بهداشت مواد غذایی
سال:1391 | دوره:2 | شماره:1 (پیاپی 5) |تعداد مقالات:8

بستنی به عنوان یک محصول شیر پرطرفدار در فصول مختلف به خصوص فصول گرم سال، با توجه به ماندگاری چندین ماهه از خطر بالقوه بالایی در انتقال باکتری های بیماری زای منتقله از مواد غذایی برخوردار است. با هدف بررسی میزان آلودگی بستنی های سنتی تولید و عرضه شده در سطح شهرستان ارومیه، در یک نمونه برداری خوشه ای، ابتدا سطح شهر ارومیه به چهار منطقه تقسیم و سپس بر اساس پراکندگی واحدهای فروش بستنی و به صورت تصادفی، تعداد 144 نمونه بستنی سنتی از بستنی فروشی های سطح شهر خریداری گردید. نمونه ها از لحاظ میزان آلودگی باکتریایی، بر اساس استانداردهای ملی ایران مورد آزمایش قرار گرفتند. میزان آلودگی بستنی های سنتی بسیار بالا بوده و تولیدات 78 درصد مراکز تهیه و توزیع بستنی سنتی ارومیه، آلودگی باکتریایی بیش از حد مجاز 4.2´107 CFU/g داشتند. 82.9 درصد نمونه ها آلودگی بیش از 10 CFU/g، به باکتری های خانواده آنتروباکتریاسه داشتند. 52.2 درصد کل نمونه ها به اشریشیاکولای و 2.8 درصد نمونه ها به استافیلوکوکوس اورئوس کوآگولاز مثبت آلوده بودند. آلودگی به سالمونلا در هیچ یک از نمونه ها مشاهده نشد. در مطالعه حاضر درصد بالایی از نمونه ها از لحاظ آلودگی باکتریایی بیش از حد مجاز بودند این مساله در بستنی های مزبور، بیانگر عدم رعایت شرایط بهداشتی در مراحل مختلف تولید، نگهداری و عرضه بستنی های سنتی بود.

اکراتوکسین A مایکوتوکسینی است که به علت اثرات نفروتوکسیک، ایمونوتوکسیک، موتاژنیک، تراتوژنیک و کارسینوژنیک خطر بالقوه برای سلامت انسان محسوب می شود. این مطالعه با هدف تعیین حضور و میزان اکراتوکسین A در برنج های عرضه شده در اصفهان انجام شد. در این تحقیق 120 نمونه از 8 نوع برنج در اصفهان نمونه گیری گردید و از نظر درصد و میزان آلودگی به اکراتوکسین A به روش الایزا مورد بررسی قرار گرفت. میانگین درصد بازیافت اکراتوکسین A در نمونه های شاهد در غلظت 5 نانوگرم در گرم برنج 84.9 درصد و حد تشخیص اکراتوکسن A در این روش مطابق دستورالعمل شرکت سازنده کیت 0.625 نانوگرم در گرم بود. نتایج این مطالعه نشان داد 20.8 درصد از برنج ها آلوده به اکراتوکسن A بودند. محدوده غلظت اکراتوکسین A در نمونه های آلوده بین 1.07 تا 10.83 نانوگرم در هر گرم و میانگین میزان آلودگی 3.5 نانوگرم در هر گرم به دست آمد. از بین 120 نمونه بررسی شده، غلظت اکراتوکسین A در 3.3 درصد از نمونه ها بیش از حداکثر مجاز تعیین شده توسط اتحادیه اروپا برای غلات (5 نانوگرم در گرم) بود. بر اساس نتایج به دست آمده، میزان تخمینی دریافت اکراتوکسین A در مصرف کنندگان برنج های آلوده 5.6 نانوگرم در گرم وزن بدن در هر روز می باشد.

