گام های توسعه در آموزش پزشکی
سال:1388 | دوره:6 | شماره:2 |تعداد مقالات:13

زمینه و هدف: اهمیت بسیار زیاد اعزام دانشجو به خارج برای ادامه تحصیل در حدی است که حتی کشورهای پیشرفته جهان نیز از آن بی نیاز نیستند. این تحقیق با هدف بررسی دیدگاه دانش آموختگان بورسیه خارج از کشور در مورد مفهوم موفقیت تحصیلی و مصادیق آن و عوامل موثر بر موفقیت تحصیلی انجام شد.روش کار: در این مطالعه کیفی، 11 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان که دانش آموخته دانشگاه های خارج از کشور بودند، شرکت کردند. طی یک مصاحبه باز در خصوص معیارهای سنجش موفقیت تحصیلی و همچنین عوامل موثر بر آن از افراد مذکور نظرخواهی شد.یافته ها: از مهم ترین مصادیق موفقیت تحصیلی در زمینه کمیت تحصیل، شرکت در همایش ها و کنفرانس ها؛ در زمینه کیفیت تحصیل، میزان کارایی مطالب فراگرفته شده و در زمینه مطالب جنبی فراگرفته شده، یادگیری مطالب علمی تخصصی از اهمیت بیشتری برخوردار بودند. همچنین مصاحبه شوندگان تاکید بسیار زیادی بر عوامل فردی شامل شخصیت، خانواده، مسایل اقتصادی، داشتن دانش تخصصی در رشته مورد مطالعه و مهارت های لازم در خصوص زبان دانشگاه محل تحصیل و همچنین شرایط دانشگاه محل تحصیل، به ویژه استاد راهنما و رشته و موضوع تحقیق داشتند.نتیجه گیری: بر اساس نتایج به نظر می رسد مصادیق موفقیت تحصیلی گسترده بوده و با اندازه گیری صرف یک یا چند مورد از آن نمی توان فرد را موفق دانست. در این مورد باید به طول مدت تحصیل، میزان تولیدات علمی و کیفیت آنها، میزان مراودات علمی و همچنین کاربرد مطالب فراگرفته شده توسط وی اشاره نمود.

زمینه و هدف: در یک نظام آموزشی موفق، سبک یادگیری دانشجویان به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار بر یادگیری و پیشرفت تحصیلی همواره مورد توجه قرار می گیرد. با شناسایی سبک یادگیری، هم روش تدریس مناسب تر توسط اساتید و هم روش یادگیری صحیح تر توسط فراگیران اتخاذ می شود. این پژوهش با هدف تعیین سبک یادگیری دانشجویان پزشکی و ارتباط آن با پیشرفت تحصیلی صورت گرفت.روش کار: در این مطالعه توصیفی – تحلیلی دانشجویان سال اول و پنجم رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با پاسخ به پرسش نامه استاندارد کلب، شرکت کردند. میانگین کل دروس نظری و عملی کلیه دانشجویان و نمره آزمون پیش کارورزی و آسکی پایان دوره کارآموزی دانشجویان سال پنجم به عنوان شاخص پیشرفت تحصیلی در نظر گرفته شد.یافته ها: بیشترین سبک های یادگیری در دانشجویان سال اول به ترتیب، همگرا (50.3 درصد) و جذب کننده (36.6 درصد)، و در دانشجویان سال پنجم، همگرا (69 درصد) و انطباق یابنده (16.7 درصد) بودند. بین سبک یادگیری دو گروه دانشجویان، اختلاف معنی داری یافت شد (P=0.0001)، به طوری که در دانشجویان سال پنجم، سبک همگرا و انطباق یابنده بیش از دانشجویان سال اول و در مورد سبک جذب کننده و واگرا، نتیجه بالعکس بود. بین سبک یادگیری با پیشرفت تحصیلی دانشجویان ارتباط معنی داری یافت نشد.نتیجه گیری: با توجه به این که سبک یادگیری غالب در کلیه دانشجویان همگرا می باشد و بهترین محیط های یادگیری در این افراد، استفاده از شبیه سازی ها، تکالیف آزمایشگاهی و یادگیری بر پایه حل مسئله می باشد، لذا شایسته است برنامه ریزان آموزشی، چنین محیط هایی را بیشتر فراهم سازند.

