تحقیقات نظام سلامت
سال:1402 | دوره:19 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

امروزه کاربرد مدل های کینیتک مبتنی بر فیزیولوژی در مدل سازی و پیش بینی میزان سمیت مواد شیمیایی به سرعت در حال توسعه است. داده های مستخرج از این مدل ها علاوه بر کاربرد در ارزیابی خطر زیست محیطی، به طور گسترده ای در صنایع مختلف و بخش های تحقیقاتی مانند توسعه دارویی، ارزیابی ایمنی محصول و اقدامات بالینی یا دارویی به کار گرفته می شوند. همچنین، این مدل ها جایگزین مناسبی برای مدل های حیوانی محسوب می گردند. با پیشرفت علوم کامپیوتر، نرم افزارهای متعددی به منظور مدل سازی و درک بهتر این مدل ها طراحی شده است. هر کدام از این نرم افزارها دارای ویژگی های کاربری خاص خود می باشند و بسته به نیاز کاربر، قابلیت هایی را در مدل سازی ارایه می کنند. در پژوهش حاضر، تعدادی نرم افزار که مدل سازی را بر اساس مدل های فارماکوکنتیک مبتنی بر فیزیولوژی (Physiologically based pharmacokinetic یا PBPK) انجام می دهند، معرفی و مزایا و معایب هرکدام از آن ها بیان گردید.

مقدمه: بیس فنل آ یکی از ریزآلاینده های نوظهور شناخته شده می باشد که اثرات مخربی بر سلامت انسان دارد. این آلاینده از طریق تخلیه پساب تصفیه خانه های فاضلاب شهری به محیط زیست راه پیدا می کند. در پژوهش حاضر، روش ریزاستخراج مایع-مایع پخشی بر پایه اثر بیرون رانی نمک (Salting out assisted liquid-liquid microextraction یا SA-LLME) جهت پیش تغلیظ بیس فنل آ در نمونه های آب شرب و پساب فاضلاب شهری مورد بررسی قرار گرفت. این روش به دلیل فاکتور تغلیظ بالا، اندازه گیری مقادیر ناچیز بیس فنل آ را در نمونه های مورد بررسی امکان پذیر می کند. روش ها: در این روش، بیس فنل آ با 4-آمینوآنتی پیرین در حضور پتاسیم هگزاسیانوفرات یک مشتق آب گریز رنگی آنتی پیرین تشکیل می دهد. جهت استخراج مشتق حاصل شده، 250 میکرولیتر از 2-فنوکسی اتانول در 10 میلی لیتر نمونه حل گردید. سپس با اضافه کردن 7/0 گرم کلرید سدیم به نمونه، قطرات ریزحلال استخراج کننده در نمونه تشکیل و محلول ابری شد. بعد از سانتریفوژ، فاز استخراج کننده حاوی مشتق بیس فنل آ در ته لوله آزمایش ته نشین و سپس به منظور کاهش ویسکوزیته، به آن 20 میکرولیتر متانول اضافه گردید. اندازه گیری به وسیله دستگاه کروماتوگرافی مایع با راندمان بالا (High-performance liquid chromatography یا HPLC) در طول موج 480 نانومترانجام شد. برای بهینه سازی فرایند، اثر مقدار 4-آمینوآنتی پیرین، پتاسیم هگزاسیانوفرات، سدیم کلرید و بافر مورد بررسی قرار گرفت. سپس ارقام شایستگی روش به دست آمد و عملکرد روش روی نمونه های آب شرب و پساب فاضلاب شهری ارزیابی گردید. یافته ها: تحت شرایط بهینه (2-فنوکسی اتانول: 250 میکرولیتر، 4-آمینوآنتی پیرین 1 درصد: 100 میکرولیتر، پتاسیم هگزاسیانوفرات 10 درصد: 80 میکرولیتر و بافر 10 = pH: 10 میکرولیتر و سدیم کلرید: 7/0 گرم بر 10 میلی لیتر نمونه)، فاکتور تغلیظ 106 و حد تشخیص (Limit of detection یا LOD) 1/0 نانوگرم بر میلی لیتر، حد کمی سازی 3/0 نانوگرم بر میلی لیتر و انحراف استاندارد نسبی (Relative standard deviation یا RSD) 2/3 درصد به دست آمد. ضریب همبستگی (Correlation coefficient یا CC) منحنی کالیبراسیون، 9985/0 بود. نتایج آنالیز نمونه های آب و پساب نیز نشان داد که روش توسعه یافته عملکرد مناسبی جهت اندازه گیری بیس فنل آ در نمونه های با ماتریکس واقعی دارد. نتیجه گیری: با توجه به حدتشخیص پایین، فاکتور تغلیظ بالا و عملکرد مناسب در نمونه های واقعی، این روش را می توان به عنوان یک روش حساس و کارامد جهت اندازه گیری مقادیر بسیار پایین بیس فنل آ در نمونه های آب و پساب معرفی نمود.

