پژوهش در برنامه ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه ریزی درسی)
سال:1398 | دوره:16 | شماره:35 (پیاپی 62) |تعداد مقالات:12

هدف این مطالعه، درک روند تاریخی دانش معلمان در چهار دهه گذشته است. برای این کار مقالات و کتب پژوهشگران دانش معلمان در طی دهه های 80 تا 2010 میلادی از طریق فرا تحلیل مورد مطالعه قرارگرفته است. برای این منظور مقالات و کتاب های در دسترس و شاخص دانش معلمان مربوط به سیزده پژوهشگر برتر حوزه دانش معلمان در طی چهار دهه اخیر به عنوان اسناد شاخص مورد تحلیل قرارگرفته اند. مدل ها و الگوهای دانش معلمی برحسب زمان در چهار دهه تقسیم بندی و برحسب زمان مورد تحلیل اسنادی قرارگرفته اند. روند تاریخی دانش معلمان نشان می دهد که مطالعات دانش معلمان در دهه 80 به سمت دانش عملی معلمان، در دهه 90 به سمت دانش ضروری معلمان و در دهه 2000 به سمت تولید دانش توسط خود معلمان و در سال های اخیر (2000 به بعد) مدل های دانش معلمان به سمت مدل های ترکیبی دانش عملی، دانش ضروری و پژوهش های معلمان تغییر کرده است. مهم ترین مفاهیم موردبررسی در دانش معلمان به ترتیب سیر تاریخی عبارت اند از: معلم ژرف نگر یا کار اندیش، معلم روایتگر، معلم پژوهنده، معلم حرفه ای و معلم متخصص.

هدف این پژوهش، تبیین سازگاری و مسیر گذر چارچوب مطلوب عناصر برنامه درسی آموزش کارآفرینی در آموزش عالی از ایدئولوژی های برنامه درسی اسکایرو است. این تحقیق از نظر ماهیت آمیخته، از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری اطلاعات توصیفی-استنتاجی و تحلیل محتوا به شمار می رود. ابزار جمع آوری اطلاعات چک لیست تحلیل محتوا برای انطباق با جداول شش گانه اسکایرو (2008) در کتاب نظریه های برنامه درسی: دیدگاه های متضاد و نگرانی های مداوم اثر است، در بخش کمی نیز از نمودار و فرم رتبه بندی اقتباس شده از اسکایرو (2008) برای تعیین مسیر برنامه درسی آموزش کارآفرینی در آموزش عالی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که مسیر گذر چارچوب مطلوب عناصر برنامه درسی آموزش کارآفرینی در آموزش عالی در عنصر هدف برنامه درسی از مسیر کارایی اجتماعی و عناصر دیگر برنامه درسی شامل؛ محتوا، روش تدریس، فراگیر، یادگیری و ارزشیابی نیز از مسیر یادگیرنده محور تبیین می گردد؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت که اساتید، مؤلفان و طراحان برنامه درسی آموزش کارآفرینی برای دستیابی و کاربست چارچوب مطلوب عناصر برنامه درسی آموزش کارآفرینی در آموزش عالی باید دیدگاه خود را در عنصر هدف با ایدئولوژی برنامه درسی کارایی اجتماعی و در عناصر محتوا، روش تدریس، فراگیر، یادگیری و ارزشیابی با ایدئولوژی برنامه درسی یادگیرنده محور تطبیق دهند.

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی برنامه درسی مبتنی بر پرورش ذهنیت فلسفی در درس ریاضی دوره ابتدایی و اعتبارسنجی آن از دیدگاه معلمان انجام شده است. این پژوهش با روش تحقیق زمینه ای انجام گرفته است. بدین منظور، ابتدا الگوی برنامه درسی مبتنی بر پرورش ذهنیت فلسفی در درس ریاضی دوره ابتدایی در قالب چهار عنصر برنامه درسی (هدف، محتوا، روش های تدریس و ارزشیابی) ارائه شد. سپس این الگو توسط 326 معلم دوره ابتدایی شهر کرمان در سال تحصیلی 95 1394 که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند، مورد اعتبارسنجی قرار گرفت. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ای محقق ساخته بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آمار توصیفی (جدول فراوانی و درصد و میانگین) و آمار استنباطی (آزمون خی دو) استفاده شد. یافته ها نشان داد که الگوی پیشنهادی برنامه درسی مبتنی بر پرورش ذهنیت فلسفی در درس ریاضی دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان دوره ابتدایی مطلوب بوده است.

