علوم زمین
سال:1394 | دوره:25 | شماره:98 |تعداد مقالات:44

تلفیق داده ها یکی از روش هایی است که با استفاده از آن می توان مطالعات اکتشافی را به صورت یکجا و همزمان روی همه داده های در دسترس از یک منطقه مورد مطالعه انجام داد. بدیهی است نتایجی که با در نظر گرفتن همه داده ها و ارتباط میان آنها به دست می آید، دارای دقت و اطمینان بیشتری است. در چنین شرایطی عموما از مدل سازی پتانسیل معدنی برای تلفیق و ترکیب نتایج روش های اکتشافی مختلف به منظور تولید نواحی اهداف اکتشاف و تعیین نواحی امیدبخش استفاده می شود. در این پژوهش، اطلاعات اکتشافی سطحی در منطقه 1:100000 ماهنشان در استان زنجان به منظور تعیین مناطق با پتانسیل بالای کانی سازی با استفاده از یک روش جدید ترکیبی فازی داده محور و دانش محور تلفیق شدند. لایه های اطلاعاتی مورد استفاده در مطالعه حاضر شامل نقشه زمین شناسی توزیع واحد سنگی، داده های ژئوشیمیایی و نقشه پراکندگی گسل هاست. در روش جدید معرفی شده در مقاله حاضر، نقشه های شاهد ژئوشیمیایی و چگالی گسل ها بدون قضاوت کارشناس و همچنین بدون استفاده از موقعیت اندیس های شناخته شده وزن دهی و تولید شدند ولی نقشه شاهد وزن دار زمین شناسی با استفاده از قضاوت کارشناسی تولید شد. در مرحله بعد لایه های وزن دار اطلاعاتی که به صورت فازی تولید شده اند با استفاده از عملگرهای OR و Gamma فازی به طور جداگانه با یکدیگر تلفیق شدند. در پایان از رخدادهای معدنی شناخته شده کانی سازی اسکارن سرب و روی منطقه، به منظور ارزیابی مدل های تولیدشده استفاده شد که نتایج نشان می دهد مناطق اهداف مشخص شده برای اکتشاف بیشتر، انطباق خوبی با رخدادهای معدنی موجود دارند.

عوامل کنترل کننده شدت شکستگی شامل «سازوکار چین خوردگی، سنگ شناسی و ستبرا» با استفاده از مطالعات میدانی و تصاویر ماهواره ای در سازند آسماری در کوه آسماری بررسی شده اند. متغیرهای موقعیت، فاصله داری و گسترش عمودی شکستگی ها در سنگ آهک و آهک رسی با ستبرا های متفاوت در رخنمون های سازند آسماری در نواحی مختلف چین برداشت شده اند. حضور مقادیر زیاد کانی رس با مقاومت کم و تخلخل زیاد در سنگ آهک رسی، سبب کاهش مقاومت این سنگ و شدت شکستگی کمتر سنگ آهک رسی در مقایسه با سنگ آهک شده است. تغییرات شدت شکستگی در این دو نمونه سنگی نشان می دهد که ستبرای واحدها روی شدت شکستگی ها تاثیر چندانی ندارد. شکستگی های موازی و عمود بر محور چین متاثر از سازوکار چین خوردگی خمشی- لغزشی و کشش سطح خارجی چین (Outer arc extension) در ناحیه لولایی، بیشترین توسعه یافتگی را نشان می دهند و بیشترین تاثیر را روی ناپایداری چاه های حفاری دارند. بر اساس نتایج، بیشترین شدت شکستگی در لولای چین بوده و سازوکار چین خوردگی مهم ترین متغیر کنترل کننده شدت شکستگی هاست.

در اکتشاف معادن، بررسی جذب عناصر فلزی توسط گیاهان اهمیت دارد اما اکتشاف بیوژئوشیمیایی در ایران چندان مورد توجه نبوده است. هدف از این پژوهش بررسی گیاهان بومی در محدوده معادن خواجه جمالی برای امکان سنجی اکتشاف کرومیت و سنجش غلظت عناصر آهن، مس، سرب و نیکل توسط ضریب جذب زیست شناختی (BAC) و نیز بررسی و اعتبارسنجی استفاده از نمونه های گیاهی شاهد در کنار مطالعه نمونه خاک و با انجام آزمون های آماری استاندارد است. ناحیه خواجه جمالی جزو نوار افیولیتی آلپی است و در محدوده پهنه راندگی زاگرس قرار گرفته است. واحدهای سنگی در این منطقه بیشتر شامل سنگ هایی از توده افیولیتی نیریز است که بیشتر از نوع هارزبورژیت و دونیت هستند و کانه اصلی در آنها کرومیت است. در مطالعات پیشین غلظت عناصر فلزی مورد نظر در خاک منطقه محاسبه و به منظور بررسی میزان جذب پنج عنصر کروم، نیکل، آهن، مس و سرب در گونه های گیاهی بادام کوهی، پسته کوهی، باردلنگ، گون کوهی و ریواس، 25 نمونه (از هر گونه گیاهی 5 نمونه) در منطقه و 5 نمونه خارج از منطقه به عنوان نمونه شاهد (از هر گونه گیاهی یک نمونه) برداشت شده و توسط دستگاهICP-OES  تجزیه شد. ضریب BAC در همه گونه های گیاهی مورد مطالعه برای هر پنج عنصر یادشده ضعیف یا بسیار ضعیف محاسبه شد. تحلیل آماری داده ها با آزمون های Oneway Anova و T-test نشان داد که گون کوهی و باردلنگ برای عنصر سرب و گیاه ریواس برای عنصر نیکل می توانند برای پی جویی قابل استفاده باشند. این پژوهش پیشنهاد می دهد که در مطالعات آینده برای مناطقی که پوشش گیاهی آنها ضریب BAC ضعیفی داشته و یا ضریب BAC در آنجا تعیین نشده است، مقایسه غلظت عناصر در گیاهان منطقه با گیاهان یک ناحیه شاهد به عنوان یک ابزار کمکی مدنظر قرار گیرد.

میدان گازی کیش یکی از بزرگ ترین میادین گازی جهان و شامل دو سنگ مخزن گازی، سازند کنگان (تریاس پیشین) و دالان (پرمین پسین) در حوضه رسوبی زاگرس است. در این مطالعه سازند کنگان مورد ارزیابی قرار گرفته است. در این پژوهش افزون بر مطالعه با استفاده از داده های خام حاصل از چاه نگاری یک حلقه چاه حفاری شده از کل گستره میدان و با استفاده از روش ارزیابی پتروفیزیک احتمالی (Probabilistic) ویژگی های پتروفیزیکی سازند کنگان (حجم شیل، نوع سنگ شناسی، تخلخل و اشباع آب)، مورد ارزیابی قرار گرفته است و از روش آمار و احتمالات برای تفسیر نمودارها به کمک مدل چند کانیایی ماژول مولتی مین نرم افزار (Multimin) بهره گیری شده است. بر پایه نتایج این ارزیابی و استفاده از کراس پلات های تعیین کننده سنگ شناسی و چارت های استاندارد شلومبرژره، سنگ شناسی چیره چاه مورد مطالعه کلسیت، دولومیت، مقادیری انیدریت و مقدار کمی شیل، تشخیص داده شده است. هدف نهایی از ارزیابی پتروفیزیکی در مطالعات هیدروکربوری میدان گازی کیش تهیه ورودی مناسب به مدل استاتیک مخزن است. برای مطالعه دقیق تر، این سازند به دو بخش K1 و K2 تقسیم شد. در مجموع حجم شیل محاسبه شده در این چاه پایین و در K2 کمتر است. این موضوع را می توان دلیل بر برابر بودن تخلخل موثر در بیشتر نقاط چاه دانست.

مشخصات متمایز کاتدولومینسانس (CL) کانی های شاخص همچون کوارتز امکان شناسایی سریع اجزای کانی های مختلف و پراکندگی آنها در سنگ ها را با استفاده از میکروسکوپ کاتدولومینسانس فراهم می کند. کوارتز نه تنها یکی از کانی های اصلی سنگ های نفوذی فلسیک همراه با کانسارهای مس پورفیری، بلکه فراوان ترین کانی گرمابی در دگرسانی پتاسیک و فیلیک است. هر چند مطالعه کوارتز در تصاویر الکترونی پس پراکنش یافته (BSE) سودمند است، اما بررسی کوارتز با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی- کاتدولومینسانس (SEM-CL) بافت های زیادی (منطقه بندی، شکستگی های ریز ترمیم یافته، بافت های تار عنکبوتی) را آشکار کرد که در تصاویر الکترونی پس پراکنش یافته دیده نمی شود. منطقه بندی های دیده شده بازتابی از تغییرات فیزیکی و شیمیایی طول رشد در محیط ته نشست (مانند منطقه بندی هم مرکز) هستند. شکستگی های ریز ترمیم یافته و بافت های تارعنکبوتی در برخی از دانه های کوارتز وجود دارند. هدف اصلی این پژوهش بررسی بافت ها و نسل های کوارتز در مناطق پتاسیک و فیلیک در کانسار مس سرچشمه است. بررسی کوارتز توسط SEM-CL در این کانسار نسل های مختلفی از کوارتز (در درشت بلورها و رگه ها) را آشکار کرد که در شرایط متفاوتی ته نشین شده اند. کوارتزهای موجود در نمونه های مورد مطالعه بیشتر لومینسانس آبی نشان می دهند.

در منطقه دره ده (در خاور افیولیت ملانژ نایین) پیکریت ها درون زمینه ای از پریدوتیت های گوشته دیده می شوند. بر پایه مطالعات سنگ نگاری و شیمی کانی ها، این پیکریت ها شامل الیوین (کریزولیت)، کلینوپیروکسن (دیوپسید) و ارتوپیروکسن (انستاتیت) با بافت کومولایی و درصد بسیار کمی (کمتر از 10 درصد حجمی) پلاژیوکلاز و کروم اسپینل به عنوان کانی های فرعی هستند. کاربرد روش های زمین دمافشارسنجی کلینوپیروکسن نشان دهنده دمای تعادلی نزدیک به 1040 تا 1205 درجه سانتی گراد و فشار 8.6 کیلوبار برای تبلور کلینوپیروکسن درون مذاب است. تشکیل کانی های آمفیبول و تالک و نیز نتایج دمافشارسنجی آمفیبول (در حدود 675 تا 700 درجه سانتی گراد و 4.8 تا 6.5 کیلوبار) نشان می دهد که این سنگ ها پس از تشکیل، همانند پریدوتیت های گوشته ای میزبانشان، در ژوراسیک درجاتی از دگرگونی ناحیه ای در حد رخساره آمفیبولیت را تحمل کرده اند. شیمی سنگ کل و ترکیب کروم اسپینل نیز موید رخداد درجات بالای ذوب بخشی گوشته و واکنش های پیشرونده مذاب بالاآمده/ سنگ دیواره در یک محیط فرافرورانش (سوپراسابداکشن) هستند که در آن، مذاب تولییتی تشکیل شده است. در هنگام تشکیل چنین مذاب بالاآمده ای، طی ریزش بلورهای الیوین، پیروکسن ها و کمی پلاژیوکلاز اینترکومولوس از مذاب اولیه، پیکریت ها با بافت کومولایی درون پریدوتیت های گوشته تشکیل شده اند.

سازند سروک (آلبین- تورونین) از مخازن مهم در میادین نفتی جنوب و جنوب باختر ایران است که بخش قابل توجهی از ذخایر هیدروکربنی را در خود جای داده است. بررسی مقاطع نازک میکروسکوپی این سازند در چاه های مورد مطالعه در بخش های شمال باختری، مرکزی و جنوب خاوری خلیج فارس سبب شناسایی 7 ریزرخساره شد که این رخساره ها در 4 زیرمحیط رخساره ای حوضه، رمپ خارجی، رمپ میانی و رمپ داخلی نهشته شده اند. مقایسه رخساره های شناسایی شده با نهشته های همانند در نقاط دیگر، نشان دهنده رسوب گذاری در یک رمپ کربناتی هموکلینال است. ارتباط مستقیم میان نوع رخساره ها و کیفیت مخزنی سازند سروک بالایی وجود دارد. مطالعات نشان می دهد که محیط رسوبی و رخساره های تشکیل شده در میادین مورد مطالعه در خلیج فارس تفاوت بسیاری با هم دارند. رخساره های رودیستی در میادین مورد مطالعه در جنوب خاور خلیج فارس (مجموعه میادین سیری) گسترش زیادی دارند و به عنوان سنگ مخزن در این ناحیه رفتار کرده اند. در میادین مورد مطالعه در باختر (هندیجان و بهرگانسر) و مرکز (لاوان) خلیج فارس رخساره های گل پشتیبان حوضه و لاگون گسترش دارند. مهم ترین فرایندهای دیاژنزی دیده شده در سازند سروک شامل نوشکلی، آشفتگی زیستی، میکرایتی شدن، دولومیتی شدن، انحلال، سیمانی شدن، استیلولیتی شدن و شکستگی است. در طی دیاژنز رخساره های رودیستی به صورت انتخابی دچار انحلال و سبب گسترش تخلخل و کیفیت مخزنی در میادین سیری شده اند. به طور کلی در بخش های مرکزی و باختری میادین نفتی مورد مطالعه دیاژنز تاثیر کمی بر خواص مخزنی داشته است؛ اگر چه دولومیتی شدن سبب بهبود ویژگی های مخزنی در میادین هندیجان و بهرگانسر شده است. ارزیابی پتروفیزیکی توالی های مورد مطالعه نشان می دهد که توالی های دارای کیفیت مخزنی خوب با رخساره های رودیستی مرتبط هستند. همچنین یک روند افزایشی در مقادیر تخلخل و تراوایی به ویژه در میادین سیری وجود دارد. این روند با تاثیر دیاژنز جوی در زیر ناپیوستگی تورونین ارتباط دارد. نتایج نشان از آن دارد که وجود و تکامل رودیست ها تاثیر بسیاری در فرایند های دیاژنزی و پتانسیل مخزنی در سازند سروک داشته است.

تقریبا یک سوم کوتاه شدگی ایران در اثر همگرایی صفحات اوراسیا و عربی در کمربند چین خورده و رانده شده زاگرس رخ می دهد که یکی از فعال ترین مناطق برخورد قاره ای جهان از دید لرزه خیزی است. نصب شبکه لرزه نگاری موقت با 32 لرزه نگار سه مولفه ای در منطقه شمال بندرعباس در استان هرمزگان به مدت حدود سه ماه و نیم، داده های مناسبی را برای مطالعه ساختار بالایی پوسته در خاوری ترین بخش زاگرس به روش توموگرافی محلی فراهم آورد. مدل سرعتی سه بعدی به دست آمده بر پایه وارون سازی زمان سیر فاز P، بیانگر روراندگی بخش های شمالی به سوی جنوب باختر است که می تواند نشان دهنده راندگی پوسته صفحه عربی به زیر ایران مرکزی باشد. همچنین در بخش خاوری منطقه مورد مطالعه، ناحیه کم سرعتی دیده می شود که می تواند با پهنه گسلی زندان- میناب- پالامی در ارتباط باشد.

سازند میشان در برش گهره (شمال بندرعباس) جهت مطالعه خارداران مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعه سیستماتیک خارداران نشان دهنده وجود دو راسته اسپاتانگوئیدا و کلیپ آستروئیدا در برش مورد مطالعه می باشد. پنج گونه خاردار شناسایی شده در این منطقه عبارتند از: Clypeaster sp.، Clypeaster goirensis، Schizaster granti، Moira adamthi،Maretia ranjitpurensis . وجود سنگواره های همراه با این مجموعه از جمله روزن بران شاخص مانند Orbulina universa و Globigerinoides trilobus، سن میوسن میانی را برای لایه های حاوی خارداران ثابت کرده است.

سامانه گسلی آستارا با روند تقریبی شمالی- جنوبی در مرز خاوری کوه های تالش با دریای کاسپین قرار گرفته است و فعالیت لرزه ای احتمالی آن اثر سترگی بر گستره شمالی استان گیلان وارد خواهد کرد. این سامانه گسلی یکی از گسل های پی سنگی ایران است که نقش بسیار مهمی در کوه های تالش و فرونشست حوضه کاسپین جنوبی دارد. به نظر می رسد که این سامانه گسلی مسبب زمین لرزه های دستگاهی با بزرگای متوسط تا بالا شده است، که می توان به زمین لرزه 16 آپریل 1913 با بزرگای 5.1، 11 ژوئیه 1970 با بزرگای امواج حجمی 5.2 و 4 نوامبر 1978 با بزرگای امواج سطحی 6 اشاره کرد. در ارتباط با زمین لرزه های تاریخی این سامانه گسلی اطلاعات چندانی در دسترس نیست ولی می توان زمین لرزه های تاریخی در سال های 1709 و 1713 رشت را مرتبط با فعالیت این سامانه گسلی دانست. وجود زمین لرزه های منتسب به فعالیت لرزه ایی این سامانه از یک سو و نبود داده های لرزه ای مهم مانند دوره بازگشت زمین لرزه، نرخ فعالیت و نرخ لغزش از سوی دیگر، فعالیت لرزه ای آینده این گسل را با ابهام همراه ساخته است. هدف از این پژوهش ارزیابی دوره بازگشت زمین لرزه در سامانه گسلی آستارا است. به این منظور از دو رابطه مقدماتی گوتنبرگ- ریشتر و توزیع پایانی کیکو- سلوول استفاده شده است. نتایج حاصل از روش گوتنبرگ- ریشتر نشان دهنده رخداد لرزه ای با بزرگای امواج سطحی بیش از 8 در سه بازه زمانی 500، 1000 و 2000 سال است. این در حالی است که بزرگای لرزه ای حاصل از روش کیکو- سلوول برای بازهای زمانی بیان شده به ترتیب برابر با 7.3، 7.7 و 7.9 است.

کانسار مس معدن بزرگ در 130 کیلومتری خاور شاهرود و در محدوده معدنی عباس آباد قرار دارد. این محدوده، شامل کمربندی از سنگ های آتشفشانی- آذرآواری، همراه با میان لایه های رسوبی با راستای شمال خاور- جنوب باختر، در برگیرنده 8 کانسار مس است. سنگ های آتشفشانی این محدوده، به طور چیره شامل تراکی آندزیت، تراکی آندزیت- بازالت و تراکی بازالت به سن ائوسن است. این سنگ ها، ماهیت شوشونیتی تا پتاسیم بالا دارند و از دید جایگاه زمین ساختی در موقعیت کمان حاشیه فعال قاره ای جای می گیرند. سنگ درونگیر این کانسار، سنگ های تراکی آندزیت با بافت پورفیریک تا مگاپورفیریک، گلومروپورفیریک و بادامکی است. بر پایه مشاهدات صحرایی، مطالعات میکروسکوپی، طیف سنجی رامان و XRD، دو نوع دگرسانی ناحیه ای و محلی در واحدهای آتشفشانی دیده می شود. دگرسانی پروپیلیتیک شاخص دگرسانی ناحیه ای است و در همه سنگ های آتشفشانی و آذرآواری دیده می شود. دگرسانی محلی، مرتبط با کانه زایی مس است و با دگرسانی های کلسیمی، سیلیسی، سریسیتی و کلریتی مشخص می شود. کانه زایی مس، ساده و چینه کران است. بافت کانسنگ، دانه پراکنده، داربستی و رگه- رگچه ای است و کانی سازی به صورت پر کردن فضاهای خالی و همین طور جانشینی صورت گرفته است. بر پایه مطالعات میکروسکوپی و داده های EPMA، کانی های گروه کالکوسیت شامل کالکوسیت، ژورلئیت، آنیلیت، دیژنیت و کوولیت هستند، کانه های اصلی این کانسار به شمار می آیند که با بورنیت و پیریت همراهی می شوند. کوولیت، مالاکیت، آزوریت، کریزوکولا و گوتیت، کانی های ثانویه و کوارتز، زئولیت، کلریت، اپیدوت، کلسیت و کالسدونی، کانی های غیرفلزی هستند. برای تشکیل این کانسار، دو مرحله گرمابی اولیه و مرحله غنی شدگی ثانویه- اکسایش پیشنهاد می شود. بر پایه مطالعات میانبارهای سیال، دمای همگن شدگی میان 90 تا 268 (با میانگین 176) درجه سانتی گراد است. دامنه تغییرات شوری میان 3.4 تا 22 (با میانگین 13.2) درصد وزنی نمک طعام به دست آده است. چگالی سیال میان 0.8 تا 1.1 است. ژرفای به دام افتادن میانبارهای سیال در این کانسار کمتر از 200 متر و فشار حاکم در طی تشکیل کانسنگ، کمتر از 50 بار بوده است. کانسار معدن بزرگ، بر پایه ویژگی های زمین شناسی، کانی شناسی، بافت و ساخت کانسنگ و داده های حاصل از میانبارهای سیال قابل مقایسه با کانسارهای مس نوع مانتو است که از برخی مجموعه های آتشفشانی مزوزوییک و سنوزوییک دنیا گزارش شده است.