اکسایش چربی های خوراکی از زیان آورترین فرآیندهای شیمیایی است که خصوصیات غذا و سلامتی مصرف کنندگان را تحت تاثیر قرار می دهد. این مطالعه با هدف بررسی تاثیر روش های متداول پخت بر شاخص های اکسایش چربی گوشت گوسفند صورت گرفت. نمونه گوشت از راسته گوسفند نژاد بختیاری تهیه شد. قطعات یکسان گوشت با سه روش آب پز، سرخ کردن و کباب کردن ضمن رعایت شرایط دما و زمان پخت منطبق بر الگوی رایج در جامعه، فرآوری گردید. ترکیبات اصلی (رطوبت، چربی، خاکستر و پروتئین) در نمونه های خام و پخته و کاهش وزن با اعمال هر یک از روش ها تعیین شد و شاخص های اکسایش شامل پراکسید، شاخص پیوندهای دوگانه مزدوج و عدد تیوباربیوتیک اسید بررسی گردید. نتایج نشان داد عدد پراکسید گوشت خام در تمامی نمونه ها پس از اعمال تیمار پخت کاهش معنی داری داشته است (p<0.05). در مقابل، شاخص ارزش پیوندهای دوگانه مزدوج در نمونه های سرخ شده و کباب شده به شکل معنی داری افزایش یافت (p<0.05) و عدد تیوباربیوتیک اسید که پایدارترین شاخص اکسایش چربی است در نمونه آب پز شده نسبت به نمونه خام افزایش معنی داری نشان داد (p<0.05). بر اساس نتایج بدست آمده، اگر چه هر سه روش افزایش شاخص های اکسایشی را در پی داشتند، اما آب پز کردن به مدت 90 دقیقه بیش از سایر روش های متداول در این امر موثر بود. نتایج این مطالعه نشان می دهد که نسبت به سایر روش های پخت، در آب پز شدن گوشت، علی رغم دمای پایین تر فرایند، شاخص های اکسایش چربی گوشت به میزان بیشتری گسترش می یابند و این امر احتمالا به دلیل طولانی تر بودن مدت زمان فرآیند آب پز کردن می باشد. کاهش مدت زمان آب پز کردن گوشت ضمن حفظ ایمنی میکروبی آن برای بهبود الگوی تغذیه ای می تواند موضوع مطالعات آتی قرار گیرد.

ماهی از جمله غذاهایی با قابلیت فساد بالا می باشد که در صورت نگه داری نامناسب، بلافاصله پس از مرگ دچار فساد می شود. مصرف ماهیان فاسد باعث ایجاد اپیدمی های مسمومیت غذایی از جمله مسمومیت هیستامینی می گردد. عوامل ایجاد کننده مسمومیت هیستامینی آمین های بیوژن می باشند که بوسیله گونه های مختلفی از باکتری ها تولید می شوند. هدف از این تحقیق، اندازه گیری میزان هیستامین و شناسایی باکتری های تولیدکننده آن در تون ماهی هوور صید شده از آب های جنوبی ایران بود. برای این منظور عضلات اطراف آبشش های 25 نمونه تون ماهی هوور منجمد مورد آزمایشات میکروبی و تعیین میزان هیستامین قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد، میانگین ± انحراف معیار شمارش کلی میکروبی و شمارش سرماگراها به ترتیب 4.81±0.26 و 4.66±0.25 Log CFU/g بود. باکتری های مختلفی به عنوان باکتری های تولیدکننده هیستامین شناسایی شدند. از میان آنها، کلستریدیوم پرفرینجنس با 24.4 درصد، بیشترین فراوانی را داشت و به دنبال آن گونه های پروتئوس با 23.0، گونه های کلبسیلا با 13.9 و گونه های انتروباکتر با 11.1 درصد، در رتبه های بعدی قرار گرفتند. میزان هیستامین در 65.0 درصد از نمونه های مورد آزمون بیش از حداکثر مقدار مجاز 50 ppm بود. این موضوع بیانگر وجود خطرات بهداشتی در طی پروسه های صید و پس از صید تون ماهی هوور می باشد.

با توجه به زیان های حاصل از مصرف آنتی اکسیدان های مصنوعی در صنایع غذایی، مطالعه و پژوهش برای یافتن جایگزین های طبیعی و سالم افزایش یافته است. در مطالعه حاضر، میزان ترکیبات فنولی و آنتی اکسیدان های موجود در پوست خرمالو مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور از حلال های اتانول و متانول با نسبت اختلاط 1 واحد پوست و 5 واحد حلال و به روش خیساندن برای استخراج عصاره استفاده گردید. سپس مقدار ترکیبات فنولی تام و ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره ها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که عصاره های اتانولی و متانولی به ترتیب دارای 255.6 و 241.15 میلی گرم گالیک اسید به ازای 100 گرم پوست تازه میوه بودند. همچنین عصاره اتانولی نسبت به عصاره متانولی از قدرت آنتی اکسیدانی بالاتری برخوردار بود.

