تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1395 | دوره:32 | شماره:2 (پیاپی 76) |تعداد مقالات:21

جنس پونه سا (Nepeta) از بزرگترین جنس های خانواده نعنا و ایران از خواستگاه های اصلی آن است. نپتالاکتون ها و فلاونوئیدها، متابولیت های ثانویه اصلی گونه های پونه سا و عامل اصلی ارزش دارویی و فعالیت های بیولوژیک آنها می باشند. در مورد بررسی فعالیت های زیستی متابولیت های ثانویه جنس پونه سا گزارشهای متعددی وجود دارد که نشان دهنده اهمیت این جنس است. در این تحقیق، تنوع اسانس 21 جمعیت وحشی گونه Nepeta kotschyi Boiss.، از گونه های انحصاری ایران ارزیابی شد. به منظور حذف اثر محیط، بذر جمعیت ها در یک محل کشت و نگهداری گردید. اندام های گیاهی در مرحله گلدهی کامل برداشت شدند و پس از خشک شدن در سایه، به روش تقطیر با آب اسانس گیری شدند. بررسی کمّی و کیفی اجزای اسانس به ترتیب با استفاده از GC و GC/MS انجام شد. بعد از بررسی های گیاه شناسی و تجزیه اسانس مشخص شد که جمعیت ها از دو واریته مختلف هستند. دو جمعیت بویراحمد1 و بویراحمد2 متعلق به N. kotschyi var. kotschyi و بقیه جمعیت ها به N. kotschyi var. persica تعلق داشتند. 23 ترکیب در اسانس گونه N. kotschyi شناسایی شد. بیشترین بازده اسانس (وزنی/وزنی) در جمعیت های واریته kotschyi (7/0-5/0%) بدست آمد. در میان جمعیت های واریته persica بر اساس ترکیب (های) غالب اسانس سه کموتایپ اصلی a حاوی نپتالاکتون I (a4-آلفا، 7-آلفا، a7-آلفا نپتالاکتون)، b حاوی نپتالاکتون II (a4-آلفا، 7-آلفا، a7-بتا نپتالاکتون) و کوبنول و c حاوی ژرانیل استات و کوبنول شناسایی شدند. جمعیت های سمیرم و تفت5 در کموتایپ b، تفت4 در کموتایپ c و بقیه جمعیت ها ازجمله جمعیت های واریته kotschyi در کموتایپ a قرار گرفتند. در کموتایپ a میزان نپتالاکتون I از 9/53% (چلگرد) تا 8/84% (بویراحمد2) و نپتالاکتون II از 1% (تفت1) تا 7/13% (چلگرد) متغیر بودند. در کموتایپ b میزان نپتالاکتون I از 3/0% (تفت5) تا 9/4% (سمیرم) و نپتالاکتون II از 4/13% (تفت5) تا 7/44% (سمیرم) اندازه گیری شد. نپتالاکتون III (a4-آلفا، 7-بتا، a7-آلفا نپتالاکتون) (3/3-3/1%) منحصراً در اسانس جمعیت های واریته persica شناسایی شد.