زمینه و هدف: در محیط بالینی که دانشجویان روش های عملی حرفه خود را می آموزند و به نقش ها و مسوولیت های آینده حرفه خود آگاهی می یابند برای ساختن جوی مناسب جهت یادگیری و اطمینان یافتن از این تبحر و سازماندهی به روند یادگیری در محیط بالینی، وجود معلم بالینی توانمند و اثربخش، حیاتی است. هدف از این پژوهش تبیین ویژگی های یک مربی بالینی اثربخش از دیدگاه مربیان و دانشجویان پرستاری و مامایی بوده است.روش کار: در این تحقیق «کیفی پدیدارشناسی» نمونه پژوهش 30 دانشجو و 8 مربی پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی گرگان بودند که به روش نمونه گیری مبتنی بر هدف انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه های نیمه ساختار، متعامل و عمیق بود و داده ها مطابق روش کلایزی تحلیل شدند.یافته ها: تحلیل دست نوشته ها سه مضمون عمده مشترک بین دانشجویان و مربیان در خصوص ویژگی های مربی بالینی کارا شامل «توانمندی علمی و عملی، توانمندی مدیریت آموزشی و اخلاق حسنه» را آشکار ساخت. شرکت کنندگان طیف وسیعی از عوامل بازدارنده موثر بودن مربی و موثر بودن یادگیری بالینی را ذکر کردند ناکافی بودن امکانات و فرسوده بودن مراکز آموزشی، حاکم بودن جو پزشک سالاری بر مراکز آموزشی، بی علاقگی دانشجویان پرستاری به رشته خود از مهم ترین این موارد بوده اند.نتیجه گیری: داده ها حاکی از آن است که برای ارتقا موقعیـت های آموزشی بالینی نیاز است تا به طور سیستماتیک چاره اندیشی و اجرا شود. افزایش مهارت های بالینی و نظری مربیان می بایست با اصلاحات فیزیکی، ساختاری و کیفی مراکز آموزشی توام گردد.

زمینه و هدف: ارزشیابی پیشرفت تحصیلی بخش مهمی از فرآیند آموزشی است و برای تحقق آن از آزمون استفاده می شود. استفاده از سوالات چند گزینه-ای به  عنوان یک روش آزمون عینی، متداول ترین روش ارزشیابی دانشجویان می  باشد. این مطالعه با هدف بررسی سوالات امتحانی اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور صورت گرفت.روش کار: در این مطالعه توصیفی سوالات امتحانی 197 عضو هیات علمی غیر بالینی دانشگاه مورد بررسی قرار گرفت. داده ها با استفاده از چک لیستی که حاوی اطلاعات فردی، ویژگی های سوالات امتحانی و همچنین موارد تطبیق سوالات چند گزینه ای با قواعد طراحی این گونه سوالات بود، جمع آوری گردید.یافته ها: نتایج نشان داد 8.1 درصد از اعضای هیات علمی از سوالات انشایی، 55.32 درصد از سوالات عینی و 36.54 درصد به صورت ترکیبی از سوالات انشایی و عینی استفاده کرده بودند. از مجموع 5208 سوال چند گزینه ای مورد بررسی، 64.96 درصد، فاقد هر گونه اشکال ساختاری بودند. بیشترین فراوانی اشکالات ساختاری در سوالات شامل مشخص نبودن و یا عدم وضوح هدف در ساقه سوال (15.94 درصد)، استفاده از افعال منفی در ساقه سوال (12.22 درصد)، استفاده از عبارت های «همه موارد» یا «هیچ کدام» در گزینه ها (10.85 درصد) و بکار بردن جای خالی در اول یا وسط ساقه سوالات (10.41 درصد) بود. حدود 90 درصد سوالات چند گزینه ای در حیطه دانش یعنی تاکسنومی I بود.نتیجه گیری: با توجه به اهمیت ارایه سوالات استاندارد و منطبق با قواعد طراحی سوالات چند گزینه ای در برگزاری آزمون های مناسب، بازبینی مستمر سوالات امتحانی و برگزاری دوره های آموزشی طراحی سوالات امتحانی توصیه می شود.