ساختار کنونی زمین ساختی و لرزه خیزی بالای منطقه مکران متاثر از فرورانش رو به شمال صفحه اقیانوسی نوتتیس به زیر صفحه اوراسیاست. بر طبق شواهد علمی و تاریخی، گسل مکران دارای پتانسیل بسیار بالای لرزه خیزی و مستعد ایجاد سونامی ناشی از آن در سواحل جنوب خاوری کشورمان است. توپوگرافی، گرانی هوای آزاد و گرانی بوگه در این منطقه تغییرات برجسته ای را نشان می دهند که وابسته به تغییرات قابل ملاحظه در ساختارهای ژرف زمین هستند. مقادیر تا حدودی منفی تر گرانی هوای آزاد نشان می دهد که شیب فرورانش در باختر مکران بیشتر از خاور آن است. بیشتر زمین لرزه های با بزرگای بیشتر از 6 منطقه مکران در محدوده تغییرات مثبت به منفی گرانی هوای آزاد رخ داده اند که می توانند تا حدی پیش نشانگر زمین لرزه های با بزرگای بالا باشند. مقدار گرانی بوگه از 150 mGal در پوسته اقیانوسی دریای عمان به -90 mGal در پوسته قاره ای اوراسیا می رسد. ژرفای موهو در دریای عمان 14 کیلومتر است و به مقدار حدود 32 کیلومتر در زیر پوسته قاره ای اوراسیا می رسد. شیب فرورانش نیز حدود 5.7 درجه است. مطالعه و شبیه سازی سیلاب ناشی از سونامی با در نظر گرفتن زمین لرزه های احتمالی، اهمیت ویژه ای دارد. در این پژوهش، سیلاب سونامی های ناشی از زمین لرزه های احتمالی گسل مکران در سواحل استان سیستان و بلوچستان و در بندر بریس به روش عددی شبیه سازی و مطالعه شده است. سناریو های در نظر گرفته شده برای این کار، زمین لرزه ای با بزرگای 8، زمین لرزه سال 1945 در پاکستان با بزرگای 5.8 و زمین لرزه فرضی با بزرگای زمین لرزه 2010 ژاپن با بزرگای 9.0 بوده اند. نتایج به دست آمده نشان می دهند که بیشترین مقدار بالا آمدن آب برای منطقه با زمین لرزه با بزرگای 8 حدود 0.5 متر، برای منطقه با زمین لرزه با بزرگای 8.5 حدود 3.4 متر و برای منطقه با زمین لرزه با بزرگای 9 حدود 14 متر است. همچنین بیشترین پهنای منطقه سیلابی حدود 1.4 کیلومتر و زمان رسیدن اولین امواج به ساحل حدود 22 دقیقه است. نتایج به دست آمده از این پژوهش می تواند در برنامه ریزی برای گسترش منطقه مفید باشد.

سازند آبدراز یکی از واحدهای سنگ چینه ای کرتاسه بالایی به سن تورونین- سانتونین در حوضه رسوبی کپه داغ، در شمال خاوری ایران است. سنگ شناسی اصلی آن در برش سنگانه شامل مارن، سنگ آهک مارنی و مارن های آهکی خاکستری تا متمایل به سبز روشن همراه با سه افق سنگ آهک گل سفیدی است که از شاخص های این سازند به شمار می رود. ستبرای این سازند در برش نامبرده 530 متر اندازه گیری شده است که 41 نمونه به صورت سیستماتیک از آن برداشت شده است. به منظور بازسازی و تفسیر محیط دیرینه سازند آبدراز، این سازند در برش سنگانه با استفاده از رخساره های پالینولوژیکی و همچنین استفاده از تطابق استراکدا و داینوفلاژله ها مورد بررسی قرار گرفت. با بررسی نسبت فراوانی دو گروه از استراکدا (پلاتی کوپیدها به پودوکوپیدها) بیشترین میزان اکسیژن حل شده اقیانوسی، در توالی های مارنی نزدیک به باندهای آهکی گل سفیدی و کمترین آن در توالی های دور از این باندهای آهکی است. بر پایه فراوانی جنس هایی مانند Paracypris ,Brachycthere Bairdia که بیشتر در نزدیکی باندهای آهکی گل سفیدی است و استراکدایی با کاراپاس آرایش یافته و پوسته ای ستبرتر مانند Veenia ,Pterygocythereis که در توالی های مارنی نزدیک به باندهای آهکی گل سفیدی دیده می شود، می توان گفت ژرفا در نزدیکی باندهای آهکی گل سفیدی کمتر و به سمت واحدهای مارنی و شیلی ژرفا بیشتر می شود. تحلیل 82 اسلاید پالینولوژیکی سبب شناسایی سه پالینوفاسیس II،IV  و V در این سازند شد. نتایج حاصل از مطالعات آماری روی عامل های پالینولوژیکی همچون نسبت AOM به پالینومورف های دریایی، فراوانی آستر داخلی روزن بران و مقایسه نسبت داینوفلاژله ها P/G به منظور تعیین میزان اکسیژن در محیط نشان می دهد که بیشتر شرایط کم اکسیژن بر سازند حاکم بوده است؛ اما در زمان هایی شرایط اکسیدان نیز بر محیط چیره شده است. همچنین به منظور بررسی تغییرات ژرفا با استفاده از شواهد پالینولوژیکی از دو عامل نسبت داینوسیست های نریتیک داخلی به خارجی و نسبت سیست های C/PPC استفاده شد. مطالعات صورت گرفته به وسیله استراکدا نتایج حاصل از مطالعات پالینولوژیکی را تایید می کند و نشان می دهد که رسوبات سازند آبدراز به طور کلی در یک دریای باز با تغییراتی از نریتیک داخلی تا نریتیک خارجی و در یک محیط کم اکسیژن تا بدون اکسیژن روی یکدیگر انباشته شده اند.

بخش جنوبی توده گرانیتوییدی الوند با گستردگی تقریبی 120 کیلومترمربع در جنوب و جنوب باختری همدان قرار گرفته است. گرانیتوییدهای پورفیرویید بیوتیت دار، حجم اصلی این توده را تشکیل می دهند. کانی پارامغناطیس بیوتیت، حامل خاصیت مغناطیسی چیره در این گرانیتویید است. متغیرهای خطوارگی مغناطیسی (L)، برگوارگی مغناطیسی (F) و درجه ناهمسانگردی مغناطیسی (P) مغزه های جهت دار برگرفته از 107 ایستگاه نمونه برداری، در آزمایشگاه محیط و دیرین مغناطیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور اندازه گیری شد. با تحلیل این داده ها، رابطه عکس میان شیب خطوارگی مغناطیسی با بزرگای خطوارگی و شیب برگوارگی مغناطیسی با بزرگای برگوارگی مغناطیسی و تطابق خوب میان برگوارگی و خطوارگی مغناطیسی با درجه پذیرفتاری مغناطیسی (P) در توده گرانیتوییدی الوند جنوبی دیده شد. عامل اصلی روابط یادشده را می توان نتیجه عملکرد نیروهای موثر در بالاآمدگی و جایگیری ماگما در به خط کردن بیشتر کانی های مغناطیسی در موقعیت های مختلف درون ماگما دانست؛ زیرا هر چه کانی های بیشتری در یک سو قرار گیرند، بزرگای خطوارگی مغناطیسی و برگوارگی مغناطیسی نیز بیشتر می شود. همچنین مطالعات ریزساختاری نشان می دهد که بیشتر سویافتگی های دیده شده در آنکلاوها و فلدسپار های قلیایی منطقه، ناشی از جریان ماگماست. در مطالعه مغناطیسی حاضر، در هر ایستگاه که بزرگای خطوارگی مغناطیسی زیاد بود، شکل بیضوی مغناطیسی دوکی تر و در هر ایستگاه که بزرگای برگوارگی مغناطیسی مقدار زیادتری داشت، شکل بیضوی مغناطیسی کلوچه ای تر است. این روابط میان متغیرهای مغناطیسی، در توده گرانیتوییدی دره باغ نیز دیده شد. این توده در شمال باختر الیگودرز در پهنه سنندج- سیرجان جای گرفته و جزو گرانیتوییدهای پارامغناطیس است.

برش مطالعه شده، در دامنه جنوبی البرز مرکزی، در 5 کیلومتری شمال شهمیرزاد در استان سمنان قرار دارد. محل این برش در مختصات 35° 48’ 40” عرض شمالی و 53° 16’ 59” طول خاوری می باشد. سازند میلا تنها در برش الگو (میلاکوه دامغان) و در این برش دارای 5 پاره سازند قابل اندازه گیری است. این سازند بر روی سازند ماسه سنگی لالون به سن کامبرین پیشین با همبری عادی و همشیب قرار دارد و با کنگلومراهای سرخ رنگ دونین پیشین با ناپیوستگی فرسایشی پوشیده می شود. کنودونت های مطالعه شده در این برش از نوع پروکنودونت و از گروه مخروطی هستند. 14 جنس و 6 گونه از این کنودونت ها به دست آمده که فاصله زمانی کامبرین میانی- پسین و اردویسین پیشین را تایید می کنند. این کنودونت ها به شرح ذیل هستند: Proconodontus serratus, Proconodontus muelleri, Proconodontus rotundatus, Prooneotodus sp?, Prooneotudus tenuis, Furnishina furnishi, Furnishina asymmetrica, Furnishina sp., Furnishina obliqus-Hirsutodontus?, Westergardodina cf. mossebergensis, Westergardodina fossa, Cordylodus sp., Cordylodus intermedius, Cordylodus lindstromi, Cordylodus proavus, Oneotodus nakamurai و Problematoconites sp. نکته قابل توجه، وجود جنس و گونه tenuis Prooneotudus از پاره سازند دوم این برش است؛ زیرا تاکنون از این پاره سازند کنودونتی گزارش نشده است. همراه با این عناصر کنودونتی، گروه های دیگر فسیلی نیز به دست آمده که وابسته به تریلوبیت ها، براکیوپوداها، هیولیتس، ائوکرینوییدا، رزوفیکوس، کروزیانا، پالئواسکوله ییدا و اسفنج ها و نشان دهنده رسوب گذاری سازند میلا در دریایی کم ژرفا هستند. این مجموعه فسیلی با مناطق دیگر ایران و کشورهای همجوار قابل مقایسه است.

محتوای کربن آلی کل یکی از متغیرهای مهم برای ارزیابی ژئوشیمیایی لایه های تولیدکننده نفت و گاز است. در این مطالعه طی سه مرحله، محتوای کربن در سازندهای هیدروکربن دار با استفاده از داده های نگار ارزیابی شد. در مرحله اول با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی محتوای کربن آلی به دست آمد، در مرحله دوم با کمک روش محاسباتی DLogR محتوای کربن آلی مورد ارزیابی قرار گرفت و در مرحله آخر داده های نگارهای چاه پیمایی به مجموعه ای از الکتروفاسیس ها تقسیم بندی شد که به این منظور از بهترین روش آنالیز خوشه ای، یعنی روش MRGCبهره گرفته شد. این روش بر پایه آزمون های ارزیابی خوشه ای بهترین روش برای خوشه بندی داده های پتروفیزیک در الکتروفاسیس های معین است. آنالیز خوشه ای یک بار برای داده های TOC حاصل از شبکه عصبی و یک بار برای داده های TOC حاصل از روش DLogR صورت گرفت. نتایج نشان داد که سامانه های هوشمند نسبت به روش های قدیمی مبتنی بر روش DLogR مناسب ترند و دقت بالاتری دارند. روش ارائه شده همراه با مثال موردی از میدان نفتی آزادگان ارائه شده است.

کمان ماگمایی سنوزوییک ارومیه- دختر، میزبان اصلی ذخایر مس± مولیبدن± طلای نوع پورفیری در ایران است. تمرکز اصلی این ذخایر، در بخش جنوبی این کمان رخ داده است که با نام کمربند مس کرمان شناخته می شود. محدوده های اکتشافی درآلو و سرمشک در بخش جنوبی کمربند کرمان و در امتداد یک پهنه گسلی با روند شمال باختر- جنوب خاور با طول 10 کیلومتر و عرض 0.5 تا 1 کیلومتر قرار گرفته اند. در این دو محدوده، روانه های گدازه آندزیتی- بازالتی و بازالتی و نیز سنگ های آذرآواری ائوسن، مورد هجوم توده های نفوذی گرانودیوریتی گرانولار ائوسن پایانی- الیگوسن و توده های تونالیتی- گرانودیوریتی پورفیری میوسن قرار گرفته اند. همه این واحدها توسط دایک های پس از کانی سازی با ترکیب دیاباز، آندزیت و ریولیت قطع شده اند. هر دو نوع سنگ های آتشفشانی و نفوذی، گرایش زمین شیمیایی کالک آلکالن دارند؛ گروه نخست بیشتر متاآلومین و گروه دوم پرآلومین هستند. در نمودار بهنجار شده با مقادیر گوشته اولیه و کندریت، همه واحدهای سنگی غنی شدگی آشکاری در عناصر لیتوفیل درشت یون و عناصر خاکی کمیاب سبک نسبت به عناصر با شدت میدان بالا و عناصر خاکی کمیاب سنگین نشان می دهند. این الگوی توزیع، همراه با بی هنجاری های منفی نیوبیم، تانتالم و تیتانیم، از ویژگی های ژئوشیمیایی ماگمای مرتبط با محیط های فرورانش است. توده های تونالیتی بیشترین تفریق را دچار شده اند، که با نسبت  Lan/Ybnمیان 7.81 تا 18.21 مشخص می شود. این نسبت در سنگ های آتشفشانی برابر با 1.52 تا 5.16 است که نشانگر تفریق پایین ماگمای مادر آنهاست. توده های گرانیتوییدی با نسبت Lan/Ybn میان 6.61 تا 7.56 مشخص می شوند. ویژگی های زمین شیمیایی توده های نفودی هر دو منطقه درآلو و سرمشک، نشانگر سهم بیشتر رسوبات و مواد پوسته ای در ناحیه ذوب، در مقایسه با سیال های آزاد شده از تختال فرورونده است. ماگمای مادر سنگ های آتشفشانی، کمترین تاثیر را از مواد پوسته ای پذیرفته است و ممکن است تنها کمی متاثر از سیال های آزاد شده از تختال فرورونده شده باشد. ویژگی های زمین شیمیایی سنگ های آتشفشانی و نفوذی در محدوده مورد مطالعه، نشانگر گذار از محیط کمان جزیره ای در پالئوسن- ائوسن به محیط کمان حاشیه قاره ای در نئوژن است که این مساله با داده های مربوط به برخی نقاط دیگر کمربند کرمان هماهنگ است.

منطقه قالی کوه در 35 کیلومتری شهرستان الیگودرز، دارای بخش عظیمی از رسوبات شیل نفتی در دو سازند سرگلو و گرو (سن ژوراسیک و کرتاسه) است. به منظور مطالعه متغیرهای آلی و معدنی شیل های نفتی قالی کوه (تعیین نوع ماده آلی و کروژن های موجود، کل کربن آلی (TOC)، بلوغ گرمایی، غلظت و رده بندی عناصر و کانی های موجود در نمونه ها) و ارائه الگو و چگونگی ارتباط میان این متغیرها، 20 نمونه شیل نفتی از دو برش مجزا (ده یه قالی 3 و چرون 3) انتخاب شد و مورد تجزیه های ژئوشیمیایی همچون پیرولیز راک اول، ICP OES،XRF  و XRD قرار گرفت. بر پایه نتایج به دست آمده از نمونه های تجزیه ای، شیل های نفتی قالی کوه دارای پتانسیل خوب تا عالی برای تولید نفت با میزان بالایی از TOC (13.5 میانگین درصد وزنی)، کروژن نوع II (دریایی و نفت زا) و عدم بلوغ کافی (ابتدای پنجره نفتی) هستند. از سوی دیگر، این شیل ها بی هنجاری های مختلفی از عناصر فلزی و غیرفلزی و غلظت بالایی از عناصر استراتژیک نسبت به میزان کلارک پوسته ای از خود نشان می دهند. نمودارهای دندریتی رسم شده برای عناصر موجود در نمونه ها (نتایج به دست از SPSS)، منشاهای متفاوتی را برای هر گروه نشان می دهد. برخی در ارتباط و همبستگی مثبت بالا با شکل گیری مواد آلی، متغیر TOC، رزین و آسفالتن نمونه ها و برخی در رابطه با مواد آواری، آلومینوسیلیکاتی و همچنین هوازدگی سنگ منشا هستند.

نوسان های عیاری خوراک کارخانه یکی از عوامل مهم در بازیابی کارخانه فرآوری است. به صورتی که هر چه این نوسان ها کمتر باشد، بازدهی کارخانه افزایش می یابد. به منظور کاهش تغییرپذیری عیاری، انباشتگاه های همگن سازی در صنعت معدنکاری به طور گسترده ای استفاده می شوند. جرم و تعداد لایه های سازنده انباشتگاه نقش بسزایی در میزان کاهش تغییرپذیری عیاری دارند. با افزایش جرم و تعداد لایه های تشکیل دهنده انباشتگاه، تغییرپذیری عیاری کاهش می یابد. هر چند این افزایش می تواند سبب افزایش پیچیدگی و هزینه های عملیاتی شود. در این پژوهش، به منظور پیش بینی تغییرپذیری عیاری در معدن انگوران از روش شبیه سازی زمین آماری استفاده شده است. در این راستا، ابتدا با استفاده از روش شبیه سازی گوسی متوالی، 25 تحقق هم احتمال عیاری با استفاده از نرم افزار SGeMS تولید و پس از آن مدل بلوکی مربوط به هر تحقق در نرم افزار DATAMINE ساخته می شود. در مرحله بعد، با در نظر گرفتن برنامه ریزی تولید حاصل از نرم افزار NPV، بلوک های ارسالی به پایل مشخص می شوند. در پایان، تغییرپذیری عیاری برای ابعاد مختلف انباشتگاه و تعداد لایه های سازنده انباشتگاه تعیین شد. بر پایه نتایج به دست آمده، انباشتگاه با جرم 187 کیلو تن متشکل از 25 لایه دارای کمترین تغییرپذیری است.

