مدیریت در دانشگاه اسلامی
سال:1398 | دوره:8 | شماره:1 (17) |تعداد مقالات:11

دانش در جهان معاصر از جایگاهی منحصر به فرد برخوردار است. دانش، منبع تولید و قدرت است. مدیریت و ساماندهی جامعه نیز در همه ی ارکان جامعه، بدون دانش ناممکن است. تولید و دانش مدیریت و ساماندهی منابع، از وظایف جمهوری اسلامی و دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی پژوهشی وابسته به دانشگاه و حوزه است. مقام معظم رهبری شرط لازم برای بقا و پیشرفت انقلاب اسلامی و نیز نظام سیاسی منبعث از آن را تولید علم و دانش می دانند و همواره بر آن تأکید داشته اند. اگر چه تا کنون در این مسیر گامهای مهمی برداشته شده است، اما راهبرد دانشگاهیان و حوزیان باید تولید دانش بومی مبتنی بر تفکر توحیدی و آموزه های وحیانی باشد...

هدف: هدف محققان در این پژوهش، شناسایی، دسته بندی و اولویت بندی مسائل فرهنگی در فرایند خط مشی گذاری با توجه به آموزه های اجتماعی قرآن کریم بود. روش: جامعه ی آماری تحقیق را خبرگان و فقهای برگزیده ی دینی در مقطع خارج فقه تشکیل می دهند که از بین آنها بر اساس روش ترکیبی(کیفی-کمّی)، هفت نفر برای گردآوری اطلاعات در مرحله ی اول(مصاحبه ی عمیق و تشکیل گروههای کانونی) و 12 نفر برای مرحله ی دوم(توزیع پرسشنامه و شناسایی اهمیت و اولویت مسائل) برگزیده شدند. یافته ها: تجزیه و تحلیل داده ها منجر به شناسایی مهم ترین مسائل فرهنگی در پرتو آیات قرآن کریم و تفاسیر معتبر شیعی شد. لذا، 2201 آیه ی بیانگر مسئله، در قالب هفت دسته، 170 کد و دو بُعد نظری و عملی ارائه شد. پس از انجام آزمونهای دو جمله ای و فریدمن در نرم افزار اس. پی. اس. اس. 20، مهم ترین مسائل فرهنگی مستخرجه از آیات قرآن کریم در قالب 144 کد، شناسایی و اولویت بندی شدند. نتیجه گیری: به منظور شناسایی و برنامه ریزی برای برطرف کردن مسائل فرهنگی در سطوح ملی و سازمانی از نتایج به دست آمده در این پژوهش استفاده شود.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، بررسی منش و سبک مدیریت و رهبری امام علی(ع) به استناد سیره ی آن حضرت در نهج البلاغه و تفحص در اقوال و سلوک ایشان، همچنین تطبیق سبک مستخرجه با مبانی رهبری سازمانی موجود در قرآن کریم بود. روش: این پژوهش از حیث هدف، جزء تحقیقات بنیادی طبقه بندی شده و از حیث جمع آوری داده ها، کیفی است و با روش تحلیل محتوا و از طریق واکاوی متن نهج البلاغه انجام شده است. یافته ها: در این بررسی، 430 گزاره ی متناسب با موضوع، انتخاب و مطالعه شد و در نهایت، 216 شاخص، 34 مفهوم، هشت مقوله و چهار بُعد کلی شناسایی شد. نتایج نشان داد می توان منش مدیریتی امام علی(ع) را متأثر از چهار بُعدِ اصول(نگرشی و حقوقی)، اهداف(واسطه ای و غایی)، ارزشها(بایدها و نبایدها) و بسترها(راهبردهای ساختاری و انسانی) دانست. نتیجه گیری: اصول نگرشی و حقوقی زیربنای همه ی رفتارهای حضرت بوده و در حکم اعتقادات بنیادین و اصول ثابت، همواره مدّ نظر ایشان بوده اند و اهداف رهبری و مدیریت در جامعه و نیز بایدها و نبایدهای رهبری(ارزشها) منبعث از این اصول اند. اهداف و ارزشهای رهبری نیز بر تدوین راهبردها و بر وضع همه ی رویّه ها، خط مشی ها، سیاستها و قوانین و مقرارت سایه انداخته، حاکمیت می کنند؛ به طوری که اصول زیربنایی مطروحه به عنوان اصول راهبردی، نقش هماهنگ کنندگی در رفتارهای مدیریتی جامعه را ایفا می کنند. بر اساس نتایج این تحقیق، اصول برگرفته از سیره ی حضرت با اصول منبعث از قرآن کریم(اصول بینشی و اصول منشی) مطابقت دارد.

