دانش کشاورزی
سال:1383 | دوره:14 | شماره:3 |تعداد مقالات:12

در سالهای اخیر استفاده از سدهای اصلاحی در کنترل سیلاب در حوضه های آبخیز کشور گسترش یافته است. از مسائل مهم اینگونه پروژه ها، طولانی شدن زمان اجرا و هزینه های زیاد آن می باشد. برخلاف انتظاری که در مدیریت آبخیزها با احداث سدهای اصلاحی وجود دارد، حوضه هایی که این گونه عملیات در آنها انجام شده است، به دلیل عدم انتخاب مناسب زیرحوضه ها، در مواقع سیلاب نتوانسته است کارآیی لازم را داشته باشد. هدف از این تحقق ارائه و کاربرد روشی است که برمبنای ریاضی اولویت بندی زیرحوضه ها را از نظر عملیات کنترل سیلاب و احداث سدهای اصلاحی انجام دهد. به این منظور اولویت بندی زیرحوضه ها، بعنوان یک مساله چند معیاره در نظر گرفته شد که برای حل آن از روش های تصمیم گیری چند معیاره استفاده گردید. در این میان روش تابع تجمعی ارزش که بر اساس برنامه ریزی خطی چندبخشی استوار است، با توجه به ارزشی که به نظرات شخص تصمیم گیرنده در انتخاب اولیه زیرحوضه ها می دهد، در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفت. برای کاربرد روش، 19 زیرحوضه آبریز رودخانه کن در شمال غرب تهران بر اساس معیارهای زمان تاخیر، خسارت جانی و مالی و سیلاب ویژه با دوره برگشت 50 ساله مورد ارزیابی قرار گرفت. ابتدا محاسبات مربوط به این معیارها در مورد هر زیرحوضه انجام شد و سپس از روش تابع تجمعی ارزش برای اولویت بندی آنها استفاده گردید. نتایج نشان می دهد که با وجود این که بعضی از زیرحوضه ها از نظر شدت و حجم سیلاب در ردیف های اول نیستند، ولی با توجه به در نظر گرفتن معیارهای مختلف و چندین تابع هدف در برنامه ریزی خطی در اولویت بندی های اول قرار گرفتند. این روش می تواند با اولویت بندی منطقی زیرحوضه ها، از صرف هزینه های بیهوده جلوگیری کرده و در مدیریت بهینه آبخیزها نقش موثری داشته باشد.

به منظور بررسی اثرات تنش شوری آب آبیاری ناشی از سدیم کلرید، این تحقیق در سال 1380 بر روی دو رقم پیاز خوراکی در یک طرح آماری کرت های خرد شده در سه تکرار با احتساب رقم در کرتهای اصلی در دو سطح شامل پیاز قرمز ری و طارم زنجان، و شوری در کرتهای فرعی در پنج سطح صفر، 25، 50، 75 و 100 میلی مولار سدیم کلرید اجرا گردید. گیاهان در محلول غذایی هوگلند پرورش یافتند و در پایان مرحله رشد برگ مقادیر پرولین، کل قندهای محلول، کلروفیل کل، سدیم، پتاسیم، کلسیم، کلر، فسفر و گوگرد در برگ اندازه گیری شد. مقادیر عناصر مذکور در پایان مرحله رشد سوخ نیز اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که با افزایش درجه شوری مقدار کلروفیل کل برگ کاهش معنی دار یافت ولی در مقابل میزان تولید پرولین به ویژه در رقم قرمز ری که رقم متحمل تری بود افزایش پیدا کرد. علاوه بر اینها مقادیر سدیم و کلر در برگ و سوخ بصورت معنی دار افزایش، و کلسیم، پتاسیم و گوگرد کاهش یافتند. در این تحقیق افزایش عناصر سدیم و کلر موجب مسمومیت یونی به ویژه در سطوح بالای شوری شد.

