مجله علوم و فنون دریایی
سال:1381 | دوره:1 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

یکی از مسایل مطرح در دریاچه ارومیه ایجاد یک راه ارتباطی مناسب بر روی آن می باشد که به علت اهمیت موضوع در این زمینه تاکنون فعالیتهای مختلفی صورت گرفته است. در عین حال به دلیل شرایط خاص دریاچه، راه حلهای پیشنهادی و حتی اجرا شده کمتر به نتیجه رسیده اند. در این راستا، استفاده از یک پل شناور به عنوان یک راه ارتباطی مناسب می تواند راهگشا باشد. بنابراین شناسایی و مطالعه ویژگیها و مشخصات این نوع خاص از پلها و بررسی امکان استفاده از آن در دریاچه ارومیه به عنوان یک پل ارتباطی مهم و باترافیک بالا حایز اهمیت است. بدین منظور در این مقاله، ضمن مروری بر کارهای انجام شده قبل، پیشرفتهای حاصل در خصوص احداث پلهای شناور عظیم الجثه بتونی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. سپس شرایط هیدرولیکی و هیدرودینامیکی، هندسه طرح، نحوه و مشخصات مهاربندی، نحوه اجرا و مسایل مربوط دیگر از قبیل هزینه های لازم در مورد چندین پل شناور بزرگ و معروف اجرا شده بررسی و با یکدیگر مقایسه می گردند. در انتها، در مورد امکان استفاده از پل شناور در دریاچه ارومیه و مزایا و معایب آن بحث و نتیجه گیری خواهد شد.

جامعه شیرونومیده سواحل جنوبی دریای خزر(Diptera: Chironomidae)  به منظور شناسایی جنس و گونه های این خانواده مورد بررسی قرار گرفت. طی تابستان 73 و بهار 74 در 16 منطقه از سواحل جنوبی دریای خزر و در عمقهای 10، 20، 50، 100 m و بالاتر نمونه برداری از کف و کفزیان موجود به وسیله دستگاه لایروب دو کفه ای انجام شد. سپس لاروهای شیرونومیده جداسازی و در ظروف مخصوص نگهداری شده و جهت شناسایی به آزمایشگاه ارسال گردید. در آزمایشگاه ابتدا با لوپ ساختمان ظاهری مشاهده و شناسایی مقدماتی انجام شد. در ادامه برای شناسایی دقیق جنس و گونه های موجود از تمام 220 عدد لارو جمع آوری شده، نمونه اسلاید تهیه شد. مطالعات فوق نشان داد تمام لاروهای بررسی شده مربوط به حوزه جنوبی سواحل خزر متعلق به تنها گونه Chironomus albidus می باشد.

این تحقیق به منظور بررسی رابطه میان کاهش میزان صید ماهیان کیلکا در آبهای سواحل گیلان و مازندران و حضور جانوری از خانواده شانه داران با نام علمی Mnemiopsis leidyi و تعیین میزان رقابت غذایی بین آنان در آبهای سواحل جنوبی دریای خزر (سواحل مازندران) انجام شد. بدین منظور، از مرداد 1380 تا مهر 1381 از شانه دار مهاجم M.leidyi در مناطق بابلسر و نوشهر در اعماق 5-10 و 15 متر موازی ساحل نمونه برداری به عمل آمد. همزمان در بندر صیادی بابلسر از ماهیان کیلکای تازه صید شده به وسیله شناورهای صیادی نیز نمونه برداری شد. برای تثبیتM.leidyi  از فیکساتیوهای متعارف برای این جاندار استفاده نشد بلکه محلول اتانول 96% مورد مصرف قرار گرفت. به منظور مطالعه بدن و سیستم گوارشیM.leidyi ، تعدادی نمونه زنده به وسیله میکروسکوپ فلورسانس نیکون 600 متصل به کامپیوتر مطالعه شد. همچنین مطالعات میکروسکوپی روی محتویات دستگاه گوارشی کیلکا آنچوی و M.leidyi انجام و در نهایت با استفاده از نمایه تغذیه ای شونر میزان همپوشانی تغذیه ای میان آنها محاسبه شد. درنتیجه، بیشترین درصد میزان همپوشانی تغذیه ای 89.192 در عمق 15 متر در ایستگاه نمونه برداری بابلسر و کمترین دصد میزان همپوشانی 84.916 در عمق 5 متر در ایستگاه نوشهر به دست آمد. این نتایج نشان می دهند رقابت شدید تغذیه ای میان کیلکای آنچوی و M.leidyi وجود دارد که در دراز مدت می تواند با ایجاد نوعی کنش متقابل از نوع بازدارندگی یکجانبه امینه سالیسم میان آنها، به غلبه شانه دار بر کیلکا منجر شود. در پایان ضمن تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از این تحقیق، پیشنهادهایی برای کنترل آثار سو و جمعیت این شانه دار مهاجم ارایه شده است.

