تازه های علوم شناختی
سال:1389 | دوