علوم و صنایع کشاورزی
سال:1383 | دوره:18 | شماره:1 |تعداد مقالات:20

این مطالعه به بررسی نقش آموزشها و توصیه های ترویجی در پایداری کشاورزی استان خراسان با بهره گیری از اطلاعات میدانی مربوط به 577 کشاورز در سال 1382 پرداخته است. در این تحقیق برای بررسی پایداری از روش نمره گذاری با شاخص بندی استفاده شده است. روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده بود و برای تحلیل داده ها از آزمون های پارامتری و ناپارامتری و نیز همبستگی بهره گرفته شده است . نتایج مطالعه نشان داد که ترویج کشاورزی توانسته در ارایه خدمات آموزشی به گروههای هدف به صورت قابل قبولی عمل نماید. همچنین داده ها حاکی از عملکرد رضایت بخش ترویج در ارایه کلاسهای آموزشی و ترویجی و جذب کشاورزان به دفاتر و ادارات ترویج است اگر چه آموزشهای ترویجی در قالب نشریات و بولتن های ترویجی و به ویژه به صورت مکاتبات فردی چندان موفق نبوده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به پایداری در کشاورزی نشان داده است که ترویج و و آموزش کشاورزی و تاثیر مثبتی در ایجاد پایداری در نظامهای تولید کشاورزی و نیز پایداری شاخص های جزیی داشته است. نتایج حاصله از محاسبه ضریب همبستگی بین پایداری و عوامل فردی – اجتماعی نشان دهنده رابطه مثبت متغییرهای تجزیه و سن با پایداری بوده است. از طرف دیگر رابطه سواد با سن و پایداری منفی بوده است.

آب یکی از مهمترین عوامل تولید محصولات کشاورزی در اکثر نقاط کشور ما به عنوان عامل محدود کننده تولید بشمار می رود. به همین جهت استفاده بهینه از آن برای افزایش بهره وری دیگر نهاده های تولیدی از اهمِت بسزایی برخوردار است. از جمله شیوه های افزایش بهره وری منابع آب در کشاورزی بکار گیری سیستم های نوین آبیاری تحت فشار می باشد. در این مقاله ضمن بررسی علل عدم پذیرش بهره برداران، به ارزیابی مالی انواع پروژه های آبیاری در سطح استان خراسان پرداخته شده است. بدین منظور با استفاده از داده های دوره زمانی 1370–1377، بهربرداران در دو گروه سنتی و مدرن با استفاده از روشهای ارزیابی پروژه های سرمایه گذاری و اقتصاد مهندسی و اقتصاد مهندسی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج بیانگر آنست که عوامل اقتصادی، اجتماعی و فنی در عدم پذیرش روشهای نوین آبیاری موثر بوده و در صورت طراحی مناسب و بهره برداری مطلوب، سرمایه گذاری در این پروژه ها از توجیه مالی لازم برخوردار بوده، هر چند که در زمینه سیاستگذاری و فرآیند اجرایی این پروژه ها باید تجدید نظر اساسی به عمل آید.

نیترات میتواند در رشد و نمو گیاهان خانواده بقولات علیرغم تثبیت بیولوژیک نیتروژن اثر بگذارد. بنابر این جهت تولید بیشتر شاید بهتر باشد از کودهای نیتروژن در مدیریت مزرعه این محصولات استفاده نمود. به همین منظور تاثیر غلظتهای صفر و 1، 3، 5 میلی مولا نیترات پتاسیم (KNO3) بر گره بندی، رشد گره، تثبیت بیولوژیک نیتروژن و تولید ماده خشک دو رقم سویا (Glycine max L) به نامهای سحر و ویلیامز در محیط کنترل شده اطاقک رشد با روش کشت در شن و استفاده از محلول غذایی بدون نیتروژن و تیمارهای پتاسیم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد با افزایش نیترات پتاسیم تعداد و وزن تر گره کاهش اما وزن خشک ساقه، بخش هوایی، کل بوته درصد نیتروژن و عملکرد نیتروژن افزایش می یافت در رقم ویلیامز با داشتن تعداد گره، وزن تر گره هر بوته سطح برگ، و وزن خشک برگ، ریشه، بخش هوایی، کل و عملکرد نیتروژن بیشتر برتر از رقم سحر بود. در حالیکه رقم سحر در صفات وزن خشک بخش هوایی بوته درصد نیتروژنو نسبت ریشه/ بخش هوایی برتر از رقم ویلیامز بوده با افزایش نیترات پتاسیم نسبت ریشه/ بخش هوایی روند تقریبا کاهشی داشت. بیشترین تعداد گره در رقم ویلیامز و تیمار صفر میلی مولار (KNO3)، بیشترین درصد ازت در رقم ویلیامز با تیمار 5 میلی مولار (KNO3) کمترین نسبت ریشه / بخش هوایی در رقم سحر تیمار صفر میلی مولار (KNO3) حاصل شد. با افزایش نیترات قدرت تثبیت بیولوژیک نیتروژن کاهش یافت. افزایش بیشتر غلظت نیتروژن و تولید ماده خشک در ارقام بدلیل جذب سهل تر نیترات موجود در محیط رشد گیاه بود.

