مطالعات ترجمه
سال:1390 | دوره:9 | شماره:33 |تعداد مقالات:11

با در نظر داشتن این موضوع که ترجمه نخستین وسیله برای عبور از مرز یک ادبیات و ورود به قلمرو «دیگری» است و یکی از عواملی است که از در لاک خود فرورفتن و در انزوا زیستن ادبیات یک ملت و در نتیجه انحطاط آن جلوگیری می کند، پژوهش حاضر سعی دارد نشان دهد ترجمه در پیدایش و جهت گیری روابط ادبیات ملل و نیز در نقل و انتقال های میان ملل نقش دارد و حتی در ادبیات تطبیقی که یکی از حوزه های مرتبط با ادبیات ملل است جایگاه تاثیرگذاری دارد.در این نوشتار - که از نخستین کوشش ها برای دستیابی به هدف مذکور است - ابتدا به برخی از کارکردهای ترجمه در حوزه ادبیات ملل (تاثیر نوع اثر ترجمه شده بر ادبیات مقصد، شناخت تاریخ ملل با مطالعه نوع آثار ترجمه شده، تاثیرگذاری بر تاریخ ملل، شیفته ساختن مخاطب زبان مقصد به ادبیات مبدا) اشاره شده است. سپس به طور ویژه و برای نشان دادن رابطه تاثیر - تاثری ادبیات فارسی و عربی از طریق ترجمه، به معرفی و تحلیل برجسته ترین کارکردهای ترجمه متون پهلوی به عربی (ایجاد تاریخ نگاری در فرهنگ و ادبیات عربی، آفرینش تمثیل های حیوانات با درونمایه سیاسی، استفاده از گفتگو و مناظره در ساختار متون ادبی، رونق علوم ادبی به ویژه در حوزه بلاغت و آیین ترسل، داستان نویسی و رونق ادبیات روایی) پرداخته شده است.

وایگاتسکی با هدف ارایه تصویری دقیق تر از توان زبان آموز روشی نوین را برای ارزیابی تحت عنوان ارزیابی پویا پایه ریزی کرد که در آن دو فرایند ارزیابی و آموزش به طور همزمان، به منظور شناسایی منشا مشکلات خاص زبان آموز و ارتقای توانایی های رو به رشد او، به اجرا در می آید. ارزیابی پویا به عنوان حوزه ای جدید در روانشناسی رشد اخیرا توسط پژوهشگران علاقمند در سایر رشته های مرتبط، با هدف احیای کاربردهای بالقوه تئوری اجتماعی - فرهنگی و ایگاتسکی و ایده بنیادین او تحت عنوان حوزه ارتقای نزدیک (ZPD)، در ارزیابی تونایی های زبانی زبان آموزان مورد استفاده قرار گرفته است. تحقیق حاضر بر آن است که کاربرد ارزیابی پویا را در تشخیص و ارتقای توانایی های شنیداری دانشجویان مترجمی در کلاس مورد آزمایش قرار دهد. حالت گروهی و همزمان ارزیابی پویا (G-DA) پایه های نظری روش ارزیابی این تحقیق را تشکیل می دهد. نمونه های ارزیابی پویای همزمان و ارتباطی در طول 8 هفته جلسه آموزشی جمع آوری شده؛ مثال های کیفی و ریزساختاری ارزیابی پویا به منظور اثبات تاثیر این روش بر توانایی های شنیداری دانشجویان ارایه شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که آموزش G-DA کمک می کند تا منشا مشکلات دانشجویان هنگام گوش کردن به اخبار بهتر شناسایی و توان رو به رشد آنها تقویت شود. آموزش G-DA باعث شد توان عمومی دانشجویان کلاس از طریق تعامل بین استاد و تعدادی از دانشجویان در کلاس ارتقا یابد. در پایان، پیشنهاد می شود روش G-DA به عنوان روشی نوین برای آموزش و ارزیابی در ارتقای توان شنیداری دانشجویان مترجمی در کلاس مورد استفاده قرار گیرد.

مقاله ای که مطالعه می کنید تاثیر استعمار را بر ترجمه در چارچوب پارادایم مطالعات پسااستعماری، در دو دوره استعمار و پسااستعماری بررسی می کند. به عبارت دقیق تر، ترجمه در دوره استعمار و دوره پسااستعماری بررسی و مقایسه شده است. برای این بررسی، کتاب حاجی بابا اصفهانی نوشته جیمز موریه انتخاب شده و ترجمه میرزا حبیب اصفهانی به عنوان ترجمه در دوره استعمار - دوره قاجار - و ترجمه مهدی افشار به عنوان ترجمه در دوره پسااستعماری - پس از انقلاب اسلامی سال 1357 ایران - انتخاب شده است.مقایسه ترجمه کتابی چون حاجی بابا اصفهانی که در دو دوره متفاوت استعماری و پسااستعماری ترجمه شده است نکات جالبی را روشن می کند که می تواند نمونه ای مثال زدنی از تاثیر عوامل اجتماعی بر ترجمه باشد. مترجمین و مولفین - به خصوص در گذشته - از نخبگان جامعه بوده اند و طبیعی بوده و هست که به مسایل اجتماعی و سیاسی جامعه واکنش نشان دهند و این واکنش در انتخاب کتاب هایی که ترجمه کرده اند، افزایش ها و کاهش های ترجمه و انتخاب واژگان تاثیر چشمگیری داشته و دارد.آنچه که از بررسی سطور ترجمه میرزا حبیب اصفهانی بر اساس این پژوهش به دست آمد دقیقا با طرز فکر او بر اساس زندگی نامه تاریخی وی تطابق دارد و این خود بر ارزش بررسی هایی از این دست می افزاید. ضمنا نباید ارزش کتاب موریه را فراموش کرد. چهره ای که در این کتاب از ایران و ایرانیان منعکس شده، یادآور داستان های هزار و یکشب و نگاه به اصطلاح شرق شناسانه غربیان است که ادوارد سعید در کتاب شرق شناسی خود آن را معرفی می کند.

