پژوهش در نظام های آموزشی
سال:1397 | دوره:12 | شماره:43 |تعداد مقالات:14

در بررسی و تحلیل ماهیت استقلال دانشگاهی در نظام های آموزش عالی، ارزیابی و تبیین رابطه میان دو نهاد دولت و دانشگاه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به میزانی که دولت بر سیاستگذاری های آموزش عالی دخالت و کنترل دارد، به همان تناسب اصل استقلال دانشگاه با چالش روبرو می شود. پژوهش حاضر با هدف فهم و تبیین چگونگی حضور و اثرگذاری نهاد قدرت بر آموزش عالی ایران انجام شده است. روش شناسی این پژوهش متاثر از رویکرد نورمن فرکلاو، «تحلیل گفتمان انتقادی» می باشد. اسناد و متون مورد مطالعه این پژوهش شامل کلیه متون و منابع نوشتاری و گفتاری است که پیرامون شرایط استقلال دانشگاهی در ایران و در ابعاد چهارگانه استقلال سازمانی، علمی، مالی و استخدامی مطرح هستند. با توجه به رویکرد تحلیل گفتمان، روش عملی جمع-آوری داده ها، مرور اسناد است. یافته های پژوهش نشان می دهد، نهاد دولت از طریق عوامل معتنابهی بر هر چهار نوع استقلال دانشگاهی در نظام آموزش عالی ایران تاثیر می گذارد. این عوامل به سه دسته «نظارتی و کنترلی»، «اداری و حقوقی»، و «مالی و آموزشی» تقسیم و طبقه بندی شده اند. با استناد به یافته های این پژوهش، مطالبه صنفی و تلاش اجتماع علمی برای غلبه بر سیاست ها و رویه های کنونی اعمال قدرت از سوی نهاد دولت بر استقلال دانشگاهی در ایران اکیداً پیشنهاد می شود. علاوه بر آن، «تعدیل نگرش های سیاسی»، «بازنگری دیدگاه سنتی و دولت گرا در حکمرانی آموزش عالی» و «تلاش برای احیای استقلال استخدامی دانشگاه ها» سه راهبرد سیاستی اصلی در احیای استقلال دانشگاهی در ایران قلمداد می شود.

توسعه کارکنان به شناسایی و نیازسنجی ابعاد و مؤلفه ها خلاصه نمی شود بلکه روش های توسعه نیز در موفقیت این برنامه ها بسیار حائز اهمیت است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی روشهای توسعه کارکنان در نظام آموزش عالی انجام شد. این پژوهش ازنوع توصیفی-پیمایشی بود. جامعه آماری شامل کارکنان منطقه 8 دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1395 (3812 N=) و حجم نمونه 203 نفر براساس فرمول کوکران تعیین گردید که به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته با ضریب آلفای کرنباخ 96/0 استفاده شد. داده ها پس از گردآوری با روش "تحلیل عاملی اکتشافی" تحلیل گردید. یافته ها نشان داد پنج روش درتوسعه کارکنان موثر بوده و شامل: درون دانشگاهی، برون دانشگاهی، رسمی، غیررسمی و روش گروهی می باشد و در مجموع 625/67 از کل واریانس داده ها را تبیین می نمود. بیشترین قدرت تبیین مربوط به روش غیررسمی(02/18) و کمترین آن مربوط به روش رسمی(92/10) بود. به نظر می-رسد مدیران ارشد دانشگاه آزاد اسلامی لازم است به منظور توسعه کارکنان از روشهای مختلف استفاده نمایند.

