علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)
سال:1387 | دوره:12 | شماره:45 (الف) |تعداد مقالات:34

یخ زدگی یکی از مهم ترین عوامل اقلیمی است که محصول بادام را در استان اصفهان تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین، استفاده از روشی سریع برای ارزیابی ارقام مقاوم در برابر آسیب های یخ زدگی از اهمیت زیادی برخوردار است. اندازه گیری میزان نشت الکترولیت ها از بافت های آسیب دیده ناشی از یخ زدگی در بادام روش مناسبی برای این منظور است. در این پژوهش اثر یخ زدگی بر میزان نشت الکترولیتی 10 رقم زراعی بادام (Amygdalus communis cultivars) و یک گونه بادام وحشی (A. scoparia) در استان اصفهان بررسی شد. گل های کامل و بالغ تمام نمونه ها به طور تصادفی انتخاب شدند و هر یک با 3 تکرار در شرایط یخ زدگی طبیعی (در طبیعت) و تیمار یخ زدگی مصنوعی (در آزمایشگاه) بررسی شدند. میزان نشت الکترولیت های آنها، اندازه گیری شد و میانگین داده های به دست آمده از طریق آنالیز واریانس و آزمون توکی (Tukey's test) مقایسه شدند. در هر تیمار، درصد افزایش میزان نشت الکترولیتی نمونه های در معرض یخ زدگی نسبت به شاهد به عنوان معیاری برای مقایسه در نظر گرفته شد. مقدار کل متابولیت های محلول (Total Dissolved Solids= TDS) گل های نمونه های در معرض یخ زدگی طبیعی نیز با دقت 0.001 اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که این مقدار در ارقام زراعی مورد بررسی به طور میانگین در حدود 33.5±390.8 میلی گرم در لیتر (حداکثر آن در رقم صفری با 29.3±439 میلی گرم در لیتر و حداقل آن در رقم کبابی با 35.3±355 میلی گرم در لیتر است. مقدار آن در بادام وحشی (با میانگین 55.8±362 میلی گرم در لیتر) اندکی از ارقام زراعی کمتر بود. آزمون رگرسیون خطی نشان داد که بین مقدار کل متابولیت های محلول (TDS)، و میزان نشت الکترولیتی نمونه های در معرض یخ زدگی هم بستگی وجود ندارد. هم چنین نتایج نشان داد که ارقام تاجری (با 7.4% افزایش میزان نشت الکترولیتی نسبت به شاهد)، آذر (با 19.2 % افزایش) و ربیع (با 22% افزایش) در شرایط یخ زدگی طبیعی به ترتیب مقاومت بیشتری از سایر ارقام دارند. در تیمار یخ زدگی مصنوعی نیز ارقام ربیع (با 60.7% افزایش)، تاجری (با 67.6% افزایش) و حاج میرزایی (با 71% افزایش) به ترتیب نسبت به ارقام دیگر مقاوم ترند. این نتایج با مشاهدات تجربی در منطقه مورد مطالعه منطبق می باشد. مقاومت به یخ زدگی در بادام وحشی (A. scoparia) در هر دو تیمار طبیعی و مصنوعی (به ترتیب با 48.7% و 73% افزایش) در حد متوسط است.

علم سنجش از دور و داده های ماهواره ای یکی از روش های جدید و موثر در زمینه تحقیقات کشاورزی می باشد. سنجنده های موجود روی ماهواره های مختلف طیف های بازتابی پوشش گیاهان را ثبت می نمایند. از این داده ها می توان برای شناسایی نوع گیاه، وضع سلامت گیاهان و برآورد عملکرد آنها استفاده کرد. ماهواره TERRA با داشتن پنج سنجنده فرصت مناسبی را برای بررسی زمین، اقیانوس و اتمسفر فراهم آورده است. MODIS یکی از این پنج سنجنده می باشد. این سنجنده دارای 36 باند طیفی با قدرت تفکیک مکانی 250، 500 و 1000 متر است. از شاخص های گیاهی سنجنده مودیس در پایش تابش های فعال فتوسنتزی، تغییرات پوشش گیاهی، وضعیت سلامت و مساحت زیر کشت گیاهان مختلف استفاده می شود. در این مقاله تصاویر باند قرمز (620-670 نانومتر) و باند مادون قرمز نزدیک (841-876 نانومتر) سنجنده مودیس با دوره زمانی شانزده روزه مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار می گیرند. از این تصاویر مزارع کشت گندم زمستانه واقع در دشت مشهد در فصل زراعی 84-1383 استخراج شده است. با استفاده از روش های پردازش تصویر، مقادیر رقومی (DN) پیکسل های موجود روی تصاویر استخراج گردیده و در این تحلیل استفاده شدند. نتایج نشان داد که هم در اوایل و هم در اواخر فصل رشد گندم بین دو باند قرمز و مادون قرمز نزدیک، هم بستگی مثبتی (با ضریب هم بستگی 0.70 و 0.69) وجود داشته و مقدار شاخص NDVI کاهش (0.24 در خرداد و 0.18 در اوایل آبان) می یابد. این ارتباط در اوایل فصل رشد وجود نداشته و از طرفی افزایش چشم گیری (0.5) در شاخص NDVI مشاهده می شود. هم چنین علی رغم وجود پوشش گندم، در اواخر فصل رشد، کاهش چشم گیری در میزان بازتاب باند مادون قرمز نزدیک دیده می شود. بنابراین می توان از رابطه بین باند قرمز و مادون قرمز نزدیک همراه با شاخص NDVI در مدیریت کشاورزی دقیق مانند پیش بینی مراحل فنولوژیک گندم، برآورد عملکرد گندم و پایش وضعیت سلامت گندم استفاده کرد.

برای بهبود صفت پیچیده ای مانند عملکرد که توارث پذیری پایینی دارد، از انتخاب غیرمستقیم توسط صفات دیگر و نیز شاخص مناسبی بر اساس چند صفت موثر بر عملکرد استفاده می شود. این مطالعه با هدف ارزیابی کارآیی روش های مختلف انتخاب در 23 لاین F2 : 4 گندم حاصل از تلاقی دو رقم ویرمارین (حساس به خشکی) و سرداری (متحمل به خشکی) انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و دو تیمار آبیاری پس از 3±70 و 3±120 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A به ترتیب برای شرایط غیرتنش و تنش در سال 1383 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. برای هر یک از این شرایط شـاخص های انتخاب با استفاده از چهار صفت تعداد سنبله در متر مربع، تعداد روز تا سنبله دهی، تعداد دانه در سنبلـه و وزن دانـه و هم چنین پاسخ های مستقیم و همبسته این صفات به همراه عملکرد، محاسبه شدند. نتایج پاسخ های مستقیم و همبسته صفات به انتخاب نشان داد که برای شرایط مشابه با این بررسی ژنوتیپ های زودرس با تعداد سنبله زیاد، تعداد دانه کم و وزن دانه بالا از پتانسیل عملکرد بالاتری برخوردار هستند. تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزاردانه پاسخ مثبتی به انتخاب در اکثر شاخص ها و در هر دو شرایط داشتند، ولی پاسخ روز تا سنبله دهی و تعداد دانه در سنبله در شاخص ها منفی بود. بنابراین انتخاب بر اساس این شاخص ها نیز باعث گزینش ارقام زودرس با تعداد سنبله بالا و تعداد دانه کم و وزن دانه بالا می شود که از پتانسیل عملکرد بیشتری برخوردار هستند. در این بررسی شاخص های اسمیت - هیزل و پایه بریم - ویلیامز کارآیی انتخاب بالاتری داشتند.

