پژوهش های زعفران
سال:1397 | دوره:6 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

زعفران (Crocus sativus L. ) گیاهی نیمه گرمسیری است که کشت آن در ایران سابقه طولانی داشته و عملکرد آن به خصوصیات شیمیایی خاک وابسته است. زئولیت ها از جمله موادی هستند که علاوه بر خاصیت حاصلخیزکنندگی خاک، قابلیت اصلاح آن را نیز دارند. بنابراین؛ به منظور بررسی اثر زئولیت بر برخی خصوصیات شیمیایی خاک (کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، کلر، بی کربنات، سولفات، واکنش خاک و هدایت الکتریکی) تحت کشت زعفران، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با هفت تیمار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1392 انجام شد. تیمارهای مورد بررسی در این تحقیق شامل نوع زئولیت (کلسیک: Zca، پتاسیک: Zk و ترکیبی: Zs) در سه سطح (صفر M0: ، 2: M2 و 6: M6 درصد وزنی) با 9 تکرار بود. این تیمارها با خاک آزمایش مخلوط شده و در گلدان هایی به قطر 30 سانتی متر و ارتفاع 35 سانتی متر ریخته شدند. پس از اتمام فصل زراعی، نمونه برداری از خاک از عمق 20-10 سانتی متری انجام شد. البته برای بررسی تغییرات هدایت الکتریکی از اعماق 10-0 و 30-20 سانتی متری نیز نمونه بردای شد. نتایج اثر نوع زئولیت بر تغییر خصوصیات شیمیایی خاک نشان داد که مقدار زئولیت تنها بر بی کربنات در سطح احتمال 5 درصد اثر معنی داری داشت. اثر متقابل نوع و مقدار زئولیت در سطح احتمال 5 درصد بر کلسیم، منیزیم، کلر، بی کربنات، سولفات و pH و در سطح احتمال 1 درصد بر میزان سدیم و مجموع کاتیون ها معنی داری شد؛ ولی مقدار زئولیت بر هیچ پارامتری اثر معنی داری نداشت

به منظور بررسی اثر اسید هیومیک بر صفات مورفولوژیک و عملکرد گل زعفران، آزمایشی در سال 1395-1394 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح اسید هیومیک (0، 5، 10 و 15 لیتر در هکتار) با سه تکرار بود. نتایج نشان داد، اسید هیومیک تاثیر معنی داری بر اجزا برگ (وزن تر و خشک و کلروفیل a )داشت، به طوریکه، بیشترین وزن تر برگ (0/116 گرم در بوته) در سطح 5 و بیشترین وزن خشک برگ (0/029 گرم در بوته) در سطح 10 لیتر در هکتار اسید هیومیک و کمترین میزان آنها در شاهد مشاهده شد. همچنین نتایج نشان دهنده، تاثیر معنی داری اسید هیومیک بر تمامی صفات مربوط به بنه (تعداد و وزن کل بنه، متوسط وزن و قطر بنه دختری) بود، به طوریکه بیشترین وزن کل بنه و متوسط وزن بنه دختری در تیمار 5 لیتر در هکتار اسید هیومیک به دست آمد. اسید هیومیک در سال دوم آزمایش به طور معنی داری عملکرد کلاله تر و خشک را تحت تاثیر خود قرار داد. بیشترین عملکرد کلاله تر و خشک (0/700 و 0/029 گرم در مترمربع) به ترتیب با کاربرد 5 و 15 لیتر در هکتار اسید هیومیک به دست آمد. در حالی که کمترین مزاین این صفات (0/267 و 0/022 گرم در مترمربع) در سطح شاهد مشاهده گردید، اما تعداد و عملکرد کل گل تر تحت تاثیر اسید هیومیک قرار نگرفت.

