پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1392 | دوره:19 | شماره:69 |تعداد مقالات:8

با توجه به شرایط بسیار پیچیده در جهان به شدت رقابتی و با دگرگونی های گسسته، دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی ایران به مثابه نهادهایی هوشمند، خودتنظیم و خودراهبر راهی جز سوق دادن برنامه ریزی های خود به سمت الگوی آینده اندیشی و آینده نگاری راهبردی در پیش ندارند. آینده اندیشی قبل از هر چیز رویکرد معرفت شناختی نوپدیدی به برنامه ریزی است. در آینده اندیشی، آینده های بدیل به صورت چهار مرحله ممکن، باورپذیر، محتمل و مرجح سطح بندی می شوند. دانشگاه های پیشرو جهان رویکرد آینده پژوهی را در کانون برنامه ریزی های خود قرار داده اند. هدف از پژوهش حاضر دستیابی به الگویی مفهومی و عملیاتی برای آینده نگاری در دانشگاه بود. نوع پژوهش توصیفی و تحلیلی بود و از روش تحقیق کیفی تحلیل محتوای متون و منابع و تجارب دانشگاهی و مراجعه به خبره های موضوع استفاده شد. قلمرو تحقیق دانشگاه های دولتی غیرعلوم پزشکی بود. از ابزارهای محقق ساخته پس از بررسی روایی آن ها برای تحلیل محتوای اسناد نظام آموزش عالی و دانشگاه و مصاحبه عمیق اکتشافی به صورت نیمه ساختمند با نمونه ای هدفمند از مدیران در حد اشباع داده ها استفاده شد. روش تحلیل، تحلیل محتوای کیفی متون بود و از ترکیب متوازن (مثلثی کردن) یافته ها، الگویی مفهومی به دست آمد و در پنل خبره ها و ذینفعان، اعتباربخشی شد. نتایج تحقیق، دستیابی به مدلی مفهومی شامل سه رکن و هشت حلقه فرایندی، به علاوه دوازده اصل راهنما برای آینده اندیشی در دانشگاه ها بود و در پایان، پیشرانها و عوامل شکل دهنده به آینده دانشگاه ایرانی سنخ شناسی شد.

هدف این پژوهش ارزیابی عملکرد آموزشی دانشجویان برای تعیین میزان پیشرفت تحصیلی آن ها در رسیدن به اهداف آموزشی بود. ارزیابی عملکرد آموزشی دانشجویان بیش از آنکه یک موضوع کمی باشد، یک موضوع کیفی است. در این پژوهش نمرات هر یک از آزمون های میان ترم، پایان ترم و کلاسی با ضرایب متغیر به چند دامنه فازی تفکیک و سپس، با توجه به نظرهای کارشناسی استادان، مجموعه قواعد سیستم فازی طراحی شد. نمرات سه گانه دانشجویان سه متغیر ورودی و نمرات نهایی آن ها خروجی سیستم فازی بود. برای محاسبه نمرات نهایی علاوه بر نمرات سه گانه دانشجویان، از نظریه مدیریت مشارکتی به صورت پایگاه دانش و قواعد یکپارچه سازی متغیرهای خروجی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش اعضای هیات علمی دانشکده های فنی و مهندسی در دانشگاه های دولتی و نمونه آماری بر اساس رابطه کوکران شامل 150 نفر بودند که به صورت تصادفی و با حداقل شرایط سه سال سابقه کار انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه و مصاحبه بود. برای بررسی روایی این تحقیق از نظرهای کارشناسی استادان و برای پایایی نمرات از ضریب آلفای کرانباخ (95%) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل روش ارزشیابی از 250 گروه درس متفاوت استفاده و نمرات امتحان بعد از تصحیح اوراق به دو روش کلاسیک و فازی به کمک آزمون T در سطح معنادار 87% دقت و کارایی تایید شد. نتایج نشان داد که افزایش دقت و کارایی مدل جدید در سطح 95% است.

آنچه در چند دهه اخیر توجه اقتصاددانان را به خود جلب کرده، سرمایه انسانی و تاثیری است که این متغیر بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها می گذارد. در دهه اخیر به نابرابری سرمایه انسانی در زنان و مردان و نقش آن در رشد اقتصادی توجه جدی شده است. هدف این پژوهش نشان دادن اثر نابرابری سرمایه انسانی در زنان و مردان بر رشد اقتصادی مناطق مختلف جهان بود. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی بود که با به کارگیری مدل های آماری و اقتصادسنجی انجام شد. جامعه آماری افراد بالای 15 و 25 سال بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مفهوم ضریب جینی سرمایه انسانی استفاده شد. نتایج نشان داد که در کشورهای در حال توسعه و پیشرفته هر چه از نابرابری سرمایه انسانی در زنان و مردان کاسته شود، رشد اقتصادی به طور معناداری افزایش می یابد. دستاورد مهم این پژوهش آن است که کاهش نابرابری سرمایه انسانی در زنان به طور معناداری بیشتر از کاهش آن در مردان بر رشد اقتصادی تاثیر می گذارد.

