علوم کشاورزی و منابع طبیعی
سال:1386 | دوره:14 | شماره:ویژه نامه منابع طبیعی (ضمیمه) |تعداد مقالات:21

زمان تمرکز یکی از پارامترهای مهم در مطالعات هیدرولوژی است که نماینده واکنش زمانی یک سیستم بارش- رواناب می باشد. یکی از اقدامات آبخیزداری احداث سدهای اصلاحی می باشد که از تاثیرات احداث این سازه ها، افزایش زمان تمرکز حوزه می باشد. به منظور بررسی تاثیر احداث سازه های اصلاحی بر روی تمرکز، حوزه آبخیز رودبار- قشلاق استان گلستان که اقدامات آبخیزدرای در آن انجام شده بود، مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور ابتدا در هر زیر حوزه، پروفیل طولی آبراهه های دارای سازه رسم شد. سپس شیب و طول جدید آبراهه ها بعد از احداث سازه مورد محاسبه قرار گرفت. تغییرات ایجاد شده، در فرمول زمان تمرکز کرپیچ اعمال و زمان تمرکز قبل و بعد از احداث سازه ها محاسبه گردید. نتایج این بررسی نشان می دهد که سازه های احداث شده تاثیر چندان زیادی در افزایش زمان تمرکز حوزه نداشته و میزان افزایش زمان تمرکز در همه موارد کمتر از 1 درصد بوده است.

یک رودخانه به دفعات مقطع عرضی، پروفیل طولی، دوره جریان و الگوی خود را به وسیله فرآیندهای آب شستگی، انتقال و ته نشینی رسوب تغییر می دهد. به منظور پایدار نمودن توسعه فرهنگی و اقتصادی در مناطق مجاور یک رودخانه درک این فرآیندها ضروری می باشد. رودخانه مادرسو با طولی بالغ بر 105 کیلومتر از جمله رودخانه های مهم حوضه آبخیز گرگانرود بوده که از ارتفاعات تنگراه و اسماعیل خان سرچشمه گرفته و پس از اتصال شعبات فرعی دیگری به آن در محل دهکده حاجی قوشان از سمت چپ به گرگانرود می پیوندد. وقوع سیل ویرانگر مرداد ماه 1380 با دبی عبوری بالغ بر 1650 مترمکعب بر ثانیه در این رودخانه، علاوه بر ایجاد تلفات جانی و مالی بسیار در طول مسیر خود باعث ایجاد تغییرات شگرف بر موفولوژی آن شده است. در تحقیق حاضر به منظور بررسی و شناخت نقش این سیل بر ویژگی های مورفولوژیکی رودخانه مادرسو و تعیین سطح اراضی تخریب شده در محدوده این رودخانه، ابتدا اقدام به انتخاب بازه ای به طول 30 کیلومتر در مسیر رودخانه گردید. جهت بررسی خصوصیات مورفولوژیکی رودخانه در دوره قبل از وقوع سیل، نقشه های توپوگرافی 1:50000 رقومی شده توسط سازمان جغرافیایی ارتش و تصاویر TM و ETM+ ماهواره لندست مربوط به جولای سال 2000 مورد استفاده قرار گرفت. همچنین از نتایج اندازه گیری های عرض و عمق متوسط رودخانه که به فواصل 30 متری در سال 1379 انجام گرفته بود، استفاده گردید. علاوه بر این، جهت بررسی وضعیت مورفولوژیکی رودخانه پس از وقوع سیل، از نقشه های پلان و پروفیل طولی با مقیاس1:2000 و پروفیل عرضی با مقیاس 1:100 در محدوده بازه خمورد مطالعه که در سال 1382 برداشت شده است، استفاده گردید. در هر بخش ضرایب مربوط به مورفولوژی رودخانه اعم از طول موج، طول مئاندر، شعاع انحنا متوسط، دامنه نوسان و ضریب سینوسی شدن مورد محاسبه قرار گرفت. با بررسی مقادیر عرض و عمق متوسط بازه در دو دوره زمانی قبل و بعد از وقوع سیل مشخص شد که در محدوده مورد بررسی بالغ بر 138 هکتار از اراضی حاشیه رودخانه در اثر وقوع سیل تخریب شده و به بستر سنگلاخی رودخانه تبدیل شده اند. مقایسات آماری نشان داد که بعضی از خصوصیات مرفولوژیکی شامل: طول قوس، طول موج، شعاع قوس و ضریب مئاندری در دو دوره قبل و بعد از سیل با هم تفاوت معنی داری پیدا نموده اند. ضمن آنکه بیش از 75 درصد مئادرها خیلی توسعه یافته، از بین رفته و یا به انواع دیگری از مئاندر تبدیل شد اند. در ضمن با توجه به نقش سیلاب ها در تغییرات مورفولوژیکی رودخانه، تخریب اراضی و تاسیسات مجاور آن پیشنهاد می گردد که تحقیقات مشابه در بازه های دیگر رودخانه گرگانرود و سایر نواحی کشور انجام پذیرد.