هدف پژوهش حاضر، تعیین تأثیر آموزش مبتنی بر مغز بر میزان یادگیری و آمادگی زبانی نوآموزان پیش دبستانی بوده است. این پژوهش به روش شبه آزمایشی و با طرح پیش آزمون و پس آزمون اجرا شد. جامعة آماری شامل همة نوآموزان دورة پیش دبستانی شهر تبریز است. آزمودنی های 40 نوآموز بودند که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و کنترل (دو کلاس 20 نفره) قرار گرفتند. به مربی گروه آزمایش طی 9 جلسه و به اولیای نوآموزان طی دو جلسه آموزش مبتنی بر مغز آموزش داده شد. محیط یادگیری بر اساس مؤلفه های تأثیرگذار بر مغز (نور، تغذیه، اکسیژن، رنگ، موسیقی و آب) تغییر یافت. سپس در گروه آزمایش، آموزش ها با توجه به اصول برنامه درسی مبتنی بر مغز به مدت 4 ماه ارائه شد. برای هر دو گروه پیش آزمون و پس آزمونی با توجه به محتوای فعالیت های در نظر گرفته شده در دورة پیش دبستانی اجرا شد. داده های پژوهش با استفاده از آزمون کوواریانس و تی (t) تحلیل شد. یافته ها حاکی از آن بود که آموزش مبتنی بر مغز بر افزایش میزان یادگیری و پایداری یادگیری و نیز آمادگی زبانی آنان تأثیر معنی دار دارد.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی برنامه های درسی آموزش زبان فارسی (محتوا، روش و سازوکارهای یادگیری) در دوره ابتدایی است. پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ شیوه گردآوری داده ها، توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری شامل معلمان پایه اول و دوم ابتدایی است که در مدارس ابتدایی شهرستان سنندج در سال تحصیلی 95-94 فعالیت داشتند که با استفاده از روش نمونه گیری به شیوه تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته در این پژوهش ابزار شامل پرسشنامه محقق ساخته ایست که مبتنی بر پرسشنامه رایج حوزه آموزش زبان با عنوان سنجش رویکردهای آموزش زبان (ALEA) است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی شامل جداول و توزیع فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد و نیز در سطح آمار استنباطی از آزمون تحلیل عاملی اکتشافی، ANOVA، تحلیل واریانس یک راهه، آزمون t تک نمونه ای و آزمون بارتلت (با نرم افزار SPSS19) بهره گرفته شد. عوامل و مؤلفه های برنامه های درسی آموزش زبان فارسی در پایه اول و دوم ابتدایی از دیدگاه معلمان در برنامه درسی اجرا شده با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی استخراج شدند که با توجه به بار عاملی و ساختار مفهومی و نظری گزاره های تشکیل دهنده پرسشنامه با تأکید بر گزاره های با بیشترین بار عاملی به ترتیب با عناوین روش های آموزش ذاتی؛ روش های آموزش اکتسابی؛ محتوای موضوعی اکتسابی؛ محتوای موضوعی ذاتی؛ محتوای موضوعی تعاملی؛ سازوکارهای یادگیری تعاملی؛ سازوکارهای یادگیری ذاتی؛ روش های آموزشی تعاملی؛ و سازوکارهای یادگیری اکتسابی نام گذاری شدند. نتایج نشان می دهد که دیدگاه معلمان ابتدایی برای عامل سازوکارهای آموزشی در رویکرد تعاملی در مقایسه با رویکرد اکتسابی تفاوت معنادار بیشتری داشته و دیدگاهشان احتمالاً به ترتیب به رویکرد تعاملی و سپس رویکرد اکتسابی نزدیک تر است. هم چنین معلمان در عامل محتوای موضوعی دیدگاهشان به ترتیب شامل رویکردهای ذاتی، تعاملی و اکتسابی است.