با توجه به تاثیر افزایش تنوع گونه ای در حفظ تعادل اکولوژیک و ثبات اکوسیستم های کشاورزی، دو آزمایش مزرعه ای به منظور تعیین تراکم های مناسب سویا و سورگوم علوفه ای درکشت مخلوط در سال های 1381 و 1382 درمزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا گردید. الگوی کاشت، روش سری های افزایشی بود. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار پیاده گردید. فاکتور اول تراکم های 20، 30، 40 و 50 بوته در مترمربع سویا و فاکتور دوم تراکم های 0، 4، 8، و 12 بوته در متر مربع سورگوم در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثرات تراکم های سویا و سورگوم روی عملکرد هر دوگونه معنی دار بود. با افزایش تراکم سویا تا 40 بوته در متر مربع عملکرد سویا افزایش نشان داد، ولی با افزایش تراکم از 40 به 50 بوته، عملکرد آن کاهش یافت. با افزایش تراکم سویا نیز از عملکرد سورگوم کاسته شد. عملکرد سورگوم و سویا با افزایش تراکم سورگوم به ترتیب افزایش و کاهش نشان دادند. نسبت های تراکم 20:4 و 50:12 بوته درمترمربع سورگوم به سویا به ترتیب با 1.6 و 0.8 بیشترین و کمترین مقدار نسبت برابری زمین (LER) را به خود اختصاص دادند. بنابراین، نتیجه گیری می شود که کشت مخلوط سویا و سورگوم ممکن است مزیت بیشتری نسبت به کشت خالص آنها در شرایط مشابه با مطالعه حاضر داشته باشد.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ برنج (45 رقم بومی ایرانی، 25 رقم اصلاح شده و 5 رقم خارجی) در رابطه با تنش شوری در مرحله گیاهچه ای و تعیین شاخص های حساسیت و تحمل بر مبنای ماده خشک، کد ژنوتیپی و نسبت سدیم به پتاسیم آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط کنترل شده و تنش شوری (1.2، 4 و 8 دسی زیمنس برمتر) در موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در رشت اجرا شد. طول ریشه و ساقه، وزن خشک ریشه و ساقه، درصد سدیم و پتاسیم و کد ژنوتیپی بر اساس روش استاندارد مورد ارزیابی قرار گرفتند. معنی دار بودن تفاوت بین ارقام برای کلیه صفات مورد بررسی، وجود تنوع برای آنها را نشان داد. بالاترین و پایین ترین وراثت پذیری به ترتیب مربوط به طول ساقه و درصد پتاسیم بود. بررسی کد ژنوتیپی در شرایط تنش نشان داد که طارم محلی، غریب، شاه پسند مازندران و اهلمی طارم با داشتن زیست توده، طول ریشه و ساقه بیشتر و نسبت سدیم به پتاسیم کمتر جزو ارقام متحمل به شوری می باشند، در حالی که ارقام خزر، سپیدرود، IR28 و IR29 بسیار حساس به شوری بودند. ارقام طارم محلی، اهلمی طارم، رشتی و لاین 5 چپرسر کمترین شاخص های تحمل، میانگین تولید، حساسیت به تنش، میانگین هندسی، تحمل به تنش و میانگین هم ساز را برای کد ژنوتیپی داشتند، در حالی که شاخص های مذکور برای ارقام خزر و سپیدرود بالا بودند. تجزیه خوشه ای بر اساس صفات در شوری های 4 و 8 دسی زیمنس بر متر ارقام ایرانی را به سه گروه تفکیک کرد. گروه متحمل دارای میانگین کد ژنوتیپی، درصد سدیم و نسبت سدیم به پتاسیم کم و وزن خشک ریشه، ساقه، زیست توده، طول ساقه و ریشه زیاد بودند. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش، می توان از ارقام متحمل به منظور تلاقی و تهیه جمعیت های مناسب برای برنامه های اصلاحی استفاده نمود.

به منظور بررسی تاثیر تاریخ کاشت و جنیستئین (Genistein) بر مقدار نیتروژن و گره زایی سه گونه یونجه یک ساله، آزمایشی در شرایط مزرعه ای به صورت فاریاب در سال های 1383 و 1384 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس (طول 51 درجه و 8 دقیقه و عرض 35 درجه و42 دقیقه) انجام گرفت. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت کرت های دو بار خرد شده در چهار تکرار انجام شد. تاریخ های کاشت (اول، دهم و بیستم اسفند) در کرت های اصلی و گونه های یونجه یک ساله (Santiago, M. Rigidula cv. Rigidula, M. radiate cv. Radiata Medicago polymorpha cv.) در کرت های فرعی و غلظت های مختلف جنیستئین (0 و 20 میکرومول بر لیتر) در کرت های فرعی فرعی قرار گرفتند. محتوی نیتروژن گیاه، گره زایی و سایر صفات در گونه های مورد بررسی تفاوت معنی داری داشتند و گونه M. polymorpha در تاریخ کاشت سوم (بیستم اسفند) نسبت به گونه های دیگر از نظر وزن خشک گره، تعداد گره، تعداد گره در هر کلون تعداد دسته گره و قطر گره برتر بود. گونه M. rigidula نسبت به سایر گونه ها مقاومت بیشتری به سرما در تاریخ اول کاشت نشان داد، هم چنین 20 میکرومول در لیتر جنیستئین تاثیر افزاینده ای بر گره زایی و محتوی نیتروژن در تمامی گونه های یونجه یک ساله داشت. جنیستئین در تاریخ کشت اول در تمام گونه ها باعث افزایش گره زایی و محتوی نیتروژن گیاه شد که این امر موید تاثیر این ماده در بهبود گره زایی و افزایش محتوی نیتروژن یونجه های یک ساله در شرایط مزرعه می باشد.

به منظور بررسی اثر جداگانه و توأم عناصر غذایی N، P، K، Fe، Zn و Mn بر عملکرد دانه و دیگر صفات زراعی کلزا (Brassica napus L.)، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان در سال 1385 اجرا گردید. در این آزمایش که به صورت کرت های خرد شده انجام شد، تاثیر یازده تیمار کودی به عنوان فاکتور اصلی بر صفات زراعی دو رقم کلزا شامل اکاپی و زرفام به عنوان فاکتور فرعی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار بررسی شد. نتایج نشان داد که هیچ کدام از تیمارهای کودی تاثیر معنی داری را بر تعداد روز تا رسیدگی نداشتند. استفاده از NPK+Fe به طور معنی داری موجب افزایش ارتفاع بوته درهر دو رقم گردید. اثر تیمارهای کودی بر تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف معنی دار نبود. تیمار های کودی N، P، K، NP و NK به طور معنی دار موجب افزایش وزن هزار دانه در رقم اکاپی شد، ولی NPK+Fe موجب کاهش معنی دار این صفت و افزایش غیر معنی دار تعداد دانه در غلاف در رقم زرفام گردید. تیمار های کودی N، NPK و NPK+Fe نیز به ترتیب موجب افزایش 13، 7 و 43 درصد عملکرد دانه گردید. بر اساس متوسط دو رقم، استفاده از نیتروژن موجب افزایش معنی دار درصد روغن دانه شد ولی اثر متقابل معنی دار بین ارقام و تیمارهای کودی نشان داد که استفاده از K و NP موجب کاهش معنی دار درصد روغن در رقم زرفام گردید.تیمارهای کودی N، NPK و NPK+Fe تاثیر بیشتری را بر درصد روغن دانه و عملکرد روغن داشتند، به طوری که میانگین درصد روغن دانه و عملکرد روغن در تیمارهای شاهد N، NPK و NPK+Fe به ترتیب برابر 39.7، 41.7، 39.4 و 39.8 درصد و 681.1، 816.4، 730.2 و 983.3 کیلوگرم در هکتار بود که نشان می دهد استفاده از N و Fe موجب افزایش عملکرد دانه و روغن در هر دو رقم شده است. استفاده از کودهای دارای Zn و Mn نیز اثر معنی داری را بر عملکرد و میزان روغن دانه نداشت. در این مطالعه تغییرات عملکرد دانه و روغن اساسا و به ترتیب ناشی از تغییرات تعداد غلاف در بوته و عملکرد دانه بود. به طور کلی به نظر می رسد استفاده از N و Fe در شرایط اقلیمی و خاکی مشابه با این منطقه می تواند از لحاظ اقتصادی دارای اهمیت و موجب افزایش عملکرد دانه و روغن در کلزا شود.