تحقیق حاضر پژوهشی است توصیفی - تحلیلی و پیکره محور که به بررسی ترجمه آغازگرهای پیشایندشده از انگلیسی به فارسی می پردازد. پیکره این پژوهش پیکره ای است موازی شامل حدود 3500 جمله، برگرفته از دو نمایشنامه «ساحره سوزان» و «خاطره دو دوشنبه» نوشته آرتور میلر، به همراه ترجمه فارسی آنها. با بررسی تمامی جملات، جمعا 145 جمله نشاندار به دست آمد که از میان آنها 98 جمله مصداق آغازگرهای پیشایندشده بود. این جملات و ترجمه فارسی آنها از پیکره استخراج شدند و در سه زیر گروه ادات زمان امکان پیشایندشده، مفعول/متمم های پیشایندشده، و گزاره های پیشایندشده قرار داده شدند. تحلیل مقایسه ای این جملات و ترجمه آنها روش ساخت که حدود %61 از آنها دارای ترجمه های نشاندارند، %38 ترجمه ای بی نشان دارند و بخش ناچیزی (%1) از آنها نیز ترجمه نشده است. البته این آمار کلی به هیچ وجه نمایانگر نسبت ترجمه های نشاندار به بی نشان در هر یک از زیر گروه ها نیست چرا که بررسی جداگانه آنها از نتایجی کاملا متفاوت در خصوص میزان مطابقت نشانداری حکایت می کند. نتایج ارایه شده به خوبی نشان می دهد دقت در ترجمه آغازگرهای پیشایندشده از چه اهمیتی برخوردار است و چگونه ممکن است ناتوانی مترجم در این امر به ترجمه هایی بیانجامد که معنای گزاره ای یکسان اما معنای ارتباطی متفاوتی با جملات مبدا دارند.

در این پژوهش ضمن بررسی جایگاه نفی در زبان فارسی در دوره های مختلف تحول زبان فارسی و با نگاهی رده شناختی به جایگاه آن در این زبان، ترجمه های فارسی قرآن کریم مورد پژوهش قرار گرفته است. این تحقیق نشان می دهد که علیرغم اینکه اغلب ترجمه های قرآن کریم در ده های اخیر صورت گرفته است. برخی از ترجمه های قرآن که از گذشته نسبتا دور به جا مانده به خوبی تفاوت و نحوه کاربرد عنصر نفی در گذشته و امروز را نشان می دهد. این پژوهش همچنین روشن می سازد که ترجمه های قرآنی می تواند به عنوان منابعی غنی در مطالعات ترجمه به صورت عام و مطالعات ترجمه در زبان فارسی به صورت خاص مورد استفاده قرار گیرد، و اینکه نفی در زبان فارسی ابتدا به صورت تکواژی آزاد که با فاصله های متفاوت از فعل قرار می گیرد بوده است. سپس این تکواژ آزاد به صورتی ساختواژی درآمده است؛ این حالت ساختواژی نیز به صورتی متفاوت در جمله حاضر می شده است. تحقیق حاضر همچنین بیانگر این است که ترجمه های قرآنی می تواند تحول نفی در زبان فارسی را انعکاس دهد و نشان دهد که ساختواژی ظاهر شدن عنصر نفی در جمله امری نسبی است به طوری که در یک ترجمه مشخص این عنصر در اتصال به برخی از افعال بسیار متفاوت عمل می کند.

التقاط نخست کلید واژه ای در حوزه زیست شناسی بود که به موجودی با اصلیت دو یا چند رگه اطلاق می شد. با ظهور و پیشرفت مطالعات فرهنگی، التقاط نیز مفهومی فرهنگی یافت. به نظر می رسد در حوزه ترجمه دو روند اصلی التقاط وجود دارد: التقاط فرهنگی و التقاط متنی، هدف از تحقیق حاضر شناسایی عناصر گونه اول بود که با روش پژوهشی فرا تحلیل، مفهوم التقاط در حوزه مطالعات ترجمه و همچنین دیگر حوزه های مطالعاتی از جمله مطالعات فرهنگی، مطالعات پسااستعماری و مطالعات غربت نشینی بررسی شد. یافته های این تحقیق حاکی از این است که التقاط فرهنگی همیشه با یک یا چند عنصر از شاخص های زیر همراه است: اختلاط نژادی (بینا - نژادی، بینا - فرهنگی یا بینا - جامعه ای)؛ سلطه (سیاسی یا فرهنگی)؛ مهاجرت (واقعی یا مجازی)، برخورد فرهنگ ها (یک سویه یا دو سویه) و همسانسازی (قوم، گروه یا فرهنگ مورد سلطه یا قوم، گروه یا فرهنگ سلطه گر).