به منظور ارزیابی اثرات کودهای زیستی، آلی و زئولیت بر رشد و عملکرد گیاه دارویی بابونه (Matricaria chamomilla L. ) آزمایشی به صورت فاکتوریل سه عاملی شامل کود زیستی: باکتری های ریزوسفری محرک رشد گیاه (Azotobacter chroococcum، Azospirillum lipoferum، Pseudomonas flouresence) (B) در دو سطح (عدم تلقیح= b1 و تلقیح با بذر= b2)، ورمی کمپوست (V) در سه سطح (0=v1، 5=v2 و 10=v3 تن در هکتار) و زئولیت (Z) طبیعی کلینپتیلولیت (Clinoptilolite) در دو سطح (0=z1 و 9=z2 تن در هکتار) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با دوازده تیمار و سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال زراعی 1387 انجام شد. مقایسه میانگین ها توسط آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال 5% انجام شد. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که بیشترین عملکرد گل (kg/ha13/358)، عملکرد زیستی (kg/ha09/1572)، تعداد گل در بوته (09/61)، قطر گل (mm84/21) و ارتفاع (cm51/45) در تلقیح با کود زیستی بدست آمد. زئولیت تأثیر معنی داری بر روی تمام صفات یادشده بجز قطر گل و شاخص برداشت داشت. همچنین بیشترین عملکرد گل (kg/ha22/434)، عملکرد زیستی (kg/ha30/1814)، تعداد گل در بوته (71/72)، قطر گل (mm35/22) و ارتفاع (cm91/47) با کاربرد 10 تن ورمی کمپوست بدست آمد. اثر متقابل مثبت و معنی داری بر روی عملکرد گل در اثر کاربرد کود زیستی و ورمی کمپوست و همچنین زئولیت و ورمی کمپوست بدست آمد، به طوری که بیشترین عملکرد گل (kg/ha73/448) در تیمار مصرف 10 تن ورمی کمپوست و تلقیح با باکتری (v3b2) و تیمار مصرف 10 تن ورمی کمپوست و زئولیت (kg/ha7/448) در تیمار (v3z2) بدست آمد.

به تازگی کاربرد سالیسیلیک اسید در افزایش مقاومت گیاهان به تنش خشکی افزایش یافته است. از این رو برای بررسی تأثیر سالیسیلیک اسید بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی گیاه رازیانه (Foeniculum vulgare Mill. ) در شرایط تنش خشکی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان، به صورت کرت های خردشده در قالب طرح مربع لاتین با سه تکرار در سال زراعی 1391 اجرا شد. تنش خشکی در سه سطح (50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی) به عنوان فاکتور اصلی و غلظت سالیسیلیک اسید در سه سطح (صفر، نیم و یک میلی مولار) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. اسپری برگی سالیسیلیک اسید در مرحله سه تا چهار برگی و قبل از اعمال تنش خشکی در دو نوبت انجام شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش تعداد چتر بارور در بوته، تعداد چترک بارور در چتر، تعداد دانه در چترک، محتوای آب نسبی، کلروفیل، کاروتنوئید و عملکرد دانه و افزایش نشت الکترولیت ها نسبت به شاهد شد. کاربرد سالیسیلیک اسید سبب کاهش نشت الکترولیت ها و افزایش صفات تعداد چتر بارور در بوته، تعداد چترک بارور در بوته، محتوای آب نسبی، کلروفیل، کاروتنوئید و عملکرد دانه نسبت به شاهد شد. اثر متقابل تنش خشکی × سالیسیلیک اسید بر تعداد چتر بارور در بوته، تعداد چترک بارور در بوته، محتوای آب نسبی، کاروتنوئید و عملکرد دانه معنی دار بود. البته افزایش رنگیزه های فتوسنتزی، محتوای آب نسبی و کاهش نشت الکترولیت ها نشان دهنده کاهش خسارت اکسیداتیو و نقش سالیسیلیک اسید در افزایش تحمل رازیانه در برابر خشکی می باشد.