جهت بهربرداری بهینه از منابع آب سیاستهای مختلفی بکار گرفته میشود. از اهداف عمده این سیاستها افزایش بازدهی آب بخش کشاورزی است. تحقق چنین هدفی بدون درک درست از سطح ریسک گریزی زارعین و هزینه فرصت آب نزد آنان، بعید به نظر میرسد در مطالعه حاضر با استفاده از روش برنامه ریزی چند منظوره، مجموعه کارا با استفاده از تکنیک NISE برای دو هدف حداکثر بازده ناخالص و حداقل کردن مجموع قدر مطلق انحرافات از میانگین فصلی آب بدست آمد. سپس با بهره گیری از برنامه ریزی توافقی تعیین و بر اساس آن هزینه فرصت آب و سطح ریسک گریزی زارعین تعیین شد. ضریب ریسک گریزی در این مطالعه، در صورت تغییر مجموعه توافقی با تغییر وزن اهداف، یک منهای تغییر در سطح انحراف از میانگین فصلی آب که زارعین برای یک واحد افزایش بازده قبول میکنند تعریف شد. در صورت عدم تغییر مجموعه توافقی میتوان گفت که نرخ مبادله ثابت بین اهداف بررسی وجود دارد. در این شرایط تعیین سطح ریسک گریزی زارعین بر اساس اهداف مطرح شده امکان پذیر نیست. نتایج نشان داد که مجموعه توافقی با تغییر نسبت وزن اهداف تغییر میکند. لذا سطح ریسک گریزی زارعین مورد مطالعه نسبتا ریسک گریز بوده و سطح ریسک گریزی آنان با توجه به شاخص معرفی شده، 0.862 بدست آمد. نتایج همچنین نشان داد که زارعین هزینه فرصت آب را 7.291 هزار ریال برآورد میکنند که چیزی حدود 9 برابر ریسک پذیرترین زارعین بر اساس مجموعه کارا است. علاوه بر این، نتایج نشان داد که زارعین ریسک گریز به دلیل برآورد بالایی از هزینه آب الگوهای کشتی انتخاب میکنند، که نیاز آبی آنها کم میباشد. با توجه به نتایج بدست آمده، در سطح سیاست گذاری میتوان گفت سیاست قیمت گذاری آب می تواند هزینه فرصت واقعی آب را برای زارعین مشخص و از این طریق به عقلانی ترکردن تصمیم گیری در سطح مزرعه کمک نماید.

