پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1393 | دوره:20 | شماره:2 (72) |تعداد مقالات:8

اهمیت تخصیص بهینه منابع در دانشگاه ها را می توان از منظر قانون برنامه توسعه بررسی کرد. در این قانون دانشگاه ها در خصوص اجرای سیاست های دولت وظیفه دارند تا نظام بودجه ریزی خود را از بودجه ریزی برنامه ای به بودجه ریزی بر مبنای عملکرد تغییر دهند. هدف این پژوهش ارائه مدل برنامه ریزی آرمانی به منظور تخصیص بودجه برای دانشگاه بود، به نحوی که از یک سو تخصیص بودجه به برنامه ها بر اساس اهمیت هر برنامه و از سوی دیگر، تخصیص بودجه به دانشکده ها بر اساس سرانه دانشجویی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد توجه قرار گیرد. با در نظرگرفتن معیارهای گوناگون در دانشگاه و با توجه به ابهام موجود در تعیین حدود بالا و پایین بودجه در تمام سطوح دانشگاه، مدل برنامه ریزی آرمانی فازی بودجه ریزی در دانشگاه طراحی شد. نکته مهم در طراحی مدل استفاده از ضریب کارایی - محاسبه شده بر اساس رویکرد تحلیل پوششی داده ها نهاده گرا برای تعیین ضریب اهمیت هرگروه آموزشی به منظور CCR با مدل پایه (DEA)تخصیص بودجه به آن است. همچنین، وزن آرمان ها و میزان اهمیت هر برنامه بر اساس مقایسات زوجی را خبرگان تعیین کردند. این مدل ریاضی فازی دارای 5 آرمان، 899 محدودیت و 508 متغیر تصمیم است. نتایج حل مدل فازی و مقایسه آن با مدل قطعی و داده های واقعی سال 1389 دانشگاه مورد مطالعه بیانگر بهبود کارایی این مدل در تخصیص بودجه است، به نحوی که با صرف بودجه کمتر بهبود چشمگیری در میزان دستیابی به آرمان ها و تابع هدف رخ خواهد داد.

هدف پژوهش حاضر تحلیل بازدهی نظام آموزش عالی در کشور ایران در سطح اقتصاد کلان (بازدهی خصوصی و بازدهی اجتماعی) بود. برای محاسبه بازدهی از معادله کلان مینسر استفاده شده است؛ این1358) برای متغیرهای بهره وری نیروی کار، معادله با استفاده از داده های سری زمانی 32 سال (1389 نسبت سرمایه به کار، متوسط سال های تحصیل، تجربه کاری نیروی انسانی متخصص و واردات کالاهای سرمایه ای در ده حالت مختلف برآورد شده است. نتایج تخمین ها نشان می دهد که یک سال افزایش در متوسط سال های تحصیلات عالی، بهره وری نیروی انسانی را 77 درصد افزایش می دهد. متوسط بازدهی نهایی آموزش عالی در کشور ایران در 32 سال گذشته 77 درصد و بازدهی کلان در سال 1389 حدود 44 درصد بوده است.

از آنجا که در سال های اخیر مفهوم منابع انسانی جای خود را به سرمایه انسانی داده است، جذب و استخدام نیروی انسانی مستعد و شایسته و جانشین پروری در سازمان ها اهمیت مضاعفی پیدا کرده است. هدف از این پژوهش مقایسه وضعیت موجود برنامه ریزی جانشین پروری و مدیریت استعداد با وضعیت مطلوب آن در دانشگاه های دولتی شهر تهران بود. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماری آن کارکنان کلیه دانشگاه های دولتی شهر تهران با رشته های مختلف علوم انسانی بود که از میان آنها دانشگاه های تهران، علامه طباطبایی، شهید بهشتی، خوارزمی، الزهراء و تربیت مدرس به صورت تصادفی انتخاب شدند. تعداد افراد جامعه 6572 نفر بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان و با استفاده از نمونه گیری طبقه ای، نمونه ای به حجم 354 نفر انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه 30 سوالی راث ول شامل هفت مولفه در دو وضعیت موجود و مطلوب بود که میزان پایایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ0.75 برآورد شد. در نهایت، داده های 297 پرسشنامه استفاده شد و نرخ بازگشت 83% بود. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS و استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی شامل فراوانی، میانگین، آزمون ویلکاکسون و آزمون تحلیل واریانس انجام شد. یافته ها نشان داد که میان وضعیت موجود و مطلوب برنامه جانشین پروری در دانشگاه های دولتی شهر تهران، در همه ابعاد، تفاوت معنادار وجود دارد و بعد تعهد نسبت به جانشینی نظام مند در هر دو وضعیت موجود و مطلوب به عنوان مهمترین مولفه شناخته شد. بنابراین، یافته های پژوهش نشان دهنده ضرورت وجود برنامه ای برای جانشین پروری کارکنان آموزش عالی و همچنین، ضرورت تعهد و توجه مدیران ارشد در خصوص فراهم سازی مقدمات اجرای این برنامه مانند آگاه ساختن کارکنان از مسوولیت های شغل فعلی و آینده آنها در موسسات آموزشی است.