مقدمه: آموزش تفکیک زباله برای دانش آموزان به دلیل نقش مهم این گروه در جلب مشارکت والدین، دارای اهمیت بسزایی است. پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر آموزش مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزی شده بر ارتقای رفتار تفکیک زباله در دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان خرم آباد انجام گرفت. روش ها: این مطالعه از نوع مداخله ای کنترل دار تصادفی بود که طی سال تحصیلی 1400-1399 بر روی دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان خرم آباد انجام شد. هشت مدرسه به صورت چند مرحله ای انتخاب گردید و 100 نمونه در هر گروه (آزمون و شاهد) در نظر گرفته شد. سپس مداخله آموزشی بر اساس نتایج نیازسنجی برای گروه آزمون، طی یک ماه و در قالب 3 جلسه آموزشی 45 دقیقه ای صورت گرفت. نتایج دو ماه بعد از مداخله جمع آوری شد و داده ها با استفاده از آزمون های Independent t، Paired t و 2,در نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: قبل از مداخله آموزشی، به جزء نمره متغیر آگاهی، اختلاف معنی داری بین متغیرهای دو گروه وجود نداشت، اما پس از انجام مداخله، دو گروه از نظر همه سازه های مورد بررسی تفاوت معنی داری را نشان دادند (050/0 > P). عملکرد گروه آزمون قبل از آموزش، 73/0 ±,34/2 بود و پس از آموزش به 45/0 ±,11/3 رسید و ارتقای معنی داری یافت (001/0 > P). نتیجه گیری: مداخله آموزشی بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده از طریق ارتقای نگرش و ارزیابی پیامدهای رفتاری دانش آموزان در زمینه رفتار تفکیک زباله از مبدأ، باعث ارتقای رفتار دانش آموزان گردید که پیشنهاد می شود این شیوه آموزشی در سایر مدارس نیز اجرا گردد.

مقدمه: از آن جایی که آهن اسفنجی خوراک اصلی کوره های فولادسازی به ویژه کوره های قوس الکتریکی (Electric arc furnaces یا EAFs) جهت تولید فولاد خام است، تولید باکیفیت آن، از جمله دغدغه های صنعت فولاد می باشد. فرایند احیا شامل تبدیل گندله به آهن اسفنجی با استفاده از گازهای احیایی، سال هاست در ایران مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین، باید ارزیابی زیست محیطی درستی انجام شود تا کمترین اثرات منفی را بر محیط زیست داشته باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر، ارزیابی چرخه حیات تولید آهن اسفنجی به روش Midrex با استفاده از گاز طبیعی در ایران و مقایسه تأثیرات مرتبط با فرایندهای مختلف تولید بود. مطالعه عمده فرایندها و ورودی های تأثیرگذار بر اثرات زیست محیطی تولید آهن اسفنجی را مشخص و روش های مؤثر برای جلوگیری از آلودگی را پیشنهاد نمود. روش ها: در این مطالعه، از نرم افزار OpenLCA با پایگاه داده Ecoinvent و روش ارزیابی +IMPACT2002 استفاده شد. داده های موجودی چرخه عمر، از میانگین عملکرد کارخانجات در مدت یک سال تهیه گردید و واحد عملکردی نیز یک تن آهن اسفنجی تولید شده در نظر گرفته شد. یافته ها: در میان اثرات زیست محیطی، «انرژی غیر تجدید شونده، تنفس ذرات معدنی و گرمایش جهانی» به ترتیب بیشترین اثرات را داشتند؛ به طوری که این سه دسته تأثیر، در مجموع 5/87 درصد از کل اثرات زیست محیطی را شامل شد. در میان فرایندها نیز بیشترین اثرات مربوط به تولید آهن اسفنجی (8/62 درصد) بود و پس از آن، فرایند تولید گندله با سهیم بودن 8/37 درصد در جایگاه بعدی قرار داشت. بیشترین اثرات زیست محیطی حاصل از مواد ورودی نیز به ترتیب شامل گاز طیبیعی (3/44 درصد) و سنگ آهن (9/23 درصد) بود. نتیجه گیری: با وجود پیشرفت های قابل توجه در صنایع تولید آهن اسفنجی در دهه های اخیر، هنوز مصرف انرژی، انتشارات ذرات معدنی و تولید کربن دی اکسید زیادی دارند. انجام یک ارزیابی چرخه حیات به تولیدکنندگان امکان شناسایی فرایندهایی که بیشترین آلودگی را دارند، می دهد تا برای بهبود آن برنامه ریزی های لازم انجام شود.