این پژوهش با دو هدف اصلی شامل اقدامات صورتگرفته توسط دانشگاهها در جهت استقرار مدیریت دانش و شناسایی مولفههایی برای استقرار مدیریت دانش از طریق ارائه یک مدل است. تحقیق پیشرو از نوع کیفی و نظریه دادهبنیاد است. برای گردآوری دادهها سه روش مورد استفاده قرار گرفته است: پژوهش اسنادی، گروههای کانونی و مصاحبه عمیق. جامعه آماری این پژوهش شامل اساتید و متخصصان مدیریت دانش بودکه به صورت هدفمند و به شیوه موارد خاص یا یگانه، یک گروه کانونی متشکل از 6 نفر از اساتید دانشگاه انتخاب گردید. همچنین برای انجام مصاحبه عمیق، 4 نفر از اعضاء هیئت علمی و دو نفر از متخصصان حوزه مدیریت دانش به صورت هدفمند (موارد خاص و یگانه) انتخاب شدند. برای تحلیل دادههای پژوهش از روش کوربین و اشتراوس برای کدگذاری استفاده شد که شامل کدگذاری باز، محوری و انتخابی است. یافتههای پژوهش نشان میدهند که چالشهای متعددی برای استقرار مدیریت دانش در دانشگاههای ایران وجود دارد که در این پژوهش به 10 مورد اشاره شده است. بیشتر چالشها را میتوان به عدم وجود فرهنگ سازمانی مناسب، عدم وجود نیروی انسانی آموزشدیده، ضعفهای مدیریتی و عدم وجود زیرساختهای مناسب مربوط دانست. همچنین سه مولفه اصلی در استقرار مدیریت دانش شناسایی شد: مدیریت، فرهنگ سازمانی و زیرساخت (منابع انسانی و تجهیزاتی) که زیرمولفههای گوناگونی برای هر یک تدوین شد. برایند گروه کانونی در پژوهش، تدوین مدلی است که میتواند در استقرار مدیریت دانش در دانشگاهها راهگشا باشد. همچنین برنامههایی پیشنهادی عنوان شدهاند که دانشگاهها بنا به ماموریت خود میتوانند از این برنامهها استفاده کنند.

هدف تحقیق توصیفی-پیمایشی حاضر بررسی سواد ریاضی دانش آموزان و معلمان ریاضی بوده است. در این پژوهش جامعه آماری شامل دو گروه دانش آموزان پایه دهم و معلمان ریاضی متوسطه اول یکی از شهرستان های استان اصفهان بوده است. نمونه در دسترس شامل 56 دانش آموز و 14 معلم بود. ابزار اندازه گیری این پژوهش آزمونی محقق ساخته در حوزه فضا و شکل بود که روایی صوری و محتوایی این آزمون توسط کارشناسان آموزش ریاضی و معلمان مجرب ریاضی تأیید شده است. بر اساس یافته های این تحقیق دانش آموزان، مسائل ریاضی را جدای از جهان پیرامون خود می دانند. بررسی نتایج معلمان نیز حاکی از آن است که هر چه سطح مسائل آزمون از مفاهیم کتب درسی دورتر می بود، عملکرد دبیران کاهش می یافت. در مجموع، با استفاده از آزمون t تک نمونه ای مشخص شد که نتایج عملکرد دانش آموزان و معلمان در آزمون مطلوب نبود. هم چنین نتایج آزمون t مستقل نشان داد در بعضی سوالات صحت پاسخ گویی دانش آموزان و صحت پاسخ گویی معلمان دارای تفاوت معناداری است. امید است یافته های این پژوهش، به بازنگری در منابع آموزشی دانش آموزان و شیوه تدریس معلمان بیانجامد.

یکی از وظایف اصلی مراکز آموزشی، تربیت نیروهای انسانی مجهز به دانش آینده است که علاوه بر حل مساله و رفع مشکلات روزمره زندگی بتوانند به نوآوری و اختراع نیز بیاندیشند. هدف از این پژوهش، بررسی اثرات مستقیم و غیر مستقیم سبک های یادگیری و خودکارآمدی پژوهشی دانشجویان بر قابلیت آینده پژوهی آنان بود. بدین منظور تعداد 220 دانشجوی دانشگاه های دولتی شهر شیراز به شیوه خوشه ای انتخاب و از طریق پرسشنامه های سبک های یادگیری وارک(1998)، خودکارآمدی پژوهشی(صالحی، 1390) و قابلیت آینده پژوهی(پارسا و همکاران، 2011) مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش رگرسیون سلسله مراتبی استفاده شد. ضرایب همبستگی بدست آمده نشان داد که بین ابعاد سبک های یادگیری به عنوان متغیرهای برون زای مدل با خودکارآمدی پژوهشی و قابلیت آینده پژوهی همبستگی وجود دارد. سبک شنیداری و سبک خواندنی-نوشتنی تاثیر مستقیم و معنادار در افزایش قابلیت آینده پژوهی داشت. خودکارآمدی پژوهشی علاوه بر اثرات مستقیم توانست رابطه بین سبکهای یادگیری و قابلیت آینده پژوهی را مورد واسطه گیری قرار دهد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که سبک های یادگیری و خودکارآمدی پژوهشی می تواند پیامدهای یادگیری دانشجویان را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین شناسایی متغیرهای پیدا و پنهان در کلاس درس می تواند به ارتقاء سطح دانش و سوق یادگیرندگان به خلق دانش و پیش بینی آینده هدایت نماید.