زمینه و هدف: در ارزیابی ویژگی های یک مدرس خوب علاوه بر نظرات دانشجو، جویا شدن نظرات مدرسین نیز مهم می باشد. این پژوهش با هدف تعیین ویژگی های یک مدرس اثربخش و عوامل آموزشی موثر بر کارآمدی وی از دیدگاه مدرسین و دانشجویان پرستاری صورت گرفت.روش کار: در این پژوهش توصیفی - مقایسه ای 358 دانشجو و 89 مدرس از دانشکده های پرستاری کرمان، بم، زرند و جیرفت شرکت کردند. جمع آوری داده ها توسط پرسش نامه ای پژوهشگر ساخته که در پنج حیطه تنظیم شده بود، صورت گرفت.یافته ها: از دیدگاه دانشجویان اولویت دهی به ترتیب: ارتباط بین فردی، مهارت تدریس، ویژگی های فردی، مهارت ارزشیابی، قوانین آموزشی و از دیدگاه مدرسین به ترتیب مهارت تدریس، قوانین آموزشی، مهارت ارزشیابی، ویژگی فردی و ارتباط بین فردی بود. اهمیت ارتباط بین فردی و ویژگی های فردی از نظر دانشجویان به طور معنی داری بیشتر از مدرسین (به ترتیب P=0.0001 و P=0.04) و از دید مدرسین اهمیت مهارت تدریس و رعایت قوانین آموزشی به طور معنی داری بیشتر از دانشجویان بود (در هر دو مورد P=0.0001). نداشتن وقت کافی جهت مطالعه مهم ترین عامل موثر بر کارآمدی مدرس از دیدگاه دو گروه شناحته شد.نتیجه گیری: به رغم اختلاف نظر زیاد بین مدرسین و دانشجویان پیشنهاد می شود در برنامه های توانمندسازی مدرسین، تقویت مهارت های ارتباطی همگام با فنون تدریس نوین مورد توجه قرار گیرد. همچنین برنامه ریزی مدیران آموزشی به گونه ای باشد که با کاهش زمان کاری، زمینه جهت مطالعه، یادگیری و کارآمد بودن مدرسین، بیشتر فراهم شود.

زمینه و هدف: ارتباط مناسب بین پزشک و بیمار باعث جلب اعتماد بیماران، جلوگیری از مراجعات مکرر آنها به پزشکان متفاوت یا سرگردانی آنها و موجب کاهش هزینه ها و صرفه جویی در وقت می گردد. هدف این تحقیق تعیین الگوی غالب ارتباط پزشک و بیمار در بیماران بود.روش کار: در این مطالعه مقطعی، 305 نفر از بیمارانی بررسی شدند که برای اولین بار به دلیل بیماری اخیر خود به پزشکان درمانگاه بیمارستان شهید بهشتی اصفهان مراجعه کرده بودند. داده ها با پرسش نامه پژوهشگر ساخته شامل 10 سوال عمومی و 19 سوال نگرش سنجی گردآوری شد که روایی و پایایی آن قبل از جمع آوری داده ها تایید شده بود.یافته ها: الگوهای ارتباط پزشک و بیمار به ترتیب فراوانی، الگوی راهنمایی- همکاری (86.5 درصد)، الگوی فعال - منفعل (11.1 درصد) و الگوی مشارکت متقابل (2.4 درصد) بود. نوع الگوی ارتباط پزشک و بیمار با توجه به سطح تحصیلات و پایگاه اجتماعی تفاوت معنی داری را نشان نداد. در گروه های سنی بالاتر استفاده از الگوی راهنمایی- همکاری و در گروه های سنی پایین تر، الگوی فعال - منفعل به طور معنی داری بیشتر بود (P=0.047).نتیجه گیری: با توجه به کم بودن فراوانی الگوی مشارکت متقابل (موثرترین الگو در ارتباط پزشک و بیمار)، بنابراین افزایش آگاهی بیمار از وضعیت سلامتی خود و تشویق او برای مشارکت در روند درمان و در نتیجه افزایش مسوولیت هر دو طرف نسبت به هدف مشترک می تواند ارتباط پزشک و بیمار را بر اساس الگوی مشارکت متقابل به پیش ببرد و با ایجاد اعتماد بین بیمار و پزشک، دستیابی به سلامت را تسهیل نماید.