در این تحقیق اثر امواج مایل بر پایداری پوزه یک موج شکن توده سنگی سکویی بررسی شد. پژوهش حاضر با استفاده از روش مدل فیزیکی در حوضچه موج مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری وزارت جهادسازندگی انجام صورت پذیرفت. امواج تابیده شده به مدل فیزیکی موج شکن در تمام آزمایشها نامنظم و طیف انرژی موج مربوط از نوع JONSWAP بود. آزمایشها با تولید امواج در دو جهت °23 و °68 نسبت به خط مرکزی موج شکن (CL) با محدوده ‏ای از ارتفاعات عمده موج، پریود اوج 12 ثانیه و تعداد 1000 موج اولیه و 1000 موج ثانویه انجام شدند. نیم رخهای پوزه موج شکن قبل و بعد از اجرای هر آزمایش با یکدیگر مقایسه و اعداد آسیب مربوط به آنها محاسبه شدند. داده های حاصل به طور مجزا برای نمایش تاثیر ارتفاع موج، مدت طوفان و نیز زاویه تابش موج بر روی پایداری پوزه موج شکن ترسیم شدند. محدوده‏های با اعداد آسیب یکسان برای جهت تابش موج °68 ترسیم و روند جابجایی این محدوده ها با تغییر ارتفاع عمده موج مورد بررسی قرار گرفت. با افزایش ارتفاع عمده موج تابشی در هر دو جهت °23 و °68، مقادیر اعداد آسیب افزایش و در نتیجه با افزایش ارتفاع عمده موج تغییر شکل پوزه افزایش می یافت.

ماهی کیلکای آنچوی (Clupeonella engrauliformis)، پس از انجماد در دمای 18- و 30- درجه سانتی گراد نگهداری شد. برخی خصوصیات کیفی چربی نمونه ها در فواصل زمانی صفر، 2 ، 4 ، و 8 ماه با اندازه گیری رطوبت (M)، چربی کل (TL)، مقدار پراکسید (PV)، مقدار تیوباربیتوریک اسید (TBA) و مقدار اسیدهای چرب آزاد (FFA) تعیین گردید. براساس نتایج در نمونه های نگهداری شده در هر دو دما، مقادیر (PV) و (FFA) افزایش معناداری با زمان نگهداری و مقادیرTL کاهش معناداری (P£0.05) با زمان نگهداری نشان می دهند. همچنین نتایج آزمونهای آماری، حاکی از کیفیت برتر چربی ماهیان کیلکای آنچوی در دمای30- درجه سانتی گراد نسبت به دمای 18- درجه سانتی گراد بود.  

مسمومیت حاد و اثرات دیازینون بر برخی فاکتورهای خونی تاس ماهی چالباش با وزن  2g±12 و در تحت شرایط کیفی آب ثابت و دمای1±22 درجه سانتی گراد مورد مطالعه قرار گرفت. مقادیر50 LC طی زمانهای 24، 48، 72 و 96. ساعت پس از در معرض قرارگیری ماهیان به سم به ترتیب 6.15، 5.5، 5.11 و 5.09 mg/L برآورد شد. این مقادیر برای 50 LC به ترتیب 7.21، 6.70، 6.13 و 6.09 mg/L بود. از نظر بالینی ماهیان مسموم ابتدا دچار فلجی، بی توجهی، حرکات انقباضی و از دست دادن تعادل شده سپس به پهلو قرار گرفته و دچار شنای نیم چرخش و حرکات ناگهانی می گردیدند. اینگونه ماهیان سپس دچار تیرگی پوست و اشکال تنفسی شده و بعضا طی فاصله کوتاهی پس از بروز این علایم تلف می شدند.مطالعه فاکتورهای خونی ماهیان در معرض سم در غلظت 50 LC و 96 ساعته نشان داد که مقادیر شاخص های کلوسیت، لنفوسیت، اریتروسیت، هماتوکریت، هموگلوبین،MCR وMCH بطر معنی داری کمتر از گروه کنترل بود در حالیکه مقادیر نوتروفیلها و منوسیتهای گروه آزمایش بیشتر از گروه کنترل بود (p<0.05)، بعلاوه تفاوت معنی داری در مقادیر MCHC، ائوزینوفیلها و نوتروفیل های نابالغ در بین گروههای آزمایش و کنترل قابل مشاهده نبود. همچنین مقادیر آنزیم های آلانین آمینو ترانس فراز، آلکانین فسفاتاز، لاکتات و هیدروژناز، آسپارات آمینوترانس فراز و پروتئین تام در گروه آزمایش کمتر از گروه کنترل بود در حالیکه مقدار گلوکز خون در گروه آزمایش بیشتر بود (p<0.05).