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی تلفیق الگوی طراحی انگیزشی کلر با آموزش درس علوم تجربی بر هیجان های تحصیلی دانش آموزان ابتدایی بود. روش تحقیق از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه چهارم ابتدایی مدارس دولتی ناحیه دو شهر سنندج در سال تحصیلی 97-1396 بود که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای یک کلاس با 32 دانش آموز به عنوان گروه آزمایش و کلاس دیگری با 31 نفر به عنوان گروه گواه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه سنجش هیجان های تحصیلی دانش آموزان ابتدایی(پکران و همکاران، 2007) استفاده گردید. برنامه آموزش با تلفیق عناصر الگوی انگیزشی کلر طی 8 جلسه 45 دقیقه ای برای دانش آموزان گروه آزمایش برگزار گردید، درحالی که گروه گواه تحت آموزش با شیوه رایج در کلاس درس قرار داشتند. داده ها با روش تحلیل کوواریانس مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس چند متغیره و درسطح 05/0> p نشان داد بین دو گروه، از لحاظ متغیر وابسته ترکیبی(هیجان های تحصیلی کلاس) تفاوت معنی دار آماری وجود دارد. نتایج تحلیل کوواریانس در متن مانکووا نیز نشان داد بین گروه های آزمایش و گواه، از لحاظ نمرات پس آزمون هیجان های مختلف کلاس درس تفاوت معنی دار وجود دارد و آموزش با تلفیق عناصر انگیزشی سبب افزایش هیجان مثبت لذت و کاهش هیجان های منفی اضطراب و خستگی در دانش آموزان شده است.

هدف این پژوهش بررسی نقش واسطه ای هیجانات پیشرفت در رابطه میان جو روانی-اجتماعی کلاس و فرسودگی تحصیلی در راستای ارائه یک مدل علّی برای روابط بین متغیرهای پژوهش بود. جامعه پژوهشی شامل تمامی دانشجویان دانشگاه الزهرا(س) تهران در سال تحصیلی 96-1395 بودندکه از میان آنها به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای، نمونه ای به تعداد 300 نفر انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها از نسخه کوتاه پرسشنامه هیجان های پیشرفت پکران، گوئتز و پری (2005)، پرسشنامه جو روانی اجتماعی کلاس فریزر، گیدینگز و مک روبی(1995)، و سیاهه فرسودگی تحصیلی سالملا ییظآرو و همکاران، ( 2009) استفاده شد. برای پردازش داده هاازروش تحلیل مسیر استفاده شد. شاخص های حاصل از نتایج، حاکی از برازش بسیار خوب در مدل بود. واثر مستقیم جو روانی اجتماعی کلاس مؤلفه همبستگی بر روی هیجان های منفی 13/0-و بر روی هیجان های مثبت15/0 و معنادار و مؤلفه اصطکاک بر روی هیجان های مثبت25/0-و بر روی هیجان های منفی 23/0 و معنادار و اثر مستقیم هیجان های مثبت بر روی فرسودگی 04/0-و هیجان های منفی بر روی فرسودگی 06/0 و اثر غیر مستقیم همبستگی بر روی فرسودگی تحصیلی با واسطه هیجان های مثبت و منف ی به ترتیب 04/0-و06/0-و اثر غیر مستقیم اصطکاک بر روی فرسودگی با واسطه هیجانات مثبت و منفی 07/0و 08/0 بدست آمد و و 42% واریانس فرسودگی تحصیلی و 36% واریانس هیجانات مثبت و 38% واریانس هیجانات منفی تبیین شد.