به منظور بررسی اثر کود دامی و کمپوست حاصل از زباله شهری و نسبت غنی سازی آن با کودهای شیمیایی بر عملکرد گندم رقم فلات، آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی خراسات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 11 تیمار متفاوت از جمله کود شیمیایی، کود دامی و مقادیر مختلف کود کمپوست با چهار تکرار انجام شد. نتایج حاصله از این آزمایش نشان داد که کمپوست به تنهایی نتوانست عامل افزایش عملکرد دانه شود اما وقتیکه با مقادیر کود شیمیایی غنی سازی شد عملکرد دانه افزایش معنی داری پیدا کرد. مقدار 40 تن کود دامی به تنهایی از 40 تن کود کمپوست تاثیر بیشتری بر عملکرد دانه داشت. در میان تیمارهای مختلف تفاوت معنی داری در مورد مقدار پروتئین دانه گندم مشاهده گردید. حداکثر پروتئین مربوط به تیمار 40 تن کود دامی غنی شده با 25 درصد از کود شیمیایی مورد نیاز خاک و دو بار کود سرک مشاهده شد. به نظر میرسد که کمپوست میتواند جایگزین نسبتا مناسبی برای کودهای دامی و حدود 50 درصد از کود شیمیایی مورد نیاز خاک باشد. کودهای شیمیایی که به منظور غنی سازی کمپوست به کار رفته ضمن بر طرف نمودن کمبود عنصر های غذایی ضروری برای گیاه، خصوصیات فیزیکی خاک را بهبود بخشیده و شرایط مناسبتری را برای رشد و نمو گیاه گندم فراهم کرده که نهایتا افزایش راندمان تولید را در بر داشته است. با توجه به بالا بودن نمکهای محلول در کمپوست، کاربرد با احتیاط آن در مصارف بالا ضروری و دارای اهمیت خاصی می باشد و این موضوع بویژه در اراضی شور از حساسیت بیشتری برخوردار است.

در این آزمایش اثر آنژیم  فیتاز میکروبی بر هضم ظاهری اسیدهای آمینه، قابلیت هضم پروتئین و عملکرد جوجه های گوشتی نر مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با 300 قطعه جوجه خروس گوشتی سویه راس (ROSS) در مدت 28 روز انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل استفاده از سطوح مختلف آنزیم فیتاز میکروبی (صفر، 250, 500, 750 و 1000 واحد در کیلو گرم ) در جیره پایه ذرت- سویا (دارای کلسیم و فسفر کافی) از سن یک الی 21 روزگی بود. از سن 21 روزگی به مدت سه روز کل فضولات تولید شده به منظور آنالیز اسید های آمینه جمع آوری گردید. افزودن 250 و 500 واحد فیتاز بر کیلوگرم جیره، سبب بهبود معنی دار (P<0.05) قابلیت هضم ظاهری اسیدهای آمینه (بجز اسید آمینه آلانین) و قابلیت هضم پروتئین نسبت به گروه کنترل گردید. اما مقادیر بیشتر آنزیم، سبب کاهش قابلیت هضم اسید های آمینه و پروتئین در مقایسه با سطوح 250 و 500 شد. فیتاز در هیچ یک از سطوح مورد استفاده بر شاخصهای عملکرد جوجه های گوشتی (وزن زنده بدن، مصرف خوراک، ضریب تبدیل غذا و نسبت راندمان پروتئین) اثر معنی داری نداشت.

پسته یکی از محبوب ترین آجیل است و ایران مهمترین منطقه تولید این محصول به شمار می آید. در این پژوهش از پسته خام خشک واریته اوحدی و از تکنیک ماندگاری به روش تهییج شده (ASLT) برای نگهداری نمونه ها استفاده شد. اندیس پراکسید (PV)، اسیدهای چرب آزاد (FFA) و زمان القا (IT) صفات مورد بررسی در قالب طرح آماری اسپیلت پلات بودند که پلات اصلی دما در چهار سطح 5، 20، 35، 45 درجه سانتی گراد و پلات فرعی فاکتوریل درصد اکسیژن در سه سطح (8.21 و کمتر از 2 درصد اکسیژن) و زمان نگهداری در پنج سطح (4، 6، 8، 10 و 12 هفته) بود. نتایج نشان دادکه کیفیت پسته خام خشک واریته اوحدی در طول زمان نگهداری از جنبه پر اکسید و اسیدهای چرب آزاد مناسب بوده و زمان القا تحت فاکتورهای درجه حرارت و زمان نگهداری بسیار معنی دار (p<0.01) و تحت فاکتور درصد اکسیژن معنی دار بوده است (p<0.05). بهترین شرایط برای نگهداری پسته خام خشک بر اساس زمان القا دمای 20 درجه سانتی گراد و کمتر از 2 درصد گاز اکسیژن تعیین گردید.

