پژوهش های کاربردی روانشناختی
سال:1395 | دوره:7 | شماره:4 |تعداد مقالات:14

اختلال کاستی توجه/بیش فعالی (AD/HD) یکی از رایج ترین اختلالات عصبی- تحولی رایج دوران کودکی است. این اختلال علاوه بر ایجاد مشکلات رفتاری و یادگیری در کودک، معمولا تعامل کودک مبتلا را با خانواده و نیز همسالان، با مشکل مواجه می کند. هدف پژوهش حاضر، بررسی و مقایسه اثربخشی آموزش رفتاری والدین (BPT) مبتنی بر رویکرد بارکلی و دارو درمانی با متیل فنیدیت (MPH، ریتالین) در کاهش شدت نشانه های دانش آموزان پسر مبتلا به اختلال کاستی توجه/بیش فعالی و میزان استرس فرزندپروری در مادران آن ها بود. ابزارهای پژوهش شامل نخستین خرده مقیاس ویرایش چهارم پرسشنامه علائم مرضی کودکان (CSI- 4)، تدوین شده توسط گادو واسپرافکین (1994) و مقیاس استرس فرزندپروری بری و جونز (1995) بود. نتایج نشان داد که هر دو روش در کاهش شدت نشانه ها در کودکان مبتلا به ADHD و استرس فرزندپروری مادران موثر بودند، اما اثربخشی دارودرمانی بر هر دو متغیر وابسته، به نحوی معنادار بیش از اثربخشی BPT بود.

با توجه به تاثیری که اضطراب می تواند بر عملکرد داشته باشد، رابطه اضطراب و عملکرد سال هاست که مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. هدف اصلی این تحقیق، مطالعه اثر تمرینات نوروفیدبک آلفا/تتا بر عملکرد و اضطراب فوتبالیست های جوان بود. بدین منظور تعداد 30 ورزشکار رشته فوتبال به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (مداخله تمرینات نوروفیدبک پروتکل آلفا/تتا) و کنترل قرار گرفتند. ورزشکاران گروه آزمایش، 12 جلسه (6 هفته و هفته ای 2 جلسه) 30 دقیقه ای تمرین نوروفیدبک با پروتکل کاهش موج آلفا و افزایش موج تتا دریافت نمودند و در گروه کنترل هیچ مداخله ای انجام نگرفت. قبل و بعد از مداخله از پرسشنامه مقیاس اضطراب ورزشی و آزمون عملکرد شوت فوتبال استفاده گردید. از تحلیل واریانس چندعاملی برای مقایسه گروه ها استفاده شد. نتایج نشان داد گروه نوروفیدبک بهبودی معنی داری را در کاهش اضطراب ورزشی و افزایش عملکرد ورزشی نشان می دهد. با توجه به نتایج این تحقیق می توان نتیجه گرفت که تمرینات نوروفیدبک آلفا/تتا می توانند روشی مناسب جهت تمرینات افزایش عملکرد و کاهش اضطراب ورزشی فوتبالیست ها باشند.

از هوش معنوی به عنوان ظرفیت ها و منابع معنوی برای تصمیم گیری ها و حل مسائل وجودی روزانه استفاده می شود. برای اندازه گیری هوش معنوی، آزمونی روا و پایا و منطبق بر آموزه های دین اسلام وجود ندارد. این مطالعه تعریف و تعیین ابعاد هوش معنوی و بررسی روایی محتوایی و صوری مقیاس آن در جامعه دانشجویی است. مطالعه به صورت کمی و کیفی، و با مروری جامع بر ابزارهای هوش معنوی و مصاحبه با 67 دانشجوی کارشناسی انجام گرفت. طبق نتایج هوش معنوی به صورت «فرایند جست وجوی معنای وجودی، درک مسائل معنوی، فهم نمادها و مناسک دینی، توانایی استفاده بهینه از منابع معنوی برای حل مشکلات و سازگاری با محیط» تعریف شده و ابعاد سه گانه آن مشخص شد. 106 گویه مقیاس از ابزارهای موجود و 42 گویه آن از مصاحبه به دست آمد. این مقیاس مبتنی بر زمینه دینی و فرهنگی جامعه دانشجویی ایران بوده و می تواند با روایی محتوایی و روایی صوری خوب و قابل قبول برای سنجش سازه هوش معنوی در جامعه دانشجویی استفاده شود. برای جلوگیری از خستگی و کمک به افزایش دقت پاسخ دهندگان و ازدیاد روایی مقیاس، تهیه و تدوین فرم کوتاه مقیاس پیشنهاد می شود.

پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل علی روابط سرمایه های روان شناختی و هیجانات تدریس با توجه به نقش واسطه ای خستگی هیجانی انجام شد. برای این منظور، تعداد 172 نفر از معلمان مقطع ابتدایی شهرستان برازجان به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب، و به پرسشنامه ای خودگزارشی متشکل از مقیاس های سرمایه روان شناختی (لوتانز و همکاران، 2007)، خستگی هیجانی (ماسلاچ و همکاران، 1996) و مقیاس ارتقاء یافته هیجانات تدریس فرنزل و همکاران (2010) پاسخ دادند. تحلیل داده ها در دو بخش متغیرهای مکنون و مشاهده پذیر و با روش مدل سازی معادلات ساختاری به وسیله نرم افزار AMOS انجام گرفت. نتایج نشان داد که در مدل متغیرهای مکنون، سازه سرمایه روان شناختی، هیجانات مثبت را به صورت مثبت و هیجانات منفی را به صورت منفی پیش بینی می کند. همچنین سرمایه روان شناختی با واسطه گری خستگی هیجانی می تواند از میزان هیجانات منفی معلمان بکاهد. در مدل متغیرهای مشاهده پذیر نیز مشخص شد که خودکارآمدی هیجانات لذت و غرور را به صورت مثبت پیش بینی می کند. از طرفی دو مولفه تاب آوری و خوش بینی نیز با واسطه گری خستگی هیجانی می توانند خشم و اضطراب معلمان را پیش بینی کنند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مدل تلفیقی رویکرد هیجان مدار و مدل گاتمن بر کیفیت رابطه زناشویی زنان متاهل انجام گرفت. این پژوهش به روش آزمایشی با طرح شبه آزمایشی از نوع پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش زنان متاهل مراجعه کننده به خانه سلامت تهرانسر منطقه 21 می باشند. نمونه شامل 26 نفر از افراد جامعه بودند که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و 13 نفر در گروه آزمایش و 13 نفر در گروه کنترل قرار گرفتند. در این پژوهش از پرسشنامه کیفیت ابعاد رابطه ادراک شده (PRQC) استفاده شد. بر اساس نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری داده های پژوهش می توان گفت که آموزش مدل تلفیقی رویکرد هیجان مدار و مدل گاتمن موجب افزایش معنادار کیفیت رابطه زناشویی و تمام شش خرده مقیاس های آن (رضایت، اعتماد، تعهد، شوق و شور جنسی، صمیمیت و عشق) شده است. همچنین نتایج آزمون اندازه گیری مکرر نشان داد که اثربخشی آموزش مدل تلفیقی حاضر بعد از یک ماه ماندگار بوده است. بنابراین، نتایج پژوهش حاکی از این است که از آموزش مدل تلفیقی رویکرد هیجان مدار و مدل گاتمن می توان برای بهبود کیفیت رابطه زناشویی زنان متاهل استفاده کرد.

مالتیپل اسکلروزیس به عنوان یک بیماری مزمن و عصبی پیش رونده به شمار می رود که موجب عوارضی چون اختلال تعادل، خستگی و سرانجام کاهش کیفیت زندگی می شود. هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر تمرین های نوروفیدبک بر تعادل و خستگی بیماران مبتلا به ام اس بود. 18 نفر (4 مرد و 14 زن) از بیماران مالتیپل اسکلروزیس انجمن ام اس و جامعه حمایت از بیماران ام اس ایران، با درجه ناتوانی (EDSS) کمتر از 4.5، به صورت هدفمند انتخاب و سپس به طور تصادفی به دو گروه آزمایشی که تمرینات نوروفیدبک را دریافت کردند (8= n) و کنترل (10= n) تقسیم شدند. قبل و بعد از دوره تمرینی، آزمون های تعادلی برگ و بلند شدن و رفتن زمان دار و آزمون شدت خستگی و کیفیت زندگی به عمل آمد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های t مستقل و t همبسته در سطح معنی داری p<0.05 انجام گرفت. بین بیماران دو گروه در پیش آزمون در وضعیت تعادل، خستگی و کیفیت زندگی تفاوت معنی داری وجود نداشت. نتایج آزمون t همبسته نشان داد که تعادل بیماران در گروه آزمایشی به دنبال تمرینات نوروفیدبک بهبودی معنی داری داشت (p<0.05)، همچنین به دنبال 10 جلسه تمرینات نوروفیدبک بهبودی معنی داری در خستگی و کیفیت زندگی بیماران حاصل نشد. بر اساس این نتایج، تمرینات نوروفیدبک می تواند در کنار درمان های دارویی برای بهبود تعادل بیماران ام اس مورد استفاده قرار گیرد.

هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی و نوروفیدبک بر کاهش نشانه های پیش مرضی اختلال دوقطبی بود. در این تحقیق که از نوع نیمه آزمایشی بود، جامعه آماری شامل تمامی دبیرستان های دخترانه شرق شهر تهران بود. نمونه گیری در دو مرحله صورت گرفت. در مرحله اول که با استفاده از نمونه گیری تصادفی خوشه ای صورت گرفت، از بین 300 پرسشنامه، 27 دانش آموز که در تمامی پرسشنامه ها نمرات بالاتر از میانگین دریافت نمودند، به مرحله دوم نمونه گیری وارد شدند. در مرحله دوم نمونه گیری با استفاده از نمونه گیری هدفمند تعداد 18 نفر انتخاب شده و به صورت تصادفی در سه گروه جایگزین شدند. ابزارهای پژوهش عبارت بود از مصاحبه بالینی ساختاریافته برای تشخیص (SCID) اختلالات محور I، مقیاس تکانشگری بارات (BIS- 11) و مقیاس دشواری در تنظیم هیجان (DERS). نتایج با استفاده از روش تحلیل واریانس آمیخته (Mixed ANOVA) و با استفاده از SPSS نسخه 23 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بیانگر این بود که اثر تعاملی تکانشگری*گروه (p=0.007 و F(4,12)=5.88) به نفع گروه نوروفیدبک و همچنین اثر تعاملی دشواری در تنظیم هیجان*گروه (P=0.026 و F(4,12)=4.07) به نفع گروه رفتاردرمانی دیالکتیکی به لحاظ آماری معنادار بود. این یافته بیانگر این است که با در نظر گرفتن نشانه های روانشناختی برجسته در هر فرد می توان رویکرد درمانی متناسب تری بکار برد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی اثر یادگیری مشارکتی بر اضطراب، نگرش و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس ریاضی صورت پذیرفت. روش پژوهش، آزمایشی بوده و در طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه انجام یافت. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر سال دوم دبیرستان رشته علوم تجربی شهر تهران بود که از آن نمونه ای به روش نمونه گیری در دسترس شامل دو کلاس مشابه از دو دبیرستان در منطقه کهریزک برگزیده شده و به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و گواه قرار گرفتند (22 نفر در گروه آزمایش و 20 نفر در گروه کنترل). گروه آزمایشی به مدت سی و دو جلسه تحت آموزش ریاضی به روش یادگیری مشارکتی قرار گرفته و گروه گواه در همین مدت با روش سنتی آموزش دیدند و مطابق با طرح تحقیق هر دو گروه پیش و پس از آموزش به لحاظ هر سه متغیر مورد مطالعه، سنجیده شدند. جهت گرداوری داده ها از مقیاس اضطراب ریاضی (شکرانی، 1381)، پرسشنامه نگرش نسبت به ریاضی (قنبرزاده، 1380) و آزمون پیشرفت تحصیلی معلم ساخته استفاده شد و داده ها به واسطه تحلیل کوواریانس تک عاملی پردازش شدند. یافته های پژوهش تفاوت معنی دار p<0.05 میان دو گروه آزمایشی و گواه در هر سه متغیر اضطراب ریاضی، نگرش نسبت به ریاضی و پیشرفت تحصیلی را نشان داد، به طوری که گروه آزمایشی اضطراب ریاضی کمتر، نگرش بهتر نسبت به ریاضی و پیشرفت تحصیلی بیشتری داشتند.