در طی سال های اخیر گیاه پنیرباد (Withania coagulans (Stocks) Dunal)، از خانواده سیب زمینیان (Solanaceae)، به دلیل دارا بودن ترکیب های لاکتون های استروئیدی موسوم به ویتانولیدها بسیار مورد توجه قرار گرفته است. از میان ویتانولیدها، ترکیب ویتافرین A به دلیل داشتن ویژگی بازدارندگی رشد تومورهای سرطانی در صنایع دارویی از ارزش قابل توجهی برخوردار می باشد. در این پژوهش محتوای ترکیب بیولوژیکی ویتافرین A در ریشه 5 توده مختلف گیاه پنیرباد W. coagulans و کشت های درون شیشه ایآن مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور بذرهای توده های وحشی در شرایط کنترل شده کشت شد. برای القای سوسپانسیون سلولی، کالوس های حاصل از ریزنمونه برگ در محیط کشت MS حاوی 3% ساکارز، 8/0% آگار و ترکیب هورمونی 2، 4-دی کلروفنوکسی استیک اسید (mg/l2, 4-D2) همراه با (mg/l5/0) کاینتین (Kin) کشت شدند. برای ریشه زایی، دیسک های برگی در محیط کشت ½ MS همراه با mg/l1 ایندول بوتیریک اسید (IBA) کشت و محتوای ویتافرین A با استفاده از روش TLC و HPLC مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ترکیب ویتافرین A در تمام توده ها حضور داشته (µ g/g DW54/44-01/21) و میان توده های مختلف نیز اختلاف معنی داری وجود دارد (05/0>p). بیشترین مقدار ویتافرین A (87/1± 54/44) در توده USB005 (هیدوچ) مشاهده شد که این توده برای مطالعات درون شیشه ای مورد گزینش قرار گرفت. محتوای ویتافرین A در کشت ریشه های درون شیشه ای در هفته چهارم µ g/g DW67/1± 40/21 و در هفته هشتم، پس از دومین واکشت، µ g/g DW86/0± 73/66 بود که در مقایسه با کشت سوسپانسیون سلولی (µ g/g DW01/2± 62/6) افزایش معنی داری داشت (05/0>p). به طور کلی، محتوای ویتافرین A در کشت ریشه های مویین بیش از 5/1 برابر مقادیر موجود در ریشه گیاه کامل و بیش از 10 برابر مقادیر آن در کشت سوسپانسیون سلولی بوده، که بیانگر توانمندی قابل توجه کشت ریشه های مویین در تولید انبوه این ترکیب بیولوژیک می باشد.

عناب (Ziziphus jujuba Mill. ) از درختان دارویی ارزشمندی است که در ایران پراکنش دارد. میوه این گیاه به دلیل داشتن مواد مؤثره در صنایع غذایی و دارویی استفاده می شود. در این مطالعه برخی صفات فیتوشیمیایی، مورفولوژیکی و عناصر معدنی میوه 23 اکوتیپ عناب واقع در ایستگاه تحقیقات بدیعی در بخش گازرون استان قم (J1-J23) اندازه گیری شد. کربوهیدرات محلول کل (TSC) نمونه ها از 54/5% تا 36/23% متغیر بود. بیشترین و کمترین میزان TSS میوه ها به ترتیب از اکوتیپ J1 (13/36%) و J22 (1/16%) بدست آمد. اکوتیپ J7 دارای بیشترین اسیدیته کل (TA) به میزان 31/3% بود. میزان پروتئین نمونه ها بین 6/5% (J19) تا 5/13% (J7) بود. بیشترین میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن، روی، مس، منگنز و کادمیوم نمونه ها به ترتیب از اکوتیپ های J8 (6/2%)، J8 (153/0%)، J17 (25/1%)، J3 (ppm 91/28)، J4 (ppm 12/41)، J3 (ppm 27/50)، J1 (ppm 23/80) و J8 (ppm 35/0) حاصل شد. براساس تجزیه خوشه ای نمونه ها به هشت گروه تقسیم شدند. عدم وجود تطابق در تجزیه خوشه ای و قرار نگرفتن اکوتیپ ها در کنار هم می تواند ناشی از تفاوت ژنتیکی باشد. ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که میزان کربوهیدرات محلول کل با مواد جامد محلول همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. همچنین همبستگی وزن با صفت طول و نسبت طول به قطر میوه مثبت و معنی دار بود. البته سایر صفات فیتوشیمیایی و مورفولوژیکی میوه با هم همبستگی نشان ندادند.