مقدمه: بیماران کووید 19 دچار علایم اختلال شناختی می شوند. این بیماران استرس زیادی را ادراک می کنند و ملزم به رعایت شرایط قرنطینه هستند. آموزش مدیریت استرس به روش از راه دور منطبق با رعایت اصول قرنطینه این بیماران، می تواند در روند بهبود آن ها مؤثر باشد. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش مدیریت استرس به روش از راه دور بر وضعیت شناختی بیماران کووید19 انجام شد. روش ها: در این کارآزمایی بالینی تصادفی شده، جامعه تحقیق را تمامی بیماران کووید 19 مراجعه کننده به بیمارستان غرضی شهر اصفهان در زمستان سال 1400 تشکیل داد. 70 نفر از این بیماران به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به روش تصادفی سازی محدود، در دو گروه مداخله و شاهد (35 نفر) قرار گرفتند. برای گروه مداخله برنامه آموزش آنلاین مدیریت استرس از راه دور در پنج جلسه 60 دقیقه ای طی دو هفته اجرا گردید. گروه شاهد آموزشی دریافت نکرد. شاخص وضعیت شناختی با استفاده از پرسش نامه معاینه مختصر وضعیت شناختی (Mini Mental State Examination یا MMSE) Folstein و همکاران، قبل و پس از جلسات آموزش ارزیابی گردید. داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی و با استفاده از آزمون های 2, ، Independent t، Paired t و ANCOVA در نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: مقایسه میانگین نمرات وضعیت شناختی دو گروه در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون نشان داد که آموزش مدیریت استرس به روش از راه دور، بر وضعیت شناختی بیماران کووید 19 تأثیر معنی داری داشت و باعث بهبود این شاخص در گروه مداخله شد (05/0 ≥,P). نتیجه گیری: آموزش مدیریت استرس به روش از راه دور، می تواند وضعیت شناختی بیماران کووید 19 را بهبود بخشد. بنابراین، این شیوه آموزش با توجه به راحتی و امکان استفاده در شرایط قرنطینه این بیماران، توصیه می شود.

مقدمه: نقص در تعادل، از بارزترین اختلالات حرکتی کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم (Autism spectrum disorder یا ASD) است. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی هم زمان فعالیت های موسیقایی-حرکتی بر روی تعادل کودکان مبتلا به اختلال اتیسم با عملکرد بالا بود. روش ها: این مطالعه از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون، پس آزمون و همراه با گروه شاهد بود. 22 کودک مبتلا به اختلال اتیسم با عملکرد بالا با میانگین سنی 05/1 ±,50/8 سال به صورت تصادفی در دو گروه مداخله حرکتی با و بدون موسیقی و یک گروه شاهد قرار گرفتند. مداخله حرکتی به مدت 12 هفته، سه جلسه در هفته و هر جلسه به مدت 45 تا 60 دقیقه اجرا شد و همچنین، از موسیقی ارف استفاده شد. از نسخه دوم آزمون Movement Assessment Battery for Children (MABC-2) جهت ارزیابی تعادل این کودکان استفاده گردید. در نهایت، داده ها با استفاده از آزمون ANCOVA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: مقدار F مشاهده شده در نمرات پس آزمون تعادل ایستا (17/52 = F) و پویا (33/24 = F) در کودکان مبتلا به اختلال اتیسم با عملکرد بالا در سه گروه مداخله حرکتی با و بدون موسیقی و گروه شاهد معنی دار بود (001/0 > P). نتیجه گیری: فعالیت های موسیقایی-حرکتی می تواند به عنوان یک مداخله درمانی حرکتی مناسب به منظور بهبود تعادل ایستا و پویا در کودکان مبتلا به اختلال اتیسم با عملکرد بالا پیشنهاد شود.