مطالعه تغییرات مکانی ویژگی های خاک در مقیاس توده جنگلی به ندرت انجام شده است. ارزیابی کارایی تکنیک زمین آمار و نشان دادن قابلیت های آن در فرآیند نتیجه گیری از مطالعات خاک های جنگلی مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق تغییرات مکانی ویژگی های خاک جنگل های راشستان آمیخته شصت کلاته گرگان با استفاده از تکنیک زمین آمار در یک شبکه سیستماتیک همراه با ترانسکت مورد مطالعه قرار گرفت. یکصد و بیست نمونه خاک سطحی در توده جنگلی به مساحت 16 هکتار برداشت گردید و روی آنها آنالیزهای تعیین اسیدیته و ماده آلی صورت گرفت. بررسی وضعیت تغییرات اسیدیته و ماده آلی خاک نشان داد که تغیرات اسیدیته و ماده آلی خاک جنگل در جهات مختلف همسان است و می توان از شبکه مربعی برای مطالعه آنها استفاده نمود. نقش تغییر نما در پرده برداری از رابطه بین پارامترهای مورد مطالعه و تعیین میزان تنوع بین آنها نمایان گردید. آنالیز واریوگرافی ثابت نمود که هر دو متغیر دارای ساختار مکانی می باشند که برای اسیدیته با توجه به نسبت سقف به اثر قطعه ای ساختار قوی و برای ماده آلی ساختار متوسط به دست آمد. اسیدیته خاک در جهت شمال غربی که قسمت پایینی شیب دامنه می باشد، افزایش می یابد. به منظور تعیین دقت تخمین های انجام شده از میانگین مطلق اشتباهات و میانگین اریبی اشتباهات و مجذور میانگین اشتباهات استفاده گردید که نتایج حاکی از دقت بالای مقادیر تخمین اسیدیته و ماده آلی خاک بود.

مطالعات کیفیت خاک در شناسایی اثرات مدیریت های متفاوت در عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی از جمله تخریب مراتع و جنگل ها و احیاء اراضی از اهمیت زیادی برخوردار است. این مطالعات در صورتی که منعکس کننده اثرات مدیریت بر کیفیت خاک در کوتاه مدت باشند، راه حل مفیدی جهت شناخت مدیریت های پایدار در هر منطقه به منظور جلوگیری از تخریب خاک، ایجاد و تثبیت تولید پایدار و حفظ محیط زیست می باشند. به همین منظور مطالعه ای در منطقه چشمه علی استان چهار محال بختیاری با هدف مقایسه برخی از شاخص های کیفیت خاک در چهار کاربری اراضی انجام شد. چهار کاربری مطالعه شده شامل مرتع با پوشش گیاهی تقریبا خوب (20 درصد <)، مرتع با پوشش گیاهی ضعیف (10 درصد >)، دیمزار و دیمزار رها شده بود. نمونه های خاک از عمق 10-0 سانتی متر در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار برداشته شد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که مقدار مواد آلی و فسفر قابل دسترسی طی تغییر کاربری اراضی مرتعی کاهش یافته و بیشترین کاهش در دیم زار مشاهده و به ترتیب 68.8 درصد و 50 درصد بود. نیتروژن کل در دیمزار و دیمزار رها شده کاهشی حود 43 درصد را نشان داد. بیشترین مقدار کاهش ظرفیت تبادل کاتیونی، تنفس میکروبی، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها و تخلخل کل در دیم زار رها شده مشاهده و به ترتیب 37.2 درصد، 57.1 درصد، 72.9 درصد و 32.2 درصد بود. جرم مخصوص ظاهری خاک طی تغییر کاربری اراضی افزایش یافت. بیشترین سرعت نفوذپذیری آب در خاک در مرتع با پوشش گیاهی خوب و کمترین مقدار در دیم زار رها شده مشاهده شد. به طور کلی می توان گفت تغییر کاربری اراضی از عرصه های منابع طبیعی نظیر مرتع به کاربری های دیگر که کشت و کار نقش اساسی را در آنها ایفا می کند باعث کاهش کیفیت خاک گشته و خاک سطحی را در برابر فرسایش حساس می نماید.