نانوذرات به علت داشتن ویژگی های انحصاری بیولوژیکی و فیزیکوشیمیایی، ورود گسترده ای به دنیای بیولوژی و کشاورزی داشته اند. نانوذرات نقره (Nano-Ag) در حال حاضر بالاترین سطح استفاده در نانوتکنولوژی را به خود اختصاص داده است. نانوذره دی اکسیدتیتانیوم (Nano-TiO2) به عنوان یکی از نانوبلورهای نیمه هادی اکسیدفلزی، جایگاه ویژه ای در جهان صنعتی امروز یافته است. در این مطالعه از این دو نانوذره ارزشمند در کشت سلولی آلوئه ورا استفاده شد. دست ورزی محیط های کشت سلولی با استفاده از الیسیتورهای غیرزیستی یکی از راهکارهای مهم برای افزایش تولید متابولیت های ثانویه ارزشمند است. آلوئین به عنوان مهمترین متابولیت ثانویه موجود در آلوئه ورا یک ترکیب آنتراکینونی بوده که دارای خواص ضدمالاریایی، ضدقارچی، ضدباکتریایی و ضدویروسی می باشد. با توجه به کاربردهای فراوان این ماده در صنایع مختلف در این تحقیق از نانوالیسیتورها به منظور افزایش آلوئین در کشت سوسپانسیون سلولی آلوئه ورا استفاده شد و نتایج آن در پنج بازه زمانی مختلف توسط دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارکرد عالی (HPLC) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که نانو نقره طی 48 ساعت پس از اعمال تیمار باعث افزایش آلوئین به میزان 7/43% شده، سپس این میزان تا رسیدن به سطح کنترل کاهش یافت. نانو دی اکسیدتیتانیوم نیز در 48 ساعت اولیه موجب افزایش میزان آلوئین به میزان 6/11% شده اما پس از آن میزان تولید آلوئین کاهش یافت، به طوری که در 168 ساعت پس از اعمال تیمار به میزان 8/8% نسبت به کنترل کاهش نشان داد. با توجه به نتایج حاصل می توان گفت که وجود نانوالیسیتورها می تواند بر تنظیم مسیر تولیدی آلوئین در گیاه آلوئه ورا مؤثر باشد.

در این مطالعه، اثر دو روش تلقیح (شناورسازی و اسپری) و دو سویه Agrobacterium rhizogenes (A13 و GMI9534) برای القاء ریشه های مویین روی ریزنمونه های مختلف (هیپوکوتیل، کوتیلدون، برگ و گره ساقه Teucrium chamaedrys L. بررسی شد. سویه GMI9534 نتوانست در هیچ یک از ریزنمونه ها ریشه مویین القاء کند، در حالیکه سویه A13 فقط قادر به القاء ریشه های مویین روی ریزنمونه های برگ و گره ساقه بود. البته روش تلقیح شناورسازی، با فراوانی بالای القای ریشه مویین (بیش از 3/73%)، بسیار موفقیت آمیز بود و ریزنمونه های برگ بالاترین فراوانی القاء (3/83%) را نشان دادند. لاین های ریشه مویین تراریخته به وسیله آنالیز PCR با استفاده از آغازگرهای اختصاصی ژن های rolA و rolB تأیید شدند. 20 لاین ریشه مویین مستقل از هم، کشت شده روی محیط کشت MS جامد عاری از تنظیم کننده رشد، تفاوت معنی داری از نظر طول کلی و انشعاب دهی ریشه داشتند. این متغیر ها در تمام واکشت ها پایدار بودند، از این رو 7 لاین ریشه مویین براساس این خصوصیات رشدی انتخاب شدند. متعاقباً، کشت هایی از لاین های انتخاب شده در محیط کشت MS مایع نصف غلظت برای پیگیری میزان تولید زیست توده در یک دوره کشت 90 روزه فراهم شد. بین لاین ها تنوع قابل توجهی از نظر ظرفیت رشدی مشاهده شد. لاین TC-HR-16 بیشترین مقدار زیست توده تر (9100 میلی گرم در هر 30 میلی لیتر محیط کشت) را با 455 برابر افزایش نسبت به مایع تلقیح اولیه در طی دوره کشت 10 هفته ای تولید کرد. لاین های ریشه مویین با خصوصیات عالی حاصل از این مطالعه می توانند برای بهبود تولید متابولیت های ثانویه باارزش دارویی Teucrium chamaedrys L. استفاده شوند.