اثر ال- کارنیتین در مقادیر، صفر، 400، 800 و 1200 mg/kg غذای خشک بر روی رشد و ترکیبات بدن بچه ماهی سفید با وزن اولیه 275 mg در مدت 56 روز بررسی شد. آزمایش در سه تکرار، و به تعداد 300 قطعه بچه ماهی در هر تانک انجام شد. غذا دهی بین 7 تا 12% توده زنده در دوره پرورش متغیر بود. اگر چه در مقادیر مختلف ال- کارنیتین تفاوت معناداری روی رشد یافت نشد(P>0.05) ، اما بچه ماهیان تغذیه شده با جیره غذایی حاوی 800 mg ال- کارنیتین به ازای هر کیلوگرم غذای خشک تغذیه عملکرد نسبتا بهتری را نشان دادند. همچنین در مقادیر مختلف ال- کارنیتین تفاوت معناداری درسطوح پروتئین و چربی بدن یافت نشد .(P>0.05)

باربوس ماهیان یا سس ماهیان از آبزیان با ارزش دریای خزر محسوب می شوند که گونه Barbus capito از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است. در تحقیق حاضر، مجموع 207 قطعه ماهی از 25 ایستگاه نمونه برداری در سواحل استان گیلان در حد فاصل سالهای 1380 تا 1381 از نظر رشد و نمو، تولید مثل و تغذیه مورد بررسی بیولوژیک قرار گرفت. در این بررسی، تعیین فاکتورهای زیستی مرتبط با تولید مثل و رشد و نمو از قبیل تغییرات میانگین طول و وزن در گروههای سنی مختلف به تفکیک جنس، رابطه طول و وزن، ضریب رشد، تغییرات شاخص گناد و سوماتیک، نسبت جنسی، میانگین هم آوری مطلق، مراحل رسیدگی جنسی و همچنین بررسی فاکتورهای تغذیه ای مرتبط با تولید مثل، رشد و نمو، شامل تغییرات شاخص های گاستروسوماتیک، ضریب چاقی، طول نسبی روده، تهی بودن معده، هپاتوسوماتیک، شدت تغذیه و چربی اطراف لوله گوارش جز اهداف اصلی محسوب شدند. رابطه طول و وزن تصاعدی بوده و طول بی نهایت73.7cm و ضریب رشد 0.3254 اندازه گیری شد.نسبت جنسی نر به ماده 3 به 1، شاخص گناد و سوماتیک در فصول تولید مثل حداکثر میزان خود بوده و با شاخصهای هپاتوسوماتیک و شدت تغذیه مرتبط می باشد. شدت تغذیه با شاخصهای گاستروسوماتیک و تهی بودن معده بترتیب رابطه مستقیم و معکوس دارد. با توجه به تعیین خصوصیات بیولوژیک این گونه، پتانسیل بالای آبهای داخلی کشور و شرایط مناسب اکولوژیک برای زیست گونه حاضر نتیجه گرفته شد که استفاده از راهکارهایی در جهت حفظ این گونه در دریای خزر و نیز تکثیر و پرورش آن باید از اولویتهای شیلات قرار گیرد.