پرورش توده های جنگلی نیاز به شناخت دقیق از وضعیت سرشت طبیعی گونه ها و نحوه غلبه آنها در اکوسیستم منطقه دارد. مقدار نور مهمترین عامل اکولوژیکی است که در عملیات پرورش جنگل تغییر داده می شود تا کیفیت چوب تولید شده بهبود یابد. رقابت نوری بر گسترش تاج درختان موثر است و هرس طبیعی در توده های جنگلی از طریق شدت نور رسیده به اشکوب های مختلف، متفاوت خواهد بود. این تحقیق با هدف تعیین اثر رقابت نوری بر گسترش تاج درختان که نشان دهنده وضعیت فتوسنتز و تولید غذا، هرس طبیعی و حصول تنه بدون شاخه اشکوب های مختلف می باشد، انجام گردید. مشخصات تاج، ارتفاع درخت و ارتفاع شروع تاج 2142 اصله درخت در پارسل شاهد سری یک جنگل شصت کلاته برداشت گردید. گونه راش با میانگین 54.6 اصله در هکتار فراوانترین و توسکا با میانگین و اشتباه معیار قطری 63.11±3.34 قطورترین درختان در منطقه تحقیق را تشکیل می دادند. شعاع تاج 6 گونه درختی (راش، ممرز، انجیلی، توسکا، افرا و خرمندی) در 8 جهت اصلی و فرعی اندازه گیری و میانگین آنها مقایسه شد. گسترش تاج در جهت شمال غربی بیشتر و در جهت جنوب شرقی کمتر بود. گونه راش در اشکوب زیرین دارای تاجی متقارن است که به دلیل سرشت سایه پسندی این گونه می باشد و در اشکوب میانی حداکثر عدم تقارن تاج ملاحظه گردید. گونه ممرز و انجیلی برخلاف راش در اشکوب زیرین حداکثر عدم تقارن تاج را دارند که به دلیل سرشت نیمه سایه پسندی این گونه ها می باشد. بررسی تاثیر رقابت نوری بر هرس طبیعی درختان در توده جنگلی نشان داد که در جنگل های چند اشکوبه راش، درختان مستقر شده در اشکوب برین کمترین و اشکوب زیرین بیشترین هرس طبیعی را انجام می دهند. گونه توسکا مناسب ترین و افرا نامناسب ترین هرس طبیعی را دارند.

ماهی شیپ یکی از گونه های مهم اقتصادی و در معرض خطر انقراض دریای خزر می باشد که کمترین فراوانی را در بین ماهیان خاویاری مهاجر دارد. تنوع ژنتیکی ماهی شیپ در سواحل جنوب دریای خزر با استفاده از روش میکروساتلایت مورد بررسی قرار گرفت. بدنی منظور 95 نموه ماهی از 6 منطقه از 3 ناحیه نمونه برداری (ناحیه اول مناطق کیاشهر، انزلی و سفید رود، ناحیه دوم مناطق بابلسر و نوشهر، ناحیه سوم منطقه گرگان) جمع آوری و با استفاده از 4 جفت پرایمر میکروستلایتی مورد بررسی قرار گرفتند. 4 جفت پرایمر مورد استفاده در 5 جایگاه ژنی تولید باند دی ان آ نمودند که از بین آنها 3 جایگاه پلی مورف بود. رنج هتروزایگوسیتی مشاهده شده و مورد انتظار به ترتیب (0.5-1) با میانگین 0.75 و (0.47-1) با میانگین 0.73 به دست آمد. آنالیز واریانس مولکولی بیشترین اختلاف را بین نمونه های هر منطقه 92 درصد (P £0.02) و اختلاف بین مناطق را 8 درصد (P£0.02) نشان داد ول اختلافی بین نواحی نمونه برداری نشان نداد (P£0.93). بر اساس نتایج به دست آمده در این تحقیق، علیرغم فشار صید و کاهش شدید ذخایر این گونه هنوز تنوع ژنتیکی در این ماهی در حد بالایی وجود دارد و برای حفظ این تنوع باید اقدامات لازم انجام گیرد و به نظر می رسد بیش از یک جمعیت در سواحل جنوبی دریای خزر وجود دارد که باید در بازسازی ذخایر مد نظر قرار گیرد. همچنین نتایج نشان داد که روش مایکروساتلایت از توانایی بالایی برای نشان دادن میزان تنوع ژنتیکی در ماهی شیپ برخوردار است.

در این تحقیق اثرات باکتری های پروبیوتیکی روی کارآیی تغذیه و ترکیب شیمیایی بدن فیل ماهی با بکارگیری مخلوط 5 گونه از باسیلوس های پروبیوتیکی گرم مثبت از طریق غنی ساز با آرتیما ارومیانا (Artemia urmiana) در فروردین 1385 مطالعه به مدت 10 روز بررسی شد. این آزمایش در قالب 4 تیمار و در یک طرح کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. سوسپانسون مخلوط پروبیوتیک ها در سه سطح 3×108 , 2×108, 1×108 باکتری به ازاء هر لیتر در سوسپانسیون محیط غنی سازی بکار گرفته شدند. ناپلی های آرتمیا با مخلوط های باکتریابی بمدت 10 ساعت غنی سازی گردیده و توسط لاروهای فیل ماهی در تیمارهای آزمایشی تغذیه شدند. گروه شاهد از ناپلی های آرتمیای بدون غنی ساز تغذیه نمودند. لاروهای ماهی در هر روز در 6 نوبت و به فاصله زمانی 4 ساعت با ناپلی های غنی شده تغذیه شدند. نتایج نشان داد که در تیمارهای آزمایشی، پروبیوتیک ها روی نسبت کارآیی پروتئین (PER)، نسبت کارآیی چربی (LER)، ارزش تولید پروتئین (PPV) و ذخیره نیتروژن لاشه (CND) در مقایسه با تیمار شاهد، تاثیرات مثبت و معنی دار داشتند (P<0.05) و همچنین سطوح ماده خشک، پروتئین خام و خاکستر لاشه بطور معنی دار (P<0.05) افزایش یافت. همبستگی مثبت معنی داری بین سطوح ماده خشک، خاکستر لاشه ماهی و شاخص گاستروسوماتیک (GSI) با غلظت باسیلوس های پروبیوتیکی (CFU/liter) بکار رفته در سوسپانسیون غنی سازی مشاده گردید (P<0.05). آزمایش نشان داد که پروبیوتیک های باسیلی بطور موثر بر کارآیی تغذیه و سطوح ترکیبات مغذی بدن لارو فیل ماهی تاثیر گذاشتند.