این مطالعه با هدف مقایسه زیست چینه نگاری سازند آسماری در ناحیه لرستان (لرستان مرکزی) در برش های تاقدیس ماله کوه و تاقدیس امیران انجام شده است. بررسی چینه نگاری سازند آسماری بر پایه روزن بران کف زی در برش ماله کوه سبب شناسایی 26 گونه و 16 جنس شد. بر پایه پراکندگی این روزن بران و زون بندی Laursen et al. (2009) دو زیست زون Borelis melo curdica -Borelis melo melo؛ Miogypsina -Elphidium sp. 14- Peneroplis farsenensis به سن آکیتانین- بوردیگالین معرفی شد. بر این اساس سن سازند آسماری در این برش از شروع آکیتانین تا انتهای بوردیگالین است. در برش یال شمالی تاقدیس امیران، از شناسایی 27 گونه و 20 جنس، زیست زون Borelis melo curdica -Borelis melo melo در محدوده زمانی بوردیگالین ارائه شد. بر پایه این مطالعه، آغاز تشکیل سازند آسماری در برش ماله کوه (با ستبرای 310 متر) قدیمی تر از برش امیران (با ستبرای 162 متر) بوده است. در حالی که زیست زون های ارائه شده بیانگر همزمانی بخش پایانی سازند آسماری در این دو برش است. در هر دو برش سازند آسماری با ناپیوستگی فرسایشی روی سازند شهبازان قرار گرفته و مرز بالایی آن با سازند گچساران در هر دو برش ماله کوه و امیران به صورت ناپیوستگی موازی و آشکار است.

با توجه به اهمیتی که فونای آمونیتی در زیست چینه نگاری و تفسیر دیرینه حوضه های رسوبی دارند و همچنین به دلیل محدود بودن مطالعات انجام شده روی فون های آمونیتی سازند کژدمی، برش چینه شناسی نار از فارس ساحلی، در شمال خاور کنگان (شرق بوشهر) انتخاب شد. سازند کژدمی در این برش ستبرای 87 متر دارد و شامل تناوبی از سنگ آهک های کرم رنگ تا قهوه ای و مارن های سرخ مایل به قهوه ای است. این سازند با همبری ناپیوسته روی سازند داریان قرار گرفته است و با همبری پیوسته به صورت تدریجی توسط بخش مدود سازند سروک پوشیده می شود. در مطالعه حاضر 110 نمونه آمونیتی گردآوری شد و یک زیرزون زیستی و 7 گونه مربوط به سه جنس از آمونیت ها تشخیص داده شدندکه عبارتند از: Knemiceras sp., Knemiceras persicum, Knemiceras dubertreti, Knemiceras syriacum, Knemiceras comperessum, Tegoceras camatteanum, Lyelliceras lyell با توجه به مجموعه فسیلی شناسایی شده، سن سازند کژدمی انتهای آلبین پیشین تا آلبین میانی است.

در سال های اخیر ابزاربندی سدها در ایران جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. در پروژه های بزرگ مانند سدهای خاکی و بتنی، نصب و پایش ابزار دقیق، به ویژه در هنگام ساخت و بهره برداری، جزو جدایی ناپذیر پروژه هاست. پایداری سد یکی از مهم ترین مسائل مربوط به مهندسی ژئوتکنیک است. با توجه به عدم قطعیت متغیرهای ژئوتکنیکی، استفاده از تجزیه و تحلیل خطر امری اجتناب ناپذیر در پروژه های سدسازی است. در این پژوهش، در ابتدا درستی ابزاربندی نصب شده در سد دوستی مورد ارزیابی قرار گرفته، سپس بر پایه نتایج ابزار دقیق و تحلیل های عددی به بررسی مقادیر بیشینه نشست، مقادیر تنش قائم موجود در هسته و پدیده قوس زدگی پرداخته شده است. برای انجام تحلیل های عددی از نرم افزار Geostudio 7.1 استفاده شده که افزون بر انجام آنالیزهای همزمان، قابلیت تحلیل ساخت مرحله ای و انجام تحکیم دو بعدی را دارد. مدل های رفتاری استفاده شده در آنالیز، مدل الاستیک خطی و مدل رفتاری الاستوپلاستیک کامل مور- کولمب است. از مقایسه نتایج مدل سازی و ابزار دقیق چنین برمی آید که سد دوستی در شرایط پایدار و ایمنی قرار دارد.

منطقه مورد مطالعه که بخشی از بلوک پشت بادام را در پهنه ایران مرکزی تشکیل می دهد، در فاصله حدود 12 کیلومتری جنوب باختر شهرستان بهاباد قرار گرفته است. سنگ های آذرین منطقه از دید ترکیب سنگ شناسی، دامنه گسترده ای از سنگ های بازیک تا اسیدی و انواع نفوذی، نیمه ژرف و خروجی را شامل می شود. توده های نفوذی و نیمه نفوذی موجود در این منطقه عبارتند از توده بزرگ گرانیتوییدی همیجان، توده کوچک گرانیتوییدی فردوس، توده های کوچک گابرویی- دیوریتی و گنبد ریولیتی کوه سیاه. توده گرانیتوییدی همیجان متشکل از طیف پیوسته ای شامل یک توده نفوذی کم ژرفا در بخش های مرکزی تا گدازه ها و توف های ریولیتی در بخش های حاشیه ای است که به سوی بالا توسط بخش کربناتی سری ریزو (دولومیت ها) پوشیده می شود و دگرگونی حرارتی مشخصی در محل همبری دیده نمی شود. توده گرانیتوییدی همیجان دارای بافت پورفیری، پورفیروییدی و گرافیکی متشکل از درشت بلورهای پلاژیوکلاز، فلدسپار قلیایی و کوارتز در زمینه ای از کوارتز و فلدسپار قلیایی به نسبت ریزبلور است. در گدازه های ریولیت حاشیه ای بافت های پورفیری و اسفرولیتی با درشت بلورهای کوارتز و فلدسپار قلیایی دیده می شوند. توف های ریولیتی بافت پورفیروکلاستیک دارند. گرانیت فردوس با بافت های هتروگرانولار، گرافیکی و پرتیتی دارای کانی های اصلی ارتوز، کوارتز و پلاژیوکلاز است و ریولیت های کوه سیاه دارای بافت پورفیری، فلسوفیری و فلسیتی با درشت بلورهای کوچک کوارتز و فلدسپار قلیایی هستند. مطالعات ژئوشیمیایی نشان از این دارد که مجموعه توده های گرانیتی همیجان، فردوس، ریولیت حاشیه گرانیت همیجان و گنبد ریولیتی کوه سیاه دارای ماهیت کالک آلکالن پتاسیم بالا تا شوشونیتی بوده و در گروه گرانیت های نوع S پرآلومین با گرایش به سوی I قرار می گیرند. در نمودارهای چندعنصری بهنجارشده عناصر کمیاب، همه گروه های سنگی یادشده الگوی همانندی دارند که می تواند نشانگر ارتباط ژنتیکی آنها باشد. این نمودارها یک الگوی غنی از LILE (مانند Rb، K،Th و Pb) همراه با بی هنجاری منفی عناصر HFSE (مانند Nb وTi ) نشان می دهند. الگوی عناصر خاکی کمیاب بهنجارشده با کندریت نشانگر یک الگوی به نسبت پرشیب غنی از LREE با نسبت بالای LREE/HREE است. بی هنجاری مثبت و منفی عناصر یادشده در سنگ های مورد مطالعه می تواند در ارتباط با درجات پایین ذوب بخشی گوشته متاسوماتیسم شده همراه با آلایش ماگمای گوشته ای با مواد پوسته ای باشد. به طور کلی، با توجه به اطلاعات به دست آمده از مطالعات صحرایی، سنگ شناسی، ژئوشیمی و نمودارهای تمایز محیط های زمین ساختی گرانیت ها، می توان گفت که گرانیتویید همیجان و سنگ های اسیدی وابسته، در یک محیط پس از برخورد در بلوک پشت بادام تشکیل شده اند.

این مطالعه با هدف تعیین ریزرخساره ها و فرایندهای دیاژنزی نهشته های سازند مبارک به سن کربنیفر پیشین در برش ولی آباد در جاده کرج- چالوس صورت گرفته است. در این برش سازند مبارک با ستبرای 339 متر شامل سنگ آهک با میان لایه های شیل و مارن بوده و بر پایه ویژگی های سنگ چینه ای به 8 واحد سنگی تقسیم شده است. این سازند با یک ناپیوستگی فرسایشی روی سازند لالون قرار گرفته و همچنین سازند مبارک به صورت همشیب توسط سازند دزدبند پوشیده شده است. بر پایه بافت های رسوبی و مطالعات سنگ نگاری، 13 ریزرخساره مربوط به چهار کمربند رخساره ای ساحلی/ کشندی، تالاب، سد/ برجستگی های ماسه ای و دریای باز شناسایی شده است. سازند مبارک در یک رمپ کربناتی همشیب نهشته شده است.