به منظور مطالعه تاثیر تغذیه از شته ها در میزان باروری حشرات کامل بالتوری سبز و طول مدت مراحل مختلف زیستی آنها، اثرات تغذیه از سه گونه متفاوت شته ها شامل شته آرد آلود سیب (Dysaphis palantaginea) ، شته سبز هلو (Myzus persicae) و شته اقاقیا (Aphis craccivora) در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت، حشرات کامل بالتوری سبز از محوطه مجتمع تحقیقاتی خلعت پوشان جمع آوری و با آب قند 10% تغذیه داده شدند. تخمهای حاصل از این حشرات جمع آوری گردید و یک نسل از آنها در روی شته سبز سیب پرورش داده شده و از تخمهای حاصل از آنها در آزمایشات بعدی استفاده به عمل آمد. پرورش لاروها با استفاده از ظروف پلاستیکی جایخی در انکوباتورتحت شرایط 8: 16 ساعت (نور به تاریکی) و دمای (25±1°C) و رطوبت نسبی 5 ± 75% انجام گردید. حشرات کامل حاصل از شفیره ها در طول مدت تخمگذاری با غذای مصنوعی (شامل آب و شکر و عصاره مخمر به نسبت وزنی 1:1:1) پرورش یافتند. اختلاف در طول مدت مراحل نارس در تغذیه از شته های مختلف در سطح احتمال 1% معنی دار بود. اثرات متقابل سنین مراحل نارس و گونه شته نیز در سطح احتمال 1% معنی دار شد. طول مدت مراحل مختلف لاروی و شفیرگی در گروه تغذیه شده با شته آرد آلود سیب بیشترین و این زمان در گروه تغذیه با شته اقاقیا کمترین بود. اختلاف در باروری حشرات کامل حاصل از لاروهای تغذیه کننده از سه گروه شته ها نیز در سطح احتمال 1% معنی دار بود و بیشترین باروری در حشرات کامل لاروهای تغذیه کننده از شته سبز هلو و کمترین آن در گروه تغذیه گر از شته آردآلود سیب بود. بنابراین، ممکن است سرعت نشو و نما و یا باروری یک شکارگر در تغذیه از شکار مطلوب افزایش یابد. نتایج حاکی از آن بود که شکار مطلوب، ضمن افزایش میزان تغذیه شکارگر از شکار و افزایش قدرت باروری حشرات کامل شکارگر، کاهش طول مدت نشو و نمایی آن را نیز در پی دارد.

به منظور بررسی اثر رقم و تراکم بوته بر اجزای عملکرد و عملکرد غده سیب زمینی در سال 1375 آزمایشی در شهرستان بستان آباد واقع در 55 کیلومتری شرق شهرستان تبریز اجرا گردید. این آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش فاکتور رقم در 5 سطح شامل آلفا، دراگا، کوزیما، مورن و آئولا، و فاکتور تراکم در 3 سطح شامل 50000، 62500 و 75000 بوته (فاصله روی ردیف به ترتیب 27، 22 و 18 سانتیمتر و فاصله بین ردیف 75 سانتیمتر) در هکتار مطالعه شدند. تفاوت بین ارقام از نظر تعداد غده در بوته و در مترمربع، قطر غده، متوسط وزن هرغده، وزن غده در بوته و عملکرد غده معنی دار بود. از بین صفات مورد بررسی، رقم کوزیما به طور معنی داری تعداد غده در بوته و در مترمربع، قطر غده در بوته و عملکرد غده در هکتار (39.5 تن در هکتار) بیشتری داشت. کلیه صفات مورد بررسی تحت تاثیر تراکم بوته قرار گرفتند. با افزایش تراکم بوته در واحد سطح تعداد غده در بوته، قطر غده، متوسط وزن هر غده، وزن غده در بوته و درصد ماده خشک کاهش ولی تعداد غده در متر مربع بطور معنی داری افزایش نشان داد. عملکرد غده در هکتار در ابتدا با افزایش تراکم بوته از 50000 به 62500 بوته در هکتار افزایش، و به 33.6 تن در هکتار رسید و سپس با افزایش تراکم بوته از 62500 به 75000 بوته در هکتار کاهش یافت. عملکرد غده با تعداد غده در بوته و در مترمربع و وزن غده در بوته همبستگی مثبت و معنی داری داشت. بر اساس نتایج این آزمایش ممکن است، کاشت رقم کوزیما و آئولاو تراکم 62500 بوته در هکتار در شهرستان بستان آباد قابل توصیه باشد.

به منظور شناسایی زنبورهای پارازیتویید شپشک های گیاهی(Hom.: Coccoidea) ، بررسی هایی طی سال های 82-1380 در برخی از استان های کشور صورت گرفت. نمونه های گیاهی آلوده به شپشک ها جمع آوری و به ظروف مخصوص در شرایط اتاق منتقل گردید. در بین نمونه ها سه گونه از زنبورهای خانواده Encyrtidae شامل ,Metaphycus claviger (Timberlake) (Howard) Metaphycus pulvinariae  و Microterys nuticaudatus Xu به ترتیب به عنوان پارازیتوییدهای شپشک های نرم تن Coccus hesperidum (L.) از شیراز، Didesmococcus unifasciatus (Archangelskaya) از شندآباد (شبستر،آذربایجان شرقی) و Parthenolecanium corni (Bouche) از تهران و گونه Aphytis hispanicus (Mercet) از خانواده Aphelinidae به عنوان پارازیتویید شپشک سپردار رز، Aulacaspis rosae (Bouche) از کرج جمع آوری و شناسایی شدند. این چهار گونه برای اولین بار از ایران گزارش می شوند و رکوردهای جدیدی برای فون زنبورهای کشور می باشند.