هدف این پژوهش، مطالعه تطبیقی آموزه های مونته سوری و لوریس مالاگاتسی درزمینة تربیت اوان کودکی است. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با روش تحلیل فرارونده انجام شد. حیطه مطالعه، تمامی منابع نوشتاری و غیر نوشتاری ملی و بین المللی در حوزه موضوع پژوهش است. برای انتخاب نمونه از بین منابع و اسناد موجود از روش نمونه برداری نظری استفاده شد. در گردآوری داده ها نیز از روش فیش برداری الکترونیکی استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی از نوع نظام مقوله ای قیاسی و در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام شد. نتایج تحقیق بیانگر وجود تشابهات زیاد بین دیدگاه مونته سوری و مالاگاتسی است. تأکید بر رشد همه جانبه کودکان، سازمان دهی تلفیقی برنامه درسی، استفاده از فعالیت های یادگیری متعدد، توجه به تفاوت های فردی کودکان، استفاده از روش های تدریس فعال و استفاده از روش های سنجش جایگزین یا اصیل از مهم ترین تشابهات بین این دو دیدگاه است. بااین حال بین دیدگاه مونته سوری و مالاگاتسی درباره عناصر برنامه درسی ازجمله هدف، روش های تدریس، نقش معلم و روش های سنجش تفاوت هایی نیز وجود دارد. در نهایت مهم ترین تلویحات دیدگاه مونته سوری و مالاگاتسی برای آموزش وپرورش پیش از دبستان ایران ارائه شد.

پژوهش حاضر درصدد است با خوانش انتقادی متون کتاب های هدیه های آسمان، ابتدا به الگوی غالب تربیت اخلاقی در این کتاب ها دست یابد و در ادامه چالش های اصلی این الگو را معرفی نماید. برای دستیابی به این هدف روش تحلیل محتوا مد نظر قرار گرفت؛ اما ازآنجاکه این روش از گستردگی وسیعی برخوردار است از شیوه پیشنهادی (Sanger, & Osguthorpe, 2005)-و اصلاح آن بر اساس نیاز پژوهش حاضر-که بر اساس آن چهار مؤلفه (شیوه های تدریس، مواد آموزشی برنامه، اهداف برنامه ها، محتوی اخلاقی) در کانون توجه است، بهره گرفته شد. نتایج این پژوهش نشان داد اگرچه گستردگی و کمیت مضامین اخلاقی بکار گرفته شده در متون درسی این کتاب ها قابل توجه است، اما مشخص نیست این گستردگی قادر باشد دانش آموز بااخلاقی را تربیت نماید. اساسی ترین ایرادهای وارد در این زمینه عبارت است از عدم انسجام، عدم تناسب بین میزان مفاهیم و فرصت تعمق و نهادینه شدن آن ها در نزد دانش آموزان.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل تصاویر کتب درسی علوم دوره ابتدایی بر اساس روش سلوج و مک تیگو انجام گرفته است. جامعه آماری شامل کتب علوم ابتدایی چاپ 95-94 است. حجم نمونه نیز برابر با جامعه انتخاب گردیده است. این پژوهش از لحاظ روش، توصیفی بوده و از نظر نوع، تحلیل محتوا (تحلیل تصاویر) است. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی استفاده شده است. روایی این ابزار، روایی محتوایی و صوری بوده که به وسیلة سلوج اعتبارسنجی شده است. پایایی از ضریب توافقی بین کدگذاران 87درصد محاسبه گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد که متون هر شش کتاب، ساختار خطی دارد، الگوی انتقال فعالانة اطلاعات، الگوی غالب بوده و فرمت متن و تصاویر بیشتر از نوع تک صفحه ای است، سهم تصاویر بیشتر از متن بوده که همگی جز تصاویر رنگی می باشند. بیشتر تصاویر عناوینی دارند که برخی از جنبه های موضوع را نشان می دهد که عمدتاً در وضعیت مجاور با متن قرار دارند و به متون مربوط اشاره کرده اند، تصاویر بازنمایی بیشترین سهم را در روابط معنایی دارند. با توجه به نتایج به دست آمده، لازم است از ساختارهای متنی متنوع و عناصر گرافیکی با توجه به ویژگی های هر پایه استفاده شود.

