فقه پزشکی
سال:1389 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

موضوع شرط فرزندآوری و عدم آن میان زوجین نه در قانون به صراحت مطرح شده و نه در متون فقهی در مورد آن بحث و گفتگو شده است و به علاوه به نحو قطعی در خصوص آن تصمیمی اتخاذ نشده است. با این حال، دیدگاه های متفاوت فقیهان درباره فرزندآوری و جایگاه آن در قلمرو نکاح در ذیل مباحث «کراهت عزل بدون شرط و رضایت زن در عقد دایم» و «عیوب مجوز فسخ نکاح» به طور پراکنده مطرح گردیده است.مولف مقاله حاضر درصدد یافتن پاسخی برای مسایل فقهی چالش برانگیزی است که از دیرباز ذهن فقها را به خود مشغول کرده است. مسایلی از جمله وجود یا عدم اشتراط، التزامات ناشی از حق نکاح، مشروعیت و لازم الاجرا بودن اشتراط عدم فرزندآوری بر اساس آیات، روایات، نظرات فقهای امامیه مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. همچنین، نگارنده با طبقه بندی نظرات فقها در ذیل عناوین موافقین و مخالفین، وجوه تمایزات عقاید مطرح شده را برجسته می نماید. با استناد به آرای آیات قرآن و فقها، نقد و بررسی جنبه های فقهی و حقوقی نظرات مطرح شده در خصوص مسایل فوق الذکر در پایان مقاله آمده است.

واژینیسموس نوعی اختلال جنسی است که در اثر انقباض غیرارادی عضلات تحتانی واژن به صورت راجعه و یا دایمی ایجاد می شود و آمیزش را غیرممکن و یا دشوار می سازد. در صورت ناشناخته ماندن، احتمال اشتباه آن با علایم عدم تمکین ارادی زنان وجود دارد و ممکن است در دادگاه ها از نظر فقهی و حقوقی احکامی صادر شود که موجب انحلال نکاح گردد. هدف این مقاله ارایه ارتباط این اختلال با عدم تمکین و حکم نشوز زنان است و مولفان مقاله حاضر نتیجه می گیرند که چون این اختلال قابل درمان است، نمی تواند جزء عیوب فسخ کننده نکاح به شمار آید.

از مسایل بسیار مهم در فقه و حقوق جزا مسوولیت و عدم مسوولیت پزشک در مسایل مختلف پزشکی است. آسیب های گوناگونی که می تواند توسط پزشک بر دیگران وارد شود، گذشته از مجازات های متعارف، ممکن است مشمول تشدید مجازات نیز قرار گیرد. به علاوه، ممکن است در شرایط ویژه ای برخی از این مسوولیت ها منتفی گردد. از جمله این شرایط عبارتند از: 1ـ اکراه 2ـ اضطرار 3ـ قانون 4ـ رضایت مجنی علیه و اولیا 5ـ شبهه 6ـ احسان

اضطرار یکی از عناوین ثانویه است که با وجود آن، حرمت فعل حرام، مرتفع و مجازات آن منتفی می گردد و در واقع، انجام آن فعلِ حرام، مباح و حلال می شود. اضطرار عبارت است از: واقع شدن شخص، تحت شرایط و موقعیت تهدیدآمیز درونی و طبیعی که خروج از آن شرایط و موقعیت، مقتضی ارتکاب فعل حرامی باشد. یکی از موارد عروض عنوان اضطرار بر موضوعات فقهی، درمان ناباروری است، یعنی اگر نازایی برای زوجین تا اندازه ای ایجاد مشکل کند که درمان آن، ضروری تشخیص داده شود، بنابر قاعده اضطرار (الضرورات تبیح المحظورات) ارتکاب به برخی از مقدمات درمان ناباروری که حرام است (از قبیل نگاه و لمس حرام) به عنوان حکم ثانوی، آن هم در حد ضرورت، مباح و حلال می گردد. تحقیق حاضر به بررسی جایگاه قاعده اضطرار در درمان ناباروری می پردازد.

سلول های بنیادین در کنار همانند سازی درمانی و به عنوان عصاره این شیوه نوین چندی است که عالم پزشکی را متحول ساخته و با ظهور اندیشه های بعدی در خصو ص اعمال آن نسبت به انسان، جنجال هایی را در میان متفکران اخلاقی، مذهبی و حقوقی، به ویژه در خصوص مسایلی چون مرز یک انسان دارای حرمت و کرامت و رویان شبیه سازی شده از لحاظ حقوقی، حرمت یا عدم حرمت تخریب مجموعه سلولی ایجاد شده در برخی انواع شبیه سازی سبب گردیده است.برآیند این مناقشات در بسیاری از نظام های حقوقی پذیرش استخراج سلول های بنیادین در مقطع خاصی از فرایند تقسیم سلولی تخم بارور شده و عدم شناسایی وضعیت اخلاقی خاصی برای این موجود نوبنیان در این مرحله و البته، موضع گیری صریح بعضی دیگر در نفی این تکنیک شگفت انگیز است، با این استدلال که تخم پدید آمده از ابتدایی ترین مراحل تقسیم سلولی به علت دارا بودن پتانسیل حیات، دارای حق حیات است. نهایت اینکه سیاست تقنینی پیش روی جوامع مختلف، بر اساس آموزه های اخلاقی و مذهبی حاکم بر آنها گوناگون است.در این مقاله برآنیم ضمن توصیف اجمالی مباحث پزشکی و اخلاقی مربوط، مرکز ثقل مباحث را بر اساس مبانی فقهی به عنوان شالوده و بنیان حاکم بر موضوع همچون سایر مسایل مستحدثه پایه ریزی نموده تا بر اساس این اصول و قواعد که لزوم مراجعه به آنها در فقدان قوانین موضوعه و در اصول قانون اساسی نیز اشاره شده است، بتوان احکام مربوط به کرامت حیات انسانی، جایگاه رویان شبیه سازی شده (که اگر شرایط استقرار را نیابد، خود به خود از بین می رود) و راهی برای نجات جان بیماران مبتلا به بیماری لاعلاج به دست آورده، عدم مغایرت موضوع با مبانی فقهی و حقوقی را نتیجه گرفت.

