همایش روشهای پیشگیری از اتلاف منابع ملی
سال:1383 | دوره:1 |تعداد مقالات:54

وقوع زلزله (5/10/82) اخیر در شهرستان بم، بار دیگر بر این نقطه که علم و دانایی بهتر است از ثروت صحه گذاشت. در دنیای امروز، در دنیایی که کره زمین از نظر فراهم شدن، امکانات ارتباطات و اطلاعات علمی و خبری و دانش فنی به دهکده جهانی تبدیل شده است. دکتر محمد خاتمی رییس جمهوری اسلامی ایران به هنگام سفر خود به شهرستان بم در تاریخ 8/10/82، در مصاحبه با خبرنگاران، از جمله چنین گفت: «ما، باید از هر لحاظ، بویژه در ارتباط با تربیت و در اختیار داشتن نیروهای علمی، فنی و فرهنگی کارآمد و متخصص، تجهیزات پیشرفته علمی و تکنولوژیکی، نظم در مدیریت، سازمان دهی در کارهای اجرایی و برنامه ریزی، در کشور آماده باشیم». شاعر نامی ایران در این زمینه می گوید:هر که نان از عمل خویش خورد     منت از حاتم طایی نبردمجهز شدن به نیروی انسانی، اندیشمند، کاردان، باایمان، عاشق خدا و مردم، نواندیش برای هر جامعه ای یا کشوری، نیاز به برنامه ریزی، مدیریت شایسته سالار، سرمایه گذاری کلان اقتصادی، نیروی انسانی متخصص دارد.

قیمت بنزین مانند هر کالای اقتصادی دیگر از عوامل اثر گذار در میزان مصرف آن است، با این فرض که کالای جایگزین برای آن در مقوله حمل و نقل استفاده از وسایل نقلیه عمومی، کم مصرف، دوچرخه و حتی پیاده روی باشد. در مدل های مختلفی از سیستم اقتصاد کلان کشورهای تولید (صادر) کننده سوخت های فسیلی ازجمله ایران نشان داده شده است که به دلیل تعیین نرخ سوخت از سوی دولت، این عامل بر سایر قیمت ها موثر است. این مقاله با ارایه یک مدل غیرخطی مبتنی بر روابط سیستمی در اقتصاد، چگونگی تاثیر تغییرات قیمتی در این کالا را بر کل تورم بررسی می نماید. با تحلیل حساسیت و محاسبه کشش ها درصد تاثیر این عامل برون زا در مدل تعیین می شود. نشان داده می شود که با وجود عوامل تاثیرگذار متنوع در متغیر تورم، تاثیر قیمت سوخت بویژه بنزین عامل در دراز مدت قابل صرف نظر است. این در حالی است که با بازگشت بودجه عظیم یارانه ای این کالا به خزانه دولت و جبران کسری بودجه، شکاف پولی که خود مهم ترین عامل در تورم است کاهش یافته و در میان مدت (با فرض اعمال مدیریت صحیح مالی) شوک تورمی اولیه را جبران می کند.

تولید اطلاعات از داده های سنجش از دور به ویژه داده های ماهواره ای نسبت به گذشته نه جندان دور افزایش فزاینده ای پیدا نموده است و با توجه به اهمیت و نقش اینگونه داده ها، قطعا تولید آنها همچنان افزایش می یابد. در طول سالهای گذشته راههای گوناگون و متنوعی طراحی و ارایه شده است که از طریق آنها می توان با کمک سنجش از دور استفاده زیادی نمود. یکی از مهمترین فواید استفاده از داده های ماهواره ای در مطالعات پدیده های طبیعی و شناخت کره زمین و معضلات آن صرفه جویی در وقت و افزایش دقت است. نظر به اینکه در کشورمان تحقیقات و مطالعات متعددی با استفاده از اطلاعات و تصاویر ماهواره ای انجام شده است، بنابر این در این تحقیق سعی میگردد که موارد مشروحه زیر که منجر به صرفه جویی در دقت می شود تجزیه و تحلیل گردد و اهمیت سرعت کار و دقت تشریح شود:1- تلفیق داده های ماهواره ای با GIS و ارزش صرفه جویی در وقت.2- تلفیق GIS، سنجش از دور و اینترنت.3- تلفیق سنجش از دور و زمین آمار.4- کاربرد سنجش از دور در مطالعات آب و منابع ملی.5- صرفه جویی در استفاده از مطالعات آب و منابع طبیعی.بر اساس نتایج این مطالعات، اهمیت کاربرد فناوری و سنجش از دور برای جلوگیری از اتلاف منابع ملی و کاهش ضایعات و صرفه جویی در وقت آشکار می گردد و نهایتا پیشنهاد می گرددکه این فناوری مورد توجه بیشتر مدیران و برنامه ریزان کشور قرار گیرد.

بیوتکنولوژی به عنوان تکنیکهایی که در آن از ارگانیسمهای زنده برای ساخت یا ایجاد تغییرات در یک فرآورده استفاده می شود تعریف شده است، همچنین می توان مفاهیمی مانند افزایش محصول گیاهان و جانوران یا تولید میکروارگانیسمهایی برای کاربردهای ویژه را نیز به آن افزود. البته در این مقاله مفهوم مورد نظر تکنولوژی تغییر نقشه ژنتیکی است که تحت عنوان مهندسی ژنتیک در کشور ما و سایر نقاط جهان شناخته شده است می باشد.بیوتکنولوژی از ظرفیت بالایی برای سودرسانی و اثرگذاری بر بخش کشاورزی، جنگل و پرورش آبزیان برخوردار است. تکنیهای مدرن بیوتکنولوژی دانشمندان را قادر می سازد که ژنهای جدا شده از ارگانیسمهای زنده را به ارگانیسمهای هدف منتقل سازند و در نتیجه سرعت و دقت بیشتری را نسبت به روشهای سنتی اصلاح بذر و نهال در اختیار بشریت قرار دهند. در مقایسه با بیوتکنولوژیهای سنتی اصلاح بذر، بیوتکنولوژی موجب افزایش پایدار بهره وری و فرآوری بهینه برای تقویت بهره برداری و تنوع محصول می گردد. بیوتکنولوژی امکان تکیه کمتر کشاورزان بر مواد شیمیایی را فراهم نموده و همچنین می تواند موجب حفظ منابع ژنتیکی و مدیریت بهینه منابع طبیعی شود.

ضرورت اساسی هر گونه تحول و دگرگونی در جامعه تغییر در نفس انسانهاست و در این زمینه طبق توصیه های مکرر امام راحل (ره) انقلاب فرهنگی و تزکیه نفس در جامعه اسلامی از ارکان و مبانی هر گونه اصلاح و بازسازی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می باشد. لذا موارد زیر به عنوان پیشنهادات اصولی برای اصلاح ساختار برنامه ریزی نیروی انسانی و جلوگیری از اتلاف و هدر رفتن بهترین اوقات زندگی نسل جوان و نیروهای فعال ارایه می گردد.الف: تغییر تقویم سالیانه ایران و کاهش تعطیلات رسمی و غیررسمی به حداقل ممکنب: کنترل و اعمال نظارت مداوم و قاطعانه از ناحیه مسوولین و مدیریت سازمانی کشورج: تهیه و تصویب و اجرای منظم طرح مناسب «تنبیه و تشویق» در کلیه سطوح سازمانی، آموزشی و اجرایی کشور طبق دستورالعمل جاذبه و دافعه در اسلامد: طراحی و اجرای منظم و دقیق آموزش های کوتاه مدت ضمن خدمت در زمینه معارف اسلامی و دستورالعمل های قانونی و توصیه های مقام معظم رهبری در زمینه فرهنگ کار و وجدان اجتماعی.ه: تقویت برنامه های علمی، آموزشی و فرهنگی صدا و سیمای جمهوری اسلامی در راستای اصلاح وضع موجود بطرف وضعیت مطلوب برای تقویت فرهنگ کار و تولید و پرهیز از تنبیل، بیکاری و مصرف گرایی در چهارچوب اخلاق اقتصادی اسلام.

گندم به عنوان مهمترین محصول زراعی و ماده غذایی کشور بطور متوسط 6.5 میلیون هکتار از اراضی کشور را بخود اختصاص داده و بالغ بر 10.5 میلیون تن تولید دارد. عملکرد پایین گندم در ایران در مقایسه با جهان عمدتا بواسطه سطوح پایین نهاده ها (بویژه آب) و ضعف مدیریت زراعی است. تکیه بر افزایش عملکرد بعنوان کلیدی ترین راه حل افزایش تولید گندم، توسعه تحقیقات در زمینه های کاهش ضایعات و ساماندهی بذر را بعنوان راهکاری مناسب طلب می نماید. بررسی منابع مختلف نشان می دهد که میزان بذر کافی و اقتصادی بطور معنی داری کمتر از میزان بذری است که در حال حاضر اکثر گندمکاران کشور مصرف می نمایند. علت عمده این مصرف اضافی عدم اطمینانی است که زارعین از استقرار گیاه (تراکم بوته) در مزرعه دارند.به منظور بررسی تراکم بوته بر عملکرد دانه و اجزا عملکرد ارقام مختلف گندم دو آزمایش در سال های 1380 و 1381 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران (کرج) بصورت طرح کرتهای خرد شده در قالب فاکتوریل با چهار تکرار به اجرا درآمد. فاکتورها شامل 4 رقم تجارتی گندم (مهدوی، قدس، مرودشت وM75-7 )، تراکم بوته در پنج سطح (200، 250، 300، 350 و 400 بوته در متر مربع) و دو تیمار ضد عفونی و عدم ضدعفونی بذر پیش از کاشت بودند. نتایج تجزیه مرکب دو ساله نشان داد که با افزایش میزان بذر مصرفی (تراکم بوته) برخی مولفه های عملکرد گندم مثل تعداد پنجه و سنبله در متر مربع افزایش یافت، اما در مقادیر بالاتر بذر مصرفی این روند افزایش کمتری داشت. به طوری که با دو برابر کردن میزان بذر مصرفی، از 200 به 400 دانه در متر مربع، تعداد پنجه و سنبله در واحد سطح به ترتیب 21 و 5.5 درصد افزایش داشتند و در مقابل، عملکرد دانه 0.3 درصد کاهش نشان داد. در بین ارقام مورد بررسی، رقم M75-7 با افزایش بذر مصرفی در واحد سطح عملکرد دانه بیشتری تولید نمود درحالیکه، ارقام مرودشت، مهدوی و قدس بیشترین عملکرد دانه را به ترتیب در تراکم های 200، 250 و 300 عدد بذر در متر مربع داشتند. تیمار ضدعفونی بذر در مقابل عدم ضدعفونی بذر بطور نسبی عملکرد دانه بیشتری تولید نمود، اما تفاوت آنها معنی دار نبود.بررسی ارتباط اجزا عملکرد نشان داد که صفات ماده خشک (r=0.84**)، شاخص برداشت (r=0.62**) و تعداد سنبله بارور در واحد سطح (r=0.50**) همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد دانه داشتند. صفات دیگر نظیر، تعداد پنجه در متر مربع، ارتفاع بوته، تعداد سنبلچه و دانه در سنبله همبستگی منفی و معنی داری با عملکرد دانه نشان دادند به نحوی که با افزایش میزان بذر مصرفی افزایش عملکرد دانه از طریق کاهش این صفات میسر نگردید. بطور کلی، اثرات متقابل میزان بذر×رقم و یکسان نبودن نتایج حاصل از سالهای مورد بررسی نشان داد که عامل نوع بذر (رقم) یا اثرات مقدار بذر مصرفی برای حداکثر بهره برداری کافی نیست. اما، چنانچه کاهش ضایعات بذر مصرفی (کاهش هزینه های تولید گندم) مورد نظر باشد تراکم 200 بذر در مترمربع با تولید حداکثر عملکرد دانه کفایت خواهد نمود، بدیهی است حصول حداکثر محصول در شرایط محیطی و مدیریتی مناسب امکان پذیر خواهد شد.

دارو بعنوان یک کالای استراتژیک مشمول یارانه در کشور و یک نیاز اساسی عامه مردم از اهمیت خاصی برخوردار بوده، بطوریکه بر اساس آمار سال 1376 مبلغ 1740 میلیارد ریال مصرف سالیانه دارو و 15.8 میلیارد مصرف عددی دارو در کشور گزارش شده است. (در سال 80 از مجموع 4132 میلیارد ریال فروش دارو در سطح کشور، 241 میلیارد ریال آن یارانه پرداختی توسط دولت بوده است).به دلیل اهمیت و تاثیری که استفاده غیر منطقی و غیر اصولی از این کالا هم در اقتصاد خانوار و هم در روند درمان می تواند داشته باشد، صرفنظر از سایر عواملی که در فراهمی دارو و یا عدم وجود آن نقش و تاثیر دارند، باید به نقش مردم به عنوان اصلی ترین عامل فرهنگ مصرف دارو و همچنین نقش گروه پزشکی بعنوان تاثیر گذارترین رکن فرهنگ تجویز و مصرف دارو توجه جدی نمود.طبق آمار ارایه شده میانگین رشد مصرف دارو در کشور چیزی حدود 11.5% می باشد. در حالیکه همین تعداد در کشورهای در حال توسعه 7% و در کل جهان 9% گزارش شده است. مسلما بی توجهی به مصرف منطقی داروها می تواند پیامدهای نامناسبی چون نارضایتی بیمار، طولانی شدن و شدت بیماری، ایجاد عوارض جانبی خطرناک و بستری شدن در بیمارستان، کمرنگ شدن ارتباط پزشک و بیمار و نهایتا افزایش هزینه های درمانی برای افراد و دستگاههای دولتی و مهمتر از همه ایجاد مشکل همیشگی کمبود دارو (Drug Shortage) در کل کشور را در بر داشته باشد.بدلیل عوارض جانبی حاصل از استفاده مفرط و ناصحیح دارو و مشکلات اقتصادی ناشی از آن امروزه گرایش قوی در محدود کردن استفاده از دارو در سطح بین المللی و بویژه در کشورهای پیشرفته مطرح و برای آن برنامه ریزی شده است.صاحبنظران و متولیان امر دارو در کشور معتقدند علت بسیاری از نابسامانیهای دارویی موجود در کشور فرهنگ فعلی تجویز و مصرف دارو است.در گزارش 1998 سازمان جهانی تندرستی (WHO) در خصوص مصرف غیر منطقی دارو تاکید شده که این روند منجر به عدم دسترسی و توانایی خرید برای اکثریت مردم می گردد.در خصوص مصرف بی رویه دارو یکی از علل اصلی، کمبود اطلاعاتی در هر دو قشر تجویز کننده و مصرف کننده دارو می توان ذکر کرد. رفع این معضل در گرو برنامه ریزی آموزشی و بالا بردن سطح آگاهی نسبت به امر دارو می باشد. طراحی، تدوین و اجرای صحیح این برنامه در کنار ارزیابی و پایش مداوم و ایجاد تغییرات احتمالی قطعا منجر به تغییر الگوی مصرف خواهد شد.بهینه کردن مصرف دارو از طریق اصلاح سیستم آموزش پزشکی و نسخه نویسی منطقی (Rational Prescribing)، راه اندازی کمیته های علمی کنترل نسخ، آموزش مداوم و موثر کادر پزشکی، ارتقای سطح فرهنگ عمومی و آموزش فراگیر جامعه با توجه به اصل پیشگیری مقدم و بهتر از درمان است، تقویت بیمه های خدمات درمانی، بالا بردن کیفیت داروهای تولید داخل و ... که نهایتا منجر به افزایش سلامتی و امید به زندگی، رفع کمبودهای دارویی و کاهش بار مالی Financial Load)) دولت و مردم خواهد شد که مطمئنا جهت رسیدن به این اصلاحات باید از تمامی توان و نیروی بخش دولتی در کنار بخش خصوصی استفاده و بهره برداری بهینه به عمل آید (در مقاله به این نکات کاربردی اشاره خواهد شد).

در جهان امروز، هر روز که سپری می شود، ارزش علمی، اقتصادی، روانشناسی و معنوی وقت، روشن و آشکارتر می شود. به عنوان مثال تا چند سال پیش، برای برقراری ارتباطات اطلاع رسانی، در ارتباط با مسایل مختلف از جمله علمی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، به وسیله نامه، فاکس و یا حضور مستقیم مسئولین ذی ربط در هر کشوری، صورت می گرفت. از چند سال پیش به این طرف، با پیشرفت علم و دانش فنی، برقراری ارتباطات بین کشورها و شرکت های مختلف جهان، در کوتاهترین زمان (وقت) صورت می پذیرد. با ایجاد روابط عمومی الکترونیکی در شهرهای الکترونیکی، امکان دسترسی به اکثر ارقام و آمار مورد نیاز اقتصاددانان، بازرگانان و مراکز آموزشی، علمی و فرهنگی، سبب گردید، صدها میلیون دلار در صرفه جویی «وقت» و یا انرژی حاصل کشورهای صاحب دولت های الکترونیکی بشود. توسعه پایدار اقتصادی، زیست محیطی، صنعتی، ایجاد زمینه های مناسب در ارتقا رقابت های مدیریتی، بهبود بخشیدن به کیفیت کالاهای تولیدی و خدماتی و بالابردن استانداردهای زندگی و تقویت بنیه فکری و فرهنگی ملت ها در حفاظت از هویت تاریخی و ملی خود، از مهمترین دستاوردهای فن آوری اطلاعات در قرن بیست و یکم، به شمار می رود. در دنیای امروز که انسان به عنوان محور اصلی توسعه اقتصادی، فرهنگی شناخته شده است، کشورهایی که به کیفیت معنوی، علمی و فرهنگی انسان ارزش قایل هستند، خواهند توانست ملتی دارای روح و جسم سالم، با بهره وری فکری و تولیدی با کیفیت بسیار بالا و با محیط زیست سالم، بهداشتی داشته باشند.

پیشرفت سریع علوم و فناوری پایه اصلی تحولات در عرصه های گوناگون اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در جهان امروز است. علم و نوآوری مبتنی بر دانش عمدتا جایگزین منابع فیزیکی در ایجاد فناوریهای نوین خواهد بود مشروط بر آنکه توسعه سرمایه انسانی و سازماندهی و بهره گیری از آن در اولویت قرار گیرد. مهم ترین مانع سرمایه گذاری بر روی منابع فکری و انسانی در جهان سوم و اغتنام فرصت های محدود برای توسعه یا «مدیریت زمان»، ساختار سنتی نظام های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آنهاست. در این ساختارها مسوولان و برنامه ریزان فاقد بینش و توان لازم برای جذب و پرورش استعدادهای انسانی و بهره گیری از سرمایه های خدادادی و تامین منافع ملی هستند. بنابراین در دوران گذار توسعه در ایران، مهم ترین چالش پیش روی اصلاحات، ایجاد تحول و دگرگونی در ساختارهای علمی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. پیش نیاز و مقدمه ضروری این تحول ساختاری هم، ایجاد تحول در بینش و نگرش مسوولان، سیاستگذاران و برنامه ریزان است. نگرشی که «انسان» را عامل اصلی و نیز هدف توسعه و آموزش نیروی انسانی را زیربنا و شالوده آینده بداند.این مقاله به اهم مشکلات ساختاری نظام آموزش عالی ایران از جمله گسستگی میان مراکز علمی و اجرایی، فقدان تعامل دانشگاه و جامعه و دولت، عدم تناسب بین آموزش و بازار کار و به کار نگرفتن نتیجه تحقیقات و مدیریت متمرکز دولتی برای اداره دانشگاهها می پردازد که نوعی هم شکلی، انجماد سازمانی، دیوانسالاری، اتلاف فرصت ها و منابع و عدم بهره وری را در پی داشته است. سپس اصلاحات ساختاری آموزش عالی بر پایه تمرکز زدائی و تحقق آزادی علمی و استقلال سازمانی دانشگاه را با ارایه شاخص ها و سیاستهای مربوط مورد بحث قرار میدهد و بر نقش تعیین کننده دانشگاه در توسعه علمی کشور تاکید می نماید.

اتلاف محصولات کشاورزی موجب خارج شدن بخش قابل توجهی از تولیدات کشاورزی از چرخه تولید تا مصرف می شود، به طوری که بر پایه آمارهای موجود به طور متوسط 35 درصد از محصولات کشاروزی در ایران و در مراحل گوناگون ضایع می شود که این خود غذای 15 تا 20 میلیون نفر از جمعیت کشور است. ضایعات کشاورزی در سه مرحله پیش از برداشت، برداشت و پس از آن روی می دهد ولی قسمت عمده ضایعات مربوط به مراحل برداشت و پس از آن (تا مرحله مصرف) می باشد. ضایعات پس از برداشت محصولات غیر دانه ای در مرحله جابه جایی، حمل و نقل، انبارداری و فرآوری و محصولات دانه ای در مرحله خشک کردن و ذخیره سازی رخ می دهد. جابه جایی نامناسب در زمان رساندن محصول به بازار موجب زخمی شدن محصول و آسیبهای مکانیکی می شود و امکان فعالیت و رشد ریززنده ها را فراهم می کند. در مرحله نگهداری در انبار نیز عدم کنترل شرایط محیطی سبب افت کمی و کیفی قابل ملاحظه ای  می گردد. به طور کلی نگهداری مناسب و فرآوری پس از برداشت با گسترش صنایع تبدیلی کشاورزی افزون بر رعایت مراقبتهای قبل از برداشت، بروز فساد به وسیله عوامل خارجی یا داخلی را به تعویق انداخته یا ممانعت به عمل می آورد که در نتیجه آن مواد غذایی می تواند برای مدت طولانی تری قابل مصرف باقی بماند، بنابراین کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، اصلاح سیستم غذایی و متعادل کردن مصرف نیاز به برنامه ریزی منسجم و هماهنگ با جمیع عوامل موثر دارد.

طی میلیونها سال از آغاز پیدایش حیات، مجموعه موجودات زنده با مواد اولیه محدودی روی کره زمین زندگی خود را ادامه داده و با مشکلات کمبود مواد اولیه و افزایش ضایعات روبرو نشده اند. لذا می توان عامل اصلی بسیاری از بحرانهای کاهش منابع طبیعی و افزایش مواد زاید را در تفاوت مکانیزمهای رفتاری انسان و سیستمهای طبیعی جستجو نمود.بررسی مقایسه ای استراتژی های مصرف ماده و استحصال انرژی در سیستمهای انسانی و اکوسیستم های طبیعی بیانگر این واقعیت است که دلیل عمده موفقیت اکوسیستمهای طبیعی، برخورداری از مکانیزمهای خود نظم در جهت تنظیم مصرف مواد اولیه و همچنین برقراری اقتصاد چرخه ای است. سیستمهای طبیعی به گونه ای طراحی شده اند که میزان برداشت هر موجود زنده از طبیعت با نیاز واقعیش متناسب است و مکانیزم چرخه مواد نیز به طریقی عمل می نماید که هر یک از جانداران مواد اولیه مورد نیاز خود را از محصول فعالیت سایر موجودات تامین می نماید و مواد تولیدی توسط هر موجود زنده نیز توسط سایر جانداران مورد استفاده قرار می گیرد. درنتیجه طی دورانهای طولانی این سیستمها بدون روبرو شدن با  مشکل کمبود مواد اولیه و یا افزایش ضایعات سیر طبیعی خود را طی نموده و تداوم حیات روی کره زمین را موجب شده اند. علاوه بر آن سیر تکاملی سیستمهای طبیعی نیز یک حرکت پیشرونده در جهت توسعه اندامها و مکانیزم های واجد صرفه جویی بیشتر در مصرف ماده و انرژی را نشان می دهد.در این مقاله ضمن مقایسه ارایه مکانیزمهای رفتاری طبیعت و سیستم های انسان ساخت، الگوبرداری از طبیعت در طراحی سیستمها و گرایش مدیریت بهره وری از منابع طبیعی به سمت اقتصاد چرخه ای، به عنوان راهکاری عملی جهت جلوگیری از اسراف و اتلاف منابع پیشنهاد گردیده است.

عملیات تثبیت شنهای روان که برای اولین بار در سال 1338 در ابعاد محدود در منطقه الباجی اهواز شروع گردید به زودی در سطح گسترده تری با کاشت تاغ در منطقه سبزوار به اجرا درآمد. هم اکنون که حدود 43 سال از این فعالیتها می گذرد مشکلات عدیده ای تاغزارهای این شهرستان و برخی مناطق دیگر کشور را تهدید می نماید. از جمله این مشکلات می توان به مواردی همچون تراکم بیش از اندازه تاغ، پایین افتادن سطح آبهای زیرزمین، خشک شدن برخی از قنوات، شیوع آفات، بیماریهای گیاهی و غیره اشاره نمود که از سالها پیش توجه کارشناسان و محققین منابع طبیعی را به خود معطوف داشته است. از آنجاییکه عامل اصلی بروز مشکلات حاضر ریشه طویل تاغ و تراکم زیاد آن می باشد لذا چنانچه بتوان تراکم تاغ را تعدیل نمود مشکلات یاد شده کمتر می گردد.مقاله حاضر که بر اساس بررسی های انجام شده در خصوص تراکم تاغ، استفاده از تاغ به عنوان باد شکن، مسایل اقتصادی اجتماعی ساکنین حاشیه تاغزارها و فعالیتهای کشاورزی مردم منطقه جنوب شرقی سبزوار تهیه گردیده است، انجام طرحهای آگروفارستری را برای مبارزه با این معضلات پیشنهاد می نماید. آگروفارستری طرحی است که بر اساس نیاز اکولوژیک گیاهان، جهت و سرعت باد غالب، بافت خاک، سرعت آستانه فرسایش بادی و کشاورزی مردم، برای مناطق تاغزار ارایه میگردد، تا بتوان ضمن تامین اهداف تثبیت شن، تراکم تاغ را در منطقه کنترل نموده و از اراضی بین نوارهای باد شکن به عنوان زمین کشاورزی استفاده نمود. خاطر نشان می گردد با توجه به نیاز اندک گیاه پسته به آب، بافت مناسب خاک منطقه و ذخایر منابع آبی بالادست، اجرای موفقیت آمیز این طرح به عنوان یک الگوی نوین در تاغزارهای جنوب غربی سبزوار دور از انتظار نبوده و چه بسا در بسیاری از دیگر مناطق کشور هم عملی باشد. مطالعات نشان میدهد چنانچه این عملیات در منطقه ای به وسعت 100 کیلومترمربع به اجرا درآید حدود 13 کیلومترمربع آن تحت پوشش تاغ به عنوان بادشکن بوده و 87 کیلومترمربع باقیمانده را می توان به کاشت نهال پسته اختصاص داد که سود حاصل از پسته کاری پس از گذشت پنج سال حدود 100 میلیارد تومان می باشد. بدین ترتیب میتوان مشارکت مردم منطقه را نسبت به مراقبت از نوارهای بادشکن در ازای تحویل اراضی بین نوارهای تاغ جهت کاشت نهال پسته فعال نموده و ضمن تعدیل تراکم تاغ درمنطقه از مشارکت مردم برای حفظ  عرصه های منابع طبیعی سود جست.

غبار حاصل از کوره ریورب مجتمع مس سرچشمه که دارای 30% مس می باشد با تناژ 30 به کمک فیلترهای الکترواستاتیکی از گازهای خروجی کوره ها جدا می شود و بدون هیچگونه فرآوریی به سیستم برگردانده میشود. این فرایند مضرات زیر را در بر دارد:1- اتلاف مس موجود2- آلودگی محیط زیست3- تخریب آجرهای نسوز کوره ریوربمطالعات انجام شده نشان داده است که با فروشویی میکروبی تا 90% مس را میتوان در شرایط بهینه استحصال نمود.

بخش کشاورزی در ایران یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی می باشد و این در حالی است که کمبود آب اصلی ترین عامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی و غذایی می باشد. در حدود 93 درصد (80 بیلیون متر مکعب) منابع آب تجدید شونده کشور در کشاورزی فاریاب مصرف می گردد ولی تولیدات کشاورزی حاصل از آن (51 میلیون تن) تقاضای نیاز غذایی کشور را نمی نماید. نتایج تحقیقات و مطالعات مختلف بیانگر آن است که در بخش کشاورزی کشور، آب به شکلهای مختلف و به میزان زیادی تلف می شود به نحوی که بازده کل آبیاری در کشور بین 33 تا 37% تغییر می نماید. یعنی حدود 70% از منابع آب به صورت تبخیر، نفوذ عمقی، جریانات سطحی به زهکشها، و از طریق رودخانه هایی که به دریا ریخته و یا ازمرزهای کشور خارج می شوند تلف می گردد.کارایی مصرف آب کشاورزی (Water Productivity) که به شکل ساده می توان آن را مقدار تولید در واحد آب مصرفی تعریف نمود و وضعیت استفاده بهینه از آب را در تولید مشخص می نماید. در حال حاضر در کشور 0.7 کیلو گرم بر مترمکعب می باشد، و این در حالی است که برای تامین غذای جمعیت رو به رشد کشور در سال 1400 باید عدد کارایی مصرف آب به 1.6 کیلو گرم بر متر مکعب افزایش یابد.در زمینه استفاده بهینه از منابع آب و کاهش ضایعات و تلفات آن می توان به کاهش تلفات آب از طریق کاهش ضایعات محصولات کشاورزی و به دنبال آن موضوع آب مجازی(Virtual Water)  اشاره نمود. با در نظر گرفتن اینکه حداقل 15% از کل تولیدات کشاورزی کشور ضایع می گردد، مقدار ضایعات تولیدات کشاورزی بالغ بر 7.7 میلیون تن (51.3×0.15) می گردد. با لحاظ نمودن مقدار کارایی مصرف آب محصولات تولیدی (یعنی رقم 0.63 کیلوگرم بر متر مکعب)، مقدار ضایعات آب از طریق ضایعات محصول 12 بیلیون متر مکعب (bm3) محاسبه می گردد. این مقدار ضایعات آب از نظر حجم برابر 50% آب ذخیره شده در پشت 63 سد احداث شده در کشور و تقریبا 3 برابر حجم آب پشت بزرگترین سد مخزنی کشور یعنی سد کرخه می باشد.برای رفع وابستگی از واردات گندم، برنج، ذرت، شکر و روغن نباتی، بر اساس محاسبات نیاز آبی محصولات مذکور و سطح زیر کشت و عملکرد هر یک از محصولات، به کمتر از 12 میلیارد مترمکعب آب نیاز است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که خودکفایی در تولید محصولات فوق به سادگی از طریق صرفه جویی در مصرف آب ناشی از کاهش ضایعات محصولات کشاورزی امکان پذیر است.وارادات بعضی محصولات کشاورزی به کشور بدان معنا است که در واقع آب به شکل مجازی وارد کشور گردیده است. این موضوع نگرش جدیدی است که برای انتخاب آن به عنوان یک استراتژی صرفه جویی و کاهش فشار بر منابع آب کشور جای مطالعه و تحقیق زیادی دارد و می تواند به عنوان یک گزینه در بحث های کلان منابع آب کشور مطرح گردد.

ژلاتین ماده پروتئینی است که اهمیت خاصی در صنایع غذایی، دارویی، صنعتی و پزشکی دارد. به ویژه در صنایع غذایی در تهیه مارمالادها و ژله ها و شیرینی جات و بستنی ها کاربرد داشته و به آسانی در بدن جذب شده و حتی به هضم سایر مواد غذایی از طریق تشکیل امولسیون کمک می نماید.هدف از این تحقیق، استفاده بهینه از مواد اولیه سهل الوصول و ارزان یعنی مقادیر فراوان ماهیان غیر ماکول آبهای جنوب ایران و همچنین ضایعات شیلات برای استخراج ژلاتین و در نتیجه کاهش واردات آن به کشور که عمدتا از پوست خوک و ضایعات دامی تهیه می گردد، می باشد.نمونه های مورد نظر از تاسیسات شیلات بوشهر تهیه و در آزمایشگاه انستیتو علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران بررسی گردید. استخراج ژلاتین به دو روش اسیدی و قلیایی انجام شد. بدین ترتیب که پس از استخراج چربی از نمونه های خشک، جهت جداسازی املاح کلسیم از اسید کلریدریک 5 درصد استفاده شد و بعد از تنظیم pH هیدرولیز تحت فشار بخار آب صورت گرفت. سپس فیلتراسیون و تغلیظ ژلاتین تحت تاثیر حرارت و خلا انجام گردید و بعد از سرد و خشک کردن ورقه های ژلاتین آسیاب شد. در روش قلیایی بجای استفاده از اسید، نمونه ها با هیدروکسید سدیم 4% به مدت 3 هفته در دمای اتاق مجاور می شوند.مقادیر ژلاتین حاصله از هر دو روش با مقادیر ارایه شده در سایر کشورها قابل مقایسه می باشد.

در حال حاضر منابع ملی نظیر آب، انرژی، دارو، نان و سایر مواد غذایی به مقدار زیادی در کشور تلف می شوند. دولت برای مصرف تقریبا تمامی این منابع یارانه می پردازد و این امر خود باعث اتلاف بیشتر آنها و آلوده سازی بیشتر محیط زیست گردیده است. علاوه بر اتلاف این منابع ملی، مردم در فعالیتهای اجتماعی- اقتصادی وقت خود و دیگران را به میزان قابل ملاحظه ای تلف می کنند. لازم است جامعه به میزان این اتلاف واقف شده و راههای کاهش آنها را فرا گیرد. این آگاه سازی و آموزش باید در تمام مقاطع تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان و از طریق برنامه های جالب تلویزیونی انجام گردد تا به این ترتیب فرهنگ صرف جویی و کاهش اتلاف در منابع ملی (از جمله وقت) در جامعه گسترش یابد و صرفه جویی به عنوان یک ارزش، و اتلاف و اسراف به عنوان رذایل اخلاقی معرفی شوند.  پیشنهاد می نماید دولت کلیه یارانه هایی را که برای آب، انواع حاملهای انرژی، دارو و نان  می پردازد حذف و معادل آنرا بطور مساوی به مردم بپردازد. در حالی که این پرداخت ها برای خانواده های ثروتمند قسمت ناچیزی از درآمد آنها را تشکیل می دهد ولی برای خانواده های کم درآمد و مستمند این پرداخت ها می تواند رقم قابل ملاحظه ای از درآمد آنها را تشکیل دهد و رفاه آنانرا بهبود بخشد. به این ترتیب دولت عملا برای صرفه جویی و تلف نکردن منابع ملی به مردم کمک می کند و نه برای مصرف و اتلاف آنها. برای کاهش اتلاف وقت، آب، انرژی و مواد مصرفی در صنایع و سازمانهای دولتی پیشنهاد می نماید که در هر سازمان دولتی و یا واحد صنعتی مدیریتی به نام مدیریت صرفه جویی تاسیس گردد و هر ساله از افراد و یا مدیریتهایی که موفق به کاهش قابل ملاحظه اتلافات شده اند تجلیل شود. پیشهاد می نماید تعطیلات رسمی کشور به 12 روز در سال کاهش یابد.

تاثیر 19 ساله قرق و چرا روی تغییرات پوشش گیاهی در منطقه جنوب شهرستان زنجان که از سال 1364 توسط اداره کل منابع طبیعی استان تحت مدیریت قرق قرار دارد، مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، به تعداد چهار ترانسکت در داخل و چهار ترانسکت 30 متری در مجاور قرق، درجهت عمود بر شیب مستقر گردید. روش نمونه برداری تصادفی و سیستماتیک بوده و از 16 پلات یک متر مربعی استفاده شد. ترکیب گونه های گیاهی با ارزش خوشخوراکی کلاس یک در داخل قرق نسبت به مجاور قرق تفاوت قابل توجهی داشته و 280 درصد افزایش نشان می دهد. همچنین ترکیب گیاهان زیاد شونده و مهاجم در داخل قرق نسبت به منطقه چرا از کاهش قابل توجهی برخوردار بوده و میزان تولیدگیاهی قرق نسبت به مجاور آن تقریبا دو برابر شده است.

شبکه اینترنت جزایر اطلاعاتی را به همراه مردمی که در اینترانت های همکار و در عرض اینترنت جهانی در جستجوی اطلاعات آن جزایر هستند، به آسانی و به طور موثر به یکدیگر مرتبط می سازد. اشتراک اطلاعات بدون ملاحظه محل فیزیکی آنها اشکال جدید تلاش های اجتماعی و همکاری های مجازی را ارتقا داده است. یک محیط بزرگ مجازی، سازمانی است که به محل های جغرافیایی خاص و عضو بودن در یک سازمان محدود نمی گردد، بلکه بوسیله همکاری های گسترده در میان گروهی از افراد که در سایت های توزیع شده جزایر اطلاعاتی اینترنت پراکنده اند، شکل می گیرد. این افراد می توانند بخش هایی از متفقین ساخت پروژه و یا حتی افرادی باشند که به طور مستقل و خارج از هر گونه ارتباط محیطی با یکدیگر کار می نمایند.در چنین محیطی ساخت و نگاهداری محصولات اطلاعاتی پیچیده مانند تولید نرم افزار، طراحی محصولات، نگارش کتاب بوسیله دهها مولف، نگارش مقاله بوسیله چندین مولف، مبارزات تبلیغاتی، تهیه مستندات فنی و غیره می تواند با کاهش هزینه زمان و فارغ از موانع اداری، سازمانی و مکانی انجام شود. لوازمی که حداقل برای تشکیل یک محیط بزرگ مجازی نیاز هستند، یک هدف و فضای اطلاعاتی مشترک، ابزار همکاری و مردمی که می خواهند کار را به اشتراک بگذارند، می باشند. شبکه اینترنت یک حداقلی را برای تاسیس چنین محیطی فراهم می سازد. این حداقل، مکانیزم هایی برای خواندن از فضای اطلاعاتی مشترک و پشتیبانی همکاری از طریق پست الکترونیکی است. بنابراین شبکه اینترنت شالوده مورد نیاز را برای یک محیط بزرگ مجازی دارد. هدف این مقاله مشخص کردن جنبه هایی از کار است که برای بهبود و توصیه راه های خاص تحقق یک محیط بزرگ همکاری مجازی لازم است در این شبکه منظور شود تا هزینه های ساخت پروژه های گروهی کاهش یابد و موانع اداری، سازمانی و جغرافیایی مانع تحقق آن نشود.

پلیمرهای فرا جاذب آب (Water Superabsorbent) می توانند مقادیر زیادی آب یا محلول آبی را جذب نموده و متورم شوند. این مخازن ذخیره ای کوچک وقتی که در داخل خاک قرار می گیرند، آب حاصل از آبیاری و بارندگی را به خود جذب نموده و از فرونشت آن جلوگیری می نماید. پس از عمل جذب و در اثر خشک شدن محیط آب داخل پلیمر به تدریج تخلیه می گردد و بدین ترتیب خاک به مدت طولانی و بدون نیاز به آبیاری مجدد مرطوب می ماند. بررسی خواص پلیمرهای فراجاذب آب در شرایط مشابه درون خاک مطمئن ترین روش برای درک و پیش بینی رفتار آنها در سیستمهای واقعی آب، خاک و گیاه می باشد. یکی از این پلیمرهای فرا جاذب آب ماده مصنوعی PR3005A (بلور آب) می باشد که می توان از آن به منظور بهبود شرایط فیزیکی خاک استفاده نمود. در مرحله اول این تحقیق ابتدا منحنی رطوبتی پلیمر و همچنین میزان تورم آن در مجاورت آب آبیاری و عصاره اشباع خاکهای مورد نظر بدست آمد. در بخش دوم پارامترهای ظرفیت نگهداری آب در خاک، تخلخل و ضریب آبگذری در دو نوع خاک با بافتهای لوم و لوم شنی مورد مطالعه قرار گرفت و در مرحله پایانی تغییرات رطوبت خاک با زمان و تاثیر پلیمر فرا جاذب آب بر روی خاکهای مورد آزمون ارزیابی گردید.نتایج نشان داد که ماده موردنظر در این تحقیق می تواند میزان نگهداری رطوبت در خاکهای سبک را افزایش داده و همچنین مشکل نفوذ پذیری خاکهای سنگین را مرتفع نماید و به طور کلی با بهبود شرایط فیزیکی خاک مانع از تنشهای رطوبتی و نهایتا باعث موفقیت برنامه های آبیاری در مناطق خشک و نیمه خشک گردد. از سوی دیگر، قیمت بالای این مواد مصرف انها را در کشت گیاهان زراعی از نظر اقتصادی غیر قابل توجیه نموده و تنها می تواند برای مصرف در کنار درختان در مناطق کم آب که آبیاری آنها هزینه سنگینی را در بر دارد و یا همراه با گیاهان گرانقیمت گلخانه ای مورد توصیه قرار گیرد.

ژلاتین ماده پروتئینی است که اهمیت خاصی در صنایع غذایی، دارویی، صنعتی و پزشکی دارد. به ویژه در صنایع غذایی در تهیه مارمالادها، ژله ها، شیرینی جات و بستنی کاربرد داشته و به آسانی در بدن جذب شده و حتی به هضم سایر مواد غذایی از طریق تشکیل امولسیون کمک می نماید. هدف از این تحقیق، استفاده بهینه از مواد اولیه سهل الوصول و ارزان یعنی مقادیر فراوان ضایعات شیلات و بهینه سازی شرایط برای استخراج ژلاتین و در نتیجه کاهش واردات آن به کشور که عمدتا از پوست خوک و ضایعات دامی تهیه می گردد، می باشد. این طرح در دو مرحله صورت پذیرفت: در مرحله اول اثر شرایط pH (در دو شرایط قلیایی و اسیدی) و نوع ماده اولیه (سه ماده اولیه: کفشک ماهی، کوسه ماهی و ضایعات فیله) بر روی برخی از مهمترین خواص کمی و کیفی ژلاتین (راندمان، درجه خلوص، رنگ و رایحه) مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله دوم طرح نیز اثر دما (در سه سطح 70 ، 75 و 80 درجه سانتیگراد و pH (در دو سطح 6.5 و 6) بر روی میزان راندمان ژلاتین ارزیابی گردید. لازم به ذکر است کلیه مواد اولیه از تاسیسات شیلات بوشهر تهیه گردید. نتایج مرحله اول نشان داد که در صورت استفاده از شرایط قلیایی و ضایعات فیله، مقدار ژلاتین حاصل حداکثر خواهد بود. با توجه به نتایج مرحله دوم طرح و با دمای 70 درجه سانتیگراد و pH برابر با 6.5، راندمان ژلاتین حاصل حداکثر و با بهترین کیفیت بدست خواهد آمد.

رشد فزاینده آلاینده های زیست محیطی در اثر مصرف بی رویه انرژی و منابع طبیعی سبب بروز پیامدهای ناگوار گشته است. آلودگی هوا، منابع آب، خطر انقراض بسیاری از گونه های حیات وحش، بر هم خوردن توازن زندگی موجودات زنده، تهدید سلامتی انسان و بروز بسیاری از بیماریهای خطرناک، سبب شده است که کنترل مصرف انرژی و بهبود وضعیت محیط زیست آلوده، به عنوان چالشهای حایز اهمیتی در پیش روی محققین قرار گیرد. در همین راستا، زیست درمانی خاک یا آب آلوده در سالهای اخیر به عنوان روش موثر برای پاکسازی مناطق آلوده، به خصوص مناطق آلوده به آلاینده های نفتی شناخته شده است. با به کار گیری این فرایند، می توان آبهای زیرزمینی و خاک آلوده را به طور موثری بازیافت نمود و به محیط زیست باز گرداند. در این پژوهش، اراضی پالایشگاه شیراز به عنوان مطالعه موضوعی مورد بررسی قرار گرفته است. در ابتدا با انجام آزمایش TOC از نمونه های آبهای زیرزمینی، میزان آلودگی نقاط مختلف این اراضی تعیین شد و آزمایش GC/MS نیز برای شناسایی نوع آلاینده ها انجام گرفت. به منظور بررسی امکان پذیری فرایند زیست درمانی انتخاب شده، تاثیر عوامل مختلف بر این فرایند با استفاده از روش تاگوچی مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت، با حصول به مقادیر بهینه پارامترها در مقیاس نیمه صنعتی، عملیات پاکسازی انجام پذیرفت.

 نان و محصولات آردی مهمترین منبع غذایی مردم ایران است. در چند ساله اخیر، مصرف نان به دلایل متعدد منجمله بالا رفتن هزینه سایر مواد غذایی افزایش قابل ملاحظه ای یافته است. بدیهی است با توجه به محدودیت منابع و عدم امکان تامین مواد غذایی می باید جهت رفع نیازهای تغذیه ای مردم بویژه اقشار کم درآمد از ساده ترین روش جهت تامین مواد غذایی مورد نیاز آنها استفاده گردد. یکی از این راهها تهیه نانهای مخصوص و غنی شده با پروتئین، املاح و ویتامین ها می باشد. این پژوهش نیز در همین راستا انجام پذیرفت. در این تحقیق پس ازتهیه کنسانتره پروتئینی آب پنیر تخمیری یا(Fermented whey protein Concentrate) FWPC  از آب پنیر تازه شیرین، مقادیر مختلفی از آن در فرمولاسیون نان مربوط به نانوایی مجتمع رامین (ملاثانی) خوزستان به کار برده شد و تاثیر کنسانتره پروتئینی آب پنیر افزوده شده بر خصوصیات حسی یا ارگانولپتیکی این محصولات شامل خواص طعم، بافت، رنگ و رایحه توسط 5 فرد پانلیست مورد ارزیابی قرار گرفت. در این مطالعه، FWPC در فرمولاسیون نان در پنج سطح صفر (نمونه شاهد)، 25، 50، 75، و 100 درصد بطور وزنی/ وزنی جایگزین آب مورد استفاده جهت تولید خمیر گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش میزان استفاده از کنسانتره پروتئینی آب پنیر تخمیری در فرمولاسیون نان لواش، تمامی خواص ارگانولپتیکی مورد آزمایش شامل طعم، بافت، رنگ، و رایحه محصول بطور قابل توجهی بهبود می یابد. این تغییرات بویژه در رنگ و بافت محصول قابل توجه بود بطوری که با افزایش درصد جایگزینی FWPC، رنگ مغز نمونه های نان لواش تولید شده سفیدتر و رنگ پوسته نیز طلایی تر می گردید. همچنین، با افزایش درصد بکارگیری FWPC بجای آب مورد استفاده در هنگام تهیه خمیر تا یک حد معین خاصیت جوندگی نان بطور قابل توجهی بهبود می یافت. در هر حال، پس از امتیازدهی به تیمارهای مختلف، بکارگیری سطح 75 درصد به عنوان بهترین سطح جایگزینی مشخص گردید.

میوه ها و سبزیها از جمله مهمترین محصولات باغی هستند که نقش مهمی در تامین نیاز غذایی و سلامت انسان بازی میکنند. این گروه از محصولات کشاورزی بدلیل داشتن رطوبت زیاد فسادپذیر هستند و در دوره پس از برداشت بخش عمده ای از آنها (بین 5 تا 50 درصد) از بین میروند. میزان این ضایعات حتی در برخی موارد تا 80 درصد نیز میرسد. در این میان تره بار بالاترین درصد ضایعات را به خود اختصاص داده اند. کاهش و به حداقل رساندن چنین ضایعاتی به عنوان «برداشت مخفی» میتواند یکی از راههای موثر در تامین غذا برای جامعه به حساب آید. در کشورهایی که سیستم کشاورزی پیشرفته ای دارند، پیشرفتهای قابل توجهی در زمینه تکنولوژی پس از برداشت صورت گرفته است. چنین عملیاتی نه تنها ضایعات این گروه از محصولات را به حداقل میرساند بلکه کیفیت آنها را نیز در طی حمل و نقل، جابجایی، انبارداری و توزیع حفظ خواهد کرد. بخش عمده ای از این ضایعات را میتوان با اجرای عملیات صحیح در دوره قبل از برداشت (در باغ یا مزرعه) حذف نمود. مدیریت تغذیه، آفات و بیماریهای گیاهی در دوره قبل از برداشت، تکنولوژی صحیح برداشت، تیمارهای غیر شیمیایی و استفاده از ترکیبات طبیعی برای کنترل ضایعات، عملیات پیش سرمادهی، سیستم های بسته بندی جدید، انبارداری صحیح (شامل کلیه عملیات در طی انبارداری) و بالاخره حمل و نقل صحیح از مهمترین راهکارهای موجود هستند که تا حد قابل توجهی میزان این ضایعات را به حداقل میرسانند. بنابراین کاهش ضایعات این گروه از محصولات کشاورزی نیازمند اصلاح ساختار تولید این محصولات از باغ و مزرعه تا انبار و سپس حمل و نقل و بازاررسانی و در نهایت مصرف کننده خواهد بود. بالا بردن دانش فنی تولید کنندگان، انبارداران، مسئولین میادین میوه و تره بار، خرده فروشیها و در نهایت مصرف کنندگان گامی موثر در این راستا می باشد. در این مقاله راهکارهای کلیدی در هر مورد ارایه خواهد شد.

اطلاعات موجود مبتنی بر دانش امروزی، قدمت نان را تا 6000 سال قبل تایید نموده و در بررسیهای باستان شناسی دلایل غیر قابل تردیدی در این زمینه بدست آمده است. نان یکی از ارزانترین و مهمترین مواد غذایی مورد استفاده انسان می باشد، گرچه با ارتقای سطح زندگی در کشورهای پیشرفته از میزان مصرف نان کاسته شده است، لیکن نان هنوز هم بخش عمده ای از انرژی روزانه مردم کشورهای مختلف و بویژه اقشار کم درآمد جامعه را تامین می کند.ترکیب آرد و کیفیت نان همواره تحت تاثیر عوامل مختلف محیطی، توارثی و نوع فرآیندهای عمل آوری می باشند. از مهمترین فاکتورهای موثر بر ترکیب و ویژگیهای آرد و متعاقبا کیفیت نان حاصل، درجه استحصال آرد می باشد. در این مقاله ابتدا به تعریف واژه درجه استحصال آرد و روشهای محاسبه و تعیین آن پرداخته و سپس تاثیر درجه استحصال آرد بر ترکیب و ویژگیهای آرد (خاکستر، رنگ، رطوبت، پروتئین، فیبر خام، چربی، گلوتن مرطوب، عدد رسوبی، عدد فالینگ و اندازه ذرات آرد)، خواص رئولوژی خمیر وخواص کیفی نان مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.

جوانه زنی قبل از برداشت در گندم نان سبب ایجاد ضایعات در تولید گندم در استان های شمالی ایران می شود. در این مناطق به دلیل بارندگی و رطوبت بالا در زمان برداشت جوانه زنی دانه گندم بر روی گیاه مادری رخ می دهد که این امر سبب کاهش عملکرد و کیفیت بذر می گردد و از این بابت کشاورزان متحمل خسارات فراوانی می شوند. شناسایی و معرفی ارقام متحمل به جوانه زنی قبل از برداشت به عنوان یکی از راهکارهای مناسب جهت کاهش ضایعات در تولید گندم نان می باشد. در این راستا معرفی روش یا روش های غربال آزمایشگاهی مناسب و با دقت بالا می تواند به پژوهشگران در ارزیابی ژنوتیپ های موجود در ذخایر بانک ژن کمک شایانی نماید. این تحقیق به منظور ارزیابی دو روش غربال در بررسی مقاومت به جوانه زنی قبل از برداشت در ارقام گندم نان ایرانی انجام گردید. بدین منظور تعداد 30 رقم گندم نان شامل 27 رقم تجاری به همراه 3 رقم گندم شاهد استرالیایی و کانادایی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران در سال 1380 کشت گردید. صفات تاریخ خوشه دهی، تاریخ گلدهی و مرحله رشدی زادکس 92 در مزرعه یادداشت برداری شد. تعداد 50 خوشه در مرحله رشدی زادکس 92 برداشت و رطوبت بذر بلافاصله پس از برداشت اندازه گیری شد. ارزیابی جوانه زنی روی خوشه توسط دو روش غربال شامل نمره جوانه زنی و شاخص جوانه زنی تحت شرایط آزمایشگاهی انجام شد. در هر دو روش غربال بیشتر ارقام ایرانی نسبت به جوانه زنی روی خوشه مقاومت پایینی نشان دادند. نتایج این تحقیق نشان داد که همبستگی بالایی بین دو روش فوق وجود دارد اما در غربال کردن تعداد زیادی ژنوتیپ روش نمره جوانه زنی می تواند به عنوان یک روش غربال سریع و اولیه مورد استفاده قرار گیرد.

بیش از سه دهه است که کشورهای عمده مصرف کننده حاملهای انرژی، بصورت کاملا جدی و برنامه ریزی شده، فعالیتهای مربوط به کاهش تلفات ناشی از مصرف حاملهای انرژی و سیاستهای بهینه سازی مصرف سوخت را دنبال کرده اند که از این رهگذر، نه تنها در هزینه های مربوط به مصارف انرژی، به صرفه جویی های قابل ملاحظه ای دست یافته اند، بلکه از توسعه فزاینده روند تخریب محیط زیست نیز به نحو موثری جلوگیری کرده اند. ارتقا سطح تکنولوژی ساخت و تولید، افزایش درآمدهای دولت از ناحیه مالیاتهای کنترل کننده مصرف سوخت و نظایر آن، از دیگر ثمرات اجرای سیاستهای مصرف انرژی بوده است.در کشورمان نیز این مهم از دهه 1370، مورد توجه جدی کارگزاران نظام و برنامه ریزان اقتصادی کشور قرار گرفته است. تاسیس سازمان بهینه سازی مصرف سوخت کشور در سال 1379، نقطه عطفی در گسترش و تعمیق این حرکت، در فرایند توسعه اقتصادی کشور می باشد. برنامه ها و سیاستهای این سازمان در امور بهینه سازی انرژی و جلوگیری از تلفات مصرف سوخت، در سه گام تعیین استانداردها، تشویق و تنبیه، نظارت مستمر بر رعایت استانداردها و در چهاربخش ساختمان و مسکن، حمل و نقل، صنعت و پروژه های CNG دنبال می شود. در این مقاله به اهم برنامه های اجرا شده و در دست اجراء سازمان، پرداخته می شود.

بازده آبیاری پروژه های آبیاری عبارت است از نسبت آب ذخیره شده در ناحیه ریشه در مزرعه به آب تامین شده از منبع اصلی آبیاری که در ایران مقدار آن بسیار کم گزارش شده است. یکی از علت ها برای حصول مقادیر کم، روش نه چندان درستی است که در اندازه گیری بازده کاربرد آبیاری مزرعه به کار گرفته شده است. با اصلاح روش تعیین بازده کاربرد آبیاری مقادیر قابل قبولی در حد حتی بیش از 70 درصد حاصل می گردد. همچنین طراحی و مدیریت نادرست آبیاری سطحی منجر به بازده پایین در مزرعه گردیده که با اصلاح آنها بازده قابل قبولی حتی بیش از 70 درصد در مزرعه بدست می آید. بازده پروژه های بزرگ دز و یا درودزن در حد پایینی گزارش شده است ولی با توجه به مقادیر حجم آب آبیاری، بارندگی و حجم آب زهکشی در شبکه آبیاری و زهکشی مقادیر بازده پروژه ها بیش از 50 درصد تخمین زده می شود. با توجه به نگرش مجدد به بازده های کاربرد آب در مزرعه به نظر می رسد که در شرایطی که طراحی و مدیریت درستی برای آبیاری سطحی در مزرعه به کاربرده شود می توان از بازده 70 درصد برای تخمین نیاز آبیاری مزرعه استفاده کرد که می تواند با بازده آبیاری بارانی رقابت نماید. با در نظر گرفتن مدیریت «کم آبیاری» مزرعه حتی می توان بازدهی بیش از 70 درصد را نیز برای تخمین نیاز آب آبیاری مزرعه به کار برد. با روش هایی از قبیل تحویل حجمی آب آبیاری به مزرعه آبیاری شبانه با طولانی کردن جویچه های آبیاری، اعمال کم آبیاری در برنامه ریزی پروژه های آبیاری و استفاده از روش های آبیاری تحت فشار متناسب با نوع گیاه، آب و هوا، خاک و سطح آگاهی زارعین می توان از تلفات آب جلوگیری نمود. این روش ها فقط به عنوان نمونه ذکر شده است.

استان زنجان در شمال غربی ایران واقع شده و متوسط بارندگی سالانه آن حدود 360 میلیمتر و دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است. سالانه در حدود 2060 میلیون مترمکعب روانابهای سطحی در ماههای سرد سال جریان می یابد که استفاده از آن برای کشاورزی ممکن نیست. لذا با توجه به وجود این پتانسیل در سطح استان به تعداد 30 دستگاه سدخاکی احداث گردید. هدف از این مقاله ارزیابی عملکرد سدهای خاکی احداثی در سطح استان زنجان جهت جلوگیری از اتلاف و بهینه سازی و ارتقای بهره وری از منابع آب سطحی برای گسترش فعالیتهای کشاورزی می باشد.برای انجام این تحقیق ابتدا اقدام به جمع آوری تمام اطلاعات مربوط به مطالعه، طراحی و اجرا سدهای خاکی در غالب فرمهای طراحی شده برای این منظور گردید. سپس عملکرد این سازه ها با توجه به اهداف در نظر گرفته شده برای احداث آنها، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان می دهد که احداث این سدها توانسته در حدود 45.33 میلیون مترمکعب آب مهار نماید. کنترل و بهره برداری از این حجم آب از نظر اقتصادی در حدود 15 میلیارد ریال درآمد داشته و از اتلاف منابع آب سطحی جلو گیری نموده است. همچنین با توجه به پتانسیل موجود در منطقه، این سدها تا 165 عدد قابل توسعه میباشد. لذا با توجه به شرایط اقلیمی و وجود شرایط طبیعی مناسب در استان زنجان، احداث سدهای خاکی یکی از روشها و سازه های مناسب برای مهار و ذخیره سازی منابع آب سطحی و بهینه سازی بهره برداری از آنها برای تامین نیازها آبی برای توسعه و گسترش فعالیتهای کشاورزی در جهت تامین نیازهای غذایی جامعه در حال رشد انسانی می باشد.

تدوین برنامه بلندمدت بهینه سازی بخش عرضه انرژی، تاثیر مثبتی بر اقتصاد کشور و ارتقای نقش ایران در بازارهای جهانی انرژی دارد. از جمله نتایج حاصل از برنامه بهینه سازی بخش عرضه انرژی، بهبود راندمان و کاهش تولید آلاینده های  زیست محیطی ناشی از تولید انرژی است. راهکارهای بهینه سازی متعددی در بخش عرضه انرژی مطرح است که از جمله آنها میتوان به تولید همزمان برق و حرارت، سرمایش هوای ورودی به توربینهای گازی، استفاده از توربینهای انبساطی و تعیین ترکیب بهینه در عرضه حاملهای انرژی اشاره نمود. در مطالعه حاضر، برنامه بلندمدت استفاده از واحدهای تولید همزمان برق و حرارت در کشور،که بر اساس حداقل سازی مجموع هزینه های اقتصادی سیستم عرضه انرژی کشور تهیه شده است، از نظر میگذرد. در محاسبه هزینه های اقتصادی سیستم عرضه  انرژی، مولفه های سرمایه گذاری، هزینه های بهره برداری و هزینه های سوخت لحاظ شده است.

این مطالعه به منظور بررسی میزان ضایعات آرد و نان ها در نانوایی ها و در حین مصرف و ارتباط آن با کیفیت ماده اولیه، نوع نان، نحوه تولید، پخت و مصرف در سه استان تهران بدلیل تنوع نان ها، خوزستان بدلیل حداکثر تولید نان بصورت تافتون و در استان گلستان بیشتر بصورت بربری انجام گردید. این بررسی ها از آذرماه 1380 طبق پرسشنامه های مختلف (پرسشنامه مربوط به خانوار مصرف کننده، پرسشنامه عمومی مصرف کننده، پرسشنامه اختصاصی مصرف کننده) با 286 سوال به اجرا در آمد. در عمل هم برای یادداشت برداری و آمارگیری از ضایعات نان ها اول هر ماه با تحویل پلاستیک های رنگی به منازل، نان خشک های هر ماه به تفکیک، لواش، بربری، سنگک، تافتون و حجیم جمع آوری و آخر همان ماه با مراجعه مجدد به منازل نان خشک ها با ترازوی سیار توزین، پرسشنامه ها تکمیل و اول ماه بعد همین عملیات در منازل و مناطق دیگر از شهرها تکرار می شد. از سوالات مهم پرسشنامه شامل: تعداد خانوار، درآمد، درصد مصرف و خرید نوع نان، مصرف روزانه، تعداد نان خریداری شده در روز و در هر وعده، نحوه نگهداری، نان مورد علاقه، برشتگه یا خمیری، ایراد نان ها، ضایعات هر نان به تفکیک در ماه، علت ضایعات، نحوه پیشگیری از ضایعات، ضایعات در نانوایی ها، ضایعات آرد در نانوائی ها، و ... مورد بررسی و یادداشت برداری قرارگرفت. در این طرح سعی شده با در نظر گرفتن کلیه جوانب، ضایعات نان که تاکنون درحد حدس و گمان بود به یک نتیجه دقیق و قابل قبولی دسترسی پیدا کرد.

نان یک کالای ضروری در سبد مصرفی خانوارهای ایرانی محسوب می گردد، بطوریکه کشش درآمدی آن در سال 79 برای جامعه شهری 0.15 و در جامعه روستایی 0.5 بوده است. همچنین با مصرف نان سالانه بیش از 50 درصد انرژی و پروتئین دریافتی خانوارهای کم درآمد تامین شده است. بطوریکه در سال 79 هر فرد کم درآمد شهری 60 درصد انرژی و 67 درصد پروتئین دریافتی خود را و هر فرد کم درآمد روستایی 66 درصد انرژی و 72 درصد پروتئین دریافتی خود را از محل مصرف نان تامین نموده است. بر این اساس مصرف نان نقش ویژه ای در تامین امنیت غذایی خانوارهای شهری و روستایی ایفاء می کند. از سوی دیگر بخش قابل توجهی از گندم، آرد و نان خریداری شده خانوارها بدون ایفای نقش در تامین امنیت غذایی از چرخه مصرف بصورت ضایعات تولید گندم، آرد و نان خارج می شود. همچنین بخش دیگری از گندم و آرد بدلیل قیمت ارزانتر آن در مقایسه با کشورهای همجوار بصورت قاچاق از کشور خارج می گردد. برآوردهای متفاوتی از میزان ضایعات و قاچاق گندم، آرد و نان صورت گرفته و برخی آن را حدود 30 درصد بیان می کنند. به این ترتیب اهمیت بررسی این موضوع روشن است. این مقاله می کوشد به کمک شاخصهایی مانند نسبت انرژی حاصل از ضایعات و قاچاق گندم، آرد و نان به انرژی دریافتی خانوار، نقش ضایعات و قاچاق این کالا را در امنیت غذایی خانوارها ارزیابی کند.

رشد فزاینده جمعیت جهان، مشکلات عمده ای را در ارتباط با پاکیزه نگاه داشتن زمین ایجاد کرده است. نگرانی درباره تامین بهداشت و رفع آلودگی های ناشی از صنعت که سرنوشت و حیات زمین را به مخاطره خواهند افکند برنامه ریزیهای جدی را برای تغییر و بهبود شرایط زندگی طلب می کند.در سالهای اخیر با پیدایش بیماریهایی مانند ایدز و انواع هپاتیت ها و همچنین بازگشت بیماریهای عفونی فراموش شده ای مانند سل و تداخل آن با ویروس ایدز، اهمیت مصرف محصولات بهداشتی بیش از بیش مشخص شده است. به طوری که تحولات عمده ای در نحوه تولید و مصرف فرآورده های شوینده بهداشتی پدید آمده است.گسترش بیش از حد صنایع صابون و شوینده ها در جهان علیرغم دارا بودن جنبه های مثبت فراوان آلودگی های نوینی را به محیط زیست وارد کرد و توجه مسوولان محیط زیست کشورها را به خود جلب نمود.ورود شوینده ها به فاضلاب به لحاظ بروز مسایل و عوارض متعدد چون پدیده مغذی شدن و تجزیه ناپذیری گروه سخت شوینده ها و ایجاد کف و ... سبب آلودگی منابع آبی و محیط زیست می شود.در این مقاله ترکیب شیمیایی شوینده ها، مشکلات زیست محیطی ناشی از شوینده ها و تاثیرات فسفات در محیط زیست و راهکارهای مقابله با این مشکلات نظیر انتخاب مواد اولیه مناسب، تهیه محصولاتی با کارایی بیشتر، کاهش مواد پرکننده، تجزیه پذیری شوینده ها و تولید محصولات شوینده کنسانتره بررسی و پیشنهادهایی به منظور کاهش اثرات مخرب شوینده ها در محیط زیست ارایه شده است.

تولید محصول با کیفیت بالا و عاری از عیب از جمله اهداف استراتژیک محسوب می شود که هر سازمانی را در دستیابی به سهم مناسب از بازار رقابت جهانی یاری می نماید. این در حالی است که کاهش و حذف ضایعات نقش مهمی را در رسیدن به هدف مزبور عهده دار است. در این مقاله مدلی تحت عنوان «سیستم چرخه های تحقیق، روش و اجرا (IMI)» معرفی می شود که حاصل تجارب و موفقیتهای صنایع تولیدی ژاپن در زمینه بهبود مستمر مدیریت ضایعات می باشد. این مدل شامل سه چرخه مرتبط بهم است و هرکدام دربرگیرنده اجزای مربوط به خود می باشند. جمع بندی مطالب حاکی از آنست که استفاده موفقیت آمیز الگوی ژاپنی نیازمند ادغام سیستماتیک مجموعه ای از تکنیک های کیفیت می باشد. به بیان بهتر، این امکان وجود دارد که استفاده گزینه ای و منحصر بفرد تکنیکها منجر به برخی نتایج مطلوب گردد، ولی در نهایت موجب جلوگیری از بروز خطا و عدم ایجاد ضایعات نمی گردد. همچنین، از مزیتهای مدل IMI می توان به ویژگی بهبود مستمر اشاره نمود که یکی از چرخه های سه گانه آنرا نیز تشکیل می دهد. چون چرخه های کیفیت (QCs) یکی از مباحث مهم در مدیریت کیفیت فراگیر (TQM) بوده و از جمله مدلهای مشارکتی می باشند که بهره گیری از کارکنان را در راستای تسریع تحقق اهداف سازمانی موجب می گردند، چگونگی تلفیق آنها با مدل IMI نیز معرفی شده است. به بیان بهتر، پیشنهاد نهایی این مقاله تلفیق مدیریت ضایعات با مدیریت کیفیت فراگیر را در قالب یک مدل جدید مشخص می نماید.

بخش مهمی از ضایعات نان در مراحل حمل و نقل، نگهداری و در موقع مصرف سر سفره و میز و یا رستورانها به دلایل مختلف تلف می شود. از بیانات مسوولین، دستاندرکاران و گزارشهای روزنامه ای چنین بر می آید که حدود 30 تا 35 درصد از نان تولیدی برای مصرف انسان، بصورتهای مختلف تلف شده و یا از چرخه مصرف صحیح خود خارج می شود. اگر چه این آمار را می توان به برخی از شهرها نسبت داد و اگر دقیق بررسی شود احتمال ضایعات بیش از این حد در نقاطی خاص از کشور وجود دارد ولی نسبت دادن آن به کل کشور نمی تواند صحیح باشد. اطلاعات مستند و دقیق وجود ندارد که بتوان بر اساس آن آمار دقیقی ارایه کرد ولی آنچه می توان با اطمینان مطرح کرد آنکه مقدار دورریز نان در نقاط شهری و روستایی، رستورانها و سلف سرویسها، خانواده های با درآمدهای متفاوت و در نقاط مختلف با فرهنگها و غذاهای مصرفی متفاوت یکی نیست. به عبارت دیگر معدل مقدار تلفات نان در کل کشور نمی تواند 30 تا 35 درصد باشد. اما به این نکته باید توجه کرد که اگر دورریز نان کشور از 20 درصد هم بیشتر نباشد تلفات زیادی است و این ضایعات از نظر اقتصادی میلیاردها تومان به جامعه ضرر می زند. علاوه بر آن می تواند اثر نامطلوب بر سلامت انسانها نیز داشته باشد (به علت کپک زدگی نان، دورریز و مصرف آن توسط دام و راه یافتن توکسینهای تولید شده توسط قارچها در نان و از طریق محصولاتی چون شیر به انسان).

در سالهای اخیر به دلایل متعدد از جمله کیفیت نامناسب نانهای سنتی و قیمت پایین نان، کشور ما با انبوهی از ضایعات نان مواجه است، بطوری که گاهی تا 30% نان تبدیل به ضایعات می شود و با توجه به حجم بسیار بالای مصرف نان در کشور، این رقم بسیار قابل توجه می باشد. بر اساس گزارش ایرنا، شهروندان ایرانی سالانه 300 میلیون دلار نان ضایع می کنند. با توجه به کپک زدگی بخش قابل توجهی از ضایعان نان، احتمال وجود مایکوتوکسین ها در آنها بسیار زیاد می باشد. مایکوتوکسین ها سموم قارچی هستند که در حیوانات و انسان خاصیت جهش زایی و سرطان زایی دارند. در بین مایکوتوکسین ها 14 نوع سرطان زا وجود دارد و آفلاتوکسین ها قوی ترین و خطرناک ترین آنها هستند. وجود آفلاتوکسین ها در غذای دام علاوه بر اینکه برای آنها بیماری زا است، وارد شیر آنها شده و از طریق مصرف شیر و دیگر فراورده های لبنی وارد بدن انسان می شوند. این فرآورده های غذایی برای انسان مضر و بسیار خطرناک می باشند. از طرفی با توجه به آلوده بودن درصد زیادی از شیرهای تولیدی کشور ما به آفلاتوکسین ها، امکان عرضه شیر و فرآورده های لبنی در بازارهای بین المللی وجود ندارد. استانداردهای موجود در بسیاری از کشورها، حداکثر مقدار مجاز آفلاتوکسین ها را در غذای دام و طیور، 20 میکروگرم در کیلوگرم (ppb) تعیین نموده اند و البته حداکثر مقدار مجاز آن در شیر، 0.5 میکروگرم در کیلوگرم (ppb) می باشد. با توجه به تحقیقات انجام شده در کشور ما مشخص گردیده است که میزان آفلاتوکسین در شیر و فرآورده های لبنی بیش از حد مجاز می باشد. لذا با توجه به اینکه بخش اعظم ضایعات نان، کپک زده بوده و مصرف آنها در تغذیه دام غیر مجاز است؛ در شرایط موجود معدوم نمودن ضایعات نان به دلیل هزینه های مربوط به آسیب های انسانی و خسارات مادی فراوانی که انواع سرطانهای ناشی از مایکوتوکسین ها در پی دارد، مقرون به صرفه تر است. اما از طرفی با توجه به حجم بسیار بالای این ضایعات اگر به طریقی مایکوتوکسین های آن حذف و یا به حد مجاز تقلیل یابند می توان از آن در تغذیه دام استفاده نمود. لذا انجام تحقیق جهت تعیین میزان واقعی آفلاتوکسین ها در ضایعات نان و انتخاب مناسب ترین روش حذف یا کاهش مایکوتوکسین ها از ضایعات نان و طراحی کارخانه عمل آوری نانهای خشک ضایعاتی، امری ضروری بوده و در صورت تحقق آنها می توان سالانه از مصرف توام با مخاطره و همراه با خسارات انسانی و مادی فراوان انواع سرطان و نیز هدر رفتن چند صد میلیون دلار ضایعات نان جلوگیری کرد.

ذخایر انرژی فسیلی جهان، با روند فزاینده مصرف کنونی، تا چندین سال دیگر به اتمام خواهد رسید و هر کشوری که به فکر تامین منابع انرژی خود نباشد، با مشکلات فراوان روبرو خواهد شد. اما منابع گیاهی و سلولزی موجود در دنیا، جایگزینی تجدید شونده، برای منابع نفتی می باشند (2).فراوانترین ماده آلی بر روی کره زمین سلولز و پلی ساکاریدهای مشابه آن می باشند که در ساختار گیاهان به کار رفته اند (5). سلولز از واحدهای ساختمانی به نام گلوکز تشکیل شده است که یک قند ساده و قابل استفاده برای بیشتر موجودات زنده است، اما تجزیه سلولز و تبدیل آن به گلوکز تنها توسط میکروارگانیسمهایی که دارای آنزیم سلولاز (Cellulase) می باشند انجام پذیر است (9). اگر با فرایندی مناسب و اقتصادی سلولز گیاهان به قندهای ساده و قابل تخمیر تبدیل شود، تحولی شگرف در صنایع غذایی و همچنین تولید سوختهای طبیعی روی خواهد داد (1، 2، 5، 6، 10).پس از تولید گلوکز می توان با استفاده از میکروبهای دیگری و با استفاده از عمل تخمیر از قندهای موجود، اتانول تولید کرد که جانشینی مناسب برای سوختهای فسیلی می باشد (2، 4، 10).هم اکنون پژوهشگران زیادی بر روی جنبه های سلولی و مولکولی تولید مقرون به صرفه آنزیم سلولاز کار می کنند و در این زمینه به توفیقاتی نیز رسیده اند. اما کماکان تولید و پرورش میکروارگانیسمهایی که با سرعت بیشتر و هزینه کمتری قادر به تولید آنزیم فوق باشند مدنظر بسیاری از محققین است (1، 2، 3، 4).در کشور ایران نیز از ضایعات گیاهی و کشاورزی سلولزی استفاده مطلوبی نمی شود و در صورت استفاده مناسب از این منابع مقادیر بسیار زیادی سوختهای طبیعی و قندهای ساده قابل تولید می باشد.

تامین نان مورد نیاز جمعیت متجاوز از شصت میلیون نفری کشور حجم وسیعی از فعالیت بخشهای کشاورزی، صنعت، حمل و نقل، ذخیره سازی و توزیع را در بر میگیرد که بر مبنای حداقل قیمتهای بین المللی معادل شش میلیارد دلار ارزش دارد. مطالعات بررسی الگوی مصرف مواد غذایی در استانهای مختلف کشور نشان می دهد که عمده ترین گروه غذایی در تامین انرژی و پروتئین دریافتی روزانه نان می باشد که 40 درصد انرژی دریافتی روزانه را تامین می کند، در خانواده های کم درآمد و پر جمعیت که قدرت خرید کم است و در نتیجه تنوع و مقدار مواد غذایی مصرفی کافی نیست نان قوت اصلی می باشد. طی بررسی انجام شده در مورد میزان ضایعات نان در خانواده ها نانواییهای شهر تهران بالاترین درصد مصرف مربوط به نان لواش 39.1% بوده و نان سنگک و بربری درصد کمتری را به ترتیب 10.7% و 13.8% نشان داده اند و سهولت نگهداری بیشترین علت استفاده از این نوع نان است. در حالی که درصد ضایعات آن پس از نان تافتون بالاترین رقم یعنی 35% می باشد. در بین انواع نان، نان سنگک کمترین میزان ضایعات 28% و نان تافتون 37% و نان لواش 35% بالاترین درصد ضایعات را داشته اند. خمیر بودن دور نانها و پایین بودن کیفیت از علل ضایعات توسط مصرف کننده بیان شده است، بنابراین باید با بکارگیری روشهای نوین، تکنولوژیکی تولید و مصرف نان را تغییر داده و از صورت فعلی خارج و روند کاملتری را جایگزین نمود.

آمار و ارقام و مطالب منتشره در جراید و رسانه ها در زمینه اتلاف آب تصفیه شده، میزان حیرت انگیز هدر رفتن نان، مقایسه میزان مصرف انرژی گرمایی در ایران در مقایسه با سایر کشورها، مصرف بنزین هر خودرو که 6 برابر کشورهای توسعه یافته محاسبه شده، بهمراه گزارشاتی از قاچاق مواد غذایی، سوخت، دارو و ... توسط مرزنشینان و اسراف ها و اتلاف های بیمارگونه و نمایشی مواد غذایی در میهمانیها و مجالس همه حاکی از بی توجهی گروهی از مردم نسبت به حفظ نعمتهای الهی دارد که هدر رفتن بین المال هزینه شده برای این منابع را هم باید در کنار آن مدنظر داشت.

وقت یکی از منابع مهم اقتصادی است. همانگونه که در اقتصاد پس از انجام یک فعالیت اقتصادی هزینه فرصت آن محاسبه می شود. باید در محاسبات اقتصادی هزینه فرصت وقت و گذشت زمان نیز محاسبه گردد. در کشورهای توسعه نیافته از جمله ایران وقت افراد به میزان زیادی به صورت بیهوده تلف می شود. اتلاف وقت در کشورهای پیشرفته ضد ارزش تلقی می شود ولی در کشور ما اینگونه نیست و افراد به آن عادت کرده اند و حساسیت زیادی نسبت به آن نشان نمی دهند.در این مقاله تلاش می شود با فروض مشخصی ارزش اوقات تلف شده افراد در سطح خرد و کلان محاسبه گردد و پیشنهادات مشخصی برای جلوگیری از اتلاف وقت ارایه شود. روش پژوهش حاضر توصیفی است. در این پژوهش منظور از اتلاف وقت، استفاده نشدن وقت در بهترین حالت ممکن است.

سلامت و بهداشت از ارکان مهم و از عوامل موثر توسعه پایدار در هر جامعه است و البته نقش دارو در این میان بسیار اساسی، موثر و تعیین کننده است. بدین سبب که دارو عمدتا به عنوان آخرین و حساس ترین مرحله در چرخه سلامت و بهداشت اثر خود را آشکار می سازد. بشر برای رفع نیازهای اولیه خود در جهت تسکین و فرو نشاندن دردها و آلام خود از دارو استفاده می کرده است. آشکار است داروهای مورد استفاده تنها داروهای طبیعی بوده و بخش عمده ای از آنها را گیاهان دارویی تشکیل می داده است. سابقه استفاده از دارو در تاریخ، به آغاز تاریخ بشریت باز می گردد و آثار مکتوب و قابل توجهی در این زمینه موجود است. توسعه و پیشرفت دارو و داروسازی در گستره زمان تا قرن پیش، از مصرف داروهای طبیعی پا را فراتر ننهاده بود. تنها از سده پیش با ساخت داروهای شیمیایی چهره و ساز و کار دارو و داروسازی تغییر کرد و شاید بتوان گفت، بکلی متحول شد. با تحولاتی که پدید آمد، داروهای شیمیایی و سنتتیک به عنوان اساسی ترین داروها برای درمان بیماریها در دسترس و مورد استفاده قرار گرفت. در این مقاله به چگونگی وضعیت دارو در جهان و وضعیت دارو در ایران پرداخته و نهایتا به ارایه راه حلهایی برای مصرف بهینه، مصرف منطقی و یا پیشگیری از هدر رفتن این سرمایه ملی (دارو) خواهیم پرداخت.

در این تحقیق مطالعاتی حول محور ارزیابی فنی اقتصادی روی بحث تبدیل ضایعات و پسماندهای 17 محصول عمده کشاورزی در ایران شامل: 1- گندم و جو 2- شلتوک 3- دانه های روغنی 4- گوجه فرنگی 5- ضایعات سیب زمینی 6- چغندر قند 7- پنبه 8- نیشکر 9- مرکبات 10- سیب 11- انگور 12- خرما 13- پسته 14- بادام 15- گردو 16- چای 17- زیتون صورت گرفته است.

کمبود آب در ایران یکی از عوامل محدود کننده اصلی توسعه فعالیتهای اقتصادی در دهه های آینده به شمار می رود. متاسفانه در کشور ما هنوز استفاده مطلوب از آب به شکل یک فرهنگ جایگاه خاص خود را پیدا نکرده است، به همین جهت دستیابی به تعادل نسبی در زمینه عرضه و مصرف آب یک اصل اساسی و ضروری است که این مهم جز با ایجاد یک نظام جامع مدیریت آب میسر نیست. مجموعه اقداماتی که تاکنون در کشور در ارتباط با تامین آب کشاورزی، شهری و صنعتی انجام شده، عمدتا در زمینه مدیریت تولید و عرضه آب بوده است و کمتر توجهی به مدیریت مصرف گردیده است.در نگرش جدید جهانی، آب کالایی اقتصادی- اجتماعی و به عنوان نیاز اولیه انسان محسوب می شود. هر چند آب یکی از منابع تجدید شونده به شمار می رود، اما مقدار آن محدود است. با توجه به رشد جمعیت، گسترش صنعت، بالا رفتن سطح بهداشت و رفاه عمومی، سرانه منابع تجدید شونده رو به کاهش می باشد.در این مقاله ضمن طرح و بیان اهمیت موضوع مدیریت تقاضا و صرفه جویی آب در بخشهای شهری، کشاورزی و صنعتی به الگوی مصرف و تلفات آب شهری، عوامل موثر بر کاهش تقاضای آب شهری و وضعیت مصرف آب در بخش کشاورزی و صنعت پرداخته شده و سپس به گوشه ای از مطالعات و اقدامات انجام شده در کاهش تلفات در این بخشها اشاره خواهد شد. در انتها روشهایی برای جلوگیری از کاهش مصرف و اسراف آب ارایه می گردد.

یکی از چالشهای نظام جمهوری اسلامی ایران امنیت غذایی است. نگاهی گذرا به روند واردات مواد غذایی از جمله گندم، تصویر نگران کننده ای از امنیت غذایی نزدیک به 70 میلیون نفر جمعیت حاضر را ارایه می کند. بنابراین مسلم می گردد که کاهش ضایعات به طور کاملا مستقیم با امنیت غذایی به عنوان یکی از سیاستهای کلان نظام در برنامه های توسعه مرتبط است. سالانه مبلغ کلانی ارز صرف واردات گندم می شود. از سویی شواهد حاکی از آن است که ضایعات گندم و نان در کشور ما بسیار زیاد است و گاهی در کلیه مراحل، از کاشت گندم تا مصرف نان، تا 30 درصد می رسد. در این بین عوامل متعددی در افزایش و یا کاهش این میزان دخیل هستند. به طور قطع از دسته عوامل تاثیرگذار در کاهش ضایعات گندم و نان عوامل اجتماعی و فرهنگی می باشند. در این مقاله عوامل مزبور در سه مرحله تولید گندم، تبدیل آن به آرد و مصرف نان مورد بررسی قرار می گیرد. روش تحقیق، علی- ارتباطی و منبع اصلی جمع آوری اطلاعات لازم، سه پرسشنامه مخصوص گندمکاران، نانوایان و مصرف کنندگان و جامعه آماری تحقیق نیز سه قشر مذکور در استانهای تهران، خوزستان، کرمانشاه و گلستان هستند. پس از تدوین پرسشنامه ها و تعیین Validity و Reliability آنها حجم نمونه برآورد و فرایند نمونه گیری انجام شد و در نهایت پرسشنامه ها به روش مصاحبه حضوری تکمیل گردید.نیمی از مصرف کنندگان نان، مصرف گندم را به انحاء مختلف از جمله تهیه سبزه سفره هفت سین، روز طبیعت و ... در افزایش ضایعات موثر نمی دانند. علیرغم اینکه مصرف کنندگان به تاثیر گذاشتن نان در سفره های بزرگ مثل سفره های اطعام و جشنها در افزایش ضایعات واقفند ولی به طور عادت و سنت به این کار مبادرت می ورزند. به زعم 48 درصد از مصرف کنندگان، عادت به تازه خوری نان در افزایش ضایعات نان موثر است. هرچه سطح تحصیلات مردم بیشتر باشد ضایعات نان نیز بیشتر است.نانوایان معتقدند که اگر کارگر نانوایی و نانوا بر این باور باشند که باید به نان به عنوان یک نعمت الهی نگریست این باور باعث کاهش ضایعات می شود. ماهر بودن کارگر نانوایی و تناسب تخصص کارگران با نوع کار آنها در حد زیاد در کاهش ضایعات موثر است. در کل نگرش نانوایان به نان در افزایش یا کاهش ضایعات موثر است. هر چه رضایت شغلی نانوا بیشتر باشد ضایعات توسط او نیز کمتر است. کمترین میزان رضایت شغلی در بین نانوایان نان تافتون و بیشترین میزان آن در بین نانوایان نان فانتزی وجود دارد.به اعتقاد گندمکاران، میزان مقید بودن سلف فروشان گندم نسبت به جلوگیری از ضایعات در حد خیلی کم است. حدود 30 درصد از گندمکاران دفع موجودات مضر مثل پرندگان و مورچه را باعث کاهش برکت گندم خود می دانند. بین سن، سابقه کار و تحصیلات گندمکاران و میزان ضایعات رابطه ای وجود نداشت ولی نتایج حاکی از آن است که رهبران محلی ضایعات کمتری دارند. میزان ضایعات کشاورزان دارای دیدگاهها و اعتقادات مختلف نسبت به شغل کشاورزی نیز متفاوت نبود.

شاید زمان ارزشمندترین سرمایه ملی هر کشور باشد. زیرا ممکن است بتوان سایر اشکال سرمایه را بازیافت کرد یا به صور دیگری تبدیل نمود یا جایگزینی برای آنها در نظر گرفت و یا مدت بهره برداری از آنها را افزایش داد. اما هر لحظه از زمانی را که هر نفر به نحو مطلوبی از آن استفاده نمی کند گوهر گرانبهایی است که هرگز نمی توان جایگزینی برای آن یافت و یا از بین رفتن آن را به تاخیر انداخت لذا شاید بتوان گفت هر کدام از افراد ملت، در صورت عدم بهره گیری مناسب از زمان اجازه می دهند بخشی از یک گنجینه با ارزش ملی به تاراج رود.در این مقاله ضمن اشاره به تاریخچه برخورد انسانها با موضوع زمان و بهره گیری از زمان در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، مدیریت زمان به عنوان یک روش مطمئن برای جلوگیری از اتلاف این سرمایه ملی بررسی شده و به نقش مدیران در بهره وری از زمان پرداخته شده است و در نهایت تاکید گردیده است که می بایستی روشهای بهره وری بهینه از زمان به صورت وسیعی در برنامه های آموزش رسمی و غیررسمی گنجانده شود تا فرهنگ بهره وری بهینه از زمان به فرهنگ کارآمدی ایرانیان تبدیل گردد.

حجم انبوه ضایعات نان و واردات گندم که محصولی استراتژیک است، می تواند زمینه ساز بحران در امنیت غذایی کشور باشد. بر این اساس اصلاح وضعیت موجود در چرخه از تولید گندم تا مصرف نان، ضرورت امنیتی دارد.مدل هایی برای اصلاح این چرخه، از طرف کارشناسان غذایی و صنعتی و فرهنگی ارایه شده است. این مقاله به توصیف مدل پیشنهادی که از منابع دین اسلام به دست آمده است، می پردازد.در این مدل، نقاط بحران و ضایعه ساز، عبارتند از: انتقال اولویت از بخش کشاورزی به دیگر حوزه های سرمایه گذاری علمی و مالی، جدا شدن سبوس از آرد، بازاری شدن تولید نان (در برابر تولید در خانه)، بی اهمیت شدن (عادی شدن) نان در فرهنگ عمومی.راهبردهای اصلاحی در این مدل عبارتند از: انتقال نقطه ثقل سرمایه گذاری علمی و مالی به بخش کشاورزی و امنیت غذایی، فرهنگ سازی برای استفاده از نان سبوس دار، انتقال نقطه ثقل تولید نان از بازار به خانه با به کارگیری ابزار مناسب با زندگی امروزه، بالا بردن ضریب حساسیت و اهمیت به نان در فرهنگ عمومی.در مدل پیشنهادی اسلام راهبردهایی برای بهینه سازی نیز ارایه شده است که عبارتند از: تغییر اندازه نان به نان یک نفره، تغییر نقطه ثقل دانه مصرفی از گندم به جو، افزایش حرارت تا حد ممکن برای پخت، تهیه خمیر در ظروف دربسته.این تحقیق با ارایه مدل پیشنهادی اسلام، یک الگوی کلان جایگزین برای وضعیت موجود در چرخه نان ارایه کرده است که با تغییر محور تولید، سرچشمه ایجاد ضایعات را از بین می برد.

با توجه به نقش عمده فرهنگ و اعتقادات دینی در آموزش پذیری جامعه، به عقیده بسیاری از صاحبنظران، راهکار نهایی پایان دادن به بهره برداری بی حد و حصر انسان از منابع طبیعی و ایجاد روحیه مسولیت پذیری مشترک جهت حفاظت محیط زیست احیا فرهنگ های اصیل ملل و رویکرد به تعالیم دینی و بهره گیری از رهنمود های ادیان الهی است.بسیاری از مبانی فرهنگی ما که با اعتقادات دینی آمیخته است حاوی تعالیم و رهنمودهای ارزشمندی است که میتواند راهگشای مشکلات کنونی نسل بشر باشد. از آن جمله نحوه نگرش و برخورد فرهنگ ایرانی و منابع اسلامی با طبیعت به عنوان آثار رحمت و برکت و مذموم دانستن بارزترین و عمده ترین عامل کاهش منابع طبیعی و افزایش ضایعات یعنی خصلت اسراف و تبذیر است.

یکی از عوامل مهم در مکانیزه کردن مراحل تولید تا فرآوری محصولات کشاورزی کاشت مکانیزه است. از سوی دیگر دانه های ریز مثل بذور سبزیها و دانه های روغنی، اکثرا اصلاح شده و یا پوشش دار می باشند و نسبت به سایر دانه ها مانند غلات بسیار گران هستند. در نتیجه در کاشت مکانیزه، در اثر شکستگی دانه، کاشت بذر اضافی، نکاشت و یا کاشت غیر یکنواخت نه تنها هزینه اضافی به بار می آورند، بلکه عملکرد کلی محصول را نیز تحت تاثیر قرار می دهند. بررسی گزارشات پژوهشی مربوط به مطالعاتی در مورد طراحی، ساخت و یا معرفی ماشین مناسب کاشت دانه های ریز نشان می دهد که هیچ کدام از ماشینهای کاشت موجود در کشور مناسب کاشت دانه های ریز نمی باشند و در برخی موارد درصد شکستگی زیادی گزارش شده است. بررسی های انجام یافته روی کارنده های نیوماتیک صفحه ای خلایی موجود در کشور نشان می دهد که اشکال اصلی آنها در ناتوانی کاشت دانه های ریز موزع آنها می باشد. در این راستا در تحقیق حاضر بذرانداز نیوماتیکی ساخته و به دقیق کارهای نیوماتیک موجود در کشور اضافه شده و سپس مورد آزمایش قرار گرفت ... برای انجام آزمایش نیاز به وسایل خاصی بود که تهیه گردید. نتایج کلی آزمایش بذرانداز نشان می دهد که بذرانداز دمشی نه تنها میزان صدمات وارده بر بذور را کاهش می دهد، بلکه به علت باز شدن سوراخهای گرفته شده توسط بذور شکسته، درصد پرشدگی را بهبود داده و در حالت کلی عملکرد موزع را بهبود می بخشد.

 با توجه به افزایش مصرف انرژی، محدود بودن منابع طبیعی، حرکت در راستای طرح توسعه پایدار و حفظ محیط زیست بایستی تا حد امکان از هدر رفتن و تلف شدن انرژی جلوگیری شود. در این تحقیق کارهایی که بایستی در این زمینه انجام بگیرد مورد بررسی قرار گرفته و نمونه هایی از کارهایی که می توان انجام داد به تفضیل ارایه شده اند. از جمله کارهای علمی و کاربردی می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1- استفاده از تکنولوژیهای جدید و مواد اولیه بهتر و سازگار با محیط زیست. 2- استفاده بهینه از مواد و بازیابی آنها در صنایع مختلف. 3- بهینه سازی واحدهای صنعتی و تولیدی. 4- بالا نگهداشتن قیمت انرژی. 5- یافتن کاربردهای جدید برای موادی که به وفور یافت می شوند و فعلا کم مصرف هستند. 6- استفاده از انرژیهای نو و تجدیدپذیر. 7- آموزش مصرف انرژی به افراد از طریق رسانه های ارتباط جمعی. 8- توسعه فرهنگ عامه مردم در جهت مصرف کمتر و بهینه از انرژی.

مواد زیستی (biological materials) که بیشتر مواد غذایی از آن مشتق می شوند در صورت وجود فرصت کافی، بویژه وقتی که در شرایط نا مطلوب قرار گیرند، فاسد می شوند. فساد در اصل ناشی از تخریب میکربی و یا واکنشهای شیمیایی است که موجب تغییراتی در محصول می شود و ممکن است کیفیت آن را کاهش داده و خطر بالقوه ای برای سلامتی گردد و سرانجام به زیان اقتصادی قابل توجهی منتهی شود. یکی از راهکارهای مهم در به حداقل رساندن فساد مواد غذایی، استفاده از بسته بندی صحیح و متناسب با محصول در تمامی مراحل تولید ماده غذایی است. در حقیقت بسته بندی نظام بهم پیوسته ای از آماده سازی کالا برای حمل و نقل، توزیع، نگهداری، فروش و مصرف نهایی آن می باشد. در جایی که روشهای بسته بندی ضعیف باشد یا وجود نداشته باشد، مقادیر زیادی از غذا و کالاهای دیگر از بین خواهد رفت. اگر سطح بسته بندی (چه کمی و چه کیفی) افزایش یابد، اتلاف غذا کمتر خواهد بود. علاوه بر این، هر بسته بندی اصولی، جذاب و قابل رقابت در بازار، ارزش افزوده قابل توجهی در پی خواهد داشت. چرا که بسته بندی قابل رقابت با دیگر کشورها، باعث حضور موفق در بازار جهانی خواهد بود و به تامین منافع ملی کشور کمک خواهد کرد و حضور نداشتن در بازارهای جهانی و انزواطلبی تهدیدی برای امنیت کشور و نوسازی اقتصادی خواهد بود. دراین مقاله سعی بر این است تا با پرداختن به اهمیت و نقش بسته بندی در تحویل یک کالای سالم، مطمین و با حداقل هزینه به دست مصرف کننده، به روشهای مختلف بسته بندی مانند استفاده از پوششهای خوراکی یا بیوپلیمرها (Biopolymers)، استفاده از اتمسفر تغییر یافته (Modified Atmosphere Packaging)، استفاده از اتمسفر کنترل شده (Controlled Atmosphere Packaging)، بسته بندی معمولی، بسته بندی تحت خلا و غیره بمنظور کاهش اتلاف غذا اشاره کرد. هر یک از این روشها یا ترکیبی از آنها را می توان با توجه به نوع محصول، هدف از بسته بندی، مدت نگهداری، بازار فروش و ... با یک برنامه منطقی و حساب شده اتخاذ کرد.

آفات انباری علاوه بر خسارت کمی، زیانهای کیفی به محصولات انبار شده وارد می آورند. آلوده شدن گندم انبار شده به مدفوع و جلدهای لاروی حشرات و کنه ها، از بین رفتن عناصر اصلی و ویتامین ها، از عوامل مهم کاهش کیفیت گندم می باشند. زیان های بهداشتی ناشی از فعالیت آفات انباری در سیلوهای گندم قابل توجه می باشد. تجمع لمبه گندم در گندم انبار شده در سیلو سبب می گردد که آرد تهیه شده به موهای بلند لاروهای این حشره آلوده گردد و در دستگاه گوارش مصرف کنندگان اختلالات شدید گوارشی بوجود آورند.در بررسی آفات انباری سیلوها و انبارهای غلات در ورامین - گلستان - تهران و کرمانشاه از تاریخ 80/8/1 لغایت 82/1/30 موارد زیر مورد توجه و بررسی قرار گرفت و در جداولی که با فاکتورهای زیر تهیه شده بود:نوع انبار (سیلوی استوانه ای - سوله و انبار روباز) - ظرفیت - درجه حرارت و رطوبت انبار، مدت زمان نگهداری در انبار - نوع رقم گندم تحویلی (داخلی و خارجی) - مبدا محصول (داخلی و خارجی) میزان گندم تحویلی (داخلی و خارجی)، وضعیت محصول در زمان تحویل از قبیل رطوبت - افت محصول - درجه سن زدگی - نوع آفت - روش استفاده از آفت کش ها، نوع و میزان مصرف آنها ذکر گردید.از مجموع آفات انباری جمع آوری شده از سیلوها و انبار های مورد مطالعه 5 گونه حشره از ردیف سخت بالپوشان (coleoptera) و دو گونه از ردیف پروانه ها ((Lepidoptera و دو گونه از کلاس کنه ها (Acarina) به عنوان گونه های غالب در سیلوها و انبارهای گندم مورد بررسی مشخص گردید و طبق پرسشنامه های تکمیل شده توسط 1500 نفر گندمکار از چهار استان کشور (تهران - گلستان - خوزستان و کرمانشاه) 9 فاکتور موثر در کاهش ضایعات گندم در زمان انبار نمودن (کم بودن رطوبت گندم - انباشته کردن گندم حداکثر تا 1.5 متر ارتفاع - تهویه شدن انبار - زیر و رو کردن گندم در انبار هر چند روز یکبار - حداکثر حرارت 18 درجه سانتیگراد در داخل انبار - خشک بودن محیط انبار - غیر قابل نفوذ بودن کف انبار - بوجاری و ضدعفونی) تجزیه و تحلیل آماری گردید و تمامی 9 عامل موثر در کاهش ضایعات گندم در زمان انبار نمودن همبستگی مثبت و بسیار معنی داری (با احتمال 1%) نشان دادند. هم چنین در زمینه داشتن آشنایی گندمکاران با روش های مبارزه با آفات سن، ملخ و شته های گندم زیاد و با آفات دیگر نظیر پروانه ها، تریپس، زنبور و مگس های مضر گندم خیلی کم و یا هیچ بوده است ولی رویهم رفته تعداد گندمکاران موافق با کنترل آفات زیادتر می باشند.

در قرآن مجید سه واژه آمده که بیانگر سه خصلت زشت و مبغوض نزد خداوند است. 1- اتراف 2- اسراف 3- تبذیر اتراف به معنای زندگی بر مبنای اصل التذاذ و خوش گذرانی و غفلت از هدف داری دستگاه آفرینش و جایگاه انسان در جهان است و اسراف به معنای مصرف بی رویه و یا به تعبیر دیگر مصرف غیر منطقی از منابع طبیعی است و تبذیر به معنای تلف کردن و تضیع منابع است. قرآن معاندین مترفین را رسولان الهی معرفی می کند، و در مورد مسرفین می فرماید: انالله لا یحب المسرفین و نسبت به اهل تبذیر می فرماید: ان المبذرین کانوا اخوان الشیاطین، یعنی آنان برادران شیاطین اند.واژه اسراف کاربرد فراوانی در بین مردم دارد و همه مصارف بیش از حد را شامل می شود. دایره ای وسیع دارد که از دور ریختن اضافی یک غذا تا هدردادن منابع عظیم را شامل می شود. استقصا همه موارد نیز غیرممکن است در این فصل تنها پاره ای موارد ذکر می گردد این یک اصل کلی است که هر زیاده روی در مصرف اسراف است چنانچه علی (ع) می فرماید:«کلما زاد علی الاقتصاد اسراف» «هر چه از حد میانه روی بگذرد اسراف است».

موضوع بحث انگیز روند افزایشی ضایعات مواد غذایی، یکی از چالشهای جدی اکثر کشورها به ویژه، کشورهای در حال توسعه است، سیاستمداران و اندیشمندان مجامع علمی در جهان سوم درصدد برآمده اند برای کاهش ضایعات محصولات کشاورزی در مراحل کاشت، داشت و برداشت و مراحل توزیع و مصرف چاره اندیشی کنند. بر همین اساس ضرورت دارد به خط مشی سیاست کلان، راهکارهای عملی و اجرایی جهت جلوگیری از ضایعات از جانب دولت و نیز بالا بردن سطح آگاهی عمومی در کاهش ضایعات اهمیت داده شود. در این مقاله همچنین مسایل مبتلا به مراحل کاشت، داشت و برداشت و نیز مرحله مصرف، تاثیر ضایعات در قیمت غذایی کشور، اثر فرسودگی ماشینهای کشاورزی در افزایش ضایعات، حمایت از کشاورزان در جهت افزایش بهره وری، اصلاح نظام خرید تضمینی، بسته بندی، خود کفایی در غلات در افق ده ساله، سهم کشاورزی در عوامل تولید ملی و ارزش تولید در اقتصاد ملی تجزیه و تحلیل شده است. در بخش دیگری از مقاله برنامه کنار گذاری کشت محصول (Set aside)، سیاستهای کاهش هزینه مبادله (Transaction cost)، کاهش یارانه بعضی از محصولات غذایی، بکارگیری مناسب خرید تضمینی، افزایش کیفیت بسته بندی، کاهش ضایعات از طریق بازاریابی مناسب (کارایی سیستم بازاریابی و ضایعات در سیستم بازاریابی) و نقش مجموعه فعالیت های بازاریابی، وظیفه متخصصین بازاریابی و پرهیز از دور باطل تولیدات نامناسب، نقش بازاریابی نامناسب و در افزایش ضایعات مورد بحث قرار گرفته است. با توجه به اهمیت استراتژیک بخش کشاورزی در ارزش تولید ناخالص کشور و ارزش صادرات غیر نفتی و اشتغال کشور کاهش ضایعات می تواند علاوه بر افزایش عملکرد محصولات زراعی و باغی، در ایجاد اشتغال، توسعه صادرات غیر نفتی و ایجاد امنیت غذایی از اهمیت بالایی برخوردار است.

بحث ارایه شده در این مقاله، طرح یکی از روشهای بهینه سازی از دیدگاه ساختاری در فعالیتهای آموزشی و پژوهشی دانشگاه برای پیشگیری از اتلاف وقت است. در این رابطه از مدلهای تئوری گرافها، برای افزایش کارایی و پیشگیری از اتلاف وقت استفاده شده است. انجام مطالعه میدانی در این حوزه جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز و مستندسازی روشها و طرح مدل مناسب و پیشنهاد چند الگوریتم از مباحث مطرح شده در این مقاله است. ابتدا نمودار جریان فعالیتهای آموزشی و پژوهشی دانشگاه با استفاده از مدلهای تئوری گرافها ترسیم می شود. سپس به منظور بهینه سازی، این گرافها مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در این رابطه برای طرح مدل، واحدها، فعالیتها و زمان انجام هر فعالیت، نماد گذاری شده و داده های جمع آوری شده در قالب ماتریسهایی تدوین می گردد. در ادامه، با طرح چند الگوریتم امکان پردازش داده ها توسط ماشین پیش بینی می شود. بهینه سازی به دو صورت انجام شده است. یکی با تعیین زیر گرافهای گراف متناظر با چرخه هرکار به منظور کوتاه نمودن چرخه های فعالیت و دیگری با مینیمم سازی زمان انجام کار در هر مورد انجام شده است. الگوریتم مینیمم سازی زمان بر اساس تشخیص و تعیین یال یا یالهایی با بیشترین وزن به عنوان ماکزیمم زمان، و با جایگذاری زمان محتمل عمل می نماید. همچنین عوامل موثر بر اتلاف وقت و ایجاد صف در چرخه فعالیتها شناسایی و حذف یا جایگزین می گردند.

خاک به عنوان منبع طبیعی تجدید ناپذیر، سرمایه ملی و بستر حیات در معرض تخریب بسیاری قرار گرفته است. سرعت رشد جمعیت جهان با نسبت 1.8 درصد در هر سال و متعاقب آن ناآگاهی و عدم مدیریت مناسب با توجه به توزیع نامتعادل منابع خاک در کره زمین، تلاش انسان به منظور دستیابی به انواع مواد غذایی و محصولات کشاورزی، محدودیت موجود در منابع خاک و سرانه زمین و ... این تخریب و هدر رفت را تشدید نموده است. در کل دنیا، 562 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی و 685 میلیون هکتار از زمین های مرتعی تحت تخریب شدید خاک قرار دارند. 75 درصد هدررفت خاک در جهان بر اثر فرسایش آبی، 83 درصد بر اثر فرسایش بادی، 90 درصد تخریب شیمیایی و 60 درصد تخریب فیزیکی بوده که بیشترین تخریب خاک در کشورهای در حال توسعه می باشد. آلودگی خاک ناشی از دفن زایدات شهری - صنعتی، شور شدن خاک بر اثر مصرف نامعقول کود ها، شخم های نامناسب زراعی، از دست رفتن جنگل ها و پوشش های گیاهی، نامناسب بودن سیستم های آبیاری و … از عوامل عمده تخریب خاک به شمار می روند. بیابان زایی در زمین های خشک و نیمه خشک که کشورمان نیز جزو آن ها محسوب می شود به وقوع می پیوندد و یکی از پیامدهای هدر رفت خاک به شمار می رود. ایران یکی از هفت کشور آسیایی است که بیشترین میزان هدررفت خاک را دارد. 20 درصد کاهش قابلیت تولید محصول نیز یکی دیگر از پیامدهای اتلاف منابع خاک در کشور به شمار می آید.در راستای دستیابی به مدیریت پایدار منابع خاک و جلوگیری از اتلاف آن دو استراتژی عمده وجود دارد: 1- احیا خاک ها و اکوسیستم های تخریب شده 2- بکارگیری تکنولوژی های کشاورزی سازگار و بهسازی آن ها. به منظور نیل به این استراتژی ها برخی راهکارهای عملی عبارتند از: الف- جنگل کاری و مدیریت پوشش های گیاهی ب- احیا خاک های شور، فاقد مواد مغذی و آلوده ج- توسعه روش ها و سیستم های مناسب شخم مثل شخم حفاظتی، بکار گیری مالچ ها و دیگر بقایای گیاهی د- مدیریت تلفیقی کودها، مواد مغذی و استفاده معقولانه از آن ها ذ- استفاده از روش های مناسب حفاظت آب شامل آبیاری قطره ای، نیمه آبی، بازیابی آب و مدیریت سفره آب زیر زمینی ر- بهبود سیستم های زراعی/ تولیدی و ….