مدرس علوم انسانی
سال:1385 | دوره:10 | شماره:1 (پیاپی 44) ویژه نامه مدیریت |تعداد مقالات:12

هر یک از مدلهای ارزیابی عملکرد، ابزاری می باشند که پس از اجرا می توانند اطلاعات گوناگونی را در اختیار تصمیم گیرندگان قرار دهند. بنابراین استفاده از اینگونه مدلها به منظور پاسخگویی به سوالات و مسایلی که در ذهن تصمیم گیرندگان شکل گرفته است، اجتناب ناپذیر می باشد. در این صورت در این مقاله سعی شده تا مدل ریاضی تحلیل پوششی داده های مناسب، رتبه بندی کارایی گروه های آموزشی، نقاط ضعف و قوت هر یک از گروه ها و وضعیت استفاده بهینه از منابع در دسترس در دانشکده علوم انسانی از نظر مدل DEA بیان شود. از آنجا که مدلهای گوناگونی از DEA در طول سالهای گذشته به منظور استفاده در حوزه های گوناگون توسعه یافته اند، یکی از گامهای بسیار مهم قبل از ارزیابی واحدهای مطالعه شده، انتخاب مدل یا مدلهای متناسب با آنها می باشد. این مقاله مجموعه ای از گامهای پی در پی را در قالب یک مدل مفهومی به منظور انتخاب صحیح مدل ارزیابی عملکرد، ارایه می کند. این مراحل به مثابه حلقه های یک زنجیر تکامل بخش فرایند ارزیابی است و نبود هر یک از آنها می تواند اعتبار مدل را از حیث ضعفهای ذاتی روش DEA، خدشه دار کند.

WTO به عنوان یکی از 118 مولفه پارادایم موج سوم و تغییر نقش خودروسازان و تامین کنندگان در زنجیره ارزش خودرو و ظهور خودروسازان صاحب برند با محصولات جدید و متفاوت با قرن 20 در صنایع خودروسازی جهانی، جدی ترین چالشهای استراتژیک برای خودروسازان نوپای منطقه ای، بویژه شرکتهای خودروساز ایرانی به حساب می آیند. این مقاله یافته های مطالعه ای را ارایه می دهد که موتورهای رشد و موانع یادگیری را در شرکتهای خودروساز ایرانی بررسی کرده است. همچنین این پژوهش ابتدا با استفاده از متدولوژی SD اوضاع رقابت را در شرکت ایران خودرو (که به عنوان پایلوت جهت به کارگیری نتایج حاصل از تحقیق در نظر گرفته شده)، در مقایسه با سایر رقبای داخلی آن مدلسازی و بررسی کرده است؛ سپس با اعمال دو گزینه استراتژیک سناریو به مدل، اوضاع و رقابت پذیری بخش صنعت خودروی ایران را در یک محیط رقابتی واقعی و با حضور سایر رقبای خارجی شبیه سازی می کند. این دو سناریو بیان می دارند که اگر زیر ساختهای لازم جهت ورود ایران به مذاکرات دو یا چند جانبه WTO در بخش صنعت خودرو، تقویت بشوند و یا نشوند، موتورها و موانع رشد برای شرکت ایران خودرو (در حوزه خرد) و بخش صنعت خودروی ایران (در حوزه کلان) چه می باشند؟ در نهایت سیاستهای تکمیلی جهت رشد شرکتهای خودروساز ایرانی در شرایط رقابت کامل مورد آزمون و بررسی قرار گرفته و پیشنهادهای لازم جهت بقای آنان ارایه می شود.