اشتراک هدفمند دانش در سازمان ها به یادگیری سریعتر فردی منجر گشته، خلاقیت را توسعه می دهد و در نهایت به بهبود عملکرد فرد در سازمان می انجامد. هدف از این پژوهش، بررسی نقش واسطه ای اعتماد شناختی و تعهد عاطفی بر رابطه رضایتمندی شغلی و قصد اشتراک گذاری دانش بر کارکنان آموزش و پرورش منطقه 3 تهران در سال 1395 می باشد. جامعه آماری 200 تن از کارکنان سازمان آموزش و پرورش منطقه 3 شهر تهران می باشند و با استفاده از فرمول کوکران 130 تن از آنان با روش تصادفی طبقه ای، انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه قصد اشتراک گذاری دانش چرجی(2001)، پرسشنامه رضایت مندی شغلی بلاستین (2008)، پرسشنامه تعهد عاطفی کیم، چوی، کوال و هان(2008) و سرانجام، پرسشنامه اعتماد ین (2009)، استفاده شده است. روایی (محتوی، همگرا و واگرا) و پایایی (بارعاملی، ضریب پایایی مرکب و صریب آلفای کرونباخ) پرسشنامه ها حاکی از آن بودند که ابرازهای اندازه گیری پژوهش از روایی و پایایی مناسبی برخوردارند. نتایج تجزیه و تحلیلی به روش مدل سازی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار SMART-PLS نشان داد که هر سه متغیر برونزای رضایتمندی شغلی، اعتماد شناختی و تعهد عاطفی، تاثیر مثبت و معناداری بر قصد اشتراک گذاری دانش دارند. علاوه بر این، هر دو متغیر تعهد عاطفی و اعتماد شناختی، اثر میانجی بر رابطه بین رضایتمندی شغلی و قصد اشتراک گذاری دانش ایفا می کنند؛ ضمن اینکه تعهد عاطفی در مقایسه با اعتماد شناختی، تأثیر بیشتری به عنوان متغیر میانجی بر قصد اشتراک گذاری دانش دارد.

باوجود آنکه درباره اهمیت نقش پویندگی و تحرک در آموزش عالی توافق کلی وجود دارد، اما الگویی که به صورت یکپارچه نقش و تاثیر تمامی کارکردهای پویندگی و تحرک بر دانشگاه ها را بسنجد ارائه نگردیده و تبیین نظری روشنی صورت نگرفته است. با عنایت به نقش محوری پویندگی و تحول در آموزش عالی، در چارچوب رویکرد کیفی و با بکارگیری روش تحقیق داده بنیاد در پی تبیین مدل پویندگی و تحرک نظام آموزش عالی در دانشگاه ها هستیم. مصاحبه های نیمه ساختار یافته صورت پذیرفت و به منظور گردآوری اطلاعات و بکارگیری روش نمونه گیری هدفمند با 18 نفر از خبرگان آشنا به مباحث آموزش عالی مصاحبه انجام شد. تجزیه و تحلیل داده در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی انجام گرفت. بر اساس آن، مدل کیفی پژوهش طراحی شد. نتایج نشان دهنده استخراج بالغ بر 390 کد یا مفهوم اولیه از مصاحبه ها و نیزاحصاء 40 مفهوم و 23 مقوله است که در قالب مدل پارادایمی شامل توسعه ظرفیت ها و قابلیت های چندگانه آموزش عالی به عنوان مقوله محوری و شرایط علی (کادر هیات علمی مجرب، تنوع برنامه های آموزشی وپژوهشی، گسترش پژوهش های کاربردی، ظرفیت آموزش ترکیبی، تعامل دانشگاه با صنایع، برنامه درسی انعطاف پذیر وکاربردی)، عوامل زمینه ای (امکانات آموزشی متعدد، انگیزه اساتید، جذب دانشجو درتمامی مقاطع، ارتباطات مناسب اجتماعی، توسعه سامانه های آنلاین)، شرایط مداخله گر(جذب وارتقاء، توانمندسازی دانشجویان، سیاست های توسعه ای، تصویر مناسب از دانشگاهها)، راهبردها (دانشجویان خارجی، توانمندسازی منابع انسانی، ظرفیت های آموزشی جدید)، عوامل پس آیندی(در سطوح فردی-سازمانی) قرار گرفت.