صبر زرد (Aloe vera L. ) یکی از گیاهان با ارزش در صنایع دارویی، آرایشی، بهداشتی و غذایی محسوب می شود. باتوجه به نیاز روزافزون به این گیاه تحقیقات گسترده ای بر کشت درون شیشه ای آن انجام شده است. تکثیر درون شیشه ای این گیاه روشی مناسب و کار آمد برای تکثیر انبوه و همچنین استفاده از متابولیت های ثانویه می باشد. در این تحقیق بهترین روش سترون سازی ریز نمونه های برگرفته از گیاهچه های آلوئه ورا و اثر تنظیم کننده های رشد BAP، NAA و زغال فعال مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش بر پایه طرح کاملاً تصادفی (CRD)، 3 تکرار و 5 تیمار طراحی شد. BAP با غلظت های 5 و 4 میلی گرم در لیتر وNAA 2/0 میلی گرم در لیتر و زغال فعال 2 گرم در لیتر در محیط کشت MS برای القا جوانه های جانبی از گیاهچه مورد مطالعه قرار گرفت. بهترین پروتکل، قارچ کش کاربندازیم 1% (20 دقیقه)، الکل 70% (30 ثانیه)، هیپوکلرید سدیم 5/2% (20 دقیقه)، کلرید جیوه 1/0% (10 دقیقه) بود و همچنین محیط کشت MS به همراه 5 میلی گرم در لیتر BAP و 2 گرم در لیتر زغال فعال بهترین محیط برای القاء جوانه جانبی شناخته شد. جوانه های بدست آمده در محیط کشت MS حاوی 2/0 میلی گرم در لیترNAA ریشه دار شدند و 85% پاجوش های بدست آمده پس از طی مرحله سازگاری در گلخانه زنده ماندند.

افدرا (Ephedra major Host) درختچه ای دو پایه متعلق به خانواده افدراسه و از بازدانگان پیشرفته است که خواص دارویی متعددی از آن شناخته شده است. هدف از این تحقیق بررسی برخی مواد مؤثره در پایه های نر و ماده در طول ماه های مرداد تا مهر است. به این منظور پایه های نر و ماده به طور جداگانه از رویشگاه طبیعی آن واقع در ارتفاعات بجنورد جمع آوری و خشک شدند. سپس عصاره متانولی به روش خیسانیدن استخراج و میزان آلکالوئید کل، افدرین، فنل کل، فلاونوئید کل و تانن کل نمونه های گیاهی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که میزان آلکالوئید کل و افدرین در طی ماه های مختلف و بین پایه های نر و ماده تفاوت معنی داری داشت. بیشترین میزان آلکالوئید کل در نمونه جمع آوری شده از پایه ماده در ماه مهر بود. همچنین نتایج بدست آمده از HPLC نشان داد که میزان افدرین در این گیاه از 5/1 تا 99/1 میلی گرم بر گرم وزن خشک در ماه های مورد بررسی متغیر بود. بیشترین میزان افدرین در نمونه های برداشت شده از پایه نر در ماه مرداد دیده شد. همچنین میزان فنل کل، فلاونوئید کل و تانن کل در طی ماه های مختلف به ترتیب بین 13/41-5/31، 81/5-51/3 و 46/24-57/15 میلی گرم بر گرم وزن خشک بود. این نتایج نشان داد که میزان فنل فقط در ماه مهر، میزان فلاونوئید کل، در ماه های شهریور و مهر و میزان تانن کل در ماه های مرداد و شهریور بین پایه های نر و ماده تفاوت معنی دار داشت.