مقدمه: عوامل وسیع عملکرد شغلی می تواند توسط ویژگی های شخصیتی کارکنان تحت تأثیر قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه ویژگی های شخصیتی با عملکرد شغلی بهورزان انجام گرفت. روش ها: در این مطالعه توصیفی-همبستگی، 175 نفر از بهورزان مورد بررسی قرار گرفتند. برای جمع آوری اطلاعات، از پرسش نامه سه قسمتی شامل سؤالات دموگرافیک، بخش دوم مقیاس استاندارد 240 گویه ای NEO و پرسش نامه عملکرد شغلی استفاده شد. در نهایت، داده های به دست آمده در نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها: هیچ ارتباط معنی داری بین ویژگی های شخصیتی NEO با دانش شغلی و مهارت های شغلی مشاهده نشد (05/0 < P)؛ در حالی که باوجدان بودن، تأثیر مستقیم و معنی داری با نگرش شغلی داشت (038/0 = P). نتیجه گیری: باوجدان بودن می تواند پیش بینی کننده معنی داری بر عملکرد شغلی بهورزان باشد.

مقدمه: بارداری ناخواسته می تواند موجب بروز مشکلات روانی مضاعفی در والدین شود و پیوند عاطفی آن ها با جنین را دچار اختلال نماید. در پژوهش حاضر به مقایسه ویژگی های روان شناختی و دلبستگی والدین به جنین در بارداری های خواسته و ناخواسته پرداخته شد. روش ها: جامعه آماری مطالعه شامل تمامی زنان باردار مراجعه کننده به درمانگاه زنان بیمارستان امیرالمؤمنین (ع) سمنان بود که با بررسی پرونده پزشکی آن ها و با توجه به معیارهای ورود، نمونه ها به صورت هدفمند انتخاب شدند و در دو گروه بارداری خواسته و ناخواسته قرار گرفتند (104 زوج: 51 خواسته، 53 ناخواسته). جهت جمع آوری اطلاعات، از فرم اطلاعات فردی، مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس (Depression, Anxiety and Stress Scale یا DASS-21)، پرسش نامه دلبستگی مادر به جنین Cranley و دلبستگی پدر به جنین Cranley و Weaver استفاده شد. داده ها با استفاده از آزمون MANOVA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: بین پدران هر دو گروه با بارداری خواسته و ناخواسته در خرده مقیاس های «اضطراب، ازخودگذشتگی، تمایز بین خود و جنین و دلبستگی کلی» تفاوت معنی داری وجود داشت. همچنین، مادرانی که دارای بارداری خواسته بودند، به طور معنی داری استرس، اضطراب و افسردگی کمتری را تجربه می کردند. میانگین نمرات خرده مقیاس های «نسبت دادن خصوصیاتی خاص به جنین، ازخودگذشتگی، تمایز بین خود و جنین و دلبستگی کل» در ماداران با بارداری خواسته به طور معنی داری بالاتر از مادران با بارداری ناخواسته بود (005/0 > P). نتیجه گیری: می توان گفت که ناخواسته بودن بارداری می تواند شرایط روانی والدین به ویژه مادران را به خطر اندازد و دلبستگی والدین به جنین را کاهش دهد که این موضوع می تواند صدمات جبران ناپذیری برای سلامت مادر و فرزند به همراه داشته باشد. به همین منظور، می توان از مداخلات روان شناختی مناسب طی دوران بارداری در جهت کاهش صدمات روانی به والدین بهره برد.