به منظور بررسی نقش محلول پاشی هورمون اسید سالیسیلیک و نیترات پتاسیم بر گیاه زعفران، آزمایشی دو ساله (94-1393 و 94-1395) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی سرایان (دانشگاه بیرجند) به اجرا در آمد. در این آزمایش، غلظت های مختلف اسید سالیسیلیک (5/0، 1 و 2 میلی مولار بر لیتر) و نیترات پتاسیم (250، 500 و 1000 میلی گرم بر لیتر) به همراه تیمار شاهد (آب مقطر) در دو زمان بر روی گیاه زعفران محلول پاشی گردید. بر اساس نتایج آزمایش، بیشترین میزان کلروفیل a و نسبت کلروفیل a/b در تیمار 1000 میلی گرم بر لیتر نیترات پتاسیم به ترتیب به مقدار 935/6 و 64/123 میلی گرم بر گرم وزن تر حاصل شد که با سطح 2 میلی مولار اسید سالیسیلیک از نظر آماری اختلاف معنی داری نداشت. بیشترین میزان کلروفیل b در تیمار 5/0 میلی مولار اسید سالیسیلیک به مقدار 0849/1 میلی گرم بر گرم مشاهده شد که با تیمار 1 میلی مولار اسید سالیسیلیک اختلاف معنی داری نشان نداد. مصرف تمامی سطوح اسید سالیسیلیک و نیترات پتاسیم مقدار نشت الکترولیت ها را به طور نسبی کاهش داد. افزون بر این، بالاترین مقدار وزن تر پداژه دختری (90/3 گرم)، تعداد برگ (8 عدد در هر بوته) و طول برگ (81/33 سانتی متر) در سطح 2 میلی مولار اسید سالیسیلیک، به دست آمد. در مجموع به نظر می رسد اسید سالیسیلیک و نیترات پتاسیم با تأثیر بر فرآیندهای فیزیولوژیک گیاه، سبب کاهش اثرات منفی تنش سرما بواسطة کاهش میزان نشت الکترولیت ها و نیز افزایش رشد بنه های دختری و توسعة اندام فتوسنتز کنندة گیاه دارویی زعفران می شوند.

اهمیت اقتصادی و اجتماعی زعفران به عنوان گرانترین ادویه جهان، جایگاه منحصر به فردی در میان محصولات صنعتی و صادراتی ایران دارد. کاربردهای متعدد و فراوان زعفران و خواص دارویی و مصارف متنوع غذایی آن و از همه مهم تر نقش عمده ای که در زندگی کشاورزان خراسان مرکزی و جنوبی دارد توجه ویژه به مسائل تولید، صادرات و بازار زعفران را بیش از پیش روشن می سازد. هدف اصلی این مطالعه، بررسی عوامل مؤثر بر میزان ارزآوری زعفران ایران با کاربرد روش دلفی در سال زراعی 1395-1394 می باشد. در این راستا 36 معیار فرعی در سه گروه اصلی میزان تولید، میزان صادرات و فرآوری در طراحی پرسش نامه در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که فرآوری، صادرات و تولید به ترتیب رتبه اول تا سوم را از لحاظ اهمیت اثرگذاری بر ارزآوری محصول زعفران به خود اختصاص دادند. همچنین مهم-ترین معیار اثر گذار بر فرآوری، عدم وجود برند ملی (فقدان نام تجاری)، مهمترین معیار اثر گذار بر میزان صادرات، تقلب در زعفران و مهمترین معیار اثرگذار بر میزان تولید، کار انفرادی زعفران کاران (کمبود شرکت های تعاونی مناسب) می باشد لذا پیشنهاد می شود سیاست گذاری های دولت در راستای کاهش هزینه فرآوری و ایجاد برند ملی زعفران، نظارت بر تقلبات زعفران و حذف دلالان، استفاده از روش های صحیح کشت مکانیزه و تشکیل شرکت های تعاونی زعفران کاران و ایجاد تشکیلات منسجم خرید، توزیع و بسته بندی زعفران باشد.

ستان خراسان جنوبی تحت تاثیر پیامدهای تغییرات اقلیمی و آثار آن در بسیاری از نقاط با توجه به وقوع و تداوم خشکسالی ها مشاهده شده است. از مهمترین بخش های آسیب پذیر کشاورزی می باشد. با توجه به اینکه بیشتر معیشت روستاییان استان کشاورزی و از جمله کشت زعفران است، آگاهی از و ضعیت آینده متغیرهای تاثیر گذار بر آن از جمله دما برای برنامه ریزی های آتی از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. این پژوهش به واکاوی تغییرات دما تا سال 2100 در استان خراسان جنوبی می پردازد. هدف اصلی از آن شناخت کانون های اصلی تغییر دما و جابجایی هایی است که در پی آن در مناطق زیرکشت زعفران می باشد. روش کار در این پژوهش ارزیابی تغییرات دمای استان در حالت افزایش گازهای گلخانه ای است و با استفاده از مدل ترکیبی MAGICC-SENEN و با بکارگیری مدل های گردش عمومی جو HADCM3 و ECHO-G تحت 18 سناریوی تغییر اقلیم از جمله A1B، B1 و A2 برای دهه های آینده تا 2100 انجام گرفته است. در این مطالعه دوره 2000-1961 به عنوان دوره گذشته و دوره آماری 2100-2016 به عنوان دوره آینده انتخاب شدند. نتایج این تحقیق نشان می دهد در تمام پهنه استان برای دهه های آینده تغییرات دما دارای روند افزایشی خواهد بود، که این افزایش دما از دهه 2025 شدیدتر می باشد. . در برخی نواحی استان از جمله نواحی جنوبی و مرکزی ایران مقدار افزایش دما از نواحی شمالی بیشتر خواهد بود.