کیفیت خدمات دانشگاهی ارائه شده به دانشجویان یکی از دغدغه های مهم دست اندرکاران آموزش عالی است. در حال حاضر، تعریف حوزه، مفهوم سازی و تعیین مولفه ها برای مفهوم کیفیت خدمات با ابهام نظری و روشی روبه روست و ریشه بسیاری از این ابهام ها و پیچیدگی ها به نبود ابزار مناسب برای اندازه گیری مربوط می شود. تهیه ابزار اندازه گیری معتبر و روا گامی ضروری در حوزه کیفیت خدمات است. هدف اصلی این پژوهش ساخت، اعتباریابی و روایی یابی ابزار سنجش کیفیت خدمات دانشگاهی به دانشجویان بود. جامعه پژوهش شامل دانشجویان دوره های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه تهران (N=33000) بود که در نیمسال دوم سال تحصیلی 1389-90 در این دانشگاه ثبت نام کرده بودند. نمونه پژوهش شامل 290 نفر از دانشجویان بود که به طور تصادفی انتخاب و به دو قسمت مساوی45 نفری تقسیم شدند. تحلیل های اولیه و اکتشافی در نمونه اول و تحلیل های روایی یابی و تاییدی در نمونه دوم انجام شد. ابزار نهایی 45 سوال داشت که شامل شش عامل خدمات الکترونیکی، تعاملات، فضای فیزیکی، خدمات آموزشی، کتابخانه و خدمات رفاهی بود. ضریب آلفای کرونباخ برای عامل های زیربنایی ابزار 0.88 تا 0.92 به دست آمد. همگونی درونی، اعتبار گویه و شاخص اعتبار مرکب به منظور اعتباریابی استفاده شد. تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی، روایی همگرا و تشخیصی برای عامل ها نیز به منظور روایی یابی بررسی شدند. نتیجه این تحلیل ها تایید اعتبار و روایی ابزار و عامل های زیربنایی آن بود.

شادی و نشاط با کارایی، امید، قدرت تفکر، موفقیت تحصیلی و کیفیت زندگی همراه است. هدف از اجرای این پژوهش بررسی عوامل مدیریتی و سازمانی موثر بر شادی و نشاط دانشگاهیان و تاثیر آن بر افزایش تولید علم در دانشگاهها بود. روش پژوهش ترکیبی از نوع توصیفی و علی مقایسه ای بود. جامعه آماری اعضای هیات علمی و دانشجویان دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه سمنان بودند. با استفاده از بررسی اسناد و مدارک و پرسشنامه محقق ساخته، داده های مورد نیاز از 65 نفر از اعضای هیات علمی و 300 نفر از دانشجویان دانشگاه سمنان جمع آوری شد. روایی پرسشنامه را متخصصان و اعضای هیات علمی دانشگاه تعیین کردند و پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای دانشجویان 0.92 و برای اعضای هیات علمی 0.90 به دست آمد. داده های جمع آوری شده با استفاده از آزمون T، آزمون مقایسه میانگین دو جامعه آماری مستقل و روش تصمیم گیری چند شاخصه تجزیه و تحلیل شدند. تحلیل فرضیه های تحقیق نشان داد که عوامل مدیریتی و سازمانی شناسایی شده در این تحقیق بر افزایش شادی و نشاط اعضای هیات علمی و دانشجویان دانشگاه و نیز بر ارتقای تولید علم تاثیرگذارند. به طوری که از دیدگاه اعضای هیات علمی متغیرهای اعتماد (0.088)، تعامل با همکاران (0.082) و مثبت اندیشی (0.080) از اهمیت بالایی در افزایش سطح شادی و نشاط در دانشگاه برخوردار بوده اند. از دیدگاه دانشجویان امنیت شغلی (0.072)، فعالیت های فوق برنامه (0.072) و شرایط محیط کاری (0.07)، بیشترین اهمیت را در افزایش سطح شادی و نشاط آنها داشته است.