چوب درختان کاج بروسیا (Pinus brutia Michx.) مورد استفاده در این بررسی از جنگل کاری کلاله واقع در استان گلستان بدست آمد. میانگین طول الیاف تنه درختان سه و شش ساله در سطح 1 درصد با هم اختلاف معنی داری داشتند و هر دو چوب طبق فرمول شیوکورا جوان چوب بودند. مواد استخراحی در دو تنه 3 و 6 ساله به ترتیب 4.84 درصد و 5.66 درصد بدست آمد که بین آنها اختلاف معنی دار وجود نداشت اما مقدار خاکستر در دو تنه متفاوت و در سطح 1 درصد دارای اختلاف معنی دار بودند. مقدار لیگنین از چوب سه به شش ساله سیر نزولی داشت که به مقدار 4.51 درصد کاهش نشان می داد، در حالی که تغییرات سلولز بر عکس بود یعنی با اضافه شدن سن چوب به مقدار 14.27 درصد افازیش داشته است. با ثابت نگهداشتن سولفیدیته به مقدار 25 درصد برای هر دو چوب و همچنین دیگر شرایط پخت در تهیه خمیر کاغذ کرافت، افزایش زمان پخت به مدت 30 دقیقه در بازده خمیر دو چوب اختلاف معنی داری پدید نیامده است. افزایش تدریجی در مقدار قلیائیت موثر در مراحل تهیه خمیر به مراتب موثرتر از افزایش تدریجی زمان بوده است. مناسب ترنی زمان پخت برای گروه سنی سه ساله با بازده 43.43 درصد و عدد کاپای 29.16 زمان 60 دقیقه و برای گروه سنی شش ساله با بازده 42.53 درصد و عدد کاپای 27.64 مدت زمان90 دقیقه به دست آمد. مقایسه آماری بین بازده دو خمیر کاغذ حاصل از چوب درختان سه و شش ساله نشان داد که در سطح 1 درصد بین آنها اختلاف معنی دار وجود نداشته است، بنابراین خمیر چوب 3 ساله به دلیل داشتن 1 درصد بازده بیشتر و همچنین 30 دقیقه مدت زمان پخت کمتر به عنوان خمیر مناسب قابل رنگ بری انتخاب گردید.

طبق مطالعات صورت گرفته چوب- پلیمر زمانی ممکن است در برابر حملات قارچی مقاومت کند که میزان جذب ماده پلیمری در آن خیلی زیاد باشد و این خود به لحاظ اقتصادی از ارزش کاربردی آن می کاهد. در این مطالعه، چوب صنوبر دلتوئیدس با مونومر استایرن و روش حرارت دهی مستقیم به منظور ساخت چوب- پلیمر با میزان جذب های مختلف (120 درصد، 80 درصد، 40 درصد) تیمار گردید. کلیه نمونه ها (تیمار شده و تیمار نشده) با ابعاد ×19 ×19 19 میلی متر در آزمایشگاه طبق استانداد AWPA E10-99 تحت آزمون مقاومت پوسیدگی قرار گرفتند. بعد از 12 هفته، نتایج نشان داد که بین نمونه های تیمار شده و تیمار نشده تفاوت معنی دار وجود دارد. میزان کاهش وزن برای نمونه های 120 درصد، 80 درصد، 40 درصد و 0 درصد پلیمر بترتیب 5 درصد، 9 درصد، 13 درصد و 66 درصد بود. با توجه به جنبه های اقتصادی، چوب- پلیمر صنوبر ساخته شده با 80 درصد وزنی پلیمر برای کاربردهای صنعتی توصیه گردید، زیرا بین میزان کاهش وزن آن چوب- پلیمر 120 درصد و 80 درصد تفاوت معنی داری مشاهده نشد.