در این پژوهش پنج والد اینبرد کلزا شامل Orakel, ACSN1 ,PF504588 ,PF704591 و Boanty که از لحاظ صفات مختلف کالوس زایی متفاوت بودند، برای تولید نتایج دی آلل به صورت دو به دو با یکدیگر تلاقی یافتند. والدین و نتایج1 F حاصل در یک طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. در هر واحد آزمایشی 10 بذر بر روی محیط MS (موراشیک و اسگوگ) در ظروف پتری کشت شد. پس از پنج هفته از شروع کشت درصد کالوس زایی، قطر کالوس، وزن تر و وزن خشک کالوس ها اندازه گیری شد. داده ها به روش2 گریفینگ مدل مخلوطB ، روش III گاردنر و ابرهارت و روش هیمن و جینکز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه صفات مورد ارزیابی تفاوت معنی دار وجود داشت. قابلیت ترکیب عمومی فقط برای صفت درصد کالزایی معنی دار به دست آمد، در حالیکه قابلیت ترکیب خصوصی برای کلیه صفات معنی دار شد. وراثت پذیری عمومی بالای کلیه صفات نشان داد که القا و رشد کالوس در شرایط آزمایشگاهی تحت کنترل عوامل ژنتیکی می باشد. در عین حال وراثت پذیری خصوصی بسیار پایین به دست آمد. بنابراین، صفات مورد ارزیابی در این آزمایش، بیشتر تحت کنترل ژن های با اثرات غیرافزایشی بودند. والد Orakel برای کلیه صفات مورد ارزیابی بیشترین مقدار قابلیت ترکیب عمومی را از خود نشان داد. بنابراین به نظر می رسد که پتانسیل ژنتیکی خوبی برای القا و رشد کالوس دارد. هیبریدهای PF504588 × ACSN1 و Orakel × ACSN1 بیشترین مقدار قابلیت ترکیب خصوصی را برای قطر کالوس، وزن تر کالوس و وزن خشک کالوس دارا بودند. برای درصد القای کالوس بیشترین مقدار قابلیت ترکیب خصوصی برای تلاقی های ACSN1 × Boanty و ACSN1 × PF704591 مشاهده شد که نشان می دهد ژن های کنترل کننده القای کالوس متفاوت از ژن های کنترل کننده رشد کالوس می باشند. در تجزیه هیمن و جینکز، مقادیر بیشتر H1 و H2 نسبت به D نیز بیانگر افزایش رشد و القای کالوس در والدین شده ولی آلل های مغلوب سبب کاهش آن گردیدند.

به منظور بررسی تاثیر باران مصنوعی ایجاد شده با دو شیوه مختلف و در دو شدت متفاوت در یک خاک لومی تحت شرایط شخم خورده و بدون شخم، آزمایشی در اراضی مرکز تحقیقات آذربایجان شرقی (خسروشهر) به صورت فاکتوریل با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار به اجرا در آمد. باران مصنوعی برروی خاک مسطح در دو وضعیت شخم خورده و شخم نخورده توسط یک دستگاه باران ساز با شدت های 100 و 200 میلی متر بر ساعت و یک واحد آبپاش چرخان با شدت 100 میلی متر بر ساعت ایجاد گردید. میزان فرسایش از هدایت روان آب حاصله از سطح بارش به مخازن کوچک از قبل تعبیه شده و اندازه گیری مقدار مواد تجمع یافته در آن بدست آمد. نتایج نشان داد که بالا رفتن شدت بارش از 100 به 200 میلی متر بر ساعت میزان فرسایش را در وضعیت سطح شخم خورده نزدیک به دو برابر افزایش داده است. افزایش فرسایش در شرایط شخم نخورده که تقریبا در 50 درصد سطح خاک آن پوشش گیاهی طبیعی وجود داشت معنی دار نشد. در هر سه شرایط بارش، میانگین مواد فرسایش یافته در مدت 30 دقیقه از شروع بارش در زمین شخم خورده برابر 18.7 تن در هکتار و بطور معنی داری بیشتر از زمین شخم نخورده (معادل 4 تن در هکتار) بود. تداوم بارش به مدت 120 دقیقه با دستگاه باران ساز (یعنی تقریبا برابر مدت زمان لازم جهت ثابت شدن سرعت نفوذ در خاک های منطقه آزمایش) با شدت های 100 و 200 میلی متر در ساعت سبب افزایش فرسایش گردید به قسمی که میزان آن به 38.7 و 71 تن در هکتار در شرایط شخم خورده، و 7.2 و 11.8 تن در هکتار در وضعیت شخم نخورده بالغ گردید. دو روش ایجاد باران مصنوعی (آبپاش چرخان و باران ساز) در شدت بارش 100 میلی متر بر ساعت اختلاف معنی داری از نظر میزان فرسایش نداشتند.