کارآفرینی راهبردی موثر برای اشتغال جمعیت انبوه دانشجویان و دانش آموختگان و پیشرفت اقتصادی کشور محسوب می شود. هدف این پژوهش بررسی عوامل محیطی بازدارنده دانشجویان و دانش آموختگان جوان کشور در گرایش به تاسیس بنگاه مستقل کسب و کار بود. روش پژوهش کمی و از نوع توصیفی- پیمایشی بود. جامعه آماری شامل دانشجویان و دانش آموختگان جوان دانشگاهی بود که با تاسیس شرکت، کسب و کار آزاد و مستقل (کارآفرینی مستقل فردی) ایجاد کرده بودند. نمونه آماری تحقیق شامل موسسان شرکت های مستقر در مراکز رشد دانشگاه های دولتی تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بود. ابزار پژوهش پرسشنامه بود و برای بررسی روایی آن به روش بررسی محتوا از نظرهای متخصصان و صاحب نظران کارآفرینی و برای سنجش میزان پایایی آن از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. از آمار توصیفی و استنباطی به کمک نرم افزار SPSS برای تجزیه و تحلیل داده های آماری استفاده شد. بر مبنای تجزیه و تحلیل توصیفی متغیرهای مستقل تحقیق و نتایج به دست آمده از آزمون فریدمن برای رتبه بندی عوامل، مولفه های کمبود آموزش ها و مهارت های کارآفرینی، تامین نشدن منابع مالی، نبود نگرش های اجتماعی و فرهنگی مثبت به کارآفرینی، نبود دسترسی به دانش و فناوری، ضعف سیاست ها و برنامه های حمایتی دولتی، باز نبودن بازار و قوانین و مقررات به ترتیب اهمیت عوامل محیطی بازدارنده دانشجویان و دانش آموختگان جوان ایرانی در تاسیس بنگاه کسب و کار را تشکیل می دادند. همچنین، بر مبنای تحلیل همبستگی اسپیرمن بین هر یک از عوامل تامین نشدن منابع مالی، کمبود آموزش ها و مهارت های کارآفرینی و قوانین و مقررات از مولفه های متغیر موانع محیطی با متغیر وابسته (تاسیس بنگاه جدید کسب و کار) در سطح 95 درصد اطمینان همبستگی معنادار معکوس وجود است.

امروزه مدیریت و رهبری گروه آموزشی به دلیل پیچیدگی بیش از اندازه امور به فرایند کاملا حرفه ای تبدیل شده و زمان مدیریت غیرحرفه ای به سرآمده است. نقش اصلی رهبری آموزشی مستلزم داشتن توانایی های مدیریتی است تا از این طریق مدیر گروه آموزشی اعضای هیات علمی را حول فرهنگ سازمانی منسجم و یکپارچه گروهی گرد هم آورد و اهداف و دورنمای گروه را برای آنها ترسیم کند. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر ایفای نقش های مدیران گروه های آموزشی از دیدگاه آنان بود. روش پژوهش پیمایشی و از نوع کاربردی بود. جامعه آماری مدیران گروه 10 دانشکده (برق، انسانی، دامپزشکی، علوم طبیعی، علوم تربیتی، ریاضی، فنی، فیزیک، ادبیا ت فارسی و زبان های خارجی و کامپیوتر) در دانشگاه تبریز و در سا ل 1391 بودند که 30 نفر از آنها به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه استاندارد بود که روایی آن به صورت محتوایی و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد. از روش آماری رگرسیون چندمتغیره استفاده از کلیه آمارها و اطلاعات پژوهش از طریق نرم افزار SPSS17 تحلیل شد. یافته های تحقیق از چهار مدل رگرسیونی نشان می دهد که برای ایفای نقش رهبری در گروه آموزشی، مهارت های ارتباطی و انسانی و برای بقیه نقش ها از قبیل نقش پژوهشگری، نقش مدیریتی و در نهایت، نقش کمک به پیشرفت اعضای هیات علمی فقط داشتن انگیزه می تواند مدل را پیشبینی کند. دستاورد تحقیق حاضر با توجه به نقش های مدیران گروه آموزشی در آیین نامه شورای عالی انقلاب فرهنگی در ایران، شناخت عامل انگیزه به عنوان تنهاترین عامل موثر در اجرای نقش های مدیر گروهی است.