با تاکید بر نقش بسته بندی، رفتار مصرفی 316 خانوار با نمونه آماری مستقل در هر یک از مناطق 22 گانه شهر تهران در بهار سال 1384 بررسی گردید. در روش آماری بر حسب نوع سوال و آماره بکار رفته در تحلیل استنباطی پژوهش برای آماره های ناپارامتریک: از آزمون های فریدمن، کای دو و آماره های پارامتریک شامل: آماره Z (توزیع نرمال) و در نهایت ضریب فی کرامر استفاده شد، بطوری که رابطه معنی داری بین سطوح درآمدی خانوارها تهرانی و گرایش مصرفی آنها وجود نداشت و عواملی مانند کیفیت و تازگی و بهداشتی بودن محل توزیع بیشترین نقش را در تصمیم خرید آنها داشتند. قیمت آبزیان و بسته بندی مطلوب، اولویتی برابر داشتند و 62.3 درصد ترجیح می دادند آبزیان را بسته بندی شده خریداری کنند. مصرف سرانه هر فرد در شهر تهران 3.46 کیلوگرم برآورد شد. مصرف کنندگان آبزان بسته بندی شده خواهان درج ارزش غذایی و افزایش توانایی مدت نگهداری بسته، درج زمان تولید، کد بهداشتی و داشتن بر چسب معتبر و اطلاعت در مورد طبخ آبزیان و راحت باز شدن بسته بندی هستند. گرایش مصرف خانوارها به علت افزایش جمعیت آنان و قیمت آبزیان در نتیجه کاهش ذخایر دریای و بهره برداری از آنها، به سمت آبزیان پرورشی بخصوص قزل آلا سوق یافته است. پس رفتار مصرف کنندگان و تصمیم خرید آنها متاثر از اقتصاد روز و جهت گیری های شیلات در توسعه آبزی پروری بوده است. عدم اطمینان از تازگی و بهداشتی بودن آبزیان نیز از دلایل عمده عدم مصرف آن است، که باعث گرایش شهروندان به خرید از نمایندگی هیا شیلات شده است که نیازمند تبلیغات و هدایت مصرف کنندگان به سوی سایر مکان های معتبر توزیع است. این تحقیق لزوم مدیریت بازاریابی با استفاده از تحقیقات بازاریابی و افزایش اطلاع رسانی در جهت آگاهی دادن به مزایای بسته بندی در جهت کاهش ضایعات و ایجاد ارزش افزوده و ساماندهی کانال های توزیع را برای افزایش مصرف سرانه خاطر نشان می سازد و بر ایجاد آژانس های اطلاع رسانی و تحقیقات بازاریابی و پژوهش بیشتر در این زمینه تاکید می نماید.

مشعل جنگل و فلوس از جمله درختان زینتی بشمار می آیند که به دلیل زیبایی در شکل، سایه دهی خوب، زیبایی گل و مقاومت بالا به گرما در فضای سبز مناطق گرم و خشک جایگاه مناسبی را پیدا کرده است. ازدیاد گیاهان زینتی فلوس و مشعل جنگل از طریق بذر صورت می گیرد ولی به دلیل وجود رکود فیزیکی بذر، جوانه زنی بذر و سبز شدن آنها با مشکل همراه است. بر این اساس پژوهشی به منظور بررسی اثر تیمارهای مختلف خرا دهی بر شاخص های جوانه زنی بذور مشعل جنگل و فلوس بطور جداگانه و به صورت طرح کاملا تصادفی در پنج تکرار انجام پذیرفت. نتایج نشان داد که بذور مشعل جنگل تیمار شده با اسید سولفوریک 95 درصد به مدت 3 ساعت و به دنبال آن غوطه وری در آب جوش 90 سانتی گراد به مدت 10 ثانیه در مقایسه با تیمارهای اسید سولفوریک 95 درصد به مدت 3 ساعت و نیز آب جوش 90 درجه سانتی گراد به مدت 10 ثانیه بالاترین درصد جوانه زنی و بیشترین سرعت جوانه زنی و طول ریشه چه را داشته و همچنین برای جوانه زنی نیمی از بذور کمترین مدت زمان لازم می باشد. نتایج آزمایش فلوس نیز نشان داد که تیمار اسید سولفوریک غلیظ به مدت 30 دقیقه در مقایسه با آب جوش 95 درجه سانتی گراد به مدت 6 دقیقه از نظر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و مدت زمان لازم برای جوانه زنی نیمی از بذور و طول ریشه چه در سطح 5 درصد اختلاف معنادار وجود داشته در حالی که بین این تیمار با تیمار اسید سولفوریک غلیظ به مدت 20 دقیقه از نظر شاخص های اندازه گیری شده تفاوتی در سطح 5 درصد مشاهده نگردید.

از منظر جغرافیایی مدار تقریبی 28 درجه شمالی مرز شمالی قلمرو گیاهی پالئوتروپیک در ایران است. لیکن با فاصله ای حدود 1000 کیلومتر از این عرض به سمت شمال ایران در شرق و شمال شرق استان گلستان عناصر انحصاری و شاخص این قلمرو (مانند Heteropogon contortus(L.) Beav.exRoem & Schult) گزارش شده است. در این بررسی نیز تعدادی دیگر از این گونه ها (مانند Tetrapogon villosus Desf.) یافت شدند. جهت تحلیل عوامل اقلیمی مرتبط با حضور این گونه ها 10 مولفه اقلیمی در دو گروه رطوبتی و دمای انتخاب و میانگین آنها برای منطقه مورد بررسی در یک دوره 16 ساله (1985 تا 2000) میلادی با استفاده از پنج ایستگاه هواشناسی محاسبه شدند. از هر یک از سه پهنه مهم رویشی ایران نیز سه ایستگاه هواشناسی انتخاب شد و میانگین مولفه های مذکور در دوره معادل برای آنها نیز محاسبه گردید. داده های اقلیمی بی بعد گردید و تشابه اقلیمی منطقه مورد مطالعه با هر یک از آن ایستگاه ها با استفاده از فاصله اقلیدسی بررسی و به روش اتصال میانگین خوشه بندی گردید. نتایج حاکی از بالا بودن شباهت اقلیم منطقه بررسی با اقلیم نواحی جنوب (63 درصد) و کم بودن میزان شباهت با اقلیم نواحی خزری (25 درصد) است. بنابراین حضور گونه های صحرا- سندی در منطقه مورد بررسی قال انتظار می نماید. از نظر انتشار به نظر می رسد این گونه ها باستانی و بازمانده جوامع تروپیکال پالئوژن باشند که در آن دوره ها قسمت اعظم نیمکره شمالی را در برمی گرفته اند. این رویش ها در دوره نئوژن و دوران چهارم تحلیل رفته و به شکل امروزی باقی مانده اند. به علت محدود بودن عرصه واجد این گونه ها در عرض های بالا حفاظت بیشتر از این مناطق توصیه شده است.