هدف مطالعه حاضر، آماده سازی و بررسی ویژگی های سنجشی نسخه فارسی مقیاس نیاز شخصی به ساختار (PNSS) است. در این مطالعه 521 نفر از دانشجویان دانشگاه شاهد، دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی آزاد واحد تهران در سال تحصیلی 95-94 با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس، مورد آزمون قرار گرفتند. برای بررسی اعتبار پرسشنامه از اعتبار سازه (تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی) و اعتبار همگرا (محاسبه همبستگی با پرسشنامه هراس اجتماعی- SPIN) استفاده شد. برای بررسی پایایی پرسشنامه از روش های آلفای کرونباخ و ضریب پایایی بازآزمایی استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی حاکی از وجود دو عامل تمایل به ساختار و پاسخ دهی به فقدان ساختار بود. نتایج تحلیل عاملی تاییدی نیز حاکی از برتری ساختار عاملی نسخه 9 عبارتی به دست آمده در تحلیل عاملی اکتشافی بر سایر نسخه ها بود. ضریب آلفای کرونباخ کل مقیاس و عامل های تشکیل دهنده آن در دامنه 0.69 تا 0.77 و ضریب پایایی بازآزمایی در دامنه 0.69 تا 0.75 به دست آمد. همچنین PNSS همبستگی معناداری را با SPIN نشان داد. قوی ترین همبستگی بین خرده مقیاس پاسخ به فقدان ساختار و SPIN مشاهده شد. در مجموع نسخه فارسی مقیاس نیاز شخصی به ساختار از پایایی و اعتبار مناسبی برخوردار است.

بیماری آلزایمر یکی از شایع ترین بیماری های تحلیل برنده و پیش رونده سلول های مغزی است که با آسیب های شناختی همراه است. هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر ورزش هوازی بر کارکردهای عصب روان شناختی بیماران مبتلا به آلزایمر بود. بدین منظور طی یک پژوهش شبه آزمایشی با گروه کنترل، 14 نفر از افراد مبتلا به آلزایمر عضو انجمن آلزایمر به روش در دسترس انتخاب شدند. قبل از مداخله، شدت بیماری مددجویان با استفاده از آزمون FAST (محمدیان و همکاران، 2015) و MMSE (سیدیان و همکاران، 1386) و میزان آتروفی هیپوکامپ بر اساس Brain MRI سنجیده شد و به صورت تصادفی در دو گروه 7 نفری گماشته شدند. هر دو گروه در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون با آزمون های MMSE و MOCA (سیگارودی و همکاران، 1391) مورد سنجش قرار گرفتند. گروه آزمایش در برنامه ورزشی با دوچرخه ثابت، به مدت 3 ماه، دو جلسه در هفته و هر جلسه 45 دقیقه شرکت کردند و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که نمرات پس آزمون عملکرد عصب روان شناختی بیماران مبتلا به آلزایمر در گروه آزمایش به طور معناداری بالاتر از گروه کنترل است. بنابراین، به نظر می رسد برنامه ورزش هوازی می تواند در بهبود کارکردهای عصب روان شناختی این بیماران موثر باشد.

هدف این پژوهش بررسی عملی بودن، اعتبار، روایی و نرم یابی مقیاس رضایت مندی زوجیت افروز بود. بدین منظور نمونه ای به حجم 415 نفر از معلمان متاهل زن در مدارس راهنمایی و متوسطه شهر تهران که به روش نمونه برداری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند (حجم نمونه با توجه به جدول کرجسی و مورگان)، پرسشنامه رضایت مندی زوجیت (110 سوالی در طیف لیکرت 4 درجه ای از کاملا موافقم تا کاملا مخالفم) را تکمیل کردند. نتایج نشان داد ضریب اعتبار پرسشنامه از طریق فرمول کلی آلفای کرونباخ 0.989 است. در بررسی روایی سازه از روش تحلیل عاملی استفاده شد. پس از حذف سوالات نامناسب و با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی، چرخش پروماکس، و ماتریس عاملی، نمودار شیب دار و غیره از مجموعه 108 سوالی، تعداد 9 عامل استخراج شد. برای بررسی روایی همگرا، همبستگی بین دو مقیاس رضایت مندی زوجیت افروز و رضایت مندی زناشویی اینریج در سطح اطمینان 0.99، (p=0.01) همبستگی 0.437 بدست آمد که نتایج نشان داد روایی همگرای مناسب بین دو ابزار فوق وجود دارد.