به منظور بررسی اثر تراکم کاشت و جهت کاشت بر رشد رویشی و عملکرد دانه سورگوم علفی، واریته اسپیدفید، آزمایشی در سال 1381 در روستای حسین آباد شه کل واقع در 90 کیلومتری جنوب شهرستان بم در استان کرمان انجام گردید. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتورهای مورد مطالعه شامل جهت کشت (شمالی جنوبی، شرقی غربی و شمال شرقی جنوب غربی) و تراکم کاشت (110، 90، 70 و 50 هزار بوته در هکتار) بودند. نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که جهت کشت اثر معنی داری بر عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد پنجه، عملکرد علوفه (ماده خشک)، ارتفاع گیاه و قطر ساقه داشت (p>0.05). مقایسه میانگین داده ها نشان داد، بیشترین مقدار کلیه صفات مذکور به استثنای ارتفاع ساقه متعلق به جهت شمالی - جنوبی و کمترین مقدار انها متعلق به جهت شرقی غربی بود. همچنین اختلاف معنی داری بین تراکم های مختلف کاشت از نظر کلیه صفات مورد مطالعه ملاحظه شد (p>0.01). با افزایش تراکم عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد پنجه و قطر ساقه کاهش یافتند و بیشترین مقدار این صفات (به استثنای عملکرد دانه) متعلق به تراکم 50 هزار بوته در هکتار و کمترین مقدار انها متعلق به تراکم 110 هزار بوته در هکتار بود. عملکرد علوفه (ماده خشک) و ارتفاع ساقه با افزایش تراکم افزایش یافتند. با توجه به نتایج بدست آمده بهترین تراکم های کاشت برای حصول حداکثر عملکرد علوفه و دانه در سورگوم در منطقه بم به ترتیب 110 و 70 هزار بوته در هکتار و بهترین جهت کاشت، جهت شمالی - جنوبی میباشد.

به منظور مطالعه صفات زراعی و مرفولوژیکی هیبریدهای ذرت در منطقه همدان سینگل کراس های زودرس 108، 301، متوسط رس 604، 647 و تری وی کراس 647 و دیررس 704، 711 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان در خرداد 1384 در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار مورد کشت قرار گرفتند و 33 صفت مورفولوژیکی و فنولوژیکی با استفاده از 10 بوته تصادفی از دو خط وسط با رعایت اثر حاشیه یادداشت برداری گردید. بیشترین عملکرد دانه متعلق به هیبرید SC 647 و کمترین عملکرد مربوط به رقمSC 301  بود. عملکرد دانه بیشترین هم بستگی را با صفت وزن بلال بدون غلاف دارا بود. استفاده از تجزیه به عامل ها به همراه دوران واریماکس نشان داد که 4 عامل مستقل، مجموعا 98.03 درصد از تغییرات کل داده ها را توجیه کردند. بر اساس نمودار پراکنش حاصل از دو عامل اصلی اول که عامل های خصوصیات فنولوژیکی و عملکرد نام گذاری شدند، رقم سینگل کراس 704 به عنوان رقمی که دارای ببشترین عملکرد علوفه بوده و از نظر شاخص های فیزیولوژیکی نیز برترین بوده و رقم سینگل کراس 647 به عنوان رقمی با بیشترین عملکرد دانه و قطر بلال و تعداد دانه در ردیف بود، تشخیص داده شد.

بهبود تحمل به خشکی در واریته های جو از طریق تلفیق روش های بیوتکنولوژی گیاهی و مرسوم اصلاحی، هدف مهمی در به نژادی جو است. در این تحقیق، نقشه ژنتیکی 158 لاین هاپلوئید مضاعف جو حاصل از تلاقی Wi2291×Tadmor به وسیله 50 نشانگر SSR و 93 نشانگر AFLP تهیه شد. در خلال دوران رشد، صفات زراعی مانند قدرت رشد گیاهچه، ارتفاع بوته، طول پدانکل، خروج سنبله از برگ پرچم، طول سنبله و تعداد دانه در سنبله در دو ایستگاه تحقیقاتی تابع مرکز بین المللی تحقیقات کشاورزی در مناطق خشک (ایکاردا) شامل تلهادیا و بردا، در سال 3-1382 ارزیابی شدند. نتایج به دست آمده از هم بستگی ژنتیکی بین عملکرد دانه و صفات مورد ارزیابی نشان داد که رشد سریع گیاهچه، ارتفاع کوتاه، خروج بیشتر سنبله از برگ پرچم و تعداد بیشتر دانه در سنبله، سبب افزایش میزان تولید دانه در هر دو منطقه خواهد شد. ولی طول پدانکل در دو محیط نقش متفاوتی داشت. برای ارتفاع بوته تعداد هشت QTL واقع بر کرموزوم های 3، 4، 5، 6 و 7 در تلهادیا و بردا شناسایی گردید. دو QTL با QTL های کنترل کننده طول پدانکل هم مکانی داشتند. نشانگر BMag13 که با یکی از QTL های کنترل کننده تعداد دانه در سنبله پیوستگی داشت و روی کروموزوم دو قرار داشت، به تنهایی 42 درصد از تغییرات فنوتیپی این صفت را توجیه کرد. شناسایی QTL های کنترل کننده صفات زراعی، قدم نخست در تجزیه و ردیابی صفات پیچیده تر برای سازگاری در شرایط خشک است.

برای مطالعه تاثیر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های نخود زراعی در شرایط دیم منطقه خرم آباد، آزمایشی در مزرعه تحقیقات کشاورزی اداره هواشناسی لرستان در سال زراعی 85-1384 به اجرا درآمد. این آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تاریخ کاشت شامل کاشت در 15 اسفند، اول فروردین و 15 فروردین به عنوان عامل اصلی و تراکم بوته شامل 18، 24، 30 و 36 بوته در مترمربع به همراه توده محلی گریت و ژنوتیپ Flip 93-93 به عنوان عامل فرعی مقایسه شد. نتایج نشان دادند که با تاخیر در کاشت تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام، وزن صد دانه، عملکرد دانه و ماده خشک به طور معنی داری کاهش یافتند. با افزایش تراکم بوته تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام و وزن صد دانه به طور معنی داری کاهش یافتند، عملکرد دانه و ماده خشک ابتدا افزایش و سپس کاهش داشتند. شاخص برداشت تحت تاثیر تاریخ کاشت و تراکم بوته قرار نگرفت. توده محلی گریت در مقایسه با ژنوتیپ Flip 93-93 دارای تعداد نیام در بوته، عملکرد دانه و ماده خشک بیشتر ولی تعداد دانه در نیام و وزن صد دانه و شاخص برداشت آن کمتر بود. با توجه به نتایج به دست آمده و با عنایت به وقوع تنش خشکی و حرارتی در فاز زایشی نخود دیم در این منطقه، کاشت زود توده محلی گریت با تراکم 24 تا 30 بوته در مترمربع را می توان توصیه نمود.

