ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی
سال:1393 | دوره:4 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

زمینه: آنچه موجب عملکرد بهتر و رقابت برای بقا در محیط متلاطم سازمان های امروز می شود قابلیت نوآوری و خلاقیت است که از طریق منابع انسانی امکان پذیر است. مدیریت مشارکتی رویکردی جدید در مدیریت است که از آن به عنوان انقلاب مشارکت یاد می شود و از طریق سازوکاری به نام نظام پیشنهادات سازمان ها را در تحریک قدرت خلاقیت کارکنان و بهره گیری از سرمایه فکری آن ها یاری می دهد.هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه میان ارزش نظام پیشنهادات و انگیزه برای ارائه پیشنهادهای خلاقانه با تاکید بر نقش تعدیل گر سلامت روانی کارکنان انجام پذیرفت. اهمیت بررسی خلاقیت و نظام پیشنهادات در تحقیقات و مطالعات مختلفی بررسی و تایید شده است؛ بنابراین، تحقیق حاضر قصد دارد به بهبود وضعیت مشارکت در نظام پیشنهادات و ارائه ایده های خلاقانه با در نظر گرفتن متغیرهای سلامت روانی کارکنان و ارزش نظام پیشنهادات بپردازد.روش: برای سنجش متغیرهای تحقیق در میان کارکنان دانشگاه فردوسی مشهد از پرسش نامه ای با طیف پنج گزینه ای لیکرت استفاده شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده های پرسش نامه و آزمون فرضیه ها از تحلیل رگرسیون چندگانه تعدیل شده (سلسله مراتبی) استفاده شد.یافته ها: ارزش نظام پیشنهادات با انگیزه ارائه پیشنهادهای خلاقانه رابطه مثبت و معناداری دارد اما این رابطه در سطوح بالا و پایین متغیر تعدیل گر (سلامت و رفاه روانی) متفاوت است؛ به طوری که پیوند میان ارزش نظام و انگیزه برای ارائه پیشنهاد تحت شرایط سلامت و رفاه روانی بیشتر به نسبت شرایط سلامت و رفاه کمتر، قوی تر بود.نتیجه گیری: فراهم نمودن زمینه تامین سلامت روانی کارکنان و در نظر گرفتن اهمیت و ارزش نظام پیشنهادات نزد کارکنان، به دلیل نقش موثر در بهبود وضعیت انگیزشی کارکنان برای ارائه نظرات و ایده های خلاقانه به نظام پیشنهادات، باید مورد توجه جدی مدیران دانشگاه و مسئولان نظام پیشنهادات قرار گیرد.

زمینه: سازمان ها به منظور حفظ مزیت رقابتی و افزایش کیفیت، کارایی، اثربخشی، بقا و موفقیت بلندمدت در محیط های دارای تغییرات پیچیده و فزاینده، به بهره گیری از استعداد خلاقیت کارکنان نیاز ضروری دارند. با این وجود، بهره گیری از خلاقیت، مستلزم سنجش، اندازه گیری، تحلیل و بررسی آن دارد تا از این طریق بتوان در بهره گیری هر چه بیش تر از دستاوردهای خلاقیت کارکنان به سازمان کمک نمود.هدف: این تحقیق با هدف شناسایی و تحلیل وضعیت موجود خلاقیت و ابعاد چهارگانه آن (مساله یابی، ایده یابی، ارزیابی ایده ها و اجرای ایده ها) انجام شده است.روش: این تحقیق از نوع پیمایشی است. به منظور نیل به هدف پژوهش، پرسش نامه تحقیق میان جامعه آماری، توزیع و بعد از تکمیل، جمع آوری شد. داده های حاصل از پرسش نامه ها، به محیط نرم افزار اس پی اس اس منتقل و بعد از پالایش و حذف داده های پرت و حصول اطمینان از روایی (تحلیل عاملی اکتشافی، تحلیل عاملی تاییدی و روایی هم گرا و واگرا) و پایایی (انسجام درونی)، بر محور گزاره های تحقیق با استفاده از آزمون های تی تک نمونه ای و تی نمونه های مستقل تحلیل شد.یافته ها: نتایج نشان می دهد، هرچند کارکنان سازمان مورد مطالعه از خلاقیت برخوردارند و سطح خلاقیت آن ها از حد متوسط بیش تر است، اما با وضع مطلوب، فاصله دارد. هم چنین، نتایج تحقیق بیانگر آن است که ویژگی های جنسیت، وضعیت تاهل، مسوولیت (مدیر/مرئوس)، محل کار (مرکز استان/ شهرستان)، عضویت (رسمی/ پیمانی) و دانشگاه محل تحصیل (دانشگاه سازمان/سایر دانشگاه ها)، بر خلاقیت تاثیر دارند. به خصوص زنان دارای کم ترین سطح خلاقیت و دانش آموختگان دانشگاه سازمان، دارای بالاترین سطح خلاقیت هستند. در ضمن، بین میزان خلاقیت مدیران و مرئوسان فاصله زیادی وجود دارد.نتیجه گیری: نتایج تحقیق درباره افزایش خلاقیت کارکنان به این ترتیب است که زنان نسبت به مردان، مرئوسان نسبت به مدیران و کارکنان مرکز استان نسبت به کارکنان شهرستان، در اولویت قرار گیرند. در ضمن، برای افزایش خلاقیت در محیط سازمان، کارشناسان مورد نیاز باید توسط دانشگاه سازمان تامین شوند و عضویت افراد پیمانی به رسمی تبدیل شود.