این مقاله حاصل پژوهش طی ماه های اردیبهشت تا شهریور 1382 می باشد. آب بندان های دایمی زرین کلا و مرزون آباد در مقایسه با دیگر آب بندان های استان مازندران جزو مهمترین آب بندان ها هم از لحاظ وسعت و هم از نظر تنوع گونه ای بشمار می آیند. در این دو آب بندان در مجموع 7 گونه زادآور مشاهده گردید که 3 گونه بومی و 4 گونه مهاجر می باشند. پرستوی دریایی گونه سفید Childonias hybridus، سسک تالابی بزرگ Acrocephalus arundinaceus و کشیم کوچک Tachybaptus ruficolis  بطور مشترک در هر دو آب بندان جوجه آوری داشتند. زادآوری چنگر نوک سرخ Gallinulla chloropus، بوتیمار کوچک Ixobrychus minitus و چرخ ریسک پشت بلوطی Remiz pendulinus  تنها در آب بندان زرین کلا مشاهده گردید و چنگر Fulica atra  فقط در آب بندان مرزون آباد جوجه آوری داشت. پرستوی دریایی گونه سفید C.hybridus در هر دو آب بندان گونه زادآور غالب را تشکیل می داد و وابسته به پوشش های گیاهی نیلوفر آبی بود. سسک تالابی بزرگ A. arundinaceus به نیزازهای خشک وابستگی بیشتری داشت. چنگر نوک سرخ G.chloropus و بوتیمار کوچک I.minitus پوشش های نی را ترجیح داده، کشیم کوچک T.ruficollis و چلنگر F.atra، آبهای باز با پوشش گیاهی کم و متوسط را به منظور جوجه آوری انتخاب نمودند. عوامل تهدید کننده زیستگاه جوجه آوری در این دو آب بندان، عوامل طبیعی و انسانی بوده که سهم عوامل انسانی در آب بندان زرین کلا بسیار بیشتر از آب بندان مرزون آباد بوده است.

در دهه اخیر تعداد جمعیت مهاجر زمستان گذران از این گونه و میزان زیتوده آن در تالاب های سواحل جنوب دریای خزر رو به کاهش بوده است و تعداد جمعیت جوجه آوران در این مناطق بسیار اندک است. ویژگی های زیستی و بوم شناختی مورد مطالعه در سه منطقه تالابی انزلی، گمیشان و فریدون کنار بر روی 70 قطعه پرنده بررسی شده است. بررسی عادت غذایی چنگر نشان داد که این گونه همه چیز خوار است و عمدتا از گیاهان آبزی (54 درصد)، نرم تنان و سنگریزه (46 درصد) تغذیه می کند. نسبت طول روده به طول کل بدن 3.6 محاسبه شده که بیانگر رژیم غذایی گیاه خواری می باشد. بررسی میزان ذخیره چربی در نمونه های مورد مطالعه نشان داد 56 درصد از نمونه ها ذخیره چربی کم، 28 درصد ذخیره چربی متوسط و 16 درصد ذخیره چربی زیاد دارند. این نتایج می تواند بیانگر عدم دسترسی این پرندگان به غذای کافی و مناسب در زیستگاه شان باشد. میانگین وزن لاشه این پرنده ها 660-570 گرم برای نرها و ماده ها محاسبه شد. حدود 50 درصد از وزن لاشه این پرنده به عنوان گوشت، مصرف خوراکی دارد و 50 درصد دیگر آن را پر و محتویات شکمی (ضایعات) دربرمی گیرد. این گونه یکی از فراوان ترین پرندگان آبزی است که در تالاب های شمال کشور شکار می شود و دارای ارزش خوراکی و تجارتی می باشد. بررسی شاخص های بوم شناختی مهم و موثر بر وضعیت زیستگاه این گونه، نظیر وسعت زیستگاه، عمق آب، گیاهان بن در آب و غوطه ور، میزان آلودگی ها همچنین فشار شکار مشخص کرد که تالاب های انزلی، گمیشان و فریدون کنار از لحاظ اوضاع بوم شناختی مناسب برای این پرنده به ترتیب در اولویت اول تا سوم قرار دارند.