20 لاین امید بخش جو در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، به منظور بررسی تنوع و روابط موجود بین صفات زراعی با عملکرد و اجزای آن، در سال زراعی 85-1384 در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی سیستان مورد کشت قرار گرفتند. هر کرت آزمایشی شامل شش ردیف کاشت به طول 5 متر و عرض 1.2 متر بود. فاصله بین ردیف ها 20 سانتی متر و مساحت هر کرت آزمایشی 6 متر بود. 24 صفت زراعی با استفاده از 5 بوته تصادفی رقابت کننده، در دو ردیف میانی هر کرت اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین لاین ها در بیشتر صفات اختلاف معنی داری در سطح 1% وجود دارد. لاین پنجم با میانگین عملکرد 406 گرم در مترمربع و لاین هفتم با میانگین 309 گرم در مترمربع به ترتیب بیشترین و کمترین میزان تولید را داشتند. صفت عملکرد با صفت تعداد سنبله در مترمربع بیشترین هم بستگی مثبت را داشت. در تجزیه عاملی صفات، هفت عامل مستقل مجموعا 82 در صد از تغییرات کل را توجیه نمودند. دو عامل اول با نام های عامل اجزای عملکرد و عامل ظرفیت پنجه زنی گیاه در مجموع 41 درصد از تغییرات را توجیه کردند. به طور کلی می توان چنین نتیجه گرفت که صفاتی که به عملکرد دانه و ظرفیت پنجه زنی گیاه بستگی دارند مانند تعداد دانه در سنبله اصلی، وزن هزار دانه، تعداد دانه در گیاه، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، روز تا سنبله دهی و با اهمیت کمتر صفات تعداد پنجه بارور، تعداد کل پنجه در گیاه و طول پدانکل صفات مهم تری برای گزینش لاین های با عملکرد بالا هستند. در درجه بعدی صفات روز تا ظهور جوانه، تعداد گره، تعداد سنبله در مترمربع قرار دارند. وزن دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک، طول ریشک و صفات مرتبط با برگ پرچم از اهمیت کمتری در برآورد عملکرد برخوردار هستند.

تنوع ژنتیکی گیاهان زراعی اصلی همانند گندم دوروم با گذشت زمانی کاهش پیدا کرده است. ارزیابی تنوع ژنتیکی در کارایی حفاظت از ژرم پلاسم و کاربرد آن حایز اهمیت می باشد. در این مطالعه 87 ژنوتیپ بومی دوروم متعلق به مناطق مختلف ایران و 21 ژنوتیپ خارجی از 10 کشور با استفاده از 10 ترکیب آغازگری SSAP ارزیابی شدند. رتروترانسپوزون ها توالی های متحرک در داخل ژنوم می باشند که از طریق یک RNA حد واسط در داخل ژنوم جابه جا می شوند و توزیع بسیار زیلدی در ژنوم دارند به همین دلیل در سال های اخیر نشانگرهای مولکولی بر اساس آنها طراحی شده است. نشانگرهای SSAP مورد استفاده در این تحقیق شامل BARE-1، Tagemina، Thv 19، Tar1 می باشند. ترکیب آغازگری Thv19\M+ACA در نمونه های ایرانی و خارجی دارای بیشترین میزان باند چند شکل (11 باند چند شکل) بود. میزان چند شکلی مشاهده شده توسط هر کدام از نشانگرهای بالا در ژنوتیپ های بومی به ترتیب 26.7%، 27.3%، 51.5%، 32.8% و در ژنوتیپ های خارجی 24.4%، 24.3%، 51.5%،28.5 % می باشد. این نتایج نشان می دهد که Thv19،Tar1  در فرایندهای تکاملی گیاه مورد نظر بیشتر جابه جا شده اند. دندوگرام بر اساس الگوریتم UPGMA و ضریب تشابه دایس ترسیم شد.

نژادهای بومی یک گیاه زراعی به عنوان منابع با ارزش ژنتیکی محسوب می شوند. در این تحقیق 20 توده بومی شبدر ایرانی (.Trifolium resupinatum L) که از نقاط مختلف کشور جمع آوری شده بود، مورد استفاده قرار گرفت. نمونه DNA متعلق به 20 ژنوتیپ شبدر با استفاده از نشانگرهای نیمه تصادفی که مکان هدف آنها بر اساس نواحی برش اتصال اینترون - اگزون (ISJ) است، تکثیر شدند. سی آغازگر نیمه تصادفی از دو گروه آغازگرهای با هدف اینترون (IT) و هدف اگزون (ET) در این مطالعه به کار رفت که 10 آغازگر تکرار پذیر بوده و ایجاد چند شکلی در توده های شبدر مورد مطالعه نمودند. تجزیه خوشه ای با استفاده از نرم افزار NTSYS و روش UPGMA و تشکیل ماتریس تشابه جاکارد صورت گرفت. آغازگرها مجموعا تولید 111 باند نمودند که از این تعداد، 93 باند (84%) در بین ژنوتیپ های شبدر چند شکل بودند. بیشترین و کمترین قطعات تکثیر شده به ترتیب مربوط به آغازگرهای IT15-31 و ET18-4 بود و متوسط تعداد باند برای هر آغازگر 11.1 عدد برآورد شد. بر اساس تجزیه کلاستر توده های شبدر به 5 گروه تقسیم شدند که از آن میان 2 توده کازرون و کرمانشاهی 1 هر کدام به تنهایی یک گروه را تشکیل دادند. بر اساس ماتریس تشابه، کمترین شباهت (0.42) مربوط به توده های الویجان و کازرون بود و توده های چگنی و هفت چین همدانی بیشترین شباهت ژنتیکی را به خود اختصاص دادند. گروه بندی حاصله تا حدودی با گروه بندی توده های شبدر ایرانی بر اساس مبدا جغرافیایی هم آهنگی داشت. با توجه به نتایج به دست آمده، می توان بیان داشت که استفاده از فن آوری PCR با آغازگرهای نیمه تصادفی در بررسی تنوع ژنتیکی توده های شبدر ایرانی مناسب بوده و آنها را به خوبی از هم متمایز نموده است.

خشکی، تابش ماورای بنفش و افزایش غلظت دی اکسیدکربن، سه تنش عمده محیطی هستند که آینده غذایی بشر را تحت تاثیر قرار خواهند داد. این پژوهش در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس تهران در سال 1385، به منظور بررسی صفات کیفی برگ پرچم گندم دوروم تحت تاثیر سطوح مختلف دی اکسیدکربن (400 و 900 میکرو مول بر مول هوا)، اشعه ماورای بنفش (UV-A, B, C) و کمبود آب آبیاری (به میزان %60 ظرفیت مزرعه) اجرا گردید. نتایج نشان داد که با افزایش شدت اشعه ماورای بنفش میزان رنگدانه های آنتوسیانین، فلاونوئیدها و کاروتنوئیدهای برگ گندم دوروم افزایش یافت. اما با افزایش غلظت گاز دی اکسیدکربن و کمبود آب میزان آنها به طور معنی داری کاهش یافت. در این مطالعه اثر متقابل دی اکسیدکربن و مقدار آب آبیاری بر میزان آنتوسیانین و کربوهیدرات ها معنی دار نبود. هم چنین اثر متقابل بین سه عامل مورد آزمایش بر مقادیر آنتوسیانین، کاروتنوئیدها و کلروفیل a و a+b معنی دار نشد. میزان پروتئین های برگ با تنش کم آبی کاهش یافت. هم چنین با افزایش شدت تشعشع ماورای بنفش و غلظت دی اکسیدکربن در شرایط تنش آبی میزان پروتئین های محلول برگ گندم دوروم کاهش نشان داد. با توجه به نتایج فوق می توان گفت که رویداد سه تنش عمده محیطی در آینده با کاهش تولید رنگیزه های برگ و کاهش حفاظت گیاه در برابر اثرات منفی این تنش ها همراه با کاهش پروتئین های محلول برگ منجر به کاهش عملکرد کمی و کیفی رقم گندم مورد بررسی خواهد شد.