انروفلوکساسین از آنتی بیوتیک های پرمصرف دامپزشکی است که در سال های اخیر استفاده آن در کنترل بیماری های عفونی ماهیان پرورشی رشد چشمگیری داشته است. هدف از انجام مطالعه حاضر اندازه گیری میزان باقی مانده انروفلوکساسین در عضلات و کبد ماهی قزل آلای رنگین کمان پرورشی استان چهارمحال و بختیاری به روش الایزا بود. برای این منظور در فصول بهار و تابستان 1390 به مزارع پرورشی مناطق اردل و کوهرنگ مراجعه و از هر منطقه سه مزرعه انتخاب گردید و 15 نمونه در سه گروه وزنی کمتر از 50 گرم، 50 تا 150 گرم و بیشتر از 150 گرم (5 نمونه از هر گروه وزنی) صورت گرفت. طبق نتایج مطالعه، بیشترین و کمترین درصد باقی مانده انروفلوکساسین به ترتیب در گروه های وزنی زیر 50 گرم و بالای 150 گرم و به میزان 58.33 و 23.33 درصد ردیابی شد. در مقایسه بین مناطق مختلف نیز کوهرنگ با میزان 13.84±11.50 و 19.95±18.06 و اردل با میزان 12.83±11.62 و 11.22±11.09 میکروگرم در کیلوگرم آنتی بیوتیک در عضله و کبد به ترتیب دارای بیشترین و کمترین میزان باقی مانده بودند. همچنین میزان باقیمانده در عضله و کبد در فصل بهار 14.27±13.00 و 22.06±21.69 و در فصل تابستان 12.40±10.29 و 8.86±7.31 میکروگرم در کیلوگرم بوده است. در ضمن در تمامی گروه های وزنی میزان باقی مانده انروفلوکساسین در نمونه های کبد بالاتر از عضلات تشخیص داده شد. اما در کل میزان باقیمانده انروفلوکساسین در نمونه های آزمایش شده پایین تر از حد مجاز اتحادیه اروپا بود.

با توجه به نگرانی های عمومی در خصوص عوارض نگه دارنده های شیمیایی، تمایل به مصرف محصولات فاقد مواد نگه دارنده و یا داری نگه دارنده های طبیعی افزایش یافته است. در این مطالعه اثر ضد باکتریایی عصاره آبی گلبرگ زعفران در محیط آزمایشگاهی و با بکارگیری روش دیسک انتشاری بر باکتری های استافیلوکوکوس اورئوس، سالمونلا تیفی موریوم، اشریشیا کولای O157:H7، لیستریا مونوسیتوژنز و باسیلوس سرئوس که از مهمترین باکتری های ایجادکننده مسمومیت و عفونت غذایی هستند، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین حداقل غلظت بازدارنده (MIC) عصاره گلبرگ زعفران به روی 4 باکتری مورد مطالعه به روش رقت سازی در محیط کشت جامد و محیط کشت مایع مورد مطالعه قرار گرفت. در بین باکتری های مورد مطالعه سالمونلا تیفی موریوم حساس ترین باکتری و استافیلوکوکوس اورئوس و اشریشیا کولای O157:H7 به عنوان مقاوم ترین باکتری شناسایی گردید. به علاوه بر اساس نتایج حاصله میزان MIC عصاره آبی گلبرگ زعفران در روش میکرودایلوشن برای تمام باکتری های فوق 40 میلی گرم در میلی لیتر محاسبه گردید. مطالعه حاضر نشان داد، عصاره آبی گلبرگ زعفران را می توان به عنوان نگه دارنده طبیعی بر ضد باکتری های فوق استفاده نمود.

در سال 1391 تعداد 36 نمونه شیر خشک نوزادان با نشان های تجاری مختلف و تاریخ های تولید متفاوت از نقاط مختلف شهر اصفهان خریداری شد و با استفاده از روش غربال گری ELISA جستجو و میزان ملامین در انواع شیر خشک نوزادان تعیین شد. بر اساس نتایج آزمایش، در هیچ کدام از نمونه های شیر خشک نوزادان مقادیر بالاتر از حد تشخیص کیت (10 mg/L) مشاهده نگردید. با توجه به نتایج به دست آمده در این بررسی، مصرف شیر خشک های نوزادان موجود در بازار اصفهان در سال جاری خطری از نظر آلودگی ملامین برای سلامتی نوزادان ندارد.