آموزش عالی از طریق انتقال دانش کاربردی در زمینه اشتغال، ایجاد مهارت ها و توانایی های مورد نیاز در خصوص کارآفرینی، زمینه سازی فرهنگی و توسعه و حمایت پژوهشی از کارآفرینی، مفاهیم کارآفرینی را به دانشگاه وارد می سازد و دانش، نگرش و مهارت دانشجویان را به سوی کارآفرینی و کارآفرین شدن سوق می دهد. پژوهش حاضر به منظور بررسی نقش آموزش کارآفرینی در نگرش کارآفرینانه و باور خودکارآمدی عمومی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی صورت گرفته است. روش پژوهش نیمه تجربی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بدون گزینش تصادفی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دوره کارشناسی گروه های آموزشی مدیریت صنعتی، علوم کامپیوتر و ریاضی بود که مجاز بودند درس کارآفرینی را در نیمسال دوم تحصیلی 89 - 1388 انتخاب کنند. 30 نفر با روش نمونه گیری هدفمند به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند که 15 نفر داوطلب دریافت آموزش کارآفرینی بودند و اعضای گروه تجربی را تشکیل می دادند و به همین تعداد از طریق همتاسازی با گروه تجربی (از نظر سن، جنسیت، رشته و سال ورود) در گروه کنترل - کسانی که این درس را نگرفته بودند - جایگزین شدند. ابزار مورد استفاده آزمون نگرش کارآفرینانه رابینسون و باور خودکارآمدی عمومی شرر بود. روایی محتوایی با نظر استادان دانشگاه تایید و پایایی با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای آزمون نگرش کارآفرینانه 84% و برای آزمون خودکارآمدی عمومی شرر 72% به دست آمد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و به روش T مستقل و همبسته و ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد که آموزش کارآفرینی بر نگرش کارآفرینانه و باورهای خودکارآمدی عمومی دانشجویان تاثیر مثبت دارد و بین نگرش کارآفرینانه و باور خودکارآمدی عمومی دانشجویان رابطه معنادار وجود دارد.

امروزه، پیشرفت کشورها در گرو تربیت انسان های کارآمد و به کارگیری قابلیت های آنهاست. اندیشه انسان های خلاق و با انگیزه گنجینه ای گرانبهاست که در صورت توجه و بهره برداری درست از آن، توسعه پایدار حاصل خواهد شد. ایران در زمره کشورهایی است که مهاجرت نیرو های متخصص آن در بالاترین حد قرار دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر عوامل آموزشی، اجتماعی و فرهنگی بر تمایل به مهاجرت دانشجویان دانشگاه تهران انجام شد. روش پژوهش از نوع کاربردی و به روش توصیفی و پیمایشی بود. جامعه آماری شامل دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تهران بود. نمونه مورد بررسی به شیوه تصادفی ساده به حجم 415 نفر انتخاب و با ابزار پرسشنامه داده های مربوط جمع آوری شد. برای سنجش رضایت آموزشی از پرسشنامه نیل (2010)، در انطباق اجتماعی - دانشگاهی از پرسشنامه انطباق نهادی پاسکارلا و ترنزینی و برای سنجش بیگانگی اجتماعی - فرهنگی از سه خرده مقیاس از مقیاس بیگانگی ملوین سیمن استفاده شد. روایی این ابزار را استادان راهنما و مشاور تایید کردند. پایایی ابزار نیز با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای رضایت از نظام آموزشی، انطباق اجتماعی - دانشگاهی، بیگانگی فرهنگی - اجتماعی و تمایل به مهاجرت به ترتیب 0.9، 0.71، 0.77، 0.85 و 0.86 به دست آمد. برای تحلیل داده های پژوهش از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد. در بررسی رابطه متغیر های پیش بین و متغیر ملاک تمایل به مهاجرت از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه به روش گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد متغیرهای مستقل بیگانگی فرهنگی - اجتماعی و سن همبستگی مثبت معنادار و متغیر رضایت از نظام آموزشی، همبستگی منفی معناداری با متغیر تمایل به مهاجرت دارند. بین متغیر انطباق اجتماعی - دانشگاهی با میزان تمایل به مهاجرت رابطه معناداری مشاهده نشد. مردان به طور معناداری تمایل بیشتر و دانشجویان دوره کارشناسی در مقایسه با دوره کارشناسی ارشد و دکتری تمایل کمتری به مهاجرت دارند. تفاوت معناداری بین هیچ یک از طبقات اقتصادی - اجتماعی دانشجویان و میزان تمایل به مهاجرت وجود نداشت.