هدف از انجام این تحقیق بررسی اثر کلرید کلسیم بر استحکام و ماندگاری پس از برداشت حبه روی خوشه در انگور عسکری بود. این تحقیق در سال 1385 در یکی از باغات انگور شهرستان سی سخت به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 7 تیمار به اجرا درآمد. آزمایش شامل دو قسمت بود: 1- محلول پاشی با غلظت های1 ، 2.5 و 5 در هزار دو هفته قبل از برداشت و تکرار یک روز قبل از برداشت. 2- غوطه وری در محلول کلرید کلسیم با غلظت های1 ، 2.5، 5 درصد بعد از برداشت و تیمار شاهد. انگور ها برای مدت 30 روز در دمای صفر درجه سانتی گراد در سردخانه نگه داری گردیدند. نتایج نشان داد که کلرید کلسیم تاثیر معنی داری در سطح احتمال یک درصد بر درصد ریزش حبه ها پس از یک ماه نگه داری در سردخانه داشت. کمترین میزان ریزش حبه ها در مرحله پس از برداشت مربوط به تیمار 5 درصد غوطه وری و در مرحله پس از یک ماه نگه داری در سردخانه مربوط به تیمار 2.5 در هزار محلول پاشی بود. بیشترین درصد ریزش حبه ها در تیمار شاهد (عدم کاربرد کلرید کلسیم) دیده شد. اثر کلرید کلسیم بر کاهش درصد پوسیدگی حبه های انگور پس از یک ماه نگه داری در سردخانه در سطح یک درصد معنی دار بود. کمترین میزان پوسیدگی در تیمار محلول پاشی 2.5 در هزار و بیشترین میزان پوسیدگی در تیمار شاهد به دست آمد. اثر کلرید کلسیم بر ضریب رسیدگی (TSS/TA) معنی دار بود.

میوه 2 رقم از گلابی آسیایی (.Pyrus serotina Rehd) به نام های ‘Ksq’9 و ‘Ksq’13 در شرایط آب و هوایی تهران برای بررسی تغییرات میزان قندها و اسیدهای آلی و اثر آنها بر خواص فیزیکوشیمیایی و قهوه ای شدن داخلی میوه مورد ارزیابی قرار گرفت. قندها و اسیدهای آلی 2 بار قبل از برداشت، زمان برداشت و 2 بار پس از برداشت (میوه ها در دمای 2oC رطوبت نسبی هوای %80-85 نگه داری شدند) به فواصل زمانی هر ماه یک بار با دستگاه HPLC اندازه گیری شد. تفاوت معنی داری بین ارقام مورد آزمایش، شاهد و زمان نمونه برداری از نظر میزان قندها و اسیدهای آلی مشاهده شد. در این مطالعه میزان قندهای فروکتوز، گلوگز و سوربیتول تا یک ماه بعد از برداشت افزایش نشان داد (از حدود 1 به 9% وزن تر میوه) و سپس کاهش یافت. ساکاروز از 2 ماه قبل از برداشت تا 2 ماه پس از برداشت کاهش یافت (از حدود 3 به 0.75% وزن تر میوه). در هر دو رقم اسیدهای آلی تا قبل از برداشت افزایش و از زمان رسیدن تا پیری میوه کاهش یافت. بیشترین مقادیر اسیدهای آلی مربوط به مالیک و آسکوربیک اسید بود (به ترتیب 345 و 41.1 میلی گرم در 100 گرم وزن تر میوه، در زمان برداشت به ترتیب در ارقام ‘Ksq’9 و شاهد). هم بستگی زیادی (از 0.8 تا 1) بین کاهش قندها و اسیدهای آلی با افزایش قهوه ای شدن داخلی میوه و کاهش صفات سفتی بافت، وزن تر و خشک، و مواد جامد محلول کل میوه (TSS) مشاهده شد. نتایج نشان داد افزایش میزان قندها و اسیدهای آلی باعث تاخیر در قهوه ای شدن میوه شد. ارقام گلابی آسیایی با میزان آسکوربیک اسید کمتر، احتمالا به عارضه قهوه ای شدن داخلی میوه حساس ترند. ارتباط زیادی بین افزایش میزان قندها با افزایش رنگ در میوه ها مشاهده شد.

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ارقام پسته ایرانی، کارایی آغازگرهای ریزماهواره ای جداسازی شده از گونه وحشی خنجوک (.Pistacia khinjuk Stocks) روی ژنوتیپ های تجاری پسته متعلق به گونه .P.vera L بررسی شد. از مجموع 27 جفت آغازگر SSR استفاده شده، 25 جفت آغازگر قادر به تکثیر DNA در ارقام مختلف پسته بودند که از این تعداد، 19 جفت آغازگر تکثیر تمیز و قابل تفسیری داشته و از انتقال پذیری مطلوبی روی ارقام اهلی برخوردار بودند. مقایسه الگوهای تکثیر نشان داد، 11 جفت آغازگر محصول چند شکل دارند که مجموع 48 آلل در دامنه ای از دو تا 11 آلل را در بین ژنوتیپ های تحت بررسی تکثیر نمودند. متوسط تعداد آلل به ازای هر جایگاه و هتروزیگوسیتی مشاهده شده، به ترتیب 3.69 و 0.69 محاسبه گردید که حاکی از محتوای بالای اطلاعات نشانگرهای استفاده شده بود. بر اساس تجزیه خوشه ای به روش UPGMA و ضریب تشابه نی، ژنوتیپ های تجارتی پسته یک گروه بزرگ با سه زیر گروه متفاوت را تشکیل دادند، در حالی که ژنوتیپ های قزوینی زودرس و سرخس که میوه های ریزتری داشته و به مناطق خاصی محدود هستند، در دو گروه متفاوت و مستقل از گروه ارقام تجاری پسته قرار گرفتند. به نظر می رسد ژنوتیپ قزوینی زودرس از سرخس مشتق شده باشد که ژنوتیپ اخیر احتمالا یک ژنوتیپ تاثیرگذار در تکامل پسته های تجاری می باشد. نتایج این مطالعه نشان داد که نشانگرهای ریزماهواره پسته خنجوک با پراکندگی مناسب در طول ژنوم، از انتقال پذیری مناسبی بر روی ژنوتیپ های پسته اهلی برخوردار هستند و بنابراین می توان از این نشانگرها برای انگشت نگاری ژنتیکی ارقام تجاری پسته استفاده نمود.

تاثیر غلظت های مختلف پوترسین برون زاد بر عمر پس از برداشت میوه های توت فرنگی، زردآلو، هلو و گیلاس هر یک به صورت جداگانه، در قالب طرح های کاملا تصادفی و در سه تکرار مطالعه شد. میوه ها در محلول پوترسین به غلظت های 0.3، 0.5، 1 و2  میلی مولار به مدت 5 دقیقه برای توت فرنگی و 0.5، 1، 2، 3 و 4 میلی مولار به مدت 10 دقیقه برای سایر میوه ها و نیز آب مقطر (شاهد) غوطه ور شده و سپس به یخچال منتقل گردیدند. طول انبارمانی با کاربرد پوترسین به طور معنی داری در تمامی میوه ها افزایش یافت. این ماده تولید اتیلن و میزان از دست دادن آب میوه ها را کاهش داد و از نرم شدن بافت آنها طی انبارداری جلوگیری نمود. در طول نگه داری، اسیدیته قابل تیتراسیون میوه های تیمار نشده روند کاهشی و pH آب میوه روند افزایشی نشان داد. با استفاده از پوترسین دو روند مذکور همچنان وجود داشت اما شتاب آنها نسبت به شاهد بسیار کمتر بود. استفاده از پوترسین مواد جامد محلول را در گیلاس افزایش و در سایر میوه ها کاهش داد.