در راستای مطالعات چند مرحله ای تدوین ضوابط استقرار منابع آلاینده ناحیه ای کیفیت هوای استان گلستان، در مرحله اول با تدوین یک مدل عددی گسترده، پتانسیل خطر آلودگی استان گلستان در قالب 198 واحد زیست محیطی هم توان ارزیابی و با 5 کلاس خطر نقشه بندی و علت های اصلی وضعیت موجود هوا تعیین گردید. در مرحله دوم با نظر کارشناسی و ارزش گذاری عددی 11 پارامتر مدیریتی، سطح استاندارد و برنامه مدیریت کیفیت هوا به تفکیک مناطق کلاس های پتانسیل خطر و محدوده شهرستان ها تعیین شد. با تلفیق داده های هم بسته، دو سناریوی مدیریتی استراتژی با قابلیت اجرایی متفاوت: 1- سناریوی توسعه تسکینی- کنترلی و 2- سناریوی توسعه پیشگیری- حفاظتی به تفکیک مناطق خطر و محدوده شهرستان ها تدوین و مقایسه گردید. نتایج حاصله نشان می دهد که تفاوت سطح استاندارد و برنامه های مدیریتی مناطق خطر استان در سطح 1 درصد معنی دار ولی بین شهرستان ها ( به استثنای شاخص سطح اقدامات لازم) در سطح 5 درصد معنی دار نمی باشد. بدین جهت اجرای استانداردها و برنامه های ناحیه ای و استانی کیفیت هوا در مناطق خطر مرکب از واحدهای زیست محیطی هم توان و به صورت متمرکز در متن سند آمایش و توسعه پایدار استان نسبت به محدوده شهرستان ها ارجح و عملی تر است. دو سناریوی مدیریتی توسعه تسکینی و توسعه حفاظتی نیز در بین مناطق خطر آلودگی هوا و محدوده شهرستان ها تفاوت های درونی و بیرونی قابل ملاحظه ای دارند و ایجاد توازن منطقی و به هنگام بین آنها به ارایه های مدیریتی و تصمیم گیری پویا و چند جانبه نیاز دارد. به نظر می رسد که گزینه اعمال استاندارد به مراتب سختر برای مناطق زیستی (استراتژی حفاظتی) و کلاس های خطر IV , V (استراتژی تسکینی) و اکتفا به استاندارد جاری برای بقیه مناطق استان با مراقبت های ادواری 5 تا 10 ساله به نیازهای زیست محیطی و توان اجرایی و مدیریتی استان نزدیکتر باشد.

مراتع، اراضی با پوشش گیاهی خودرو دارای پتانسیل طبیعی بوده و به عنوان یک اکوسیستم طبیعی مدیریت می شوند. در پی بهره برداری های بی رویه دچار تغییر شده بطوریکه از آستانه سلامت مرتع عبور می نمایند. با تعیین ویژگی های سلامت مرتع می توان درباره تاثیر فعالیت های مدیریتی و شناسایی مناطقی که بصورت بالقوه در خطر تخریب و تنزل قرار دارند، اقدام نمود. به منظور بررسی کارایی طبقات توصیفی شاخص ها و ویژگی های سلامت مرتع در منطقه رودشور سه رویشگاه شامل قرق بلند مدت، قرق میان مدت و چرای شدید انتخاب گردید. نتایج نشان داد که این روش در رویشگاه ها با شرایط اکولوژیکی یکسان و شیوه های مدیریتی مختلف، ارزیابی های متفاوتی ارایه داده است. این نتایج بیانگر آن است که طبقات توصیفی شاخص ها و ویژگی ها در این مدل کارایی و توانایی لازم را در نشان دادن تفاوت های موجود در منطقه مورد مطالعه دارند. در منطقه چرای شدید خصوصیات خاک در فواصل بین تاج پوشش گیاهان تخریب و گیاهان چند ساله منطقه مرجع حذف شدند بطوریکه هر سه ویژگی اکوسیستم مرتع در مقایسه با منطقه مرجع (قرق میان مدت) از لحاظ سلامتی در پایین تر از مرز آستانه در طبقه حاد قرار گرفتند. در قرق بلند مدت هر سه ویژگی اکوسیستم مرتع در مقایسه با منطقه مرجع (قرق میان مدت) از لحاظ سلامتی در مرز آستانه (طبقه متعادل) قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد تغییر ترکیب گیاهی، چیرگی گیاهان مهاجم، افزایش خاک لخت، وجود فرسایش بادی و کاهش مقاومت سطح خاک از مهمترین عوامل کاهش سلامت مرتع در این منطقه هستند.