گلفشان یک پدیده طبیعی و دیدنی است که معمولا به صورت یک عارضه گنبدی شکل و در برخی مواقع به صورت حوضچه ای یافت می شوند. این گلفشان ها مخلوطی از آب، گل و گاز هستند. این گلفشان ها در بیشتر نقاط دنیا به ویژه در کمربند آلپ و هیمالیا دیده می شوند؛ در ایران بیشتر در جلگه های ساحلی دریای خزر و دریای عمان دیده می شوند. گلفشان ها به عنوان شاخص میدان های گازی و نفتی شناخته شده اند و از آنها برای پیش بینی وجود میدان های نفتی و گازی در ژرفای زمین استفاده می شود. پیش از این پژوهش، در استان هرمزگان یک یا دو گلفشان در محدوده میان جاسک و میناب شناسایی شده بود. در عملیات صحرایی که به مدت یک ماه صورت گرفت، 15 گلفشان با توزیع خوشه ای در یک سایت برای اولین بار در کشور شناسایی شد. از هر گلفشان یک نمونه رسوب برداشت شد که پس از آماده سازی و تهیه پودر، نمونه ها توسط دستگاه ICP-OES مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفتند. همچنین اندازه ذرات رسوب نیز تعیین شد. پردازش داده ها در نرم افزار SPSS صورت گرفت. پس از تعیین ضرایب همبستگی، تجزیه خوشه ای، فاکتور تجزیه و تعیین ارتباط میان فاکتورهای مختلف از راه رسم اسکاتر پلات مشخص شد که عناصر آهن، آلومینیم، نیکل، وانادیم، اسکاندیم، تیتان، کروم، روی، مس، منگنز، سدیم، پتاسیم، لیتیم و بریلیم دارای منشا زمینی (ژئوژنیک) یا قاره ای هستند و عناصر کلسیم، منیزیم و استرانسیم بیشتر منشا دریایی یا درون حوضه ای و بیوژنیک دارند.

کانسار مس طلادار لهنه در شمال باختر ایران، 100 کیلومتری شمال استان زنجان قرار گرفته است. ناحیه معدنی لهنه بخشی از حوزه فلززایی پهنه طارم در پهنه ساختاری البرز باختری- آذربایجان است. وجود آثار معدنی بسیار، سرباره های ذوب، آثار فعالیت های معدنی (کندوکاوها از قبیل چاله اکتشافی، تونل) در محل قلعه ارمنی ها (توسط معدن کاران ارمنی) نشان دهنده مورد توجه بودن ذخیره معدنی لهنه توسط معدن کاران کهن بوده است. 9 رگه سیلیسی طلادار در منطقه وجود دارد. دو رگه سیلیسی اصلی دارای طول 500 متر و ستبرای یک متر (قابل دید در روی زمین) است. سنگ های منطقه به صورت رسوبی- آتشفشانی و آتشفشانی (توف، توف برش و تراکی آندزیت) و توده نفوذی (گرانودیوریت، کوارتز مونزونیت، مونزونیت) است. بر پایه مطالعات پتروژئوشیمیایی توده نفوذی از نوع I و ماگمای سنگ های گدازه های آتشفشانی از نوع آلکالن و ساب آلکالن هستند. از دید موقعیت زمین ساختی نیز مربوط به محیط فرورانش هستند. سنگ های توف برشی توسط توده نفوذی با ترکیب کوارتزمونزونیتی، قطع و دچار دگرسانی شده اند. از دگرسانی های مهم می توان به انواع سیلیسی، آرژیلی و سریسیتی اشاره کرد. کانی زایی اصلی طلا در سنگ های توف برش و مقدار کمی در سنگ های کوارتزمونزونیتی رخ داده است. کانی زایی از نوع شکافه پرکن، رگه- رگچه ای و برش های گرمابی است. بر پایه تجزیه نمونه های مینرالیزه، عیار طلا از دست کم 0.002 تا 10 گرم در تن متغیر است. میانگین عیار طلا 4.35 گرم در تن است. از دید کانی شناسی، محدوده معدنی دارای کانی های فلزی (سولفیدی- اکسیدی) و غیرفلزی (سیلیکاتی و کربناتی) طی دو فاز درونزاد و برونزاد است. کانی های فلزی شامل ذرات طلا (به صورت آزاد در باطله سیلیسی و قابل دیدن در زیر میکروسکوپ و مطالعات SEM)، نقره (به صورت آزاد و درگیر در شبکه گالن و تتراهدریت) پیریت، کالکوپیریت، بورنیت، گالن، اسفالریت و تتراهدریت است. کانی های غیرفلزی یا باطله شامل کوارتز، فلدسپار قلیایی گرمابی (آدولاریا)، سریسیت، کانی های رسی، کلسیت، و به مقدار کم باریت است. بر پایه مطالعات ژئوشیمیایی (جدول همبستگی عناصر، نمودار خوشه ای، شکل فضایی تجزیه فاکتوری) طلا با عناصر نقره (0.78)، مس (0.81)، آرسنیک (0.7)، سرب (0.64)، روی (0.6)، گوگرد (0.4)، بیسموت (0.45)، اورانیم (0.3) و مولیبدن (0.25) دارای همبستگی معنی داری است. این همبستگی ژئوشیمیایی با شواهد کانه نگاری (پاراژنز و توالی پاراژنزی کانی ها) و مطالعات SEM همخوانی دارد. مطالعه میانبارهای سیال روی سیال های اولیه درشت (بزرگ تر از 20 میکرون) و غنی از مایع در کانی کوارتز (همراه و همزاد با کانی های سولفیدی و میزبان ذرات طلا) انجام گرفت. داده های میانبارهای سیال، دمای میان 125 تا 290 درجه سانتی گراد و شوری میان 1 تا 6.5 درصد وزنی NaCl و ژرفای کمتر از 1000 متر را نشان می دهد. شواهد میانبارهای سیال پدیده های سرد شدگی، مخلوط شدن با آب های جوی و جوشش، تشکیل سیال های با شوری و چگالی بالا را در کانسار لهنه را نشان می دهد. از شواهد جوشش وجود کانی آدولاریا، کلسیت، کوارتز تیغه-ای و برش های گرمابی است. شواهدی از جمله حضور بافت های اپی ترمال نواری، شانه ای، تیغه ای، برش گرمابی و دگرسانی سریسیتی و وجود کانی های سولفیدی گالن، اسفالریت، کالکوپیریت، تتراهدریت و شواهد میانبارهای سیال (دما، شوری، دانسیته، میانبارهای غنی از بخار) گویای ماهیت اپی ترمال سولفیداسیون متوسط است.

پژوهش زیر به بررسی سیستماتیک روزن بران موجود در بخش حوض خان از سازند نایبند در 25 کیلومتری جنوب مقطع تیپ می پردازد. رخنمون مطالعه شده در شمال باختری منطقه دیگ رستم، در فاصله حدود 300 کیلومتری شمال استان کرمان قرار دارد و شامل تناوبی از آهک های ریزدانه، متوسط تا ستبرلایه ای است که حاوی اسفنج ها، جلبک های داسی کلاداسه، دوکفه ای ها، مرجان ها و روزن بران به نسبت فراوان با سن تریاس بالایی (نورین- رتین) است، که عموما از خانواده Aulotortid هستند. نمونه های روزن بران شناسایی شده شامل این جنس و گونه هاست: Auloconus permodiscoides, Aulotortus friedli، Aulotortus tenuis, Aulotortus tumidus, Aulotortus sinuosus, Duotaxis birmanica، Tetrataxis inflate, Agathammina austroalpina, Miliolipora cuvillieri, Planiinvoluta sp., Ophthalmidium leischneri, Ophthalmidium exiguum, Glomospirella sp., Trochammina alpine, Diplotremina astrofimbriata, Diplotremina subangulata, Duostomina sp., Nodosaria sp1., Nodosaria sp2., Pseudonodosaria sp., Austrocolomia sp., Sigmoilina schaeferae, Reophax tauricus,.. در این مطالعه ارتباط تجمع روزن بران شناسایی شده با لایه های کربناتی و ریف ها نیز مورد بررسی قرار گرفته است که مجموعه یادشده، عمدتا گویای تشکیل رسوبات آهکی در مناطق کم انرژی، خلیج های کوچک و آرام یا لاگون ها، رمپ های کربناتی مناطق کم ژرفا و رخساره های ریفی هستند.

توالی به نسبت کاملی از نهشته های پرمین در شمال خاوری شهرستان قره ضیاءالدین (برش ایلانلو) رخنمون دارد که شامل سازندهای دورود، روته، نسن و الی باشی است. در این پژوهش سازند روته به ستبرای 751 متر شامل آهک های متوسط تا ستبرلایه تیره تا خاکستری رنگ، سازند نسن به ستبرای تقریبی 627.3 متر متشکل از آهک های شیلی، شیل و مارن و سازند الی باشی به ستبرای 22.7 متر از آهک های نازک لایه گرهکی خاکستری رنگ، آهک های سرخ رنگ و شیل رنگین مورد شناسایی و تفکیک قرار گرفتند. مرز زیرین این توالی با نهشته های ماسه سنگی سازند دورود به سن پرمین پیشین به صورت ناپیوستگی همشیب و مرز بالایی ردیف رسوبی مورد مطالعه با آهک های سازند الیکا به سن تریاس پیشین- میانی به صورت پیوسته و همشیب است. مطالعه صورت گرفته روی جامعه میکروفسیل های شناسایی شده در برش مورد مطالعه سبب تاسیس 5 زیست زون تجمعی برای ردیف رسوبی دریایی پرمین شدکه عبارت از زیست زون Tetrataxis-Globivalvulina-Nankinella Assemblage Biozone به سن کوبرگندین، زیست زون Langella-Geinitzina Assemblage Biozone به سن مورگابین پیشین- میانی، زیست زون Paraglobivalvulina-Pachyphloia Assemblage Biozone به سن مورگابین پسین- میدین، زیست زون Codonofusiella-Palaeotextolaria Assemblage Biozone به سن میدین و زیست زون Frondina-Hemigordius-Cribrogenerina Assemblage Biozone به سن جلفین. مطالعه جامعه میکروفسیل های شناسایی شده در برش ایلانلو دامنه سنی کوبرگندین- دوراشامین (پرمین میانی تا پرمین پسین) را برای نهشته های معادل سازندهای روته، نسن و الی باشی در برش چینه شناسی ایلانلو نشان می دهد. بر پایه تغییرات سنگ شناسی، 15 لیتوزون در این برش برای نهشته های پرمین مورد شناسایی قرار گرفت. با توجه به ویژگی های سنگ شناسی، فسیل شناسی و ستبرای توالی دریایی پرمین، برش مورد مطالعه می تواند به عنوان برشی برای تاسیس و معرفی اشکوب های پرمین میانی (هم ارز کوبرگندین، مورگابین و میدین) و پرمین پسین (هم ارز جلفین و دوراشامین) مورد استفاده قرار گیرد.