به منظور ارزیابی تأثیر محلول پاشی عناصر ریزمغذی بر برخی صفات مورفولوژیکی شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L. ) آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با هشت تیمار و سه تکرار در سال زراعی 1391 در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی انجام شد. تیمارها شامل شاهد (بدون محلول پاشی)، محلول پاشی آهن، محلول پاشی روی، محلول پاشی منگنز، محلول پاشی آهن+روی، محلول پاشی آهن+منگنز، محلول پاشی روی+ منگنز و محلول پاشی آهن+ روی+ منگنز بودند. عناصر مذکور از منبع سولفات آهن، سولفات روی و سولفات منگنز تأمین شدند و با غلظت سه در هزار در مرحله قبل از گلدهی، محلول پاشی گردیدند. نتایج حکایت از آن داشت که بین محلول پاشی عناصر ریزمغذی و عدم محلول پاشی (شاهد) از لحاظ آماری اختلاف معنی داری وجود داشت. همچنین نتایج نشان داد که بین تیمارهای محلول پاشی از نظر ارتفاع بوته، تعداد شاخه های جانبی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و عملکرد بیولوژیک تفاوت معنی داری وجود داشت. البته تیمار محلول پاشی آهن+روی+ منگنز نسبت به سایر تیمارها از لحاظ صفات مورد مطالعه، برتری نشان داد. بنابراین نتایج نشان داد که استفاده از عناصر ریزمغذی سبب بهبود ویژگی های مورفولوژیک شنبلیله شد.

گلایول یکی از مهمترین گیاهان زینتی است که تولید آن به وسیله بیماری قارچی پوسیدگی فوزاریومی تهدید می شود. اسانس گیاهان آویشن باغی (Thymus vulgaris L. ) و اکالیپتوس (Eucalyptus globulus Labill. ) به عنوان جایگزینی برای قارچ کش های شیمیایی برای ضدعفونی پداژه ها توصیه شده اند، اما تاکنون بررسی قابل توجهی در مورد اثرات این اسانس ها بر ویژگی های رویشی و گلدهی گلایول در شرایط گلخانه یا مزرعه انجام نشده است. به این منظور، پداژه های گلایول قبل از کاشت در اسانس آویشن باغی در غلظت های 1000، 2000 و 3000 پی پی ام، اسانس اکالیپتوس در غلظت های 2000، 4000 و 6000 پی پی ام و آب مقطر (شاهد) به مدت 14 ساعت خیسانده شدند. نتایج نشان داد که اسانس آویشن باغی در غلظت ppm1000 موجب افزایش تعداد برگ و گلچه، افزایش طول ریشه، تسریع گلدهی و افزایش تولید پداژه و پداژک شد. دیگر تیمارها موجب تأخیر جوانه زنی و گلدهی و کاهش معنی دار درصد جوانه زنی، ارتفاع و تعداد برگ، طول ریشه و کلروفیل شدند. تیمار با اسانس اکالیپتوس در غلظت های بیشتر از ppm2000 اثرات منفی بسیاری بر گلایول داشت، به طوری که در غلظت ppm6000 مانع جوانه زنی پداژه ها و در غلظت ppm4000 مانع گلدهی شد. فعالیت آنزیم پراکسیداز پداژه بعد از تیمار با هر دو نوع اسانس افزایش یافت اما با روندی متفاوت ادامه یافت. فعالیت این آنزیم در طول دوره رویشی در پداژه های تیمار شده با آویشن همچنان در سطح بالا باقی ماند، اما در پداژه های تیمار شده با اکالیپتوس به میزان قابل توجهی کاهش یافت.