هدف: هدف کلی از انجام این پژوهش، پیش بینی نقش سرمایه ی اجتماعی در ارتقای آمادگی کارآفرینی دانشجویان دانشگاه شیراز بود. روش: روش پژوهش در این مقاله، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه ی بررسی، شامل کلیه ی دانشجویان دانشگاه شیراز است که با روش نمونه گیری طبقه ای نسبتی، 272 نفر از آنان انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده های پژوهش از پرسشنامه ی سرمایه ی اجتماعی گیو و همکاران(2013) و پرسشنامه ی آمادگی کارآفرینی اومنی و همکاران(2009) استفاده شده است. داده ها نیز با استفاده از روشهای آماری تی تک نمونه ای، ضریب همبستگی پیرسون و ضریب رگرسیون چندمتغیّره تحلیل شد. یافته ها: نتایج مطالعه حاکی از آن بود که دانشجویان ریسک پذیر نیستند. همچنین بین سرمایه ی اجتماعی و مؤلفه های آمادگی کارآفرینی رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد. نتیجه گیری: نتایج تحلیل داده های پژوهش نشان داد که از میان ابعاد سرمایه ی اجتماعی، سرمایه ی شناختی بیش از سایر ابعاد، آمادگی کارآفرینی در دانشجویان را پیش بینی می کند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تدوین راهبردهای فرهنگی دانشگاههای غرب کشور(ایلام، لرستان و رازی کرمانشاه) در سال 96-1395 صورت گرفت. روش: روش پژوهش توصیفی-پیمایشی و جامعه ی آماری در بخش کیفی، اساتید و متخصصان حوزه ی فرهنگی و دینی دانشگاههای غرب کشور بود که با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی، تعداد 31 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. جامعه ی آماری در بخش کمّی، تمامی کارکنان، مدیران و دانشجویان فعال در حوزه های دینی و فرهنگی دانشگاههای دولتی غرب کشور بودند که با نمونه گیری طبقه ای نسبی، 126 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. از عوامل داخلی و خارجی دانشگاهها با استفاده از مصاحبه و پرسشنامه ی بازشناسایی و از طریق پرسشنامه ی بسته پاسخ نظرسنجی شد. با استفاده از دو ماتریس SWOT و QSPM، داده ها تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: در مجموع، شش راهبرد SO، سه راهبرد ST، پنج راهبرد WO و سه راهبرد WT برای آموزش عالی تدوین شد. نتیجه گیری: واحدهای فرهنگی دانشگاههای غرب کشور از لحاظ موقعیت راهبردی، در منطقه ی SO قرار دارند؛ بدین معنی که از لحاظ عوامل درونی، دارای قوّت و از لحاظ عوامل بیرونی، دارای فرصت اند.

هدف: هدف مطالعه ی پیش رو، شناسایی و تحلیل مؤلفه های مؤثر و ارائه ی الگوی تحقق دانشگاه پژوهی در دانشگاه اسلامی بوده است. روش: در این پژوهش به واسطه ی ماهیت و هدف آن، از روش ترکیبی از نوع اکتشافی، بر مبنای طرح تدوین ابزار در دو بخش کیفی و کمّی استفاده شده است. در بخش کیفی، از نظریه ی داده بنیاد و از طریق مطالعه ی مبانی نظری، تحقیقات پیشین، مستندات مربوط و مصاحبه ی نیمه ساختمند با 12 نفر از صاحب نظران این حوزه در داخل و خارج از دانشگاه، با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و به شیوه ی گلوله برفی بهره گرفته شد. یافته ها: ابتدا 47 مؤلفه از طریق فرایند کدگذاری باز، شناسایی و سپس، کدهای اولیه بر اساس وجوه تمایز و تشابه و از طریق فرایند کدگذاری محوری و انتخابی، در قالب شش مؤلفه ی اصلی(فرهنگ دانشگاهی، مدیریتی ساختاری، علمی حرفه ای، مالی اعتباری، قانونی حقوقی و فنّاوری اطلاعات) مفهوم سازی و الگوی مؤلفه های مؤثر بر تحقق دانشگاه پژوهی در دانشگاه اسلامی، تبیین شد. در بخش کمّی، مؤلفه های اصلی، زیرمؤلفه های شناسایی شده و الگوی تدوین شده، از طریق بررسی دیدگاه 225 نفر از اعضای هیئت علمی و مدیران و کارشناسان دانشگاه علامه طباطبایی، با بهره گیری از روشهای تحلیل عاملی تأییدی و معادلات ساختاری، اعتباریابی و تأیید شد. نتیجه گیری: یافته های پژوهش حاضر، بیانگر تأیید مؤلفه های اصلی و زیرمؤلفه های شناسایی شده و همچنین الگوی مؤلفه های مؤثر بر تحقق دانشگاه پژوهی در دانشگاه اسلامی است. همچنین، بررسی برازندگی مدل با بهره گیری از تحلیل عاملی تأییدی، نشانگر برازش مطلوب الگوی تدوین شده است.