شناخت عملکرد یک اکوسیستم طبیعی نیاز به آگاهی از مشخصه ها و معرف های خاکی و گیاهی دارد که بتوان به توانمندی و پتانسیل آن اکوسیستم پی برد. هدف از انجام این تحقیق، تعیین بعضی از معرف های گیاهی و خاکی اراضی تپه ماهوری منطقه اینچه واقع در استان گلستان است. در این بررسی، با استافده از روش تجزیه و تحلیل عملکرد اکوسیستم طبیعی (LFA) پتانسیل و توانمندی بالقوه اراضی مرتعی چشم اندازهای شمالی و جنوبی تپه های لسی اینچه که معرف اراضی تپه ماهوری دشت آق قلا است، مورد ارزیابی قرار گرفت. اندازه طول و عرض قطعات اکولوژیک با فرم های رویشی علف گندمی، بوته ای ها و قطعه های خاک لخت بین این نواحی اکولوژیک و همچنین تعداد آنها و پارامترهای یازده گانه سطح خاک بر روی سه ترانسکت 50 متری در امتداد شیب دو دامنه شمالی و جنوبی ثبت گردید. با استفاده از روش نقطه مرکز یک چهارم (PCQ) تراکم، سطح و حجم پوشش گیاهی دو فرم رویشی علف گندمی و بوته در دو دامنه مذکور اندازه گیری شد. شاخص پایداری چشم انداز در قطعه اکولوژیکی علف گندمی در دامنه شمالی بیشتر و شاخص چرخه عناصر غذایی در قطعه اکولوژیکی بوته ای ها بر روی دامنه جنوبی نسبت به دامنه شمالی بیشتر بود و شاخص نفوذ پذیری خاک در دو چشم انداز تفاوت معنی داری (P<0.05) را نشان نداد. مهمترین معرف اکولوژیکی چشم اندازهای جنوبی منطقه را می توان فرم رویشی بوته و در مورد چشم اندازهای شمالی، فرم رویشی علف گندمی دانست.

برای برآورد تراکم گیاهان چوبی بیشتر از روش هایی به نام روش های فاصله ای استفاده می شود. به منظور مقایسه کارآیی روش های مذکور از نظر صحت، دقت و زمان این پژوهش به انجام رسید. برای انجام کار در قیچ زارهای بردسیر- سیرجان استان کرمان چهار محدوده دو هکتاری انتخاب گردید. در هر یک از محدوده های دو هکتاری پنج ترانسکت 100 متر به فاصله 40 متر از یکدیگر مستقر شد و در طول هر ترانسکت 20 نقطه نمونه گیری به فاصله 5 متر از یکدیگر مشخص گردید. روش های مورد مقایسه تراکم عبارت بودند از: نزدیکترین فرد، نزدیکترین همسایه، زوج های تصادفی، زاویه منظم، یک چهارم نقطه مرکز، نزدیک به سومین، ترانسکت متغیر، سرگردان. شمارش دقیق هر محدوده دو هکتاری به عنوان شاهد انتخاب گردید. جهت مقایسه روش ها با روش شاهد از لحاظ دقت و زمان از آزمون چند دامنه ای دانکن و مقایسه انحراف معیار و برای مقایسه روش ها از لحاظ صحت از اختلاف نسبی هر روش با شاهد استفاده شد. برای تعیین کارآمدترین روش فاصله ای برآورد تراکم از تحلیل فرآیندهای سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. نتایج نشان داد که دقیقترین روش فاصله ای برآورد تراکم در قیچ زارها روش نزدیک به سومین و سریعترین یا کم هزینه ترین روش، روش زاویه منظم می باشد. صحیح ترین روش برآورد تراکم روش نزدیکترین همسایه می باشد. کارآترین روش برآورد تراکم در کارهای تحقیقاتی و مطالعاتی روش نزدیک به سومین می باشد و در شرایطی که شاخص صحت مد نظر باشد روش زوج های تصادفی به عنوان کارآترین روش تعیین گردید.

از تعدا 402 میگوی P.adspersus از دی ماه 1379 لغایت شهریور 1381 از کانال منتهی به تالاب گمیشان واقع در جنوب شرقی دریای خزر با عمق متوسط 1 متر با استفاده از تور پره رودخانه ای با چشمه 8-6 میلی متر به صورت ماهانه و 4 با تلاش صیادی نمونه برداری صورت گرفت. صفات طول کل بدن، طول کاراپاس، طول پروپود، وزن کل بدن وهماوری کاری اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد ماده های رشدی بیشتری از نرها داشتند. بیشترین طول کال، طول کاراپاس، طول پروپود و وزن کل در جنس ماده به ترتیب 53.6 میلی متر، 17.9 میلی متر، 8 میلی متر و 3.82 گرم و در جنس نر به ترتیب 44.15، 14.65 میلی متر، 6.8 میلی متر و 1.72 گرم بود. بررسی روابط مرفومتریک همبستگی مثبت و بالایی راب بین طول کل- وزن و طول کال- طول کاراپاس در ماده نشان داد. نسبت جنسی ماهیان جمع آوری شده، 55.6 درصد ماده و 44.38 درصد نربود. رسیدگی جنسی و زمان تخم ریزی این میگوها نیز در منطقه مورد مطالعه از فروردین تا مرداد ماه تعیین گردید. متوسط تعداد تخم های شمارش شده 703.6±1935.7 عدد، حداقل و حداکثر آن نیز به ترتیب 270 عدد و 3754 عدد تخم بود وبیشترین تعداد و نیز حداکثر میانگین قطر تخم در میگوهای مورد مطالعه در گروه طولی 59.6 -55.7 میلی متر بود. روند افزایش فاکتور وضعیت در جنس نر زودتر از جنس ماده اتفاق افتاد.