رشد و نمو زعفران تا حدودی با فصل خواب درختان خزان دار از جمله سیب مطابقت و زمان ثمردهی و رشد رویشی آن با درخت کم ترین تداخل را دارد. با توجه به انطباق بالای فصل رشد آن با بارندگی ها، می توان از آن در شرایط کم آبی حداکثر بهره را برد. جهت بررسی اثر تراکم کاشت و وزن بنه بر عملکرد زعفران، آزمایشی طی سال های زراعی 95-94 و 96-95 در باغ سیبی در فیروز آباد یاسوج به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اول شامل تراکم در 3 سطح (8/30، 40 و 1/57 بنه در مترمربع) و عامل دوم شامل وزن بنه در 4 سطح (وزن بنه کمتر از 6، وزن بنه 1/6 تا 8، وزن بنه 1/8 تا 10 و وزن بنه بالاتر از 10 گرم) بود. نتایج نشان داد بیشترین و کم ترین تعداد گل، عملکرد گل تر و خشک، عملکرد کلاله تر و خشک، عملکرد بنه، تعداد بنه دختری، و عملکرد کلاله نسبت به سطح باغ در هر دو سال به ترتیب در ترکیب تیماری 1/57 بنه در متر مربع و وزن بنه بالای 10 گرم و ترکیب تیماری 8/30 بنه در متر مربع و وزن بنه زیر 6 گرم به دست آمد. در هر دو سال بالاترین و پایین ترین درصد سبز شدن به ترتیب در بنه های با وزن بالاتر از 10 گرم و پایین تر از 6 گرم مشاهده شد. از آنجایی که عملکرد اصلی زعفران، میزان کلاله خشک و بنه هست، با توجه به نتایج به نظر می رسد که با کاشت بنه های با وزن بالای 10 گرم و تراکم 1/57 بنه در متر مربع، با کوتاه نمودن فاصله زمانی کاشت تا تولید اقتصادی زعفران، در سال های اول که باغ عملکرد اقتصادی ندارد و هنوز سایه انداز درخت کامل نشده است، می توان عملکرد مناسبی از زعفران به دست آورد.

در سال های اخیر کشت زعفران در نیشابور به دلیل نیاز پایین آبی و درآمدزایی مناسب بیش ازپیش موردتوجه کشاورزان قرارگرفته است. برنامه ریزی به منظور بازاریابی این محصول استراتژیک و تهیه نهاده های کشاورزی مرتبط با زعفران مستلزم به روز بودن آمار از سطح زیر کشت است. در این تحقیق از تصاویر ماهواره ای لندست 8 و روش اختلاف زمانی مبتنی بر فنولوژی گیاهی برای تهیه مناطق زیر کشت این محصول در دهستان دربقاضی نیشابور استفاده گردید. یک تصویر ماهواره ای از خردادماه مربوط به دوره خواب گیاه و یک تصویر نیز از دی ماه مربوط به دوره رویشی گیاه اخذ گردید. با استفاده از تفاوت شاخص گیاهی اراضی زعفران از دیگر محصولات کشاورزی تفکیک گردید. در این تحقیق سطح زیر کشت زعفران در منطقه مورد مطالعه 1229 هکتار با صحت کلی 82 درصد محاسبه گردید. همچنین نتایج پژوهش نشان می دهد دقت این روش به اندازه قطعات اراضی کشاورزی وابسته است. به طوری که در اراضی کوچک تر از 2000 مترمربع صحت کاربر 62 درصد، در اراضی با مساحت بین 2000 تا 5000 مترمربع صحت 72 درصد، در قطعات بین نیم تا یک هکتار صحت 81 درصد و در اراضی بیش از یک هکتار صحت 90 درصد طبقه بندی می باشد. نتایج این تحقیق نشان از کارایی مناسب این روش جهت برآورد سطح زیر کشت زعفران در سایر نقاط کشور است.

در این تحقیق کاتالیزور مغناطیسی جدیدی با تثبیت کردن زعفران بر روی سطح نانوذرات γ-Fe2O3 تحت امواج فراصوت سنتز شد (γ-Fe2O3@Saffron). کارآیی کاتالیزوری به عنوان یک کاتالیزور قابل بازیابی در سنتز انواع مشتقات کوئین اکسالین ها تحت شرایط ملایم و سازگار با محیط زیست بررسی گردید. در این روش، بازده مطلوبی برای ترکیبات هتروسیکل با بکاربردن اتانول به عنوان حلال دوستدار محیط تحت شرایط ملایم بدست آمد. این کاتالیزور جدید مغناطیسی، بوسیله آهن ربا به آسانی از محیط واکنش قابل جداسازی بوده و حداقل پنج بار بدون کاهش در فعالیت کاتالیزوری قابل بازیابی می باشد. از مزایای دیگر این سیستم کاتالیزور سهولت بازیابی کاتالیزور در انتهای واکنش، شرایط مناسب و میزان تبدیل بالای محصولات می باشد. این عوامل به همراه قابلیت بالای استفاده مجدد از کاتالیزور، پژوهش حاضر را برای مسائل محیطی و صنعتی بخوبی ارائه می کند. شناسایی کاتالیزور با استفاده از تکنیک های FT-IR, XRD, VSM و TEM انجام شده است.