هدف پژوهش بررسی رابطه بین وضعیت اجتماعی-اقتصادی و باورها و ارزش های دانش آموزان بر نگرش به درس ریاضی با تأکید بر نقش واسطه ای فرهنگ مدرسه و فرایند آموزش ریاضی بود. پژوهش از لحاظ روش شناسی، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعة آماری شامل دانش آموزان پسر متوسطه اول شهر آشخانه به تعداد 200 نفر است. نمونه بر اساس فرمول کوکران 132 نفر به دست آمد. روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بود. در پژوهش از پرسشنامه باورهای معرفت شناختی شومر (1990)، وضعیت اجتماعی-اقتصادی قدرت نما (1392)، فرهنگ مدرسه الساندرو و ساد (1997)، فرایند آموزش تاملینسون (2001) و نگرش به درس ریاضی پهلوان (1384) استفاده گردید. پرسشنامه ها دارای روایی صوری و محتوایی بوده و ضریب پایایی پرسشنامه ها به ترتیب 704/0؛ 774/0؛ 739/0؛ 701/0 و 778/0 است. داده ها با نرم افزار SPSS22 تحلیل شد. طبق نتایج، بین وضعیت اجتماعی-اقتصادی و باورها و ارزش های دانش آموزان بر نگرش به درس ریاضی با تأکید بر نقش واسطه ای فرهنگ مدرسه رابطه معناداری وجود دارد و بین وضعیت اجتماعی-اقتصادی، باورها و ارزش های دانش آموزان، فرهنگ مدرسه، فرایند آموزش با نگرش به درس ریاضی رابطه معناداری وجود دارد و همچنین بین وضعیت اجتماعی-اقتصادی با تأکید بر نقش واسطه ای فرهنگ مدرسه و فرایند آموزش و نگرش به درس ریاضی در دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد و بین باورها و ارزش های دانش آموزان با تأکید بر نقش واسطه ای فرهنگ مدرسه و فرایند آموزش و نگرش به درس ریاضی در دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد.

پژوهش حاضر به طراحی چارچوب ارزشیابی برنامه درسی جدید زبان انگلیسی دوره متوسطه جمهوری اسلامی ایران با استفاده از روش پژوهش کیفی از نوع تحلیل مضمون پرداخته است. مشارکت کنندگان بالقوه این پژوهش سرگروه های آموزشی زبان انگلیسی دوره متوسطه جمهوری اسلامی ایران، مؤلفان کتاب های درسی زبان انگلیسی و کارشناسان ارزشیابی برنامه درسی بودند. نمونه گیری به صورت هدفمند و با رویکرد اشباع نظری داده ها صورت گرفت. داده ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساخت یافته جمع آوری، سپس کدگذاری شده و مورد تحلیل مضمون قرار گرفت. با استفاده از نرم افزار Nvivo10 شبکه مضامین ترسیم گردید. یافته ها نشان داد که چارچوب ارزشیابی برنامه درسی شامل ابعاد اهمیت ارزشیابی برنامه درسی، ویژگی های برنامه درسی جدید زبان انگلیسی، ابعاد، ملاک ها و معیارهای ابعاد و مشارکت کنندگان در ارزشیابی برنامه درسی می گردد که هر کدام دارای زیر ابعادی بودند که در شبکه مضامین به عنوان چارچوب ارزشیابی برنامه درسی زبان انگلیسی سازمان دهی شدند. نتیجه گیری کلی اینکه یک چارچوب جامع باید شامل همه ابعاد و زیر ابعاد ذکر شده باشد. پیشنهاد می گردد برنامه درسی جدید زبان انگلیسی دوره متوسطه با استفاده از این چارچوب مورد ارزشیابی قرار گیرد.