وجود یک حوضه رسوبی با ستبرای زیادی از رسوبات نئوژن (سازند سرخ زیرین) در منطقه انارک- تلمسی در ایران مرکزی که پی سنگ آن دگرگونی هایی با سن پیرامون پرکامبرین است، نرخ بالای فرایندهای فرسایشی در این حوضه و از همه مهم تر ضرورت ایمن بودن این محدوده با توجه به کاربری آن، نیاز به شناسایی الگوی ساختاری این محدوده و تحلیل خطرپذیری آن از دیدگاه زمین ساخت فعال و لرزه زمین ساخت را مطرح ساخته است. در این راستا با استفاده از برداشت های صحرایی، بررسی تصاویر ماهواره ای و ارزیابی شکل های فرسایشی در راستای مرتفع ساختن این نیاز گام برداشته شد. با توجه به شواهدی از جمله نبود سازندهای قم و سرخ بالایی در این حوضه پالئوژن، نبود شاهدی برای وجود گسلش در آن و بی لرزه بودن این حوضه تا شعاع 86 کیلومتری مرکز آن طبق مطالعات لرزه زمین ساخت (سایزموتکتونیک)، می توان چنین نتیجه گرفت که در این حوضه تلفیق یک سامانه فرایش و فرسایش پلکانی حاکم بوده و این امر سبب ایجاد شکل پرتگاه مانند آن و نبود رسوبات جوان تر شده است.

میدان های نفتی باباحبیب و سرکان در جنوب باختری استان لرستان و در 10 کیلومتری باختر شهرستان پلدختر قرار گرفته اند. این گستره مطالعاتی در ناحیه زمین ساخت- چینه نگاری (تکتونواستراتیگرافی) لرستان در شمال باختری زیرپهنه ساختاری زاگرس چین خورده ساده واقع شده است. با وجود اینکه ناحیه لرستان بخشی از حوضه رسوبی زاگرس به شمار می رود ولی در مقایسه با حوضه فروبار دزفول و فارس تفاوت های عمده ای از دید نوع و شرایط رسوب گذاری، شدت چین خوردگی و طبقات دارد. اطلاعات ژرفایی به دست آمده از ناحیه لرستان با استفاده از مقاطع لرزه ای، اطلاعات چاه و رسم چهار مقطع عرضی (AA’ تاDD’ ) در راستای عمود بر روند ساختاری منطقه، نشان دهنده تاثیر سطوح جدایشی بر هندسه چین های آن است. از مهم ترین اطلاعات مورد استفاده در این پژوهش استفاده از خطوط لرزه ای دو و سه بعدی و همچنین اطلاعات چاه های منطقه بود که در تحلیل هندسی ساختارهای زیرسطحی مورد استفاده قرار گرفت. در بخش مرکزی ناحیه لرستان با توجه به هندسه ساختاری چین های شکل گرفته در ژرفا و سطح، دو سطح جدایشی 1) سازند شیلی گرو به عنوان سطح جدایشی میانی و 2) سازند فلیشی امیران به عنوان سطح جدایشی بالایی به ترتیب بر هندسه چین خوردگی تاقدیس های ژرفی (گروه بنگستان) و تاقدیس های کوچک سطحی اثرگذار هستند. ستبر شدن سطح جدایش بالایی در بخش باختری منطقه مورد مطالعه سبب شکل گیری تاقدیس هایی با طول موج و دامنه کوتاه در رخنمون سطحی شده است. این تغییر ستبرا سبب چین خوردگی ناهماهنگ تاقدیس های سطحی در بالای تاقدیس های ژرفایی می شود. هندسه چین خوردگی تاقدیس های ژرفی سرکان و باباحبیب به صورت چین جدایشی نامتقارن است که با افزایش تنش در میانه های تاقدیس و عدم گسترش پس راندگی در پس یال، هندسه چین جدایشی گسل خورده مدل یک Mitra (2002) را ایجاد می کند. این مدل به سبب اختلاف مقاومت زیاد میان واحدهای شیلی گرو در قاعده و سازندهای مقاوم گروه بنگستان در بالا تشکیل می شود. هندسه رله ای راندگی ها که از رسوبات کم قوام زیرین منشا گرفته اند از عوامل اصلی کنترل کننده آرایه پلکانی تاقدیس های ژرفایی در گستره مورد مطالعه است. هندسه سطحی تاقدیس های منطقه نیز بیشتر توسط سطح جدایشی بالایی مهار شده است.

این پژوهش با هدف ارزیابی پتانسیل گسترش کارست در کربنات های رخنمون شده ناحیه زاگرس انجام شده است. در این پژوهش گسترش کارستی شدن واحدهای آهکی منطقه زاگرس با توجه به نقش عوامل موثر در توسعه کارست، ارزیابی شده است. مهم ترین عامل های در نظر گرفته شده، عامل هایی است که White (1988) آنها را در قالب 3 نیروی پیشبرنده فیزیکی، شیمیایی و وضعیت آب زمین شناختی معرفی کرده است. این عامل ها عبارتند از: بارش، دما، برجستگی توپوگرافیک، سنگ شناسی، ستبرای چینه ای واحد انحلال پذیر و وضعیت زمین ساختی. در این پژوهش هوازدگی شیمیایی در دوره های یخچالی و عهد حاضر طبق نمودارهای پلتیر به عنوان جایگزین اثر بارش و دما به کار رفته است. پس از تهیه لایه های اطلاعاتی مختلف، رده بندی، امتیازبندی و وزن دهی آنها در یک سامانه اطلاعات جغرافیایی صورت گرفته است. شاخص گسترش کارست (Ki) بر پایه تلفیق لایه های اطلاعاتی به دست آمده و پس از رده بندی آن نقشه تئوریک کارست تهیه شده است. بر پایه روش تلفیق، مقدار این شاخص میان صفر تا 400 متغیر خواهد بود. طبق نقشه تئوریک گسترش کارست از مجموع 109313 Km2 واحدهای کربناتی در منطقه مطالعاتی (25 درصد کل محدوده مطالعاتی)، 34212 Km2 (31.3 درصد واحدهای کربناتی) در رده خیلی کم تا کم گسترش کارست قرار می گیرد. همچنین 61272 Km2 (56 درصد واحدهای کربناتی) در رده متوسط گسترش کارست و  13829 Km2(12.7 درصد واحدهای کربناتی) در رده خیلی زیاد تا زیاد گسترش کارست قرار می گیرند. به عبارت دیگر، 68.7 درصد از رخنمون های کربناتی در سطح منطقه مطالعاتی دارای پتانسیل گسترش کارست در رده متوسط به بالا هستند. ارزیابی صحت رده بندی صورت گرفته بر پایه تراکم چشمه های کارستی و غارهای موجود صورت گرفته است. به این منظور بانک اطلاعات چشمه های کارستی و غارهای منطقه تهیه شد. مشخص شد که در مجموع 64 غار و 129 چشمه کارستی (با دبی بیش از 10 لیتر بر ثانیه) در رده خیلی کم تا کم گسترش کارست قرار می گیرد. همچنین 132 غار و 300 چشمه در رده متوسط و 51 غار و 162 چشمه در رده زیاد تا خیلی زیاد گسترش کارست قرار می گیرند. تراکم غارها به ترتیب برای رده های خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد برابر با 0.0014، 0.0020، 0.0022، 0.0036 و 0.0039 غار بر کیلومترمربع است. تراکم چشمه ها با دبی بیش از 10 لیتر بر ثانیه نیز به ترتیب برای رده های خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد گسترش کارست برابر با 0.0035، 0.0039، 0.0049، 0.0111 و 0.0131 چشمه بر کیلومترمربع است. به عبارت دیگر تراکم چشمه ها و غارها با درجه گسترش واحدهای کربناتی منطقه زاگرس تطابق خوبی دارد.

اندیس گارنت بابانظر در 80 کیلومتری شمال خاوری شهرستان تکاب در پهنه ساختاری سنندج- سیرجان قرار دارد. واحدهای سنگی رخنمون یافته در منطقه از جمله هورنفلس و گارنتیت در تماس با توده گرانیتی نشان می دهد که گارنت در محل برخورد توده گرانیتی با توده های آرژیلیتی یا ماسه سنگی و آهکی در طی دگرگونی همبری تشکیل شده است. نتایج مطالعات کانی شناسی و سنگ نگاری، سیر تحول کانی سازی در محدوده مورد مطالعه را در طی چندین مرحله دگرسانی پیشرونده، پسرونده و برونزاد بیان می کند و گارنت در طی مرحله دگرسانی پیشرونده تشکیل شده است. نتایج حاصل از بررسی سنگ نگاری میانبارهای سیال نشان می دهد که بیشتر میانبارهای سیال در بلورهای گارنت از دید زمان تشکیل از نوع: 1) اولیه در امتداد سطوح رشد بلور و به صورت پراکنده و نامنظم و 2) ثانویه در امتداد شکستگی ها و سطوح رخ هستند. از دید تعداد فازهای درونی، این میانبارها در چهار دسته: 1) تک فازی مایع، 2) دوفازی مایع- بخار، 3) چندفازی جامد، و 4) دوفازی مایع- مایع رده بندی می شوند. مطالعات ریزدماستجی میانبارهای سیال در این اندیس نشان می دهد، دمای همگن شدگی شوری در گارنت به ترتیب میان 318 تا 438 درجه سانتی گراد و 18.63 تا 22.71 درصد وزنی نمک طعام و در کوارتز میان دو محدوده 209 تا 219 و 239 تا 254 درجه سانتی گراد و 4.18 تا 10.61 درصد وزنی نمک طعام قرار دارند.