به منظور مطالعه اثر یخبندان در بستر کاشت بر بذور ژنوتیپ های گندم نان دیم و ارتباط عادت رشد و برخی از صفات زراعی با آن، آزمایش هایی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه بر روی 12 رقم و لاین مختلف در دو شرایط طبیعی (مزرعه ای) و آزمایشگاهی در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. در آزمایش مزرعه ای از صفات و خصوصیاتی نظیر درصد گیاهان زنده مانده پس از زمستان، قدرت رویشی، ارتفاع، تعداد پنجه، تعداد پنجه های بارور، تاریخ ظهور سنبله، دوره پرشدن دانه، تاریخ رسیدن و عملکرد دانه در واحد سطح، و در بررسی آزمایشگاهی درصد بذور خیس شده زنده مانده پس از 2 ماه سرمادهی (3.5- درجه سانتی گراد) و طول کلئوپتیل در 15 روزگی اندازه گیری شد. از نظر درصد گیاهان زنده مانده در شرایط مزرعه ای، قدرت رویشی، طول کلئوپتیل، ارتفاع بوته، تعداد پنجه، تاریخ ظهور سنبله، طول دوره پرشدن دانه، تاریخ رسیدن و عملکرد دانه، اختلافات معنی دار (p≤ 0.05) بین ژنوتیپ ها وجود داشت. ولی از نظر تحمل یخبندان در بستر کاشت بین ارقام و لاین ها اختلافی وجود نداشت. بین قدرت تحمل یخبندان توسط بذور در شرایط آزمایشگاهی، قدرت رویشی و عملکرد دانه همبستگی مثبت موجود بوده و صفت مذکور با تاریخ ظهور سنبله همبستگی منفی داشت. مقاومت به سرما توسط گیاهان در شرایط مزرعه ای با قدرت رویشی و عملکرد دانه در واحد سطح همبستگی مثبت داشت. بین صفت عادت رشد و مقاومت به سرما در شرایط مزرعه ای، قدرت رویشی و عملکرد دانه همبستگی منفی و بسیار معنی دار (p≤ 0.01) مشاهده شد.

هفت لاین گندم با درجات مختلفی از مقاومت به بیماری فوزاریوم سنبله و 21 جمعیت F2 حاصل از تلاقی دی آلل آنها در یک آزمایش مزرعه ای در استان گلستان در سال 1380 مورد ارزیابی قرار گرفتند. بعداز آلودگی مصنوعی، درصد آلودگی، شدت آلودگی، سطح زیرمنحنی پیشرفت بیماری و نیز شاخص بیماری اندازه گیری شد. قابلیت های ترکیب عمومی و خصوصی با استفاده از روش گریفینگ برآورد شدند. میانگین مربعات قابلیت های ترکیب عمومی و خصوصی برای همه صفات معنی دار بودند. تجزیه قابلیت های ترکیب نشان داد که اثرات افزایشی و غیرافزایشی ژنی در تظاهر ژن های عامل صفات ذکر شده دخالت دارند. با وجود این، اهمیت اثرات افزایشی بیشتر بود. ارقام Sumai#3 و Wangshui-bai دارای اثرات منفی و معنی دار (مطلوب) و ارقام شیرودی، فلات و تجن دارای اثرات مثبت و معنی دار (نامطلوب) برای قابلیت ترکیب عمومی شاخصهای تحت مطالعه بودند. اثرات منفی و معنی دار (مطلوب) قابلیت ترکیب خصوصی برای همه شاخصها در تلاقیهای فلات Sumai#3× و شیرودی Wangshui-bai× مشاهده شد. وراثت پذیری عمومی شاخصها بالا (0.89-0.81) ولی وراثت پذیری خصوصی آنها در حد متوسط (0.51-0.39) برآورد گردید. نتایج حاصل، امکان استفاده از شاخصهای مورد بررسی، بویژه درصد آلودگی را به علت سادگی و سهولت ارزیابی آن در آزمایشهای مزرعه ای نشان دادند.