یکی از مهم ترین علل ایجاد ضایعات پس از برداشت مرکبات، عوامل بیماری زا هستند. آزمایش هایی در قالب طرح کاملا تصادقی با چهار تکرار در سال های 1383-1384 روی لیمو شیرین و پرتقال والسیا به اجرا در آمد. تیمارها شامل عصاره های روغنی خالص و محلول در الکل 25 درصد، با غلظت های 0.1، 0.3 و 0.5 درصد و ایمازالیل (2 میلی لیتر در لیتر) بود. کاربرد عصاره های روغنی خالص میخک و آویشن روی پرتقال والنسیا در سال 1383 موجب کاهش پوسیدگی از 90 درصد در شاهد به ترتیب به صفر و 12.5 درصد شدند. عصاره های خالص میخک و آویشن در سال اول آزمایش پوسیدگی میوه های لیمو شیرین را از 90 درصد در شاهد به ترتیب به صفر و 6 درصد کاهش دادند. در سال دوم نیز نتایج مشابهی به دست آمد و عصاره های خالص روغن میخک و آویشن پوسیدگی لیمو شیرین را از 90درصد شاهد به صفر رساندند. در سال دوم، عصاره روغنی آویشن در الکل 25 درصد حل شدند و با غلظت های 0.1، 0.3 و 0.5 درصد پوسیدگی را در لیمو شیرین از 85 درصد در شاهد به ترتیب به 65، 41 و 26 درصد کاهش دادند، همچنین عصاره روغنی میخک محلول در الکل 25 درصد با غلظت های 0.1، 0.3 و 0.5 درصد پوسیدگی را به ترتیب به 60،30 و 22.5 درصد کاهش دادند که همگی نسبت به شاهد معنی دار بود. مقایسه اثر عصاره های روغنی خالص میخک و آویشن با قارچ کش از نظر آماری تفاوت معنی داری در کاهش پوسسیدگی نشان نداد. تیمارهای میخک و آویشن در الکل 25 به اندازه قارچکش موثر نبودند.

پسته یکی از مهم ترین محصولات اقتصادی ایران بوده که عمدتا در مناطق شور کاشته می شود. یکی از مهم ترین بیماری های پسته پژمردگی ورتیسیلیومی با عامل Verticillium dahliae بوده که از خاک و درختان پسته در برخی از مناطق پسته کاری جدا شده است. به منظور مطالعه تاثیر کلریدسدیم بر بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی سه پایه متداول پسته (سرخس، بادامی زرند و قزوینی) در یک آزمایش گلخانه ای تاثیر چهار سطح کلریدسدیم (صفر، 1400، 2800 و 4200 میلی گرم NaCl در کیلوگرم خاک) در محیط آبکشت مورد ارزیابی قرار گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه ای کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. سطوح مختلف کلریدسدیم قبل از مایه زنی با قارچ در محیط آبکشت روی ریشه نهال های ده هفته ای پسته اعمال شد. دو هفته پس از اعمال تیمارهای کلریدسدیم، مایه زنی نهال ها با انتقال آنها به خاک بکر حاوی 40 میکرواسکلروت V. dahliae در هر گرم خاک حاوی غلظت های مشابه کلریدسدیم انجام شد. در تیمارهای شوری پایه های سرخس و قزوینی به ترتیب بیشترین و کمترین کاهش وزن خشک و هم چنین غلظت یون های Na، K و Cl را در اندام هوایی و ریشه نشان دادند که بر این اساس، پایه های سرخس و قزوینی به ترتیب حساس ترین و متحمل ترین پایه به شوری بودند. هم چنین نتایج نشان داد که افزایش غلظت کلریدسدیم می تواند درصد کلنیزاسیون V. dahliae در ساقه و ریشه نهال های پسته را افزایش دهد. بیشترین درصد کلنیزاسیون ساقه و ریشه در غلظت 4200 میلی گرم کلریدسدیم در کیلوگرم خاک مشاهده شد. در هر سه پایه، برهمکنش کلریدسدیم و V. dahliae در مقایسه با تیمار قارچ به تنهایی و تیمارهای کلریدسدیم باعث کاهش وزن خشک و افزایش غلظت یون های Na، K و Cl در اندام هوایی و ریشه شد. در مجموع نتایج پژوهش حاضر نشان داد که تنش شوری قبل از مایه زنی با V. dahliae می تواند شدت پژمردگی ورتیسلیومی پسته را به خصوص در پایه های حساس به شوری افزایش دهد.

بیماری ریشه سرخی پیاز در اثر قارچPyrenochaeta terrestris (syn. Phoma terrestris)  یکی از بیماری های مهم مناطق پیاز کاری کشور بوده که برای اولین بار در اصفهان، شناسایی و گزارش گردید. در راستای کاهش مصرف سموم و در جهت دست یابی به ارقام و یا توده های مقاوم و یا متحمل، بررسی هایی در دو سال متوالی 1381 و 1382 روی حساسیت توده های پیاز ایرانی در مقایسه با ارقام خارجی نسبت به بیماری ریشه سرخی در شرایط گلخانه انجام گردید. مطالعات نشان داد که توده های مورد آزمون از حساسیت متفاوتی در واکنش به عامل بیماری زای ریشه سرخی و توسعه آن برخوردار هستند. توده های مورد آزمون از نظر حساسیت به بیماری ریشه سرخی به چهارگروه تقسیم بندی گردیدند. بر این اساس، دو توده صفی آباد رامهرمز و سرباز بلوچستان از حساس ترین توده های مورد آزمون در این مطالعات بودند و از نظر شاخص بیماری در طیف بیش از دو الی 3 واقع شدند (3-2). ولی اکثر توده ها در طیف 2-1 یعنی طیف حد واسط قرار گرفتند که در اینجا طیف متحمل تلقی می گردند. تعداد معدودی از توده ها در طیف 1-0 قرار گرفتند که در واقع کمترین آلودگی را نسبت به بیماری ریشه سرخی داشته و مقاوم محسوب می شوند. این توده های پیاز، به ترتیب شامل توده های اسحاق آباد نیشابور، محلی ساری، پوست طلایی لوشا، قوطی قصه زنجان، محلی شاهرود، آذربایجان شرقی، شاهرود لاسجرد، محلی رامهرمز، سفید کاشان، قرمز آذرشهر، مرودشت یزد و بومی بوشهر است. در واقع توده های اسحاق آباد نیشابور و محلی ساری از مقاوم ترین توده ها در این آزمایش ها قلمداد می شوند. این نتایج نشان می دهد که توده های ایرانی از مقاومت نسبی و بعضا بالایی نسبت به بیماری ریشه سرخی برخوردار هستند.

الگوی پروتئین الکتروفورز شده 21 استرین Xanthomonas axonopodis pv. citri جدا شده از مرکبات دو استان هرمزگان و کرمان به همراه استرین های استاندارد نماینده X. a. pv. citri و X.a. pv. aurantifoli توسط نرم افزار Gel Compar version 4.2 با 246 استرین از گونه های: X. a. pv. citri, X. a. pv. glycins, X. a. pv. manihotis, X. campestris pv. campestris, X. a. pv. phaseoli, X. cassavae, X. vesicatoria, X. c. pv. euphorbia, X. c. pv. arracaciae, X. a. pv. malvacearum, X. a. pv. clitoriae, X. a. pv. citrumelo, X. a. pv. aurantifolii, X. a. pv. alfalfae, X. cucurbitae, X. a. pv. dieffenbachiae, X. vasicola. pv. holcicola, X. melonis, X. hortorum. pv. pelargonii, X. a. pv. poinsettiicola, X. arboricola pv. pruni, X. c. pv. raphani, X. a. pv. ricini, X. a. pv. vasculorum, X. a. pv. X. c. pv. barbareae , X. c. vignicola, X. c. pv. armoraciae مقایسه و میزان شباهت آنها محاسبه شد. نتایج نشان داد که شباهت استرین های مورد بررسی به طور متوسط بیش از 86% بود. استرین های جدا شده از استان های هرمزگان و کرمان دارای بیشترین شباهت (100%) به استرین های X. a. pv. citri LMG 9176. و X. a. pv. citri LMG 9654 و کمترین شباهت (84.90%) به استرین های euphorbia LMG 7402 X. a. pv. و X. a. pv. ricini LMG 7444 بودند. شباهت کامل الگوی پروتئین الکتروفورز شده استرین های جدا شده از استان های هرمزگان و کرمان به برخی استرین های پاتوتیپ A یا X. a. pv. citri با الگوی بیماری زایی آن که در مطالعات پیشین ما تعیین شده بود، مطابقت دارد.