مقدمه: افسردگی و پرفشاری خون، از جمله مشکلات شایع سالمندان است که می تواند در شروع و تشدید یکدیگر مؤثر باشد؛ به طوری که بیماری های روان شناختی، چهارمین علت اصلی مرگ و میر در جهان محسوب می شوند. پژوهش حاضر با هدف تعیین مدل ساختاری رابطه افسردگی با پرفشاری خون با میانجی عادات تغذیه ای در سالمندان انجام شد. روش ها: این مطالعه از نوع توصیفی بر اساس مدل یابی معادلات ساختاری (Structural equation modeling یا SEM) و جامعه مورد نظر شامل تمامی سالمندان مراجعه کننده به مرکز بهداشت شهرستان فلاورجان در سال 99-1398 بود که از میان آن ها، 360 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای تحقیق شامل پرسش نامه عادات تغذیه ای، پرسش نامه افسردگی سالمندان و سامانه سیب (سامانه یکپارچه بهداشت) بود. داده ها با استفاده از آزمون های آمار توصیفی و استنباطی در نرم افزارهای AMOS و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: با توجه به ضریب رگرسیون 266/0-و مقدار بحرانی 57/3-و 051/0 = P، متغیر عادات تغذیه ای می تواند نقش میانجی بین متغیر پیش بین افسردگی و متغیر ملاک پرفشاری خون باشد و آن را تبیین نماید. در واقع، مدل دارای توانایی پیش بینی و برازش بود. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش حاضر مبنی بر رابطه افسردگی، پرفشاری خون و عادات تغذیه ای در سالمندان، توجه هم زمان به مشکلات روان شناختی و جسمانی آن ها ضروری است. بنابراین، برنامه ریزی های لازم جهت تشخیص و درمان به موقع افسردگی و عوامل مرتبط با آن، می تواند در ارتقای سلامت سالمندان به ویژه بهبود وضعیت سلامت روانی آن ها مؤثر باشد.

مقدمه: افزایش آگاهی و سپس فرهنگ سازی در حوزه مدیریت پسماند، می تواند راهگشای این مسأله مهم زیست محیطی باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین تأثیر مداخله آموزشی بر آگاهی، نگرش و عملکرد (Knowledge, Attitude and Practice یا KAP) زنان خانه دار روستای دستجا از توابع استان اصفهان در زمینه بازیافت در سال 1400 بود. روش ها: در این مطالعه توصیفی-مداخله ای که به روش مقطعی انجام شد، 60 زن خانه دار به روش تصادفی منظم انتخاب شدند و پرسش نامه KAP نسبت به بازیافت را تکمیل نمودند. سپس به گروه آزمون، آموزش های مرتبط با بازیافت شامل سه جلسه 40 دقیقه ای حضوری و یک ساعت آموزش مجازی ارایه و پس از دو ماه مجدد پرسش نامه تکمیل گردید. داده ها با استفاده از آزمون های One-way ANOVA، Independent t و همبستگی Pearson مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: میانگین سنی زنان مورد بررسی در گروه های آزمون و شاهد به ترتیب 6/9 ±,9/34 و 2/9 ±,46/36 سال بود. پس از مداخله آموزشی، میزان تغییر سطح آگاهی در گروه های ضعیف، متوسط و خوب به ترتیب 69/34-، 72/7+ و 97/26+ درصد بود. همچنین، میزان تغییر نمرات نگرش در گروه های ضعیف، متوسط و خوب به ترتیب 29/11-، 33/12-و 62/23+ درصد گزارش گردید. در بخش عملکرد نیز در گروه های ضعیف، متوسط و خوب به ترتیب 98/19-، 99/9-و 06/30+ درصد تغییر در نمرات مشاهده شد. نتیجه گیری: با توجه به بهبود قابل توجه KAP زنان خانه دار دهستان دستجا پس از آموزش، با فراگیر نمودن آموزش ها ضمن همکاری و هماهنگی با شورا و دهیاری روستاها در جهت توسعه بازیافت در مناطق روستایی، می توان نتایج خوبی به دست آورد.