هر چند امروزه اعتقاد به برنامه ریزی ملی همانند سالهای گذشته وجود ندارد، ولی این به آن معنا نیست که باید برنامه ریزی کنار گذاشته شود، بلکه دنیای امروز روشهای جدید و موثرتری را برای برنامه ریزی ملی می طلبد. خاستگاه برنامه ریزی ملی با هر رویکردی، دست یافتن به نیازها و مطالبه های مردم می باشد و مدیریت کیفیت جامع که از نیازهای مشتری شروع شده و به دنبال تامین رضایت مشتریان می باشد، بخوبی می تواند نگاهی جدید به برنامه ریزی ملی ارایه دهد. هدف این مدل تامین رضایت مشتریان برنامه می باشد که واجد ویژگی هایی است که در صورت تحقق آنها رضایت براورده خواهد شد. جامع بودن، عدالت، انعطاف پذیری، هماهنگی، سازگاری درونی و بیرونی، عقلانیت و اثر بخشی از خصوصیات هدف مدل می باشند که بر اساس نظرهای صاحبنظران برنامه ریزی به دست می آید. همچنین مبانی اصلی تحقق هدف، سه عامل اصلی، بهینه سازی فرایندهای برنامه ریزی، توانمندسازی دست اندرکاران برنامه و تمرکز بر نیازهای مشتریان برنامه می باشد. برنامه ریزی به مرحله تدوین برنامه خلاصه نشده و شامل تدوین، اجرا بررسی و اصلاح برنامه است و زمانی هدف مدل، یعنی رضایت مشتریان برنامه محقق می شود که کلیه مبانی ذکر شده به طور مستمر بهبود پیدا کنند.

اسلام در روزگاری پدیدار شد که سراسر سرزمین جزیره العرب در زیر حکومت قبایل، دوران سختی را پشت سر می گذاشت. فرهنگ قبیله، آداب و رسومی را بر مردم تحمیل کرده بود که مردم در زیر بار آن توان راه رفتن، به رشد و تعالی دست یافتن و به مقصد انسانی رسیدن را از دست داده بودند.اسلام از همان آغاز به از هم پاشیدن نظام قبیلگی و ویران کردن ساختار قبیله همت گماشت و چون این ساختار کهنسال (و منظم در سراسر زندگی مردم) در مکه آسیب ناپذیر و غیر قابل فروپاشی به نظر می رسید، پیامبر گرامی اسلام به یثرب هجرت کرد. یثرب جایگاه دو تمدن کهن یمنی و بنی اسراییلی بود که آن دو تمدن نیز با گذشت سده ها، تحت تاثیر فرهنگ قبیلگی به صورت دو فرهنگ بسته و از ریشه گسسته در آمده بودند.یثرب »مدینه النبی« نامیده شد که گویای پاگذاشتن عرب بدوی به مدنیتی نوین و مدیریتی مدنی بود. پیامبر (ص) با این شیوه توانستند تا در آنجا نظام قبیله را از هم جدا کنند. بنابراین تا سال هشتم هجرت، پس از تعلیم آیات وحی و جنگهایی چند، ساختار قبیله و مدیریت آن نیز از هم فرو ریخت. در نتیجه این فرهنگ که در ژرفای وجود سران قریش باقی مانده بود، پس از پیامبر تجدید سازمان کرد و زنده شد.امام علی (ع) با رسیدن به خلافت و به دست گرفتن زمام امور مسلمانان، به تجدید حیات برنامه پیامبر اکرم (ص) کمر بست و به همه کارگزاران و فرمانداران خویش، شیوه اجرایی مدیریت (انسانی – اسلامی) مدنی را آموخت. حضرت علی (ع) با نوشتن »عهدنامه کشورداری« نوین به مالک اشتر، این مدیریت را با همه جزییات ترسیم کرد که راهنمای عملی است برای مدیران همه عصرها، نسلها و در همه شرایط و جایها.