مصرف مقادیر بالای کودهای ازته علاوه بر اینکه هدف زارع که همان افزایش محصول است را برآورده نمی کند، بلکه باعث ایجاد آلودگی های زیست محیطی می شود. اینکه چگونه به بهترین نحو مصرف کود ازته را توسط کشاورزان تحت تأثیر قرار دهیم تا آلودگی های حاصله را بدون تأثیر بر رفاه و فرصت های توسعه ای آن ها کاهش دهیم، موضوع مهمی است که باید مورد ارزیابی قرار گیرد. مطالعه حاضر با هدف پاسخگویی به این سوال برای محصول زعفران انجام شده است. برای این منظور، عوامل موثر در مصرف کود ازته در منطقه تربت حیدریه، به عنوان یکی از مناطق عمده تولید زعفران، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این راستا از اطلاعات مربوط به 400 زعفران کار که در سال 1395 از منطقه تربت حیدریه جمع آوری گردیده، استفاده شده است. نتایج حاصل از برآورد الگوی لاجیت حاکی از ارتباط مثبت متغیرهای سن مزرعه زعفران، سن کشاورز، اندازه مزرعه، دفعات آبیاری و داشتن شغل غیر زراعی با سطح مصرف کود ازته و ارتباط منفی میان متغیرهای سطح تحصیلات، میزان مصرف کود حیوانی، حاصلخیزی خاک، قیمت کود ازته و تجربه با سطح مصرف کود ازته می باشد. براین اساس، تلاش در جهت آگاهی بیشتر زعفران کاران با مدیریت مصرف کودها، ارائه گزینه های تکنولوژیکی نوین، بویژه برای مزارع بزرگ، و استفاده از سیاستهای قیمتی با هدف جایگزینی نهاده های دیگر همچون کودهای بیولوژیک، پیشنهاد می شود.

به منظور بررسی خصوصیات کمی و کیفی گیاه زعفران تحت تاثیر منابع مختلف نیتروژن، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1395-1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل، کود ازتوبارور-1 (حاوی Azotobacter vinelandii) در دو سطح (1/0 و 2/0 درصد)، کود نیتروکارا (حاوی باکتری Azorhizobium caulinodan) در دو سطح (1 و 2 درصد)، ترکیب هر دو کود زیستی {(1 درصد نیتروکارا + 1/0 درصد ازتوبارور-1)، (1 درصد نیتروکارا + 2/0 درصد ازتوبارور-1)، (2 درصد نیتروکارا + 1/0 درصد ازتوبارور-1)، (2 درصد نیتروکارا + 2/0 درصد ازتوبارور-1)}، یک سطح نیتروژن (40 کیلوگرم در هکتار) و شاهد بود. بررسی صفات نشان داد بالاترین تعداد گل، عملکرد کلاله و بیشترین طول کلاله، در کاربرد 2/0 درصد ازتوباکتر به دست آمد. هم چنین تیمارهای 1/0 درصد ازتوباکتر و 2 درصد آزورایزوبیوم بیشترین وزن خشک کلاله را داشتند. بیشترین میزان نیتروژن برگ و کلروفیل a در تیمارهای 2/0 درصد ازتوباکتر و 40 کیلوگرم در هکتار نیتروژن حاصل شد. در بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی مشخص شد که بیشترین درصد آنتی اکسیدان کلاله و فنل کل کلاله در تیمار آزورایزوبیوم 1 درصد و بالاترین میزان فلاونوئید در تیمار 1/0 درصد ازتوباکتر بود. بالاترین میزان کروسین و سافرانال به ترتیب در تیمارهای 1/0 درصد ازتوباکتر و 1 درصد آزورایزوبیوم حاصل شد. بنابراین جهت دستیابی به سطوح بالاتر عملکرد زعفران، میزان 2/0 درصد ازتوباکتر جهت افزایش عملکرد کمی و تیمارهای 1/0 درصد ازتوباکتر و 1 درصد آزورایزوبیوم برای افزایش مواد موثره توصیه می شوند.