این پژوهش به دنبال بررسی استراتژی های تدوین و اجرای سیاست های خصوصی سازی آموزش عالی است. ازاین رو استراتژی ها و برنامه ها و سیاست های این بخش( تدوین و اجرا) بر اساس مصاحبه و اسناد و مدارک( ادبیات و پیشینه پژوهش) مرور شد و برای هرکدام راهکارهای پیشنهادی و اصلاحی آورده شده است. این پژوهش، به صورت مروری (انتزاعی) و کتابخانه ای به همراه مصاحبه های نیمه ساختاریافته است که با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی (تحلیل محتوا) از نوع تحلیل مضمون انجام شده است. در این راستا ابتدا عوامل دخیل رشد خصوصی سازی(تدوین و اجرا) آموزش عالی در جهان و ایران شناسایی شد و در 22 محور دسته بندی شدند و برای هرکدام پیشنهاد ها و راهکارهایی اصلاحی آورده شده است. سپس الزامات خصوصی سازی آموزش عالی در ایران در بخش تدوین و اجرا آورده شد و در 8 محور کلی قرار گرفتند و متناسب با هر بخش الزامی در تدوین و اجرا (الزامات سیاست گذاری و راهبردی-الزامات قانونی-الزامات مالی و اقتصادی-الزامات آموزشی و پژوهشی-الزامات مدیریتی و سازمانی-الزامات اجتماعی و فرهنگی-الزامات زیرساختی-الزامات ارتباطی) بخشی به عنوان اجرا و پیشنهاد ها و راهکارهای اصلاحی اجرایی برای بخش تدوین و اجرا آورده شده است. در ادامه نیز موانع تدوین و اجرا در 6 محور(موانع قانونی-موانع اقتصادی-موانع سیاسی-موانع ساختاری اداری-موانع آموزشی-موانع فرهنگی و اجتماعی) دسته بندی شدند و پیشنهاد ها راهکارهای اصلاحی در جهت برخورد با موانع به تفکیک هر بخش آورده شده است.

هدف پژوهش حاضر مطالعه عوامل موثر بر استفاده وپذیرش فناوری رایانه توسط معلمان در امر تدریس با استفاده از نقشه های شناختی فازی می باشد. طرح پژوهش حاضر کیفی بوده که به با توجه ساختار پیچیده ومبهم عوامل موثر بر استفاده وپذیرش فناوری رایانه توسط معلمان، بر اساس نقشه های شناختی فازی صورت گرفت. با توجه به ماهیت اکتشافی تحقیق، این روش در برگیرنده نظرات خبرگان در مورد یک واقعیت ذهنی است. بر این مبنا، نمونه پژوهشی تحقیق را 30 نفر از معلمان متخصص دوره دوم متوسطه شهر ارومیه بر اساس اصل اشباع داده ها تشکیل دادند. برای گردآوری داده ها، از ابزار مصاحبه استفاده شد. بنابراین از معلمان خواسته شد که روی یک کاغذ پدیده اصلی وعوامل موثر بر آن را در مرکز صفحه به صورت دایره ترسیم کرده ومسیرهایی را برای نحوه تاثیرگذاری این عوامل بر پدیده ومثبت ومنفی بودن آن را مشخص کنند. نقشه های طراحی شده تبدیل به ماتریس شدند که با نرم افزارFCMmapper مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که استفاده معلمان از فناوری رایانه ای در کلاس درس بیشترین مرکزیت را دارد. آموزش معلمان در زمینه رایانه بیشترین درجه بیرونی وپس از آن به ترتیب مهارت رایانه معلمان، استفاده از رایانه در امر تدریس، سودمندی رایانه در امر تدریس بیشترین تاثیر گذاری را داشتند. نتایج این تحقیق تلویحات مهمی در زمینه توجه به عوامل موثر بر استفاده و پذیرش فناوری رایانه توسط معلمان در تدریس وانجام اقدامات لازم به منظور پیشرفت معلمان در استفاده از رایانه در تدریس جهت پاسخگویی به نیازهای دانش آموزان در عصر اطلاعاتی کنونی را به دنبال دارد.