استان خراسان در زمینه تولید محصولات باغی به ویژه سیب در سطح کشور از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در حال حاضر فرآیند بازاریابی و بازارسانی این محصول همانند سایر محصولات باغی استان با مشکلات متعددی مواجعه است. به منظور بررسی و ارایه راه حل مناسب برای این مشکل اجرای یک طرح تحقیقاتی ضروری تشخیص داده شد اطلاعات مورد نیاز طرح با استفاده از روش نمونه گیری و تکمیل پرسشنامه و مصاحبه حضوری با تولید کنندگان، عمده فروشان (حق العمل کاران) و صادر کنندگان سیب استان خراسان جمع آوری شد. به دلیل کیفی بودن ماهیت بیشتر اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از آزمون ناپارامتری X2 علاوه بر بررسی مشکلات موجود راههای بهبود و بازاریابی و بازاررسانی سیب در استان خراسان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که کاهش تعرفه صادرات تاثیر مثبت اما بر بهره وری تولید، تاثیر قابل ملاحضه ای ندارد. یارانه تولید بر افزایش بهره وری تولید، تاثیر مثبت اما بر میزان صادرات موثر نیست. به اعتقاد صادر کنندگان سیب استان، موانع اداری نقش موثری در کاهش صادرات داشته و اصلاح قوانین علاوه بر آنکه به افزایش صادرات منجر می شود، بهره وری تولید را نیز به نحوه چشمگیری تحت تاثیر قرار می دهد. شناخت بازارهای هدف توسط صادرکنندگان نیز نقش مثبتی در افزایش صادرات خواهد داشت.

به منظور تعیین دوره بحرانی کنترل علفهای هرز در دو رقم لوبیای قرمز درخشان (KRD-29) و صیاد  (Rab-50)آزمایشی در سال  1381در ایستگاه تحقِقات جهاد کشاورزی شهرستان بروجرد در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار و 12 تیمار انجام شد. تیمار های آزمایش دو گروه 6 تایی بر اساس دوره های 14 روز پس از سبز شدن گیاه زارعی بودند. گروه اول تیمارها برای تعیین دوره بحرانی حذف علفهای هرز از هنگام سبز شدن گیاه زارعی تا مراحل 14، 28، 42، 56 و 70 روز پس از سبز شدن همراه تیمار شاهد تمام فصل عاری از علف هرز و گروه دوم برای تعیین دوره بحرانی تداخل علف های هرز تا مراحل 14، 28، 42، 56 و 70 روز پس از سبز شدن و تیمار شاهد تمام فصل تداخل علفهای هرز طرح ریزی شدند. علفهای هرز عمده در مزرعه مورد آزمایش تاج خروس، قیاق، پیچک، سوروف، و خارخسک بودند. بر مبنای %5 کاهش عملکرد قابل قبول در لوبیا، دوره بحرانی در لوبیا رقم صیاد 3 تا 11 هفته و در لوبیای رقم درخشان 2 تا 12 هفته بعد از سبز شدن بود. از آنجایی که لوبیای رقم صیاد دارای تیپ رشدی نامحدود است. وجود این ویژگی مزیتی در برتری رقابتی نسبت به رقم درخشان میباشد.

سیاست های حمایتی دولت در رابطه با محصولات استراتژیک همواره در جهت حمایت از مصرف کنندگان بوده است. این در حالی است که سیاست قیمت گذاری دولت بر الگوی کشت زارعین تاثیر گذار است. یک راه سنجش تاثیر سیاست های قیمت گذاری دولت بر روند تولید یک محصول محاسبه نرخ حمایت اسمی است. در این مطالعه سیاست قیمت گذاری دولت طی دوره 1353-1377 بر عکس العمل زارعین گندم  کار با روش هم انباشتگی مورد مطالعه قرار گرفت. نوسانات نرخ حمایت اسمی طی دوره مذکور نشان داد که سیاست های قیمتی در رابطه با تغییر شرایط از انعطاف لازم از انعطاف لازم برخواردار نبوده است. نرخ حمایت اسمی طی دوره مزبور در تمام سالها، کمتر از یک بوده است که نشان می دهد هر چند که حمایت واقعی از گندم کاران صورت نگرفته است بلکه زارعین به طور ضمنی مالیات هم پرداخت کرده اند. هم چنین روش انباشتگی نشان داد که در بلند مدت رابطه مثبت بین سطح زیر کشت و نرخ حمایت اسمی و همچنین بین رشد تولید گندک و نرخ حکایت اسمی وجود دارد.

