55 به ترتیب 337/8، 307/5، 281/1 و 244/2 میلی متر و در کل دوره رشد 396/2، 365/9، 339/5 و 302/6 میلی متر به دست آمد. با کاهش محتوای رطوبت خاک، صفات مورفولوژیک گیاه کاهش یافتند. لیکن در 79% از موارد، تفاوت نتایج تیمارهای FI و DI85 معنی دار نبود. در حالی که اختلاف بین تیمار DI55 و تیمارهای FI و DI85 در همه موارد معنی دار شد. اعمال کم آبیاری منجر به کاهش تعداد میوه های جور از 33/0 عدد در هر بوته تیمار FI به 15/6 عدد در تیمار DI55 و متناظر با آن افزایش میوه های ناجور از 5/4 به 18/0 عدد در هر بوته شد. مقدار عملکرد و کارایی مصرف آب در تیمار FI، به ترتیب 18/98 تن در هکتار و 4/79 کیلوگرم بر متر مکعب به دست آمد که با عملکرد 17/75 تن در هکتار و کارایی مصرف آب 4/85 کیلوگرم بر متر مکعب تیمار DI85 از لحاظ آماری تفاوت معنی داری نداشت. نبود اختلاف آماری معنی دار بین عملکرد تیمارهای FI و DI85 بیان کننده حفظ عملکرد گیاه فلفل در حد سطح آبیاری کامل به موازات کاهش آب آبیاری است. بدین ترتیب، تیمار DI85 جهت کشت فلفل همدانی قابل توصیه است. در شرایط حاد کم آبی نیز می توان تیمار DI70 را با عملکرد محصول 13/48 تن در هکتار به کار گرفت که نسبت به تیمار FI افت معنی دار 29 درصدی را نشان داد. همچنین، کارایی مصرف آب در تیمار DI70 کاهش معنی دار 17 درصدی نسبت به تیمار FI را نشان داد. راندمان آبیاری در تیمارهای FI، DI70، DI85 و DI55 به ترتیب 61/9، 65/3، 69/6 و 73/4 درصد به دست آمد.

نوع بستر کشت بر رشد محصولات هیدروپونیک تأثیر دارد. به منظور انتخاب بستر کشت مناسب برای بادرنجبویه در شرایط کشت بدون خاک، دو آزمایش گلخانه ای مجزا با استفاده از بسترهای کشت حاوی اندازه های مختلف پرلیت و مخلوط پرلیت و پیت ماس انجام شد. تیمارهای آزمایش اول شامل بستر پرلیت (خیلی ریز (کوچک تر از 0/5 میلی متر)، ریز (1-0/5 میلی متر)، متوسط (1-1/5 میلی-متر)، درشت (2-1/5 میلی متر) و خیلی درشت (بیش از 2 میلی متر)) به صورت 100% حجمی و تیمارهای آزمایش دوم شامل مخلوط اندازه های پرلیت با 50% پیت ماس(50: 50) و پیت ماس (100%) حجمی بودند. آزمایش ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار طراحی شدند. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری در پارامترهای مورد اندازه گیری در بسترهای معدنی (اندازه های مختلف پرلیت)، بسترهای آلی (پیت ماس) و مخلوط بسترهای آلی و معدنی مشاهده شد. بیشترین وزن تر (98 گرم)، وزن خشک (5/29 گرم) و عملکرد اسانس (0/13 گرم برای هر گلدان) در بستر پرلیت 1-0/5 میلی متر به دست آمد. در بسترهای مخلوط پرلیت و پیت ماس، بیشترین وزن تر (189 گرم) و وزن خشک (62/4 گرم) در مخلوطی که اندازه پرلیت آن 1/5-1 میلی متر بود، به دست آمد. بیشترین عملکرد اسانس (0/28 گرم در گلدان) در تیمار پیت ماس خالص مشاهده شد. به طور کلی، می توان نتیجه گیری کرد که اگرچه افزودن پیت ماس به بسترهای پرلیت باعث افزایش پارامتر های رشد و عملکرد بادرنجبویه گردید، لیکن، در تهیه بستر کشت، باید اندازه پرلیت نیز مورد توجه قرار گیرد.