از فحوای مستندات فقهی می توان میان فقها در خصوص مساله جرم زدایی از مصرف مواد مخدر قایل به دو نظر شد. گروه نخست را مخالفان این مساله تشکیل می دهند. به زعم این گروه، مستند حرمت استعمال مواد مخدر آرام را می توان نخست حرمت ضرر زدن به خود و سپس حرمت تغریر به نفس دانست. در مقابل گروهی دیگر بر این باورند که از یک سو انسان بر نفس خویش دارای سلطنت است و از سوی دیگر، بحث ورود ضرر قابل اعتنا در نتیجه مصرف مواد مخدر آرام، خروج تخصصی از مورد بحث دارد. به عقیده مولفان مقاله حاضر، از آنجا که همه دلایل ارایه شده بر حرمت استعمال مواد مخدر از مبانی محکمی برخوردار بوده و ادله اقامه شده در تایید استعمال آن خالی از قوت لازم است، استفاده از انواع مواد مخدر، از آن رو که برای انسان مضر است، حرام می باشد.

یکی از مباحث پرچالش در بین علمای اسلام به ویژه شیعه، موضوع سرشت، طینت و خمیرمایه اولیه ساخت انسان می باشد. چون، شیعه و عدلیه از یک سو قایل به حسن و قبح عقلی هستند و بر اراده و اختیار انسان پافشاری می کنند و از سوی دیگر با یک سلسله احادیث و روایاتی مواجه می باشند که حکایت از جبر و محدودیت انسان ها دارد. ظاهر این احادیث بیانگر این موضوع است که خداوند طینت انسان ها را متفاوت آفرید و از همان آغاز برخی را اصحاب شمال نامید و برخی را اصحاب یمین، طبیعت برخی را بهشتی دانست و برخی را جهنمی. به همین سبب علما و بزرگان تلاش گسترده ای را کرده اند تا این موضوع را حل کنند، ولی کمتر موفق شده اند راه حل مناسبی ارایه دهند. لذا در این نوشتار سعی شده است پس از بیان معنای لغوی طینت و گوهر معنای آن، طینت در فرهنگ اسلامی و برخی از احادیث وارده که شبهه جبر را تقویت می کند مرور گردد و دیدگاه های مختلف بیان و حتی الامکان راه حلی برای حل این مشکل ارایه شود.در این راه حل، طینت به مثابه مرکب، ظرف، قوه و استعداد تصور شده و شخصیت و ماهیت انسان به مثابه راکبی که سوار خواهد شد و یا مظروفی که در ظرف قرار می گیرد، درنظر گرفته شده است. هر چند انسان مختار است تا از هر ظرف و هر مرکبی که خواست استفاده کند، ولی اگر سوار بر مرکب شد آن مرکب راه خود را می پیماید و برحسب ساختار وجودی خود حرکت می کند و در نتیجه اگر بهشتی است به بهشت می رود و اگر جهنمی است به جهنم می رود. بنابراین، طینت بحثی است پیشینی و شخصیت انسان بحثی است پسینی. در نگاه قرآن، فطرت انسان پاک و منزه است، ولی پس از ارتباط با محیط پیرامون و با نسبتی که با طینت برقرار می کند یا خوی مومنانه پیدا می کند یا خوی کافرانه، در هر حال طینت انسان دارای دو سو و دو عرصه می باشد و این انسان است که اختیار می کند. طینت قوه ای است که شخصیت انسان به او فعلیت می دهد. با این نگاه، تضاد موجود بین جبر و احادیث طینت حل می گردد.       • این پژوهش در پی یافتن راه حلی برای رفع تعارض بین جبرگرایی و احادیث طینت می باشد و سوال اصلی این است که:چگونه می توان با توجه به اینکه امر بین الامرین و اعتقاد به اختیار انسان جزء ضروریات فکری و عقیدتی شیعه می باشد، احادیث طینت و سرشت را که از آن استفاده «جبر» می شود، توجیه و تاویل کرد؟      • روش استفاده شده روشی توصیفی و تحلیلی است و از تکنیک اسنادی برخوردار می باشد.      • نتایج حاصله علاوه بر کاربردهای معرفتی، در مباحث مرتبط با حوزه زیست شناسی، روانشناسی، تعلیم و تربیت و حتی جامعه شناسی کاربرد دارد.

در دین اسلام مهمترین منابع استنباط احکام حجج تشریعی و تکوینی است و لذا بین آیات الهی، سنن منقول از ائمه معصومین (ع) و عقل، به عنوان حجت باطنی نباید تهافتی باشد. در قانون مجازات اسلامی (ماده 435) بین دیه بیضه ها تفاوت است تا جایی که دیه بیضه راست ثلث و دیه چپ دو ثلث دیه انسان کامل قرار داده شده است این قول اختلافی بوده و به نظر می رسد مبنای فقیهانی که قایل به تساوی هستند صحیح باشد، لذا در این تحقیق با بررسی نظرات دانشمندان دو حوزه علوم نظری (فقاهت و حقوق) و علوم تجربی (پزشکی) مبانی بررسی، نقد و نظر احسن تقویت و ارایه خواهد شد.