زمینه و هدف: بررسی وضعیت شاخص های پژوهشی اعضای هیات علمی دو گروه علوم پایه و بالینی حاکی از ضعیف تر بودن این شاخص ها در گروه علوم بالینی می باشد. در این طرح تاثیر تأسیس پایگاه توسعه تحقیقات بالینی و ارایه خدمات آموزشی - پژوهشی بر عملکرد پژوهشی اعضای هیات علمی بالینی مورد بررسی قرار گرفت.روش کار: در این مطالعه مداخله ای میدانی 66 نفر عضو هیات علمی بیمارستان افضلی پور، گروه آزمون و 45 نفر عضو هیات علمی بیمارستان، شفا گروه شاهد بودند. پس از تأسیس پایگاه درمحل کار گروه آزمون، خدمات آموزشی - پژوهشی به مدت دو سال ارایه گردید. میزان فعالیت های پژوهشی هر دو گروه دو سال قبل و دو سال بعد از آن مقایسه گردید.یافته ها: یافته ها حاکی از رشد تعداد و سرانه مقالات چاپ شده گروه آزمون به میزان 39 و 33 درصد و کاهش این شاخص ها در گروه شاهد به میزان 21 و 21.6 درصد بود که اختلاف دو گروه از نظر هر دو شاخص، معنی دار می باشد (P<0.01). شاخص تعداد راهنمایی پایان نامه و شاخص های تعداد و سرانه خلاصه مقالات ارایه شده در کنگره ها نیز در گروه آزمون از رشد بیشتری نسبت به گروه شاهد برخوردار است. افزایش شاخص های تعداد و سرانه طرح های تحقیقاتی مصوب در گروه آزمون به ترتیب 76 و 68 درصد و در گروه شاهد 120 و 122 درصد می باشد.نتیجه گیری: تاسیس پایگاه تحقیقات بالینی و ارایه خدمات آموزشی - پژوهشی آن در محل کار اعضای هیات علمی بالینی، تاثیر مثبتی بر عملکرد و ارتقا شاخص های پژوهشی اعضای مذکور داشته است. بنابراین انجام اقدام مشابه در سایر بیمارستان های دانشگاه پیشنهاد می گردد.

زمینه و هدف: شواهد نشان می دهد دوره های آموزش مداوم کارکنان در افزایش مهارت های بالینی و کیفیت مراقبت از بیمار تاثیر چندانی نداشته اند که بیانگر لزوم تحول در روش های آموزشی در این دوره ها می باشد. لذا این مطالعه با هدف بررسی تاثیر آموزش تلفیقی بر سطح مهارت های بالینی ماما روستاهای شرکت کننده در یک دوره آموزش مداوم، صورت گرفت.روش کار: در این مطالعه تجربی 63 نفر از شرکت کنندگان در یک دوره آموزش مداوم به روش تخصیص تصادفی در دو گروه آموزش تلفیقی و متداول قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه و آزمون ایستگاهی سنجش مهارت های بالینی بود. پس از انجام پیش آزمون، برنامه آموزشی اختصاصی هر گروه در زمینه فوریت های مامایی به مدت 8 ساعت و در طی دو روز اجرا گردید. بلافاصله و یک ماه پس از پایان دوره، مهارت شرکت کنندگان توسط آزمون ایستگاهی ارزشیابی شد.یافته ها: میانگین نمرات پیش آزمون در دو گروه تفاوت معنی داری را نشان نداد اما میانگین نمرات گروه آموزش تلفیقی نسبت به گروه آموزش متداول، در پس آزمون (60.09 در مقابل 48.23) و در آزمون ثبات (51.16 در مقابل 40.55)، افزایش معنی داری داشت (در هر دو مورد P=0.0001). تفاوت میانگین نمره مهارت گروه آموزش تلفیقی در پیش آزمون و پس آزمون و همچنین در پیش آزمون و آزمون ثبات به طور معنی داری بیش از گروه آموزش متداول بود (در هر دو مورد P=0.0001).نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشانگر افزایش بیشتر سطح مهارت ها و ثبات آموخته ها در گروه آموزش تلفیقی بود، لذا پیشنهاد می گردد در کارگاه های آموزش مداوم از روش تلفیقی جهت آموزش مهارت های بالینی استفاده شود.

زمینه و هدف: ایدز نه فقط یک مشکل بهداشتی بلکه یک معضل اجتماعی و فرهنگی است که مشکلات اقتصادی نیز به دنبال دارد. از آنجایی که رفتار بهداشتی صحیح نتیجه نگرش درست و آگاهی عمیق است، این مطالعه با هدف بررسی آگاهی و نگرش زوجین مراجعه کننده به مرکز مشاوره قبل از ازدواج کرمان نسبت به این بیماری انجام گرفت.روش کار: در این مطالعه مقطعی، 1020 زوج شرکت کردند. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه ای شامل اطلاعات دموگرافیک، 22 سوال سنجش آگاهی و 10 گویه نگرش سنج در مورد بیماری ایدز بود.یافته ها: بر اساس یافته ها آگاهی 40.1 درصد زوجین در سطح عالی، 37.4 درصد خوب، 20 درصد متوسط و 2.6 درصد ضعیف و در مورد نگرش 58.4 درصد عالی، 33.5 درصد خوب، 7.1 درصد متوسط و 1.1 درصد ضعیف بود. آزمون مجذور کای بین آگاهی و نگرش با سن، تحصیلات و شغل افراد ارتباط معنی داری را نشان داد (در همه موارد P=0.0001)، به طوری که با افزایش تحصیلات، آگاهی و نگرش افراد افزایش یافته، همچنین گروه سنی 35-16 سال و افراد کارمند از آگاهی ونگرش بالاتر و مثبت تری برخوردار بودند. بین نگرش و جنس نیز ارتباط معنی دار مشاهده شد (P=0.0001)، به طوری که آقایان نگرش مثبت تری نسبت به خانم ها داشتند. از نظر منبع کسب اطلاعات، صدا و سیما بیشترین میزان (59.9 درصد) را داشت.نتیجه گیری: طبق یافته ها بیشترین منبع کسب اطلاعات صدا و سیما بود، بنابراین تقویت برنامه های آموزشی این رسانه با در نظر گرفتن مخاطبین ضروری می باشد. آموزش در سطح مدارس بیشتر مورد توجه قرار گرفته و نظارت و مشارکت بخش بهداشت نیز تقویت گردد.