هدف: این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت بندی مؤلفه های اخلاق حرفه ای اعضای هیئت علمی از دیدگاه اساتید و دانشجویان دانشکده ی روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی انجام شده است. روش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و توسعه ای و از لحاظ روش، توصیفی-پیمایشی است. در این پژوهش 53 نفر از اساتید و 270 نفر از دانشجویان با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه ی محقق ساخته ی اخلاق حرفه ای اعضای هیئت علمی بود و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار اس. پی. اس. اس. 22 انجام شد. یافته ها: مؤلفه های اخلاق حرفه ای از نظر اساتید و دانشجویان، از اهمیت بالایی برخوردارند. با این حال، در اولویت بندی مؤلفه ها از نظر اساتید و دانشجویان، تفاوت معنادار وجود دارد. نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش، از نظر اساتید و دانشجویان، ویژگی های اخلاقی و شخصیتی اعضای هیئت علمی به عنوان الگوهای مؤثر در دانشگاه و جامعه، اهمیت زیادی دارد؛ زیرا بر تربیت و کیفیت تفکر دانشجویان و دیگر اعضای جامعه تأثیرگذار است. پیشنهاد می شود اعضای هیئت علمی، اصول اخلاقی را در وظایف حرفه ای خود، نظیر آموزش و پژوهش، برای افزایش اخلاق حرفه ای در محیط دانشگاه و جامعه به کار گیرند.

هدف: هدف تحقیق حاضر شناسایی و اولویت بندی مؤلفه های اخلاق حرفه ای اعضای هیئت علمی دانشگاه پیام نور بر اساس آموزه های اسلامی بوده است. روش: روش این پژوهش از نوع کیفی-کمّی است. جامعه ی آماری تحقیق حاضر تمامی دانشجویان واحدها و مراکز دانشگاه پیام نور استان آذربایجان شرقی است. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان، 384 نفر برآورد شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش، پرسشنامه ی محقق ساختهای است که پس از سنجش روایی و پایایی آن در اختیار نمونه ی آماری قرار گرفت. یافته ها: با بررسی متون و منابع اسلامی، به ویژه آیات قرآنی و نهج البلاغه، مؤلفه های سی گانه ی اخلاق حرفه ای استخراج شد. نتیجه گیری: از دیدگاه دانشجویان، میانگین هر یک از مؤلفه های اخلاق حرفه ای در بین اعضای هیئت علمی دانشگاه پیام نور استان آذربایجان شرقی بالاتر از حد متوسط است. از بین مؤلفه های سی گانه ی اخلاق حرفه ای، به ترتیب: «خدامحوری اساتید» و «پرهیز از داشتن هرگونه روابط شخصی نزدیک با دانشجویان»، بیشترین و کمترین امتیاز را در بین اعضای هیئت علمی دانشگاه پیام نور استان آذربایجان شرقی کسب کرده اند.