بسته بندی ضدمیکروبی تکنولوژی جدیدی است که رهایش ترکیب های مؤثر آن رشد میکروارگانیسم ها در محصولات غذایی فاسدشدنی را کنترل می کند. در این پژوهش ترکیب های شیمیایی اسانس آویشن شیرازی (. Zataria multifl ora Boiss) با استفاده از طیف سنج جرمی تعیین شد. کارواکرول (2/37%) و تیمول (4/28%)، از مهمترین ترکیب های قابل شناسایی اسانس آویشن شیرازی بودند. فیلم زیست کامپوزیت فعال زئین حاوی 10% اسانس آویشن شیرازی تولید شد. مقدار و سینیتیک رهایش کارواکرول و تیمول از فیلم زیست فعال زئین در دو مدل غذایی (اسید استیک 3% و اتانول 10%) در دمای 4 و 37 درجه سانتی گراد با استفاده از کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا ارزیابی شدند. فعالیت ضدمیکروبی فیلم فعال زئین ارزیابی شد. نتایج این پژوهش نشان داد که رهایش ترکیب های فعال از بستر پلیمری تحت تأثیر محیط ماده غذایی قرار گرفت. میانگین رهایش کارواکرول و تیمول در دمای 4 درجه سانتی گراد در محیط اسیدی در 60 دقیقه نخست آزمون (به ترتیب ppm34/1± 93/11 و 06/0± 40/1) در مقایسه با محیط اتانولی (به ترتیب ppm22/0± 60/7 و 02/0± 98/0) بیشتر بود. تصاویر میکروسکوپ روبشی تأییدکننده نقش مدل غذایی بر ساختار فیلم زئین بود که این تغییر ساختاری زئین بر سرعت رهایش ترکیب های فعال اسانس در مدل های غذایی مؤثر بود. سرعت رهایش کارواکرول و تیمول با افزایش دما به 37 درجه سانتی گراد افزایش یافت. فیلم زئین فعال در مدل غذایی اتانولی و دمای 4 درجه سانتی گراد از پایداری بهتری برخوردار بود. اندیس کاهش لگاریتمی فیلم زیست کامپوزیت فعال زئین علیه Listeria innocua وEscherichia coli به ترتیب 75/2 و 07/3 تعیین شد.

مریم گلی یک گیاه دارویی متداول است که به طور گسترده ای در صنایع غذایی و داروسازی مورد استفاده قرار می گیرد. به منظور بررسی کودهای آلی و بیولوژیک بر خصوصیات فیزیولوژیکی، عملکرد و میزان اسانس گیاه دارویی مریم گلی (Salvia officinalis L. ) در شرایط مختلف رطوبتی، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 15 تیمار و سه تکرار در سال 1391 در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل آبیاری (I) در سه سطح: آبیاری پس از مصرف 40% رطوبت قابل استفاده در عمق توسعه ریشه (I1)، آبیاری پس از مصرف 60% رطوبت قابل استفاده در عمق توسعه ریشه (I2)، آبیاری پس از مصرف 80% رطوبت قابل استفاده در عمق توسعه ریشه (I3) و سامانه های حاصلخیزی خاک در پنج سطح: عدم مصرف کود (F0)، کود شیمیایی اوره (Ur)، باکتری های آزادزی تثبیت کننده نیتروژن (NFB)، ورمی کمپوست (V) و ورمی کمپوست + باکتری های آزادزی تثبیت کننده نیتروژن (V+NFB) بودند که تیمار آبیاری در کرت های اصلی و سامانه های حاصلخیزی خاک در کرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج آزمایش نشان داد که تمام صفات مورد بررسی به طور معنی داری (01/0P ) تحت تأثیر رژیم های مختلف آبیاری و سامانه های حاصلخیزی خاک قرار گرفت. با افزایش تنش خشکی کلروفیل a، b، کل و عملکرد خشک کاهش یافت، اما مقدار قند، پرولین و مقدار اسانس افزایش یافت. بررسی نتایج نشان داد که بالاترین مقادیر کلیه صفات اندازه گیری شده مربوط به تیمار ورمی کمپوست+باکتری های تثبیت کننده نیتروژن بود. همچنین نتایج آزمایش نشان داد که بالاترین مقدار اسانس (10/1%) و عملکرد اسانس (l ha-150/20) از تیمار ورمی کمپوست + باکتری های تثبیت کننده نیتروژن تحت تنش متوسط (I2) بدست آمد.