زمینه: آموزش و افزایش خلاقیت از جمله غایت های همه جوامع و مراکز آموزشی است. امروزه، تریز یکی از جدیدترین، جامع ترین و کارآمدترین روش های ایجاد و افزایش خلاقیت در افراد مختلف از جمله دانش آموزان است.هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش تریز بر میزان خلاقیت و مولفه های آن در دانش آموزان دختر دبیرستانی شهر سمنان است.روش پژوهش: این پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه مطالعه شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه دوم دبیرستان شهر سمنان بودند که 50 نفر از آن ها به روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای انتخاب و با جایگزینی تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزارهای لازم برای اجرای این پژوهش پرسش نامه خلاقیت عابدی و آزمون هوش ریون بود. برای اجرای پژوهش نیز از یک طرح درس شش جلسه ای برای آموزش تریز استفاده شد. بعد از اجرای پرسش نامه خلاقیت در مرحله پیش آزمون و پس آزمون داده ها با نرم افزار پی ای اس دبلیو و با روش تحلیل مانکووا تجزیه و تحلیل شدند.یافته ها: نتایج نشان داد که میان گروه آزمایش و کنترل در مولفه های بسط و اصالت تفاوت معنادار وجود دارد اما در مولفه های سیالی و انعطاف پذیری تفاوت زیادی مشاهده نشد.نتیجه گیری: پیشنهاد می شود تدریس خلاقیت محور در مدارس مدنظر قرار گیرد و شاخه های دیگر تریز مانند یوسیت و آریز بر میزان خلاقیت دانش آموزان نیز بررسی شود.

زمینه: روان شناسان همواره به دنبال افزایش دقت پرسش نامه های روان شناسی بوده اند. خلاقیت نیز از موضوع های روان شناسی است که اندازه گیری درست آن بسیار مهم است.هدف: این تحقیق به منظور بررسی میزان درستی پاسخ گویی و نمره دهی مرسوم پرسش نامه های روان شناسی انجام شده است. روش پیشنهادی این تحقیق، تلفیق عدم قطعیت و متغیر زبانی نظریه فازی در نحوه پاسخ گویی و نمره دهی پرسش نامه های روان شناسی است.روش: نمونه مطالعه، پرسش نامه خلاقیت عابدی است که 60 سوال دارد. به منظور مقایسه بهتر نتایج، از یک پرسش نامه پاسخ داده شده فرضی استفاده شد.یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل پرسش نامه به روش مرسوم فاصله معناداری با نتایج تحلیلی روش پیشنهادی داشت. به طوری که نتیجه حاصل از روش پاسخ گویی و نمره دهی مرسوم، فرد را در ردیف افراد دارای خلاقیت بسیار کم قرار می دهد اما با تلفیق عدم قطعیت و متغیر زبانی نظریه فازی در نحوه پاسخ گویی و نمره دهی، فرد در ردیف افراد دارای خلاقیت زیاد قرار گرفت.بحث و نتیجه گیری: بر این اساس می توان نتیجه گیری کرد که تلفیق عدم قطعیت و متغیر زبانی نظریه فازی در نحوه پاسخ گویی و نمره دهی پرسش نامه های روان شناسی ضروری است و باعث افزایش دقت اندازه گیری می شود. همچنین مشخص شد این روش برای تمامی پرسش نامه های روان شناسی به خصوص پرسش نامه هایی که سوالات زیادی دارند، قابل استفاده است.