در این آزمایش با استفاده از مواد اولیه در دسترس و با تاکید بر بالانس اسیدهای آمینه، شش جیره غذایی با انرژی یکسان و سطوح پروتئینی متفاوت (25، 30، 35، 40، 45 و 50 درصد) برای بچه فیل ماهیان (Huso huso) با وزن ابتدایی 10±100 گرم ساخته شد. در طول مدت هشت هفته آزمایش، ماهیان به صورت اشباع تغذیه شدند. با توجه به نتایج حاصل از آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون چند دامنه ای دانکن سطوح مختلف پروتئین بر شاخصهای رشد اثر معنادار داشتند (p<0.01). با افزایش میزان پروتئین از 25 به50  درصد، شاخصهای رشد شامل افزایش وزن بدن، درصد افزایش وزن بدن، ضریب رشد ویژه و تولید افزایش یافتند و در مقدار ضریب تبدیل غذایی، نسبت بازده پروتئین، میزان بهره برداری از پروتئین خالص و شاخص قیمت روند افزایشی مشاهده نگردید. بیشترین و کمترین میزان درصد افزایش وزن بدن به ترتیب در پروتئین های 50 و 25 درصد بود. با توجه به اینکه در میزان ضریب تبدیل غذایی و شاخص قیمت بین سطوح مختلف پروتئین احتلاف معناداری (p<0.01) مشاهده نشد و بهترین حالت در پروتئین 50 درصد بود، بنابراین سطوح بالای پروتئین (50-45 درصد) برای جیره این ماهی پیشنهاد می شود.

به منظور تولید سوسیس از گوشت ماهی کیلکا- که از نظر ارزش غذایی با گوشت قرمز و دیگر آبزیان قابل مقایسه است- پس از استخوان گیری و چرخ کردن گوشت، ابتدا تاثیر جانشین کردن 5 تا 10 درصد از گوشت ماهی کیلکا (بدون استخراج پروتئینهای محلول در آب آن) برطعم و مزه سوسیسهایی تا 21.5، 26.6 و 32 درصد گوشت قرمز مورد بررسی قرار گرفت. براساس آزمایشهای چشایی، استفاده از گوشت ماهی کیلکا بدون خارج کردن درصدی از پروتیئنهای محلول در آب نمی تواند موفقیت آمیز باشد. بنابراین در ادامه تحقیقات، پس از شستشوی گوشت استخوان گیری شده و چرخ شده ماهی کیلکا با آب نمک 2.5 تا3 درصد و خارج کردن درصدی از پروتئینهای محلول در آب، نسبت به جایگزینی این گوشت به جای گوشت قرمز در سوسیس اقدام شد. در این پژوهش 60 نوع سوسیس که در فرمول آنها درصدهای مختلفی از گوشت ماهی کیلکا به جای گوشت قرمز به کار رفته بود تولید گردید. مطالعات بر بافت سوسیسهای تولید شده نشان داد، اگر اندیس آردی بین 0.667- 0.878 و اندیس روغنی بین 0.382- 0.382 باشد، بافت سوسیس "خوب" و اگر اندیس آردی بین 0.335- 0.568 و اندیس روغنی بین 0.129- 0.439 باشد بافت سوسیس "شل" خواهد بود. مطابق نتایج به دست آمده، بهترین فرمول انتخاب برای تولید سوسیس از ماهی کیلکا، فرمولی با 61 درصد از گوشت ماهی کیلکاست. این سوسیس شامل 16.9 درصد پروتیئن، 17.4 درصد چربی، 0.39 تا 0.48 درصد کلسیم و 0.22 تا 0.39 درصد فسفر است.

برای تجزیه و تحلیل جریان حول اجسام ساده یا با شکلهای خاص می توان از روش تحلیلی به صورت ترکیب جریانهای یکنواخت، چشمه و چاه، گردابی و ... استفاده کرد. اما برای اشکال پیچیده نمی توان براحتی از ترکیب جریانها استفاده کرد بلکه باید از روشهای دیگری بهره جست، برای مثال روش پانل که در آن جسم مورد نظر با یک سری چاه، چشمه یا گردابه پوشش داده می شود. سپس اثرات آنها بر یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرد مجهولات، قدرت چشمه ها و گردابه های هر یک از پانلها می باشند. هدف حلn  معادله و n مجهول می باشد. در همین راستا نرم افزاری تهیه شده است که در دو بخش پانل منبع و پانل گردابی با دریافت اطلاعات پانلها به عنوان ورودی، مجهولات را محاسبه و در فایلی ذخیره می کند. به منظور بررسی نرم افزار مذکور، جریان بر روی مقاطع دایروی و بیضوی یک جسم فرضی با دو روش تحلیلی و عددی (پانل)، تجزیه و تحلیل شده و نتایج در نمودارهایی مورد مقایسه قرار گرفتند.در انتها یک هیدروفویل با ابعاد مشخص در برخورد با یک جریان به روش پانل و با نرم افزار فوق بررسی شد؛ سپس قدرت گردابه و ضریب فشار هر پانل محاسبه و برای کل جسم در دو نمودار رسم و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.