هدف از اجرای این پژوهش بررسی تأثیر آموزش مبتنی بر مدل طراحی آموزشی موج وار بر یادگیری و یادداری دانشجویان بود. جامعه آماری این پژوهش شامل 170 دانشجویان رشته علوم تربیتی-گرایش تکنولوژی آموزشی دانشگاه اراک و نمونه تحقیق دانشجویانی بودند که درس آموزش مبتنی بر سیستم ها را انتخاب کرده بودند به منظور انتخاب نمونه از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد. تعداد حجم نمونه 30 نفر بود که به صورت تصادفی در دو کلاس 15 نفره جای گرفتند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش آزمون یادگیری و یادداری محقق ساخته بود، روایی محتوایی و صوری از طریق اساتید و متخصصین در حوزه علوم تربیتی مورد تأیید قرار گرفت. پایایی آن نیز با فرمول کودر-ریچاردسون 20، 54/0 به دست آمد. این آزمون ها با روش پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل برای هر دو گروه در شرایط یکسان اجرا شد. برای تحلیل داده ها نیز از روش تحلیل واریانس برای اندازه گیری های مکرر (Repeated measure ANOVA) استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که روش آموزش مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی موج وار بر یادگیری و یادداری دانشجویان تأثیر معنادار داشته است (p<0/05).

هدف پژوهش حاضر، بررسی تجربة زیسته دانش آموزان پایه ششم ابتدایی از درس مطالعات اجتماعی بود. روش پژوهش کیفی با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی بود. حوزه پژوهش دانش آموزان پایه ششم ابتدایی مدارس شهر ارومیه بود. روش نمونه گیری هدفمند بود و نمونه گیری تا حد اشباع داده ها ادامه یافت که درنهایت با تعداد 15 نفر دانش آموز این اشباع حاصل شد. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختارمند و اکتشافی استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش تحلیل موضوعی داده های 7 مرحله ای کلایزی (1987) استفاده شد. تحلیل دیدگاه دانش آموزان در 3 حوزة موضوعی (فرهنگ و هویت، نظام اجتماعی، منابع و فعالیت های اقتصادی) درس مطالعات اجتماعی به شناسایی 311 کد اولیه، 30 زیر مضمون و 6 مضمون اصلی منجر شد که عبارت اند از ویژگی ها فرهنگی اسلامی (فرهنگ انتخاب دوست، پوشش اسلامی-ایرانی، فرهنگ تصمیم گیری)؛ تفکر انتقادی (مقایسه فرهنگی ایران با کشورهای همسایه، مقایسه فرهنگی مناطق مختلف ایران، وجود ادیان مختلف دینی در کشور)؛ درک و فهم مسائل جامعه (مشارکت اجتماعی، وجود هماهنگی و نظم در رژه نظامی، اتحاد در برگزاری نماز جماعت، حقوق اجتماعی، وجود مرز بین کشورها برای داشتن امنیت اجتماعی، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی)؛ مسئولیت پذیری در قبال خود (حقوق فردی، برنامه ریزی روزانه، داشتن نظم در انجام کارها، رعایت معیارهای انتخاب دوست، رعایت معیارهای تصمیم گیری درست)؛ شناخت استعدادهای کشور (منابع فسیلی، منابع و میدان ها نفتی، پالایشگاه گاز، انرژی های نو، توربین های بادی، نیروگاه های خورشیدی، توربین های آبی)؛ استفاده بهینه از منابع (صرفه جویی در مصرف برق و انرژی، تبدیل انرژی خورشیدی به انرژی الکتریکی).