زمینه: خلاقیت یا آفرینندگی یکی از موضوع های بسیار جالب و بحث انگیز در حوزه های مختلف علمی به ویژه علوم تربیتی و روان شناسی است. این موضوع در هر دوره از تاریخ، به عنوان قدرت اساسی ذهن بشر، هدف اصلی مدارس و مراکز آموزشی بوده است.هدف: هدف از اجرای این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش تکنیک های فراشناختی بر میزان خلاقیت دانش آموزان دختر دبیرستانی شهر اصفهان بود.مواد و روش ها: پژوهش حاضر به شیوه نیمه آزمایشی و با طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل اجرا شد. جامعه آماری این پژوهش تمامی دانش آموزان دختر دبیرستانی در سال تحصیلی 1391-1392 در شهر اصفهان بود که از میان آنان تعداد چهل نفر به روش تصادفی مرحله ای انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش پرسش نامه خلاقیت عابدی (1980) بود. پس از اعمال مداخله پس آزمون و بعد از چهار ماه آزمون پیگیری اجرا شد. داده ها با استفاده از آمار توصیفی، آزمون آماری تحلیل واریانس و نرم افزار اس پی اس اس-20 تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد، بین میانگین نمرات دو گروه آزمایش و گواه در مرحله پس آزمون و پیگیری در میزان خلاقیت تفاوت معنی داری وجود دارد (p<0.005).بحث و نتیجه گیری: نتایج این پژوهش اثربخشی آموزش تکنیک های فراشناختی بر میزان خلاقیت دانش آموزان دختر دبیرستانی شهر اصفهان را نشان می دهد؛ بنابراین یافته های این پژوهش مداخلات مبتنی بر آموزش تکنیک های فراشناختی را برای افزایش میزان خلاقیت دانش آموزان دختر پیشنهاد می کند.

زمینه: یادگیری تلفیقی، الگوی جدیدی در نظام یادگیری است که با درهم تنیدن فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی از یک سو و ویژگی های آموزش حضوری از سوی دیگر، منجر به کارآمدی و اثربخشی آموزش و یادگیری می شود.هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر یادگیری تلفیقی بر خلاقیت دانشجویان انجام شده است.روش: روش پژوهش این تحقیق، شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. بدین ترتیب که ابتدا آزمون خلاقیت به هر دو گروه آزمایش و کنترل به صورت پیش آزمون داده شد و سپس در پایان ترم تحصیلی دوباره از دانشجویان هر دو گروه پس آزمون گرفته شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل کوواریانس استفاده شد.یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که خلاقیت دانشجویان گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل به طور معناداری افزایش یافته است.بحث و نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش حاضر، یادگیری تلفیقی به عنوان مولفه اثرگذار مثبت بر خلاقیت دانشجویان محسوب می شود، بنابراین، ضرورت دارد که یادگیری تلفیقی را در تدابیر آموزشی مورد توجه قرار داد.