ارقام مختلف یک گیاه و یا گونه های مختلف گیاهی می توانند ازطریق صفات فیزیکی و بیوشیمیایی و یا به صورت غیر مستقیم از طریق جیره غذایی میزبان، روی ویژگی های رفتاری و کارایی دشمن طبیعی تاثیر بگذارد. این بررسی با هدف تعیین درصد پارازیتیسم و واکنش تابعی زنبور پارازیتوئید Platytelenomus hylas Nixon نسبت به تراکم های مختلف تخم ساقه خوار .Sesamia nonagrioides Lef و تعیین میزان تاثیر نوع رقم در این ویژگی رفتاری پارازیتوئید به عنوان یکی از روش های ارزیابی کارایی زنبور یاد شده در ارقام مختلف نیشکر انجام گردید. در مزرعه با جمع آوری تخم آفت از مزارع نیشکر در سه رقم تجاری CP48-103، CP57-614 و CP69-1062، درصد پارازیتیسم در هر یک از ارقام تعیین گردید. به منظور تعیین واکنش تابعی زنبور، تخم های جمع آوری شده تا خارج شدن زنبورها در انکوباتور نگه داری شدند. سپس واکنش تابعی زنبور در تراکم های 2، 4، 6، 8، 14، 20، 30، 40، 50، 60، 70، 80 و 90 در لوله آزمایش (به ابعاد 2×17.5 سانتی متر) در مدت 24 ساعت بررسی شد. برای تجزیه و تحلیل داده های واکنش تابعی از نرم افزارSAS  استفاده شد. تجزیه آماری داده ها نشان داد که میزان پارازیتیسم تخم آفت توسط زنبور P. hylas در بین سه رقم نیشکر دارای اختلاف معنی دار است و میزان پارازیتیسم تخم های آفت متاثر از رقم می باشد. مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن نشان داد که رقم CP48-103 در یک گروه و دو رقم دیگر در گروه دیگری قرار دارند. مطابق با نتایج این تحقیق، واکنش تابعی زنبور در هر سه رقم مورد مطالعه از نوع سوم است. مقایسه پارامترهای برآورد شده توسط مدل هولینگ برای هریک از آزمایش ها در سه رقم مورد آزمایش نشان داد که قدرت جستجوی زنبور در رقم CP48-103 به طور معنی داری بیشتر از دو رقم دیگر است ولی بین ارقام CP57-614 و CP69-1062، تفاوت معنی داری دیده نشد. هم چنین زمان دست یابی و حداکثر میزان پارازیتیسم برآورد شده توسط مدل(T/Th) در سه رقم تفاوت داشته و در رقم CP69-1062 به طور معنی داری کمتر از دو رقم دیگر است.

در این مطالعه شته های مزارع گندم و پارازیتوئیدهای آنها در منطقه شیراز، ترکیب گونه ای، دامنه پراکندگی و تغییرات فصلی جمعیت گونه های غالب طی سال های 84-1383 مورد بررسی قرار گرفت. هم چنین از مزارعی به مساحت 3-1 هکتار واقع در 10 ناحیه به شعاع 50 کیلومتری اطراف شهر شیراز، نمونه گیری به عمل آمد. تراکم گونه ها به وسیله شمارش افراد موجود روی 40 پنجه گندم که به طور تصادفی در فواصل 5 متری با روش نمونه برداری از دو قطر جمع آوری شدند، محاسبه گردید. مجموعا 8 گونه شته و 3 گونه پارازیتوئید در طی این تحقیق شناسایی شدند. شته های ((L. Rhopalosiphum padi وMetopolophium dirhodum (Wlk.)  با فراوانی نسبی 33.94 و 31.33 درصد و پارازیتوئیدهای Aphidius rhopalosiphi De Stefani-Perez و Praon volucre (Hal.) با فراوانی نسبی 55.53 و 39.90 درصد به عنوان گونه های غالب تعیین گردیدند. تغییرات فصلی جمعیت گونه های فوق نیز در منطقه باجگاه، واقع در 15 کیلومتری شمال شهر شیراز، مورد مطالعه قرار گرفت. اوج جمعیت شته ها در سال های مذکور بین 16-2 خرداد و حداکثر جمعیت پارازیتوئیدها 3-1 هفته بعد از آنها به وقوع پیوست. مقایسه درصد پارازیتیسم فصلی بین پارازیتوئیدهای غالب، اختلاف معنی داری را در رابطه با ترجیح زنبور A. rhopalosiphi روی شته R. padi و ترجیح P. volucre روی M. dirhodum نشان داد. بررسی مجموع درصد پارازیتیسم دو زنبور فوق روی شته های مورد مطالعه مشخص نمود که حدود 30 درصد از جمعیت شته های مذکور توسط این دو پارازیتوئید کنترل می شوند. بنابراین در صورت نیاز به سمپاشی مزارع گندم برای کنترل آفات دیگری مانند سن گندم باید به صورتی برنامه ریزی شود که اختلالی در کارایی این زنبورهای پارازیتوئید ایجاد نشود.

در این بررسی لاروهای جوان و لاروهای سن آخر شب پره موم خوار بزرگ.Galleria mellonella L در معرض موم های آغشته به غلظت های 0.4 میلی گرم ماده موثره بر لیتر پایریپروکسی فن (شبه هورمون جوانی) و 25 میلی گرم ماده موثره بر لیتر دیفلوبنزورون (ممانعت کننده سنتز کیتین) در دماهای 25،30 و 35 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 5±65 درصد و تاریکی مطلق قرار گرفتند. آزمایش ها نشان داد که این دو ترکیب باعث بروز تلفات لاروی در مقایسه با تیمار شاهد می گردند. بیشترین تلفات در مجموع دو سن لاروی مربوط به دیفلوبنزورون با 33.9 درصد و بعد پایریپروکسی فن با 24.1 درصد بود. این دو ترکیب بیشترین تلفات را روی لاروهای جوان به ترتیب با میانگین 57.8 و 31.5 درصد ایجاد کردند. درصد تشکیل شفیره و درصد خروج حشرات کامل در تیمار دیفلوبنزورون با تیمار شاهد تفاوتی نداشت، اما پایریپروکسی فن باعث کاهش تشکیل شفیره تا 48.4 درصد و کاهش درصد خروج حشرات کامل تا 44.8 درصد گردید. هم چنین این ترکیب باعث بروز ناهنجاری هایی به میزان 55.1 درصد در شفیره های تشکیل شده گردید. تاثیر شبه هورمون جوانی از نظر موارد فوق روی لاروهای سن آخر بیشتر از لاروهای جوان بود. کاربرد این ترکیب در دمای 25 و 30 درجه سانتی گراد باعث بروز بیشترین اختلالات شفیرگی به ترتیب تا 62.1 و 78 درصد گردید و در دمای 35 درجه سانتی گراد بروز شفیره های ناسالم تا 19.7 درصد کاهش یافت. در مجموع تیمار لاروهای سن آخر با تنظیم کننده های رشد در دمای 35 درجه سانتی گراد باعث افزایش درصد خروج حشرات کامل غیر طبیعی به میزان 49.4 درصد گردید. این ترکیبات روی کاهش میزان تخم ریزی و کاهش درصد تفریخ تخم حشرات به طور یکسان عمل کردند و 90-70 درصد باعث کاهش ظهور نتاج نسل بعدی گردیدند. از این رو تاثیر چشم گیری در کاهش جمعیت آفت دارند. با توجه به اثر ترکیبات تنظیم کننده رشد بر برخی ویژگی های بیولوژیک لاروها، امکان استفاده از آنها به تنهایی یا همراه با دیگر ترکیبات شیمیایی (حشره کش های تدخینی) در کنترل تلفیقی این گونه آفات انباری میسر است.