منابع انسانی کارامد و پرانگیزه در افزایش اثر بخشی هر سازمانی نقشی مهم و اساسی ایفا می کند. شناخت میزان رضایت شغلی کارکنان به مدیران در پیشرفت و بهبود بهره وری منابع انسانی یاری می رساند. بر اساس پژوهشهای موجود، عوامل مختلفی در میزان رضایت شغلی اثر دارد. این عوامل در سازمانها بسته به اندازه، فرهنگ، نظام جبران خدمت، نظام ارتقای شغلی، نوع تولید و سایر شرایط محیطی سازمان، متفاوت است. در این پژوهش بر اساس فرضیه ها و آزمونهای، علمی انجام شده، سعی شده است تا عوامل موثر و مرتبط با رضایت شغلی در بخش دولتی به دست آید. به این منظور وزارت کشور مورد کاوی شد و مشخص شد که در وزارت کشور کدام عوامل برای متغیر وابسته رضایت شغلی نقش پیش بینی کننده را دارد و کدام یک از متغیرهای مستقل همچون نحوه ارتقای شغلی، نظام ارزشیابی، سطح درامد و سبک رهبری ارتباط معناداری با رضایت شغلی دارد.

بازارگرایی و تاثیر آن بر عملکرد کسب و کار از جمله مباحث مهم و محوری در مدیریت بازار و مشتری است. این مقاله، ابتدا به بررسی دیدگاه ها، مدلهای مختلف بازارگرایی و تاثیر بازارگرایی بر عملکرد کسب و کار با توجه به قابلیتهای بازاریابی می پردازد؛ سپس روابط علی میان فرهنگ بازارگرایی، هوشمندی بازار، قابلیتهای بازاریابی و عملکرد کسب و کار را بررسی می کند و با استفاده از مدلسازی معادله های ساختاری و بر اساس داده های حاصل از محیط صنعت، مدلی مفهومی و تصمیم ساز را برای تبیین پیوندهای علی موثر بر عملکرد کسب و کار پیشنهاد و مورد آزمون قرار می دهد. نتایج پژوهش نشان می دهد که عملکرد کسب و کار در فضای رقابتی کنونی تحت تاثیر یکپارچگی بازارگرایی و قابلیتهای بازاریابی قرار دارد.

مقاله حاضر در دو بخش با توجه به اهمیت و راهکارهای موجود برای سنجش فعالیتهای علمی و پژوهشی، چارچوبی را جهت سنجش نوآوری در سطح ملی ارایه می دهد. بخش اول به بررسی و مرور ادبیات سنجش تغییرات تکنولوژیک اختصاص دارد. در این بخش ابتدا در مورد زیر بنای تئوریک تغییر تکنولوژیک بحث می شود. در قسمت بعدی سنجش تحقیق و توسعه بعنوان قدیمی ترین شاخص فعالیتهای علمی و پژوهشی تشریح می گردد؛ سپس با توجه به نارساییهای سنجش تحقیق و توسعه و واقعیتهای غیر خطی اقتصاد نوین سنجش نوآوری بعنوان تازه ترین راهکار برای سنجش فعالیتهای تکنولوژیک معرفی می شود و در ادامه رویکردهای متداول سنجش نوآوری در سطح ملی تشریح شده و دو رویکرد طبقه بندی سیاست تکنولوژی در قسمت نهایی بخش اول بحث می شود.در بخش دوم مقاله با استفاده از تحقیق پیمایشی، چارچوب مناسب جهت سنجش نوآوری در سطح ملی پیشنهاد می گردد. در این بخش ابتدا به روش شناسی تحقیق پرداخته می شود و در ادامه با توجه به توانمندیها و قابلیتهای هر یک از رویکردهای متداول سنجش نوآوری در سطح ملی، رویکرد مناسب انتخاب می شود؛ سپس با استفاده از رویکرد مستقیم طبقه بندی سیاست تکنولوژی، جایگاه فعالیتهای نوآورانه کشور تعیین می شود؛ در قسمت بعدی از بین شاخصهای متداول سنجش نوآوری در سطح ملی، شاخصهایی که با توجه به مقتضیات ملی و جایگاه فعالیتهای نوآورانه کشور مناسب می باشند، شناسایی می گردند. در ادامه امکان محاسبه شاخصهای متداول سنجش نوآوری با توجه به وضعیت موجود کشور بررسی می شود و در نهایت با توجه به نتایج حاصل از تحقیق پیمایشی، در قسمت نتیجه گیری شاخصهای مناسب و امکانپذیر برای سنجش نوآوری در سطح ملی پیشنهاد می شوند.

