مجله علوم و فنون دریایی
سال:1386 | دوره:6 | شماره:3-4 |تعداد مقالات:12

روند تغییر کیفیت گوشت چرخ شده ماهی فیتوفاگ(Hypophthalmichthys molitrix)  حاوی محافظ سرمایی طی نگهداری به صورت منجمد با اندازه گیری میزان رطوبت، پروتئین، چربی کل و شاخصهای فساد اکسیداتیو و هیدرولیتیک چربی بررسی شد. گوشت چرخ شده از ماهی فیتوفاگ تازه تهیه شد و با 4% ساکاروز، 4% سوربیتول و0.3 % پلی فسفات (مخلوط با نسبت 1:1 از تتراسدیم پیروفسفات و سدیم تری پلی فسفات) به عنوان محافظ سرمایی مخلوط شد. سپس در پلاستیکهای مخصوص فریزر بسته بندی و در دمای -35oC منجمد و در -18oC برای مدت 6 ماه نگهداری شد. تغییرات میزان رطوبت، چربی کل، پروتئین تام، پراکسید، تیوباربیتوریک اسید و اسیدهای چرب آزاد در ماههای صفر، 1، 2، 3، 4 و 6 مورد بررسی قرار گرفت. میزان پراکسید و اسیدهای چرب آزاد طی  6ماه نگهداری به طور معناداری افزایش یافت (p<0.05). میزان تیوباربیتوریک اسید نیز پس از یک کاهش در ماه دوم، دوباره تا ماه ششم روند افزایشی را نشان داد. میزان رطوبت و چربی کل تغییر معناداری را نشان نداد (p>0.05). مدت زمان نگهداری به صورت منجمد بر میزان پروتئین تام گوشت چرخ شده حاوی نگهدارنده در اکثر ماهها اثر معناداری نداشت (p>0.05).

جذب یونهای کادمیم، نیکل و سرب به وسیله قارچ Aspergillus niger تحت تاثیر متغیرهای pH اولیه محلول، غلظت اولیه یونهای فلزی و مقدار بیومس در مخلوط سه تایی این فلزات بررسی شدند. آزمایشهای برای حذف یونهای فلزی در محلولهای آبی انجام پذیرفت. تجمع بیولوژیک سرب، کادمیم و نیکل با قارچ مورد نظر برای ارزیابی توانایی در حذف فلزات سنگین شناسایی شد. محدوده pH اولیه محلول، غلظت یونهای فلزی و مقدار بیومس مورد استفاده برای حذف یونهای فلزی در این تحقیق به ترتیب 1.3 تا8.7 pH ، 0.5 تا  37.5 ppmو 0.01 تا 0.75 g/l بودند. نتایج آزمایشهای شرایط مطلوب را در pH=5، غلظت یونهای فلزی 19ppm و مقدار بیومس 0.38 g/l نشان دادند. طبق داده های حاصل از مطالعات ناپیوسته، حداکثر ظرفیت جذب بیومس برای حذف یونهای کادمیم 2.13±94.47 درصد، نیکل 1.15±79.81 درصد و برای سرب 2.58±99.73 درصد بودند. بر اساس این مشاهدات بیوماس غیر زنده A. niger جاذبی مناسب برای بازیافت یونهای فلزات سنگین از فاضلاب کارخانه هاست.

اثر گرسنگی بر سطح کلسترول، گلوکز و پروتئین پلاسمای خون ماهی قزل آلای رنگین کمان و همچنین روند پلاسما بافتی بررسی گردید. ماهیها پس از سازگاری با شرایط آزمایش در دو گروه 45 تایی در دو حوضچه سیمانی به ابعاد1.5×2.7×4m  رهاسازی و با یک جیره تجاری به میزان 1.7% وزن بدن در روز در دو نوبت تغذیه شدند. پس از شروع آزمایش، تغذیه یک گروه از ماهیها قطع گردید و تغذیه گروه دوم به همان روش قبلی ادامه یافت. نمونه برداری از هر دو گروه به ترتیب در شروع و پس از آن به فواصل 10 روز به مدت 60 روز با صید 5 قطعه ماهی به طور تصادفی در هر نوبت انجام شد. پس از خونگیری از ساقه دمی و جداسازی سرم، میزان کلسترول، گلوکز و پروتئین آن به طریق اسپکتروفتومتری اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده حاکی از کاهش سطح کلسترول خون در اوایل گرسنگی و بهبود بعدی آن می باشد، به طوری که تفاوت معناداری بین میزان کلسترول خون گروه تغذیه شده و گروه گرسنه در پایان دوره مشاهده نگردید. اختلاف معناداری بین میزان پروتئین سرم خون گروه تغذیه شده (4.5 mg/dL) و گروه گرسنه(3.74 mg/dL)  در پایان دوره آزمایش مشاهده گردید (p<0.05). سطح گلوکز خون نیز در گروه گرسنه به طور معناداری از113.90  به 60.6 mg/dL کاهش یافت (p<0.05)، در حالی که در گروه تغذیه شده غلظت آن بدون تغییر باقی ماند. نتایج هم چنین بیانگر آن است که ماهی قزل آلای رنگین کمان به خوبی با دوره های طولانی گرسنگی سازش یافته و ذخایر گلیکوژنی و چربی بدن را برای رفع نیازهای متابولیکی خود در مدت گرسنگی مورد استفاده قرار می دهد.