در این تحقیق ویژگی های زیستی و رفتاری زنبور پارازیتوئید (Howard) (Hym.: Pteromalidae Anisopteromalus calandrae)  روی لارو سن چهار سوسک (F.)(Col.: Bruchidae Callosobruchus maculates) در شرایط آزمایشگاهی با دمای 1±25 درجه سانتی گراد، دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی و رطوبت نسبی 5±20 درصد بررسی گردید. طول دوره پیش از ظهور حشرات کامل زنبور روی میزبان 0.038 ±19.82 روز تعیین شد. دوره پیش از تخم ریزی در این زنبور بسیار کوتاه بوده و حشرات ماده تقریبا بلافاصله پس از خروج از میزبان قادر به تخم ریزی بودند. میانگین طول دوره تخم ریزی و دوره پس از تخم ریزی به ترتیب 1.98±25.12 و 0.28 ±1.75 روز به دست آمد. طول دوران بلوغ حشرات ماده روی میزبان 1.98±26.69 روز محاسبه شد. تعداد حشرات کامل تولید شده توسط هر فرد ماده در طول عمر 28.51±240 عدد و نسبت افراد ماده تولید شده روی میزبان 46 درصد محاسبه گردید. طول عمر زنبور نیز در چهار وضعیت مختلف بررسی شد که در حضور عسل، لارو میزبان، لارو میزبان و عسل و بدون میزبان و عسل به ترتیب 4.32±49، 1.98±26.69، 3.52±38.90 و 0.37±5.66 روز برای زنبور ماده و 1.5±10.64، 0.34±6.85، 0.52±841 و 0.28±5.59 روز برای زنبور نر محاسبه شد. واکنش تابعی زنبور نسبت به تراکم های مختلف لارو سوسک مطالعه گردید. تجزیه داده ها در دو مرحله با نرم افزار SAS انجام شد. واکنش تابعی زنبور از نوع دوم بود. در آزمایش ترجیح میزبانی (سنین مختلف لاروی و شفیره سوسک چهار نقطه ای حبوبات) که در دو وضعیت مختلف (میزبان ها به صورت مخلوط و میزبان ها به صورت جداگانه) انجام شد، مشخص گردید که در حالت اول زنبور پارازیتوئید لاروهای سن چهار میزبان را به لاروهای سنین پایین تر و شفیره و در حالت دوم لاروهای سن چهار و شفیره را ترجیح می دهد.

در تحقیقی که در سال های 85-1384 انجام شد، تنوع گونه ای زنبورهای مخملی در دو استان تهران (منطقه فشم، زایگان) و قزوین (منطقه الموت، ویکان) در البرز مرکزی بررسی شد. کاست های سه گانه ملکه، کارگر و نر در شش تاریخ در فصل های بهار و تابستان در دو منطقه یاد شده جمع آوری شدند. نمونه برداری از زنبورهای بالغ در منطقه ویکان از 85/3/5 تا 85/6/28 و در منطقه زایگان از 85/3/3 تا 85/6/26 انجام شد. در مجموع 11 گونه از زنبورهای جنس Bombus جمع آوری و شناسایی شد که تعداد هشت گونه در دو منطقه یکسان بود. اطلاعات به دست آمده در مورد کاست های مختلف گونه های دو منطقه با کمک نرم افزار اکسل محاسبه و سپس با استفاده ازنرم افزار اکولوژیکال متدولوژی تجزیه و تحلیل شدند. کمیت های تنوع گونه ا ی با استفاده از شاخص های سه گانه سیمسون، شانون- وینر و بریلوین و یک نواختی با استفاده از شاخص های سیمسون، کامارگو و اسمیت - ویلسون محاسبه شدند. غنای گونه ای نیز در دو منطقه محاسبه و مقایسه شد. نتایج به دست آمده در منطقه ویکان تنوع گونه ای، یک نواختی و غنای گونه ای بالاتری را نسبت به زایگان نشان داد. به عبارت دیگر منطقه ویکان از پایداری بالاتری در مقایسه با زایگان برخوردار بود. درصد شباهت دو منطقه 46 درصد بود که نشان دهنده تفاوت زیاد نسبت های فراوانی گونه ها با وجود اشتراک هشت گونه در دو منطقه بود.

پروانه چوبخوار پسته، (Kermania pistaciella Amsel)، یکی از آفات مهم پسته است. این تحقیق در دو ایستگاه موسسه تحقیقات پسته کشور انجام شد. در این دو باغ روند تشکیل پیله و ظهور حشرات کامل این آفت در طول چهار سال ثبت شد. آستانه حداقل حرارتی به روش کمترین ضریب تغییرات حرارت موثر (Least Coefficient of Variation method) برای مراحل مختلف رشد این آفت محاسبه شد. مجموع حرارت موثر برای درصد های مختلف تشکیل پیله شفیرگی و ظهور حشره کامل به دست آمد. آستانه حداقل حرارتی برای دوره های لارو زمستان گذران تا پیله شفیرگی، لارو زمستان گذران تا حشره کامل و پیله شفیرگی تا حشره کامل به ترتیب 10، 11 و 12 درجه سانتی گراد می باشد. مجموع حرارت موثر برای تشکیل 50 درصد پیله شفیرگی از لارو زمستان گذران بر اساس آستانه حداقل حرارت 73.6 10 oC درجه روز به دست آمد. اوج ظهور حشرات کامل به طور متوسط با 65 درصد ظهور حشرات کامل هم زمان بود. اگر این درصد ظهور حشرات کامل به عنوان پایه ای برای زمان کنترل پذیرفته شود. مجموع حرارت موثر از اول بهمن ماه برای 65% ظهور حشرات کامل از لارو زمستان گذران بر اساس آستانه حداقل حرارتی 213.8 11 oC درجه روز محاسبه گردید. مجموع حرارت موثر برای 65% درصد ظهور حشرات کامل بر اساس آستانه حداقل حرارتی 12 oC از زمان تشکیل 5 درصد پیله شفیرگی، 50 درصد تشکیل پیله شفیرگی و از 5 درصد ظهور حشرات کامل به ترتیب 145.3، 126.9 و 71.6 درجه روز محاسبه شد.

به علت آسیب دیدن حشرات مفید و گرده افشان ها به ویژه زنبورهای عسل در هنگام گل دهی گیاهان از سموم استفاده شده در محیط، حفاظت از این حشرات ضروری است. با بررسی 10 ترکیب شیمیایی که در شرایط آزمایشگاهی دورکنندگی آنها مشخص شده بود، اقدام به مطالعه اثر دورکنندگی آنها در شرایط مزرعه ای گردید. از بین ترکیبات آزمایش شده شامل استوفنون، متیل اتیل کتون، متیل ایزوبوتیل کتون، سیکلوهگزانون، استیل استون، متیل سالیسیلات، پروپیونیک آنیدرید، مالئیک آنیدرید، 2- اتیل هگزیل آمین و دی بوتیل آمین، مشخص شد که ترکیبات آمینی 2- اتیل هگزیل آمین و دی بوتیل آمین و ترکیب استری متیل سالیسیلات دارای بالاترین درصد دورکنندگی زنبورهای عسل در شرایط مزرعه ای هستند. اثر زمان نمونه برداری نیز نشان داد که در ساعت 15 دورکنندگی ترکیبات بیشتر است. ارزیابی غلظت های مختلف این سه ترکیب مخلوط با غلظت نیم درصد ترکیبات پایدار کننده بنزیل بنزووات، دی بوتیل فتالات و بنزیل الکل نشان داد که اختلاط 2- اتیل هگزیل آمین با بنزیل بنزووات، دی بوتیل فتالات و بنزیل الکل به ترتیب در غلظت های بالای 0.17، 0.4 و 0.03 درصد، اختلاط دی بوتیل آمین با بنزیل بنزووات و دی بوتیل فتالات هر دو در غلظت 1 درصد و با بنزیل الکل در غلظت های بالای 0.08 درصد و اختلاط متیل سالیسیلات و بنزیل الکل در غلظت های بالای 1.8 درصد دورکنندگی بالای 70 درصد در شرایط مزرعه ای دارند.