در این تحقیق به منظور تعیین تاثیر عوامل موثر بر اندازه قطرات ایجاد شده توسط یک نازل دیسکی چرخان، جمعا 9 دیسک سمپاش از جنس ورق فولادی CK45 به ضخامت 4 میلی متر و با اندازه اقطار 10، 15 و 20 سانتی متر ساخته شد که روی هر یک از سه گروه اندازه یاد شده تعداد شیارهایی برابر 20، 40 و 80 عدد و با عرض شیار یک میلیمتر ایجاد گردید. به منظور به حرکت در آوردن دیسکها از یک موتور بنزینی دو زمانه 1.47 کیلوواتی استفاده شد. مخزن سم از آب پر شده و جریانی از آب معدل با 70 سانتی متر مکعب به دقیقه به ناحیه مرکزی دیسک دوار هدایت شد. سپس عملیات پاشش با هریک از دیسکها در سه دوره 3000، 5000 و 7000 دور در دقیقه انجام گردید و توسط کاغذهای حساس به آب از قطرات ایجاد شده در هر مرحله نمونه گیری شد. کلیه آزمایشها در هر مرحله در سه تکرار انجام شد. نمونه های گرفته شده توسط نرم افزارWin DIAS (version 2)  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و اندازه قطرات در هر مرحله تعیین گردید. تحلیل نتایج آزمایش نشان داد که تاثیر هر یک از عوامل اندازه قطر دیسک، تعداد شیار و سرعت دورانی دیسک بر اندازه قطرات در سطح یک درصد معنی دار است، به طوری که با افزایش هر یک از این عوامل، اندازه قطرات ایجاد شده کاهش می یابد. همچنین عامل سرعت دورانی دیسک، موثرترین عامل بر اندازه قطرات تولید شده می باشد به طوری که 74.1 درصد از تغییرات اندازه قطرات، ناشی از تغییرات دور دیسک است. عوامل قطر دیسک با  13.6درصد و تعداد شیار با اختصاص 8.1 درصد از تغییرات اندازه قطرات، دومین و سومین عوامل موثر بر اندازه قطرات تعیین گردید. با توجه به یافته های مطالعه، پیشنهاد میشود در سمپاشی علیه بیماریهای گیاهی و آفات کوچک از دیسکهایی با قطر بیشتر، تعداد شیار بالاتر و سرعت زیاد و در سمپاشی علیه آفات بزرگ و همچنین مصرف علف کشها و به منظور احتراز از بادبرگی از ذیسکهایی با قطر و تعداد شیار کمتر و با سرعت پایین استفاده شود.

به منظور تعیین انرژی قابل سوخت و ساز ظاهری (AME)، انرژی قابل متابل سوخت و ساز حقیقی (TME) و انرژی سوخت و ساز ظاهری و حقیقی با تصحیح نیتروژن (TMEn & AMEn) لوپن سفید خام (Lupinus albus varity ultra)، اتوکلاو شده و بدون پوست، مخلوط با پروبیوتیک (Saccharomyces cerevisiae) و بدون پروبیوتیک، آزمایشی با خروسهای بالغ لگهورن سفید در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت. نتایج نشان داد که پوست زدایی لوپن سفید در مقایسه با اتوکلاو و نمودن آن موجب افزایش معنی دار در میزان انواع انرژی فابل سوخت و ساز آن می گردد (p<0.05). اما اضافه کردن پروبیوتیک از نوع قارچ تک سلولی مخمر به لوپن سفید خام، لوپن سفید اتوکلاو شده و لوپن سفید بدون پوست تحت شرایط این آزمایش بر انرژی قابل سوخت و ساز دانه ها بی تاثیر است (p>0.05).