ماهیان خاویاری دسته بسیار مهم و با ارزشی از آبزیان محسوب می شوند. این ماهیان علاوه بر دارا بودن خاویار، از گوشت بسیار با اهمیت و مطلوبی نیز برخوردار بوده و حاوی مواد غذایی ارزشمند از جمله پروتئین ها و چربی های مغذی و ضروری می باشند. چربی این آبزیان از اسیدهای چرب غیراشباع و باارزشی تشکیل شده است. در پژوهش حاضر برای شناسایی اسیدهای چرب تشکیل دهنده بافت تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus) که گونه غالب آبهای ایرانی دریای مازندران می باشد و بررسی چگونگی تغییرات ناشی از نگهداری این ماهیان در سردخانه، از بافت این ماهی، بعد از صید، در شرایط تازه و منجمد نمونه گیری شده، پس از استخراج چربی و استری شدن، توسط دستگاه کروماتوگرافی گاز - مایع، اقدام به شناسایی و بررسی اسیدهای چرب آن گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میزان اسیدهای چرب غیراشباع با 88.95 درصد در بافت ماهی تازه و 79.63 درصد در بافت نمونه مجدد، بیشترین میزان را در تاسماهی ایرانی دارا می باشد.همچنین در بافت ماهی تازه میزان میانگین اسیدهای چرب غیراشباع با زنجیره بلند مانند: اسیدهای اولئیک (با 45.11 درصد)، لینولئیک (با 3.59 درصد)، آلفالینولنیک (با2.80 درصد)، ایکوزاپنتانوئیک (با 4.75 درصد) و دوکوزاهگزانوئیک (با 2.21 درصد)، بطور مشخصی فراوانی دارند. در این بین سری اسیدهای چرب غیراشباع امگا -3 (ω-3) با 11.09 درصد حضور بیشتری دارند. پس از انجماد و در طول یک سال نگهداری در سردخانه با برودت 22- درجه سانتیگراد، علاوه بر کاهش چربی که منجر به کاهش میزان همگی اسیدهای چرب در بافت شده بود، تغییراتی نیز در میزان درصد برخی اسیدهای چرب مانند اولئیک (از 45.11 به 40.27 درصد) و آلفالینولنیک (از 2.80 به 1.65 درصد) و آراشیدونیک (از 2.16 به 4.24 درصد) دیده شده است، و این کاهش در سطح احتمال 5% معنی دار می باشد. در ضمن نسبت اسیدهای چرب سری امگا -3 به امگا -6 در بافت ماهی تازه، برابر با میزان قابل توجه 1.69 برآورد گردید.

در یک آزمایش گلخانه ای اثرات آبیاری با آب محتوی صفر، 2.5 و 5 گرم NaCl در لیتر بر روی غلظت سدیم، پتاسیم ساکارز و فروکتوز در برگهای ساقه اصلی سه رقم گندم اینیا، شعله و طبسی در دو هفته پس از گلدهی، در قالب یک آزمایش فاکتوریل بصورت بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. بر اساس نتایج این آزمایش شوری غلظت ساکارز را در رقم طبسی افزایش و در ارقام اینیا و شعله کاهش داد، ولی تاثیری بر غلظت فروکتوز نداشت. نتایج آزمایش نشان داد که رقم اینیا فاقد توانایی تنظیم اسمزی در شرایط شوری است که در حالیکه ارقام شعله و طبسی که مقاومت نسبی بیشتری به تنش شوری داشتند تحت چنین شرایطی تنظیم اسمزی را نشان دادند. همچنین مشاهده شد که در رقم اینیا همبستگی منفی معنی داری بین غلظت ساکارز و سدیم برگ وجود دارد، در حالیکه همبستگی بین غلظت ساکارز و پتاسیم در این رقم مثبت و معنی دار بود. بین غلظت ساکارز و سدیم و همچنین غلظت ساکارز و پتاسیم در ارقام شعله و طبسی همبستگی معنی داری مشاهده نشد. با توجه به نتایج این آزمایش می توان گفت که برای انتخاب ارقام مقاوم به شوری در گندم نبایستی منحصرا به ارزیابی غلظت های سدیم و پتاسیم برگ اکتفا کرد و به نظر می رسد که ارزیابی مجموع غلظت ساکارز، فروکتوز و پتاسیم می تواند معیار مناسبتری برای انتخاب ارقام مقاوم به غلظت های نمک NaC1 در گیاه مذکور باشد.