کتان سفید (Linum album Kotschy ex Boiss. ) گیاهی چندساله و دیپلوئید (26=x2=n2) و یکی از گونه های بومی ایران و از خانواده کتان (Linaceace) است که دارای ماده مؤثره پودوفیلوتوکسین می باشد. این ماده یک محصول طبیعی مهم دارویی است که به گروه شیمیایی لیگنان ها تعلق دارد. به عنوان یک پیش ماده برای سنتز داروهای ضدسرطانی استفاده می شود. تولید صنعتی این ترکیب به دلیل ساختار شیمیایی پیچیده، از لحاظ اقتصادی امکان پذیر نیست. بنابراین، از روش های مختلفی برای افزایش تولید پودوفیلوتوکسین در گیاه استفاده می شود. در این تحقیق، القای تتراپلوئیدی با استفاده از غلظت های متفاوت اوریزالین 0، 15، 25 و µ M 50 به مدت 24، 48، 72 و 96 ساعت روی جوانه جانبی این گیاه انجام شد. نتایج نشان داد درصد زنده مانی و تعداد تولید نوساقه در هر جوانه جانبی در این گیاه با افزایش غلظت ها و زمان های اوریزالین کاهش یافت. گیاهان تتراپلوئید به وسیله آنالیز فلوسایتومتری شناسایی شدند، همچنین مقدار C DNA2 برای گیاهان دیپلوئید و تتراپلوئید به ترتیب 34/4 و pg36/8 برآورد شد. بیشترین درصد بازدهی القای تتراپلوئیدی (19%) تحت تیمار اوریزالین در غلظت µ M25 در 48 ساعت بدست آمد. القای تتراپلوئیدی باعث افزایش مقدار پودوفیلوتوکسین در برگ و ساقه تتراپلوئید نسبت به دیپلوئید خود به ترتیب 66/1 و 48/1 برابر شد. نتایج این تحقیق نشان داد که القای تتراپلوئیدی می تواند روش مؤثری برای افزایش این ماده ارزشمند در گیاه کتان سفید باشد.

باتوجه به لزوم استفاده از ترکیب های کاهش دهنده اثرات زیان آور تنش شوری در مناطق با آب و خاک شور و تأمین نیاز غذایی گیاهان از طریق کود، آزمایشی در سال 1391 به صورت کرت های یک بار خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل انجام شد. دو سطح کیفیت آب آبیاری (59/0 و 180/4 دسی زیمنس بر متر شوری) در کرت اصلی و چهار سطح کود (شاهد، کاربرد جداگانه کود شیمیایی به نسبت 80: 40: 30 کیلوگرم در هکتار به ترتیب از منبع اوره، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم، 40 تن در هکتار کود دامی و تلفیق کودها به میزان نصف مقادیر یادشده) در کرت فرعی قرار گرفت. نتایج تجزیه آماری داده ها نشان داد که طی اعمال تنش و کاربرد آب شور با هدایت الکتریکی 180/4 دسی زیمنس بر متر بر میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان CAT و APX افزوده و از فعالیت آنزیم دیگر کاسته شد. همچنین پوترسین (Put)، اسپرمین (Spm) و اسپرمیدین (Spd)، محتوای پرولین و کربوهیدرات، رنگدانه های فتوسنتزی و یون سدیم در برگ زیره سبز (Cuminum cyminum L. ) افزایش یافت. کاربرد جداگانه تیمار کودهای شیمیایی کامل و دامی به استثنای محتوای اسپرمین، پرولین، سدیم و پتاسیم در سایر صفات فیزیولوژیکی اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشته بلکه تیمار کاربرد توأمان کودهای شیمیایی کامل و دامی در کاهش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان CAT و GPX و افزایش محتوای اسپرمیدین، پرولین، رنگدانه های فتوسنتزی و پتاسیم کاراتر عمل کرد؛ به طوری که محتوای پتاسیم در تیمار کود شیمیایی کامل و دامی (581 قسمت در میلیون) در مقایسه با تیمار کاربرد جداگانه کودهای شیمیایی و دامی به ترتیب معادل 61/17% و 53/18% افزایش نشان داد. براساس نتایج این پژوهش، در راستای کاهش مصرف یک جانبه کودهای شیمیایی و نیز تکمیل عناصر مورد نیاز گیاه در شرایط تنش شوری مصرف کود شیمیایی کامل در تلفیق با کودهای آلی نظیر کود دامی در منطقه توصیه می شود.