اعضای هیات علمی دانشگاه مبنای توسعه در نظام آموزشی به شمار می روند و توسعه مهارت ها و توانمندی های آنان یکی از ضروریات انکارناپذیر در جهان معاصر است. پژوهش حاضر با هدف توصیف دیدگاه استادان دانشگاه در خصوص کاربرد تفکر انتقادی در فرایند تدریس انجام شد. بدین منظور، از یکی از روش های تحقیق کیفی با عنوان مطالعه موردی اکتشافی استفاده شد. جامعه آماری تمام اعضای هیات علمی دانشگاه پیام نور تبریز در سال تحصیلی 89 - 1388 بودند. با استفاده از نمونه گیری هدفمند تعداد 12 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از مصاحبه های نیمه سازمان یافته و عمیق، فرم اطلاعات اعضای هیات علمی و مشاهدات محقق استفاده شد. روایی ابزار را استادان حوزه علوم تربیتی بررسی و تایید کردند. یافته ها نشان داد که بیشتر اعضای هیات علمی مفهوم تفکر انتقادی را اعمال تردید عاقلانه دانسته اند. همچنین، آن ها تفکر انتقادی را در مهارت های داشتن اطلاعات کافی، پرسشگری، داشتن جامعیت فکر، انعطاف در تفکر، تحلیل گر بودن و داشتن مهارت شنود مطرح کرده اند. علاوه بر این، بیشتر اعضای هیات علمی بر اکتسابی بودن تفکر انتقادی و نقش مهم تدریس در این امر تاکید داشتند.

هدف پژوهش حاضر شناسایی و تبیین میزان اهمیت و به کارگیری توانمندی ها و مهارت های موثر و مورد نیاز برای تدریس در دانشگاه بود. این تحقیق از نوع پیمایشی و جامعه آماری شامل دو گروه اعضای هیات علمی و دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه فردوسی مشهد بود. روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی و حجم نمونه 523 نفر از دانشجویان و 171 نفر از اعضای هیات علمی بود. ابزار پژوهش پرسشنامه وشان (1999) بود که روایی آن به دو طریق روایی محتوایی و روایی از طریق دو نیمه کردن بررسی شد. برای بررسی پایایی و همسانی درونی گویه های پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. برای تحلیل فرضیه اول، دوم، سوم و چهارم از آزمون ANOVA یک طرفه و برای فرضیه پنجم و ششم از آزمون t استیوونت همبسته و برای فرضیه هفتم، هشتم و نهم از آزمون t استیوونت استفاده شد. نتایج نشان داد که میان میزان موثر بودن مولفه های تدریس از منظر اعضای هیات علمی و دانشجویان اختلاف معناداری وجود دارد. میان میزان به کارگیری مولفه های تدریس از منظر اعضای هیات علمی و دانشجویان اختلاف معناداری وجود دارد. بین ترتیب اهمیت و ترتیب به کارگیری مولفه های تدریس در دو گروه اعضای هیات علمی و دانشجویان اختلاف معناداری دیده شد. همچنین، بین نظر دانشجویان و اعضای هیات علمی در خصوص اختلاف میان وضعیت موجود (به کارگیری مهارت های تدریس) و مطلوب (میزان اهمیت مهارت ها) تفاوت معناداری وجود داشت. به طورکلی، یافته های پژوهش ضرورت گذر از وضعیت موجود به مطلوب را به نحو روشنی نشان داد.

با استناد به تحقیقات انجام شده رواج و شیوع تخلفات تحصیلی در مراکز آموزشی و دانشگاه ها رو به افزایش است. هدف از پژوهش حاضر بررسی سیاست ها و اقدامات درستکاری تحصیلی دانشگاه و میزان تخلفات تحصیلی دانشجویان بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دوره کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز بود که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای مرحله ای تعداد 319 دانشجو به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده های این پژوهش اقتباسی بود از مقیاس درستکاری تحصیلی (انجمن درستکاری تحصیلی، 2008) که روایی آن از طریق تحلیل گویه و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ محاسبه و تایید شد. برای تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی، تی تست مستقل و تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی شفه استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد که دانشجویان سیاست ها و اقدامات درستکاری دانشگاه را ضعیف ارزیابی کرده و 95% آنان حداقل یک بار مرتکب تخلفات تحصیلی شده اند. نتایج همچنین، نشان داد که بین ادراک از سیاست ها و اقدامات درستکاری تحصیلی و میزان ارتکاب به تخلفات تحصیلی بر حسب جنسیت و رشته تحصیلی تفاوت معناداری وجود دارد.