هدف: پژوهش حاضر به منظور مطالعه ی رابطه ی بین سعه ی صدر و تواضع آموزشی با عدالت آموزشی انجام شده است. روش: این پژوهش به روش توصیفی از نوع همبستگی انجام شده و جامعه ی آماری آن، شامل کلیه ی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات در سال تحصیلی 96-1395 به تعداد 1340 نفر است. با استفاده از شیوه ی نمونه گیری طبقه بندی متناسب با حجم، در نهایت 302 نفر به طور تصادفی برای تحقیق انتخاب شدند. ابزار پژوهش عبارت است از: پرسشنامه ی عدالت آموزشی شفیع پور مطلق(1395)(92/0=α )، پرسشنامه ی محقق ساخته ی سعه ی صدر(94/0=α ) و پرسشنامه ی محقق ساخته ی تواضع آموزشی(91/0=α ). برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون چندگانه ی گام به گام و مدل معادله ی ساختاری استفاده شده است. یافته ها: بین سعه ی صدر و تواضع آموزشی با عدالت آموزشی، در سطح 05/0>P، رابطه ی معنادار و مثبت وجود دارد. بهبود نگرش دانشجویان، رابطه ی بین سعه ی صدر و تواضع آموزشی با عدالت آموزشی را در سطح 05/0>P واسطه گری می کند. نتیجه گیری: برای بهبود عدالت آموزشی ادراک شده نزد دانشجویان باید اساتید از سعه ی صدر و تواضع آموزشی برخوردار باشند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف کاوش پدیدارشناسانه در تعیین شایستگی های کارآفرینان دانش آموخته در قلمرو رشته های علوم اجتماعی و رفتاری انجام شد. روش: این پژوهش با رویکرد کیفی و استفاده از روش پدیدارشناسی انجام شد. جامعه ی پژوهش، افراد کارآفرین در قلمرو رشته های علوم اجتماعی و رفتاری بودند که 12 نفر از آنان به طور هدفمند و با تکنیک معیاری و روش گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند. فرایند تحلیل داده ها در بخش مصاحبه ی نیمه ساختاریافته با دانش آموختگان کارآفرین در رشته های علوم اجتماعی و رفتاری، استقرایی بود که در سه مرحله ی کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام شد. یافته ها: شایستگی های افراد کارآفرین در قلمرو رشته های علوم اجتماعی و رفتاری، سه مقوله ی اساسی شایستگی های نگرشی کارآفرینانه(هشت زیرمقوله)، شایستگی های مدیریتی کارآفرینانه(شش زیرمقوله) و شایستگی های فنی کارآفرینانه(پنج زیرمقوله) را شامل می شود. نتیجه گیری: ضروری است که دست اندرکاران و برنامه ریزیان درسی برای سوق دادن دانشجویان قلمرو رشته های علوم اجتماعی و رفتاری به سوی کارآفرینی با تأکید بر فرهنگ اسلامی جامعه، اقدامات لازم را برای بازنگری سرفصلهای برنامه ی درسی با توجه به اضافه کردن شایستگی های مورد نظر در این حوزه اتخاذ کنند. این امر می تواند راهبردی مطلوب برای ایجاد نوع جدیدی از دانشگاهها، با عنوان دانشگاههای اسلامی کارآفرین باشد.

هدف: تحقیق حاضر با هدف ارائه الگوی تدریس اثربخش در دانشگاه با بهره گیری از نظرات اساتید و با استفاده از تحلیل شبکه های عصبی مصنوعی انجام گرفت. روش: پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی و از نوع طرحهای ترکیبی-اکتشافی است. جامعه ی آماری تحقیق، اساتید دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه است که در قسمت کیفی با 15 نفر از آنان به روش نمونه گیری هدفمند و تا مرحله ی اشباع نظری یافته ها مصاحبه شد. در قسمت کمّی نیز با استفاده از فرمول برآورد حجم نمونه کوکران و به صورت ﺗ ﺼ ﺎ دﻓ ﯽ طبقه ای، 137 نفر از اساتید به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها و اطلاعات لازم، از دو نوع ابزارِ مصاحبه ی نیمه ساختارمند و پرسشنامه ی محقق ساخته استفاده شده است. روایی و پایایی پرسشنامه، محرز شد. یافته ها: عوامل مؤثر بر تدریس اثربخش در پنج مقوله ی کلی ویژگی های شخصیتی و فردی، ویژگی های علمی و سواد، توانمندی در روابط انسانی و قدرت برقراری ارتباط، مهارت تدریس و مدیریت کلاس درس و مهارت ارزشیابی قابل بررسی است. نتایج تحلیل حساسیت مدل سازی شبکه ی عصبی مصنوعی نیز نشان داد توانمندی در بعد روابط انسانی و قدرت ایجاد ارتباط و ویژگی های علمی و سواد، به ترتیب بیشترین و کمترین اهمیت را در پیش بینی تدریس اثربخش اساتید دارند. نتیجه گیری: توجه به ایجاد و تقویت روابط انسانی و قدرت ایجاد ارتباط مؤثر با دانشجو در برنامه ریزی برای آموزش و انتصاب و نگهداری اساتید دانشگاه در تدریس اثربخش اساتید مؤثر است.