گیاهان اغلب کادمیم را در بخش خوراکی خود تجمع می دهند که باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول می شود. بدین منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل، بر پایه طرح کاملاً تصادفی و در سه تکرار، برای تعیین اثر غلظت های مختلف پتاسیم (100، 200 و 300 میلی گرم در لیتر) در گوجه فرنگی های تحت تنش کادمیم (صفر، 2 و 4 میلی گرم بر لیتر) و ارزیابی کارایی آن در کاهش اثرهای تنش کادمیم صورت گرفت. نتایج نشان داد که استفاده از کادمیم موجب افزایش معنی داری در غلظت کادمیم تجمع یافته در میوه شد. وجود کادمیم در محلول غذایی باعث کاهش معنی داری در وزن تر و خشک میوه، میزان سفتی، اسیدیته قابل تیتراسیون و در نهایت عملکرد گردید. همچنین، اثر منفی سمیت تنش کادمیم بر اسیدیته و سفتی محصول با افزایش مقدار پتاسیم در ترکیب با آن، کاهش یافته و پتاسیم باعث افزایش مقدار مواد جامد محلول و بهبود رنگ گیری میوه با تأثیر بر پارامتر *a گردید و میوه ها از رنگ قرمز بیشتر و درجه رسیدگی بالاتری برخوردار بودند. تیمارها هیچ اثر معنی داری بر pH و ضخامت پریکارپ میوه نداشتند.

با توجه به تأثیر مفید سیلیسیم در گیاهان زینتی، هدف از این آزمایش، بررسی تأثیر منبع و غلظت های مختلف سیلیسیم بر برخی ویژگی های گیاه رُز (Rosa hybrida) رقم بِوِرلی واتسون است. این پژوهش در سال 1394 در یکی از گلخانه های سازمان پارک ها و فضای سبز شهرستان ارومیه و آزمایشگاه های تحقیقاتی گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه اجرا گردید. برای این منظور، آزمایشی فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور منبع سیلیسیم (سیلیکات کلسیم، سیلیکات پتاسیم و سیلیکات سدیم) و غلظت سیلیسیم (صفر، 50، 100، 150 و 200 میلی گرم در لیتر) در 3 تکرار طراحی شد. تیمارها به صورت محلول پاشی هفتگی طی 10 هفته اعمال شد. نتایج نشان داد که تیمار سیلیسیم، تعداد و ضخامت برگ، وزن تر و خشک برگ، میزان کلروفیل، قند محلول و پروتئین را افزایش داد. بنابراین، با توجه به اثر مثبت سیلیسیم در افزایش تعداد برگ و میزان کلروفیل، میزان فتوسنتز نیز افزایش می یابد. محلول پاشی سیلیکات پتاسیم باعث بیشترین میزان کلروفیل a شد و بیشترین میزان کلروفیل b و کارتنوئید در کاربرد سیلیکات کلسیم به دست آمد. بیشترین میزان وزن تر و خشک برگ، کلروفیل b، a و کل و کارتنوئید در کاربرد سیلیکات با غلظت 200 میلی گرم در لیتر به دست آمد. با توجه به تأثیر مثبت سیلیسیم در ویژگی های رشدی و رنگدانه های فتوسنتزی، می توان از این مواد برای بهبود کیفیت رُزها استفاده نمود.

شته جالیز Glover (Hem.: Aphididae) Aphis gossypii یکی از آفات مهم گلخانه و مزارع است که سبب کاهش محصول می گردد. این آفت همچنین ناقل چندین ویروس گیاهی از جمله ویروس موزاییک خیار و هندوانه است. هدف از این پژوهش، بررسی اثر تغذیه شته جالیز بر برخی پارامترهای فیزیولوژیکی که در مقاومت گیاهان نقش دارند در چهار رقم از گیاهان خیار (دلتا، سوپر دومینو، 2201 و هیبرید لونا) بوده است. برای این منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نتایج مشخص نمود که خسارت شته جالیز سبب افزایش مقدار فنول، قندهای محلول و ساکاروز گردید که در این بین رقم دلتا بیشترین مقدار را به خود اختصاص داد. همچنین، نتایج مشخص نمود که مقدار رنگیزه های فتوسنتزی، نشاسته، پروتئین های محلول و غلظت عناصر آهن، مس، روی و منگنز برگ نیز به طور قابل توجهی در اثر خسارت شته کاهش پیدا نمود. با توجه به داده های به دست آمده از این پژوهش می توان نتیجه گرفت که ارقام مختلف واکنش متفاوتی به خسارت شته جالیز از خود نشان می دهند و گیاهان در پاسخ به خسارت شته جالیز میزان فنول، پرولین، قندهای محلول و ساکاروز خود را افزایش می دهند. در بین ارقام مورد آزمایش، رقم دلتا از مقاومت بیشتری نسبت به سایر ارقام خیار به خسارت شته جالیز برخوردار بود.