زمینه و هدف: امروزه پدیده مهاجرت دانش آموختگان بخش سلامت یکی از مهم ترین مسایلی است که سیاستگذاران نظام سلامت باید در صدد حل آن باشند. پژوهش حاضر با هدف شناخت مهم ترین عوامل تشویق کننده دانش آموختگان برای مهاجرت به خارج از کشور، انجام گرفته است.روش کار: در این مطالعه مقطعی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایران جامعه پژوهش بودند که 407 نفر از آنها به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. جمع آوری داده ها به وسیله پرسش نامه ای که روایی آن توسط صاحب نظران و پایایی ثبات درونی آن با محاسبه ضریب آلفاکرنباخ (r=0.89) مورد تایید قرار گرفته بود، جمع آوری گردید.یافته ها: از دیدگاه جامعه پژوهش بیشترین میانگین (انحراف معیار±) امتیاز (±0.3) 4.31 از حداکثر 5 به عوامل اقتصادی و بعد از آن به ترتیب به عوامل اداری و آموزشی (SD=0.5، `X=4.04)، عوامل حرفه ای (SD=0.77، `X=4.04)، جهانی شدن (SD=0.68، `X=3.45)، عوامل اجتماعی (SD=0.77، `X=3.33)، و عوامل فرهنگی (SD=1.1، `X=.26)، تعلق گرفت.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش خاطر نشان می سازد که استراتژی های نگهداری نیروی متخصص بهداشتی درمانی باید به مسایل مهمی مانند عوامل اقتصادی و آموزشی بیشترین توجه را داشته باشند. این استراتژی ها می توانند بر راهکارهای نگهدارنده نیروی انسانی مانند گسترش فرصت های آموزشی و شغلی، تمرکز نمایند. همچنین به سیاستگذاران نظام سلامت ایران توصیه می شود مسایلی نظیر اشباع بازار کار برخی از رشته های تحصیلی را در سیاستگذاری های آموزشی خود مدنظر قرار دهند.

زمینه و هدف: ضرورت توجه به آموزش های عمومی دانشجویان و دستیابی به جدیدترین دانش روز از یک سو و برنامه فشرده و حجم زیاد دروس به ویژه در رشته پزشکی، ایجاب می نماید که بسیاری از نیازهای آموزشی دانشجویان را در قالب دوره های کوتاه مدت ارایه نمود. در این تحقیق دیدگاه شرکت کنندگان اولین مدرسه تابستانی بین رشته ای شیراز در دستیابی به اهداف آموزشی دوره بررسی شده است.روش کار: در مجموع 63 دانشجو از 13 دانشگاه علوم پزشکی در این دوره شرکت نمودند. عناوین آموزشی در چهار گروه کلی شامل آموزش پزشکی، اخلاق پزشکی، مدیریت، خلاقیت و نبوغ و زیر گروه های آنها تعیین شدند و در قالب 83 موضوع به مدت 100 ساعت با استفاده از سخنرانی و روش های فعال آموزش، مورد بحث قرار گرفتند.یافته ها: از دید دانشجویان از چهار موضوع کلی بیشترین کفایت آموزشی به ترتیب مربوط به آموزش پزشکی و نبوغ و خلاقیت بود. بیش از 90 درصد مجریان، میزان دستیابی به اهداف آموزشی را در هر یک از زیر گروه ها بسیار خوب تا عالی بیان نمودند. میانگین نمره مجریان و مدرسین در ارزشیابی برنامه 18.97 (از حداکثر 20) با انحراف معیار 1.18 بود.نتیجه گیری: با توجه به موثر بودن این برنامه، ادامه برگزاری، تخصیص منابع و گسترش آن در سایر دانشگاه ها توصیه می گردد.