در این تحقیق ترکیبات مغذی و اسیدهای چرب بخش پشتی و شکمی ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) وحشی و پرورشی مورد آزمایش قرار گرفت. آنالیز تقریبی نشان داد که میزان چربی کل فیله پشتی و شکمی کپور معمولی وحشی و پرورشی به ترتیب 4.4%، 5% و 2.9% و 2.4% بود و اختلاف بین آنها به لحاظ آماری معنادار نبود (p>0.05). بین دو گروه ماهی و نیز بین بخش پشتی و شکمی هر گروه میزان رطوبت و پروتئین متفاوت بوده (p<0.05) و مقادیر آنها به ترتیب از73.2 % تا 80.8% و 13.7% تا 20.6% متغیر بود. میزان خاکستر بخش پشتی و شکمی تفاوت معنادار نداشت (p>0.05) و دامنه آن بین 0.82% تا 0.96% بود. در همه نمونه های مورد مطالعه، اسیدهای چرب پالمتیک (C16: 0)، اولئیک (C18: 1n-9) و لینولئیک (C18: 2n-6) به ترتیب فراوانترین اسیدهای چرب اشباع، تک غیراشباع و چند غیراشباع بودند. در هر دو گروه از ماهیان، بخش پشتی حاوی مقادیر بالاتری از اسید آراشیدونیک (C20: 4n-6) نسبت به بخش شکمی بود (p<0.05). نتایج تحقیق نشان داد که پروفیل اسیدهای چرب بین کپور وحشی و پرورشی تفاوت مهمی نداشت و هر دو گروه حاوی مقادیر نسبتا مناسبی از اسیدهای چرب چند غیراشباع (PUFA) بویژه اسید لینولئیک (C18: 2n-6)، اسید ایکوزاپنتانوئیک (EPA) و اسید دوکوزاهگزانوئیک (DHA) بودند.

فیله فیل ماهی پرورشی به روش Sous Vide بسته بندی و در شرایط یخچال و انجماد (دمای 2 و (-18oC نگهداری گردید. تعداد 55 بسته از نظر خصوصیات فیزیکی وشیمیایی و کیفیت به مدت دوازده هفته ارزیابی شد. برای بررسی کیفیت فرآورده از آزمایشهای میکروبی، شیمیایی و حسی استفاده شد. سنجش میکروبی با شمارش کلی باکتریها و شمارش باکتریهای سرمادوست شامل سودوموناس، آئروموناس و سراشیا صورت گرفت. با استفاده از آزمایشهای شیمیایی،pH  و درصد جذب نمک اندازه گیری شد. مقدار جذب نمک و pH در نمونه های عمل آوری شده به روشLTLT (low temperature long time)  در مقایسه با روش HTST (high temperature short time) بیشتر بود. بر اساس آنالیز آماری‏‏T-test  در میزان باکتریهای سرمادوست در نمونه های پاستوریزه شده به روش HTST و LTLT در دمای انجماد و یخچال اختلاف معناداری مشاهده گردید (p<0.05).آلودگی به باکتری آئروموناس در نمونه ها تا پایان مدت زمان نگهداری منفی بود. در شمارش کلی باکتریها، باکتری سودوموناس در تمام نمونه های آزمایشی مشاهده شد. باکتری سراشیا صرفا در نمونه عمل آوری شده با روشHTST  مشاهده شد. شمارش کلی باکتریها و باکتری سودوموناس در نمونه عمل آوری شده به روش HTST در مقایسه با روش LTLT بیشتر بود.از نظر حسی نمونه های عمل آوری شده با این روش از کیفیت مطلوبی برخوردار بودند. نمونه های عمل آوری شده به روش HTST و LTLT به مدت شش و ده هفته در یخچال دارای کیفیت خوبی بودند. در دمای -18oC کیفیت تمام نمونه های آزمایشی تا پایان مدت زمان نگهداری مطلوب بود.

ساختار جمعیت و وضعیت صید ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) در سواحل ایرانی دریای خزر با استفاده از ترکیبی از داده های فراوانی طولی و داده های طول در سن که از طریق نمونه برداریهای ماهانه از صید تجاری به دست آمد، بررسی شد. در فصل صید 83-1384، کل صید ماهی سفید 6612.5 تن برآورد گردید که 43.5% از صید کل ماهیان استخوانی را شامل می شود. نتایج نشان داد که میانگین طول چنگالی5.9cm ±38.2 بود. دامنه سنی این ماهی 1 تا 8 سال با میانگین 4.2 سال برآورد شد. گروههای سنی 3، 4 و 5 ساله، مجموعا 85.8% از ترکیب سنی را به خود اختصاص دادند. مقادیر پیراسنجه های رشد معادله فون برتلانفی که با استفاده از داده های طول در سن پردازش شده است، به قرار زیر می باشد: در سال k=0.15،L¥=60.7cm  و سال t0=-1.75 میزان ضریب مرگ و میر کل (Z) با استفاده از روش منحنی صید بر پایه طول بر اساس داده های فراوانی طولی برابر 0.83 در سال، ضریب مرگ و میر طبیعی (M) با استفاده از فرمول تجربی پائولی (با در نظرگرفتن میانگین درجه حرارت سالیانه 14.5oC) برابر 0.31 در سال و ضریب مرگ و میر صیادی (F) برابر 0.52 در سال محاسبه شد.نتایج نشان داد که رشد ماهی سفید در سواحل ایرانی دریای خزر در مقایسه با سالهای قبل کاهش داشته است که به نظر می رسد از آثار تکثیر مصنوعی طی 20 سال اخیر و عدم بهگزینی مولدان به هنگام تکثیر مصنوعی باشد.

توان فیلتراسیون صدف دوکفه ای Dreissena polymorpha و  Anodonta cygneaبر غلظت نیترات از طریق آزمایشهای فیلتراسیون (کشت فیتوپلانکتون کلرلا) و جذب غیرمستقیم نیترات از فاضلاب مصنوعی به روش جورگنسن (1990) در سیستم باز و بسته مقایسه گردید. این تحقیق در سه وزن مختلف و با 3-10 بار تکرار در آزمایشگاه واحد علوم و تحقیقات (دانشگاه آزاد) در سال 1385 انجام و نتایج در محیط اکسل بررسی گردید. بین وزن صدفها و میزان فیلتراسیون نیترات و کلرلا همبستگی مثبت (R2=0.99) و بین غلظت نیترات ورودی فاضلاب و میزان فیلتراسیون نیترات در D. polymorpha همبستگی منفی (R2=0.97) و در A. cygnea همبستگی مثبت (R2=0.90) مشاهده گردید. میزان جذب نیترات در 0.001 D. polymorpha تا 0.004 mg/L و در A. cygnea 0.003 تا 1.4 mg/L مشاهده گردید.

غلظت کشنده رسوب معلق رودخانه سفید رود طی 4 روز (LC50 96h) بر روی بچه ماهی ازون برون 5g-3 (Acipenser stellatus) در تابستان 1384 بررسی شد. آزمایش با 5 تیمار، 3 تکرار و یک شاهد در آکواریومهای 20 لیتری و 10 عدد بچه ماهی در هر آکواریوم انجام شد. بر اساس نتایج، LC50 96h رسوب معلق بر روی بچه ماهی ازون برون  8538.86 mg/Lو میزان LC50 24h نیز 74267.7 mg/L محاسبه گردید.

شاخصهای استرس و ارتباط آن با موفقیت یا عدم موفقیت تکثیر ماهی ازون برون (Acipenser stellatus) پرورشی تزریق شده با هورمون GnRH بررسی گردید. در این مطالعه 11 عدد مولد 8 ساله (شامل 5 مولد ماده و 6 مولد نر) در بهار 1385 با هورمونGnRH تزریق شدند (در مولدان ماده به میزان 10g/kg به ترتیب با 10% و90 % دز طی دو مرحله با فاصله زمانی 12 ساعت و در مولدان نر در یک مرحله به میزان 15mg/kg همزمان با تزریق دوم ماده ها). خونگیری در مولدان نر طی 2 مرحله (0 و 12 ساعت پس از تزریق) و در مولدان ماده طی 3 مرحله (0، 12 و 24 ساعت پس از تزریق) بمنظور بررسی شاخصهای هورمونی و خونی صورت گرفت. نتایج به دست آمده در مرحله تکثیر نشان داد سطوح هورمون کورتیزول، لنفوسیت وائوزینوفیل پس از تزریق در مولدان ماده اووله شده بالاتر از اووله نشده بود، در حالی که سطوح نوتروفیل در مولدان اووله نشده بالاتر بود. در ماهیان نر با اسپرم دهی مناسب و نامناسب اختلافی در سطوح کورتیزول، نوتروفیل، لمفوسیت و ائوزینوفیل مشاهده نشد (p>0.05).