مطرح شدن رویکردهای گوناگون در زمینه بالندگی سازمانی، این پرسش اساسی را به وجود می آورد که در چه شرایط سازمانی، کدام رویکرد برای ایجاد تحول در سازمان اثر بخش است؟ به منظور پاسخ به این سوال اساسی، رویکردهای تحول سازمانی، بررسی و در سه گروه جای داده می شوند. گروه اول، رویکردهایی است که تحول سریع و از بالا به پایین و به کارگیری فناوریهای نوین اطلاعاتی را برای دگرگون سازی و بالندگی سازمان لازم می شمرند. نمونه بارز این گروه از رویکردها، مهندسی مجدد فرایندهای کاری است. گروه دوم، رویکردهایی است که به بهبود دایم فرایندها تاکید دارند و توجه به کیفیت فراورده های صنعتی و خدماتی سازمان را از طریق برنامه ریزی بهبود کیفیت حیاتی می شمرند. نمونه مهم این گروه از رویکردها، مدیریت کیفیت فراگیر است گروه سوم به تغییر تدریجی از طریق یادگیری سازمانی به منظور آمادگی سازمان برای مقابله با هر گونه تحول محیطی توجه می کنند. سازمانهای یاد گیرنده از نمونه های بارز این گروه از رویکردها می باشند. پس از این دسته بندی با توجه به شاخصهای مهم تحول سازمانی، یعنی وضعیت مالی، بازار و مشتری، الگویی برای شرایط استفاده از هر رویکرد ارایه می شود. بر اساس این الگو، پس از تحلیل مالی، تحلیل بازار و تحلیل مشتری با توجه به عوامل مهم موفقیت که در راهبرد سازمان مشخص شده، معلوم می شود که باید از کدام رویکردهای تحول استفاده شود تا اثر بخشی بیشتری به دست آید. این الگو از طریق مورد کاویهایی که در شرکتهای ایرانی انجام پذیرفته است، مورد آزمون قرار می گیرد.

با آغاز هزاره سوم میلادی و گذشت حدود سیصد سال از انقلاب صنعتی، حوزه عمل و رقابت بنگاه ها در مقیاس جهانی گسترش پیدا کرد. صنعت خودروی ایران با بیش از چهل سال قدمت و تخصیص 2.5 درصد درامد ناخالص ملی، 20 درصد ارزش افزوده در بخش صنعت و 2.54 درصد سرمایه گذاریهای کشور به خود، طی سالهای اخیر رشدی معادل 30 درصد را تجربه کرده است، اما تاکنون نتوانسته است تا حضوری شایسته در بازارهای جهانی داشت باشد. آینده نگری ایجاب می کند تا برای پیشگیری از وقوع آینده محتمل، توانایی استراتژیک این صنعت برای حفظ بازار داخلی و ورود به بازار جهانی مستمرا ارزیابی شود. بررسی نظریه های موجود در خصوص داد و ستد بین المللی و مدلهای بین المللی شدن بنگاهها نشان می دهد که اغلب این نظریه ها بر اساس مفروضات پایه ای بازار رقابتی کشورهای توسعه یافته غربی و بر اساس مطالعات انجام شده روی شرکتهای غول آسای چند ملیتی تدوین شده اند و هر یک از آنها از زاویه دید یک سطح تجزیه و تحلیل (بنگاه، صنعت، کشور و محیط بین المللی) به موضوع پرداخته اند. بنابراین به نظر می رسد هیچ یک از آنها بتنهایی از تعمیم پذیری کاملی برای تعیین توان استراتژیک بنگاه های فعال در کشورهای در حال توسعه که در تلاش برای ورود به بازارهای جهانی هستند، برخوردار نمی باشند.هدف از این مقاله ارایه یک مدل مفهومی برای تعیین الگوی استراتژیک ورود بنگاههای فعال در کشورهای در حال توسعه به بازار جهانی است. این مدل در برگیرنده چهار سطح تجزیه و تحلیل (بنگاه، صنعت داخلی، سیاستهای توسعه مزیت رقابتی ملی و روابط با بازیگران جهانی) می باشد. الگوی مفهومی ارایه شده در این مقاله آثار چهار متغیر مستقل »فضای درونی بنگاه«، »ساختار صنعت داخلی«، »مشخصات و ویژگیهای فضای رقابتی ملی«، »روابط بنگاه با بازیگران بین المللی صنعت«، را بر »توان استراتژیک بنگاه برای جهانی شدن و ورود به بازار جهانی در یک چارچوب واحد منسجم کرده است و نشان می دهد که چگونه توان استراتژیک بنگاه برای جهانی شدن تابعی از شایستگی محوری بنگاه و هم افزایی ساختار صنعت داخلی، هم افزایی فضای رقابتی ملی و هم افزایی مزیت مشارکتی حاصل از روابط بین المللی بنگاه با بازیگران جهانی صنعت می باشد.