در محیط پرتلاطم و پر از تغییر کنونی، یکی از شاخص های ماندگاری و بقای سازمان ها، یادگیری مستمر و بهینه سازی مداوم عملکرد فردی و سازمانی است. بررسی اجمالی مطالعات صورت گرفته در حوزه سرآمدی نظام آموزش و یادگیری گویای عدم توجه الگوهای ارائه شده به علل ریشه ای بروز نقصان های عملکردی و اتکای بیش از حد این الگوها به مداخلات آموزشی و غفلت از مداخلات غیرآموزشی است. هدف اصلی این پژوهش ارائه الگویی مطلوب برای سرآمدی نظام یادگیری و بهبود عملکرد است تا با استفاده از آن بتوان به آسیب شناسی جامع فعالیت های این حوزه پرداخت و برای بهبود آن برنامه ریزی نمود. بدین منظور با انتخاب چارچوب نظریه سیستمی به عنوان قالب اصلی الگوی نهایی پژوهش (عوامل زمینه ای، پیش آیندی، فرآیندی، پس آیندی و پی آمدی) و با بهره گیری از روش تحقیق آمیخته، در وهله نخست از طریق انجام مصاحبه های عمیق نیمه ساختار یافته با 16 نفر از خبرگان حوزه آموزش و یادگیری و استفاده از تکنیک تحلیل محتوای ترکیبی جهت دار و تلخیصی، 27 معیار اولیه الگو شناسایی گردید و سپس با استفاده از تکنیک دلفی فازی معیارها پالایش گردید که در نتیجه آن 24 معیار نهایی مشخص گردید. در پایان نیز با تلخیص هفت معیار نگرش راهبردی به سرمایه انسانی، موازنه شغل و شاغل، برنامه ریزی و مدیریت مسیر شغلی، مدیریت دانایی، استعدادگزینی و استعدادپروری، بهسازی عناصر چسبندگی و سامان دهی کانون ارزیابی و توسعه به دلیل مشابهت های ماهوی (فرآیندهای متعامل با نظام یادگیری و بهبود عملکرد) در قالب معیار پای بست های هم پیوند، الگوی نهایی تدوین گردید.

مطالعه حاضر با هدف ساخت و رواسازی آزمون تفکر انتقادی با استفاده از نظریه سوال پاسخ انجام گرفت. بدین منظور از بین دانشجویان دانشگاه های قم و شیخ مفید، یک نمونه به اندازه (478=n) انتخاب، و پرسشنامه موردنظر با همکاری آن ها اجرا شد. از بین مدل های مختلف در نظریه سوال پاسخ، مدل سه پارامتری مناسب تشخیص داده شد. داده ها با کاربرد مدل لوجستیک سه پارامتری تحلیل شد. به منظور بررسی مفروضه های این نظریه (تک بعدی بودن و استقلال موضعی) از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی وجود یک عامل غالب و استقلال موضعی سوالات را تائید کرد. به منظور بررسی مناسب بودن سوالات از تابع آگاهی سوالات استفاده شد. بررسی توابع آگاهی سوالات نشان داد برخی از سوالات دارای آگاهی بسیار کمی بوده و یا تابع آگاهی در طول بازه توانایی گسترده نشده است. پس از حذف سوالات نامناسب، پارامترهای سوالات باقی مانده دوباره برآورد شد. برآوردهای جدید نشان داد دامنه ضریب تشخیص بین 0.113 تا 1.899 و ضریب دشواری بین -0.990 تا 2.780 است. همچنین ضریب حدس نیز در دامنه بین 0.000 تا 0.790 قرار دارد. به طور کلی، می توان گفت پرسشنامه تفکر انتقادی با 7 مولفه و 29 سوال، دارای ویژگی های مطلوب برای سنجش سازه مذکور می باشد.

این پژوهش به منظور تاثیر مداخله گروهی فلورتایم مبتنی بر هیجان ابراز شده مادران بر کارکردهای هیجانی کودکان اتیسم با عملکرد بالا انجام شد. نوع مطالعه برای بخش اول، مطالعه علی مقایسه ای و بخش دوم مطالعه نیمه آزمایشی است. براین اساس برنامه درمانی 23 جلسه ای تدوین شد. در نهایت 14 کودک اتیسم با عملکرد بالا، از مراکز اتیسم به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شده (7 نفر در گروه آمایش و 7 نفر در گروه کنترل درمانی ABA) گمارده شدند. ابزار های مورد استفاده پرسشنامه خانواده، آزمون گیلیام و آزمون هوش استانفورد بینه و آزمون هیجان کارکردی گرین اسپن بود. نتایج نشان می دهد که بعد از ارائه مداخله، گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل درمانی، در 2 مرحله آخر رشد هیجان کارکردی یعنی، مرحله پنجم (باورهای هیجانی) (p-value=0.017) و مرحله ششم (تفکر هیجانی و منطقی) (p-value=0.004)، به طور معنی دار کارکرد هیجانی بهتری نسبت به گروه کنترل پیدا کردند.