کمپلکس دگرگونی ده سلم به سن ژوراسیک بالایی در باختر نهبندان و در حاشیه خاوری بلوک لوت رخنمون دارد. این کمپلکس به عنوان یکی از معدود رخنمون های پی سنگ بلوک لوت در خاور ایران است. سنگ های اولترامافیک دگرگون شده در این کمپلکس برای نخستین بار شناسایی و معرفی شده و به همراه سنگ های مافیک مطالعه شده اند. پیمایش های گسترده صحرایی و مطالعات تصاویر ماهواره ای حضور مجموعه های سنگی متابازیت و اولترامافیک های دگرگون شده را در طول سه نوار باریک در راستای این کمربند دگرگونی آشکار ساخت که به آنها نام های کمربندهای خاوری، مرکزی و باختری داده شده است. مخلوط زمین ساختی از انواع شیست های سبز، آمفیبولیت، متاپریدوتیت، سرپانتینیت و تالک شیست در کمربندهای خاوری و مرکزی دیده شده اند. در حالی که آمفیبول کالک شیست مهم ترین سازنده کمربند باختری در کمپلکس گلوگاه است. مهم ترین کانی های سازنده این کمربندها، هورنبلند، اپیدوت، پلاژیوکلاز (آندزین) و گاه کلینوپیروکسن در متابازیت ها و الیوین، آمفیبول، اوژیت، تالک و اسپینل در متاپریدوتیت ها هستند. بر پایه مطالعات ژئوشیمی، سنگ مادر سنگ های دگرگونی مورد مطالعه در گروه های بازالت و پریدوتیت قرار می گیرند. ولی به دلیل عملکرد فرایندهای دگرگونی و دگرسانی شدید روی سنگ های مورد مطالعه، نمی توان محیط زمین ساختی و منشا مشخصی را برای این مجموعه ها تعیین کرد. حضور مجموعه های مافیک و اولترامافیک دگرگون شده در کنار دیگر سنگ های کمپلکس دگرگونی ده سلم نشان می دهد که سنگ های یادشده، پیش تا همزمان با ژوراسیک میانی در حاشیه خاوری بلوک لوت جایگزین و سپس با آرایش کنونی خود دچار دگرگونی شده باشند.

در این پژوهش، سعی شده است که با استفاده از روش تحلیل وارون و با استناد بر حل سازوکار کانونی زمین لرزه های روی داده در دشت گرگان، رژیم تنش حاکم بر این منطقه محاسبه و همچنین، مدلی برای گسلش پنهان و کینماتیک آنها در این منطقه ارائه شود. بدین منظور، ابتدا زمین لرزه های روی داده در منطقه (که دارای حل سازوکار کانونی بودند) برای شرکت در تحلیل انتخاب شدند. نتایج به دست آمده پس از اعمال تحلیل وارون روی داده های لرزه ای منطقه، نشان از وجود یک رژیم تنش کششی با روند N42°W دارد. این امر چیره بودن ساختارهای کششی محلی همانند گسل های عادی کم ژرفا را در این منطقه نشان می دهد. همچنین تنش متوسط نیز همانند تنش کمینه نزدیک به افق و بیانگر وجود ساختارهایی چون گسل های امتدادلغز در منطقه است. این مساله با سازوکار چیره داده های لرزه ای شرکت کننده در تحلیل وارون همخوانی دارد. با بررسی مطالعات پیشین و نتایج به دست آمده از آنها، تلاش برای ارائه یک مدل کینماتیکی در این منطقه بیشتر شد. فرض بر این است که سامانه گسلی قرناوه که از دو گسل مراوه تپه و اینچه برون (دارای حرکت امتدادلغز و چپ گرد) تشکیل شده است در پایانه خاوری خود در سطح زمین، به صورت پنهان در زیررسوبات دشت گرگان و تا نزدیکی دریای کاسپین با راستای تقریبی خاوری- باختری امتداد دارد. حرکت این دو گسل در زیررسوبات سبب ایجاد چرخشی در سوی حرکت عقربه های ساعت در پهنه میان دو صفحه گسلی می شود. راستای این پهنه که تحت تاثیر گسل های یادشده است با روند لرزه خیزی منطقه همسو است. با ارائه مدل یادشده می توان برای اغلب سازوکار کانونی زمین لرزه های روی داده و همچنین ژرفای رویداد آنها توجیهی داشت. بیشتر زمین لرزه های روی داده در این ناحیه دارای مولفه های عادی و یا چپ گرد هستند. از سوی دیگر، ساختارهایی چون گلفشان ها و چین های مرتبط با گسل (در شمال آق قلا) را می توان با ارائه این مدل توجیه کرد. اگرچه نبود داده های زیرسطحی ژئوفیزیکی در این منطقه ارائه این الگو را با حدس و گمان همراه می سازد.

توده گرانیتوییدی بویین- میاندشت با گستردگی تقریبی 40 کیلومترمربع در شمال جاده بویین میاندشت- الیگودرز، به درون سنگ های متاپلیتی درجه پایین تا متوسط (با سن دگرگونی ژوراسیم میانی و سن سنگ های مادر اواخر تریاس- اوایل ژوراسیک) پهنه سنندج- سیرجان نفوذ کرده است. این توده نفوذی دارای ترکیب آلکالی فلدسپارگرانیت تا لوکوگرانیت است. برای اولین بار مطالعه ناهمسانگردی پذیرفتاری مغناطیسی این توده، در 65 ایستگاه و با استفاده از 225 مغزه جهت دار بررسی شد. بر پایه مقادیر پذیرفتاری مغناطیسی اندازه گیری شده، مقدار Km بر حسب mSI برای آلکالی فلدسپار گرانیت ها، گرانیت های ریزدانه، گرانیت های درشت دانه، و لوکوگرانیت ها به ترتیب برابر است با 158، 120، 166 و 34. مقدار Km برای ترکیب چیره این توده کمتر از 500 mSI است که این توده را در گروه گرانیتوییدهای پارامغناطیس قرار می دهد. بیوتیت مهم ترین حامل رفتار مغناطیسی در سنگ های مورد نظر است. دامنه تغییرات ناهمسانگردی مغناطیسی (P) بر حسب درصد در این توده میان 1 تا 15 متغیر است. آلکالی فلدسپار گرانیت ها دارای بیشترین مقادیر P هستند. میان شدت دگرشکلی و ناهمسانگردی پذیرفتاری مغناطیسی تقریبا ارتباط مستقیم و مثبتی وجود دارد. میزان تغییرات متغیر شکل (T) میان -0.43 تا 0.85 است و حدود 75 درصد از نمونه ها دارای T مثبت هستند. این امر نشان از آن دارد که بیضوی های مغناطیسی غالبا کلوچه ای شکل هستند و شواهد صحرایی نیز این امر را تایید می کند.

شناسایی اهداف معدنی و تفکیک پهنه های دگرسانی با استفاده از روش های سنجش از دور موضوعی است که طی سالیان متمادی، مورد مطالعه شمار بالایی از پژوهشگران قرار گرفته است. شناسایی بسیاری از نمونه های معدنی با استفاده از الگوریتم های در سطح پیکسل ممکن نیست. با روی کار آمدن تصاویر ابرطیفی، مساله حل ابهام آمیختگی طیفی در پیکسل های مخلوط و دست یابی به دقت های جزء پیکسل مطرح شد. بنابراین روش های آشکارسازی گوناگون در این حوزه گسترش یافت. از سوی دیگر، تجربیات پژوهشگران نشان داده است که استفاده از ترکیب رده بندی کننده ها یکی از روش های مطرح در بهبود خروجی رده بندی کننده هاست. در این کار پژوهشی از خروجی رده بندی شده در سطح پیکسل که حاصل از نتایج آشکارساز مختلف، برای شناسایی نمونه های معدنی در داده های سنجنده هوابرد هایمپ خاور ایران است، استفاده شده است. با توجه به اینکه آشکارسازهای مورد استفاده در مرحله اول اطلاعات را از سطح جزء پیکسل در اختیار قرار می دهند و رده بندی ترکیبی بر پایه این اطلاعات انجام می گیرد. انتظار می رود دقت آشکارسازی پایانی نسبت به هر یک از آشکارسازهای مجزا افزایش داشته باشد. نتایج حاصل از این بررسی تاییدکننده این افزایش دقت در خروجی پایانی بوده است.

ذخیره بنتونیت نیستانک در شمال باختر نایین- استان اصفهان جای دارد. این ذخیره محصول دگرسانی برش های توفی به سن الیگوسن است. بررسی های کانی شناسی در این ذخیره نشان می دهد که مونت موریلونیت، کائولینیت و کوارتز کانی های اصلی هستند که در مقادیر کمتر با آنورتیت، کلسیت، کلریت، ایلیت، آلبیت، دولومیت، میکروکلین، اورتوکلاز، سانیدین و هالیت همراهی می شوند. مطالعات شیمی کانی نشان از همانندی این ذخیره با کانسارهای بنتونیت نوع وایومینگ دارد. مطالعات زمین شیمیایی آشکار می کنند که بنتونیتی شدن برش های توفی در نیستانک با تهی شدگی Ba، Co، Zn، Y، Ni، Sr، Au، Ca، Fe، Mg، Mn، P،Ti  و Na، غنی شدگی Si، Th، As، Hf، Nb وU  و شستشو- تثبیت K، Pb، Cs، Rb،Zr  و Cu همراه بوده است. تجزیه و تحلیل های زمین شیمیایی آشکار می کنند که تغییرات بی هنجاری Eu و Ce در این ذخیره به ترتیب توسط درجه دگرسانی فلدسپارها و تغییر در پتانسیل اکسایش محیط کنترل شده است. با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعه، به نظر می رسد که عواملی مانند اختلاف در میزان شدت دگرسانی مواد منشا، شرایط فیزیکوشیمیایی محیط، جذب سطحی، تلفیق در ساختار بلوری، دسترسی به لیگاندهای کمپلکس ساز و تفاوت در میزان پایداری کانی های اولیه در برابر دگرسانی نقش برجسته ای در تحرک، توزیع و تمرکز عناصر در این ذخیره داشته اند.