مقاله حاضر برخی از دستاوردهای پژوهشی را که به بررسی در مورد ماهیت کار مدیران ایرانی پرداخته است، ارایه می دهد. روش تحقیق استفاده شده از پژوهش برگرفته از روشی است که هنری مینتزبرگ در تحقق خود در مورد مدیران آمریکایی انجام داد. در این روش مدیران مورد بررسی از طریق مشاهده سایه به سایه مطالعه شدند.نتایج تحقیق به منظور دستیابی به الگوی کاری مدیران ایرانی با متوسط کار روزانه 8 ساعت و 6 دقیقه شامل فعالیتهایی به این شرح است: کار روی میز (%13)، تلفن (%12)، جلسه های برنامه ریزی شده (%43)، جلسه های برنامه ریزی نشده (%17)، گشت یا تور (%3)، ناهارهای اداری (%5)، سفرهای اداری (%4)، و تاخیرها (%4)، جالب است که اختصاص وقت مدیران به تاخیرها در میان فعالیتهای مدیران آمریکایی مشاهده نشده است، ولی پژوهش مشابه در هند وضعیت مشابهی در مورد مدیران هندی نشان می دهد.نتیجه تحقیق در مورد محتوای کار مدیران به ارایه مدل دوازده نقش برای مدیران ایرانی منتهی شد. این دوازده نقش عبارتند از: مدیریت برخود، مدیریت کارکنان یا رهبری، توسعه دهنده سیستم، محافظت کننده سیستم، کارآفرینی، مدیریت منابع، گیرنده اطلاعات، توزیع کننده اطلاعات، شبکه سازی، سخنگو، نقش تشریفاتی و بالاخره نقش اجتماعی. نکته قابل توجه اینکه در میان اموری که مدیران ایرانی به آنها می پردازند، سهم دو وظیفه آموزش کارکنان و ایفای نقش اجتماعی ایشان بسیار چشمگیر و متمایز از وظایف مدیران در کشور توسعه یافته ای مانند آمریکاست.از آنجا که بسیاری از حقایق در سایه مقایسه ها روشنتر و ملموستر می شوند، در این مقاله نتایج برخی از مقایسه های میان کشوری از مطالعه مدیران در ایران و تحقیقات مشابه در سایر کشورها آمده است. این کشورها عبارتند از: آمریکا، ژاپن، کره، هنگ کنگ، سنگاپور، چین و هند. در پایان به برخی از خصوصیات فرهنگی و ملی ایران نظیر: سطح پایینتر توسعه یافتگی اقتصادی و آموزشی، فرهنگ جمع گرا، فرهنگ مدیریت پدرانه و تمایل به ارتباطهای شفاهی که وجود این تفاوتهای میان ملی را تبیین می کنند، اشاره شده است.