زمینه: هوش معنوی، بیانگر مجموعه ای از توانایی ها، ظرفیت ها و منابع روحانی است که کاربست آن ها در زندگی روزانه می تواند موجب افزایش انطباق پذیری و بهزیستی فرد شود، در همین رابطه می توان به ویژگی های شخصیتی اشاره کرد که با باورهای دینی و مذهبی و به خصوص هوش معنوی مرتبط است.هدف: این تحقیق درصدد است تا رابطه بین ویژگی های شخصیتی باهوش معنوی در بین دانشجویان پژوهشگر و نخبه را بررسی کند.روش: جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی دانشجویان عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان تشکیل می دهند. با استفاده از روش تصادفی طبقه ای، حجم نمونه 373 نفر تعیین شد. ابزار اندازه گیری در این پژوهش پرسش نامه های سنجش هوش معنوی جامع و ویژگی های شخصیتی پنج عاملی نئو است که به صورت اینترنتی طراحی و اجرا شد.یافته ها: نتایج نشان داد بین مولفه روان نژندی از ویژگی شخصیت با هوش معنوی و مولفه های آن (هوشیاری، خوبی، جهت گیری درونی، معنا و مفهوم، وجود و شخصیت، حقیقت و صداقت، تمامیت و کلیت) همبستگی معکوس و بین مولفه های برون گرایی، مسوولیت پذیری، انعطاف پذیری و دلپذیر بودن با هوش معنوی و مولفه های آن همبستگی مستقیم وجود دارد.نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که تمامی مولفه های ویژگی های شخصیتی بر روی هوش معنوی تاثیرگذار هستند و به جز مولفه روان نژندی که رابطه معکوس باهوش معنوی دارد مابقی مولفه ها ارتباط مستقیم باهوش معنوی دارند.

زمینه: تفکر انتقادی، گرایش آن و تفکر خلاق، مهارت هایی هستند که همواره مدنظر عالمان تعلیم و تربیت بوده است. امروزه به دلیل تغییر و تحولات سریع در تمام عرصه ها، انفجار اطلاعات و آموزش ندادن مهارت های استفاده درست از آن ها، لزوم فراگیری این مهارت ها به عنوان خروجی آموزش و پرورش و به ویژه آموزش عالی، بیشتر احساس می شود.هدف: این مطالعه در پی آن است تا با کمک فن شش کلاه تفکر دوبونو، مهارت های تفکر انتقادی و خلاق را در دانش آموزان پرورش دهد. در این فن افراد با تصور پوشیدن کلاه هایی به رنگ های مختلف (شش رنگ) مساله و موضوع بحث را از شش جنبه مثبت، منفی، عاطفی، خلاقانه، بی طرفانه و کنترلی در نظر می گیرند.روش: برای بررسی نتیجه این امر از طرح آزمایشی پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و پرسش نامه گرایش به تفکر انتقادی کالیفرنیا و پرسش نامه خلاقیت عابدی استفاده شد. به دلیل انتخاب طبیعی گروه ها (کلاس درس)، پس از مداخله، نتایج آزمون های اصلی و زیرمقیاس های آن ها با تحلیل کوواریانس بررسی شد.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد، تفاوت بین گرایش به تفکر انتقادی در گروه آزمایش و گواه معنی دار بوده است اما اختلاف معنی داری در خلاقیت دو گروه مشاهده نشد.نتیجه گیری: با استفاده از فن های آموزشی چون شش کلاه تفکر دوبونو می توان مهارت های تفکر انتقادی و نه خلاقیت را در دانش آموزان ارتقا داد.

زمینه: امروزه، خلاقیت یکی موضوعات مهم و کانون توجه صاحب نظران حوزه آموزش وپرورش است. پرورش خلاقیت در دانش آموزان در چارچوب برنامه های درسی و حتی فوق برنامه از اهداف مدارس و نهادهای تربیتی است.هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر خلاقیت انجام شد.روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است. روش گردآوری داده ها شبه آزمایشی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه پنجم مقطع ابتدایی شهر بلبان آباد است که برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه خلاقیت عابدی بود که قبل و بعد از آموزش مهارت های زندگی بین دانش آموزان توزیع شد. اعتبار آزمون از طریق آلفای کرونباخ برای مولفه های سیالی، ابتکار، انعطاف پذیری و بسط به ترتیب 0.75، 0.67، 0.61 و 0.61 به دست آمده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از میانگین، انحراف استاندارد و واریانس به عنوان شاخص های آمار توصیفی و از آزمون تی مستقل در آمار استنباطی استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که آموزش مهارت های زندگی بر خلاقیت تاثیر دارد.بحث و نتیجه گیری: می توان نتیجه گرفت که آموزش مهارت های زندگی به دلیل تغییر مثبت در خودپنداره، عزت نفس، خودآگاهی و کاهش استرس از لحاظ روانی آمادگی خلاقیت در دانش آموزان را افزایش می دهد.