شیوه ارزیابی کیفیت ترجمه کاملا با فرضیات و عقاید نظری درباره ترجمه با کیفیت و کیفیت ترجمه گره خورده و در چارچوب آن ها بیان شده است. تعمق در این بنیان های نظری به محققان و ارزیابان کیفیت ترجمه کمک می کند تا درک عمیق تری از کیفیت ترجمه و در نتیجه سنجش آن داشته باشند. هر چند نوشته های موجود در زمینه ارزیابی ترجمه مملو از دیدگاه های سنتی و محدودی است که تلاش می کنند کیفیت ترجمه را در دسته بندی های ساختگی و مرتب دو گانه و چند گانه جای دهند، ما بر این باوریم از آنجا که ثابت شده است این رویکرد نمی تواند زمینه گفتمان مشترکی را میان نظریه پردازان و ارزیابان کیفیت ترجمه به وجود آورد، به خصوص هنگامی که ارزیابی ترجمه در حوزه آموزش مطرح می شود، این رویکرد مفید نیست. همچنین به نظر می رسد مفهوم کیفیت ترجمه با سازه توانایی ترجمه اساس و مبنای آن است تاثیر می گذارد. بر این باوریم که باید به جای بحث در مورد دسته بندی های متضاد دو گانه ای که چندان هم در عمل قابل استفاده نیستند، به توصیف نظری و تجربی آنچه کیفیت از آن حاصل می شود بپردازیم. به عنوان گامی فراتر، همچنین پیشنهاد می گردد که ترجمه پژوهان و آزمون گران به رابطه بین توانش ترجمه و عملکرد ترجمه در حوزه شیوه و پژوهش ارزیابی ترجمه توجه نمایند.

ترجمه، پدیده ایست پیچیده که نیازمند توانش در زمینه های مختلف است. از آنجایی که ترجمه در برگیرنده توانش زبان شناسی است، مترجم باید آگاه به تفاوت های زبانی باشد. هدف این پژوهش، شناسایی و طبقه بندی راهکارهای مختلفی است که مترجمان در ترجمه ساخت های نشاندار از انگلیسی به فارسی در آثار ذیل به کار گرفته اند: پیرمرد و دریا، مزرعه حیوانات، دوبلینی هاو چهره مرد هنرمند در جوانی، بدین منظور، متون ادبی فوق الذکر، با ترجمه آنها در زبان فارسی مقایسه گردید. یافته های حاصل از این تحقیق نشان داد که اکثر ساخت های نشاندار حاصل از فرآیند مبتداسازی به صورت نشاندار و اکثر ساخت های نشاندار حاصل از فرآیند اسناد سازی به صورت بی نشان ترجمه شده بودند. وجود شیوه های متفاوت برای ترجمه ساخت های نشاندار در زبان فارسی را می توان بر اساس انواع ساخت های نشاندار در زبان فارسی و فرآیند عادی سازی به عنوان یکی از جهانی های ترجمه توضیح داد. از آنجایی که در این تحقیق، فقط متون ادبی و نوشتاری بررسی گردید، مناسب است که متون چند رسانه ایی از جمله فیلم ها از این منظر بررسی شوند و شیوه های ترجمه ساخت های نشاندار در فرآیند زیر نویس فیلم ها مشخص گردند.

اصطلاحات محلی همواره از مشکلات بالقوه در فرآیند ترجمه محسوب می شوند چرا که معمولا این عبارات دارای معانی ضمنی خاصی هستند که ضرورتا در ترجمه به زبان مقصد منتقل نمی شوند. به منظور بررسی این موضوع اصطلاحات محلی در رمان سووشون اثر دانشور شناسایی و معادل آنها در دو ترجمه انگلیسی از آن اثر نیز مشخص شد. پس از مقایسه این اصطلاحات در متن اصلی و دو متن ترجمه، راهبردهای ترجمه آنها شناسایی شد و معلوم گردید که «ترجمه خنثی»، به عنوان پرکاربردترین راهبرد، همیشه موثر نیست. این امر به دو دلیل است: یکی عدم آشنایی مترجم با گویش های مختلف یک زبان و دیگری مشکلاتی که در نوشتن به گویشی خاص وجود دارد. این خود می تواند ناشی ازنبود معیارهای محلی خاص یا حتی عدم پذیرش آنها در میان گویشوران باشد که معمولا منتهی به ایجاد اثر مورد نظر گویشور نمی شود. بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که زبان مقصد یا باید زبان مادری مترجم باشد یا از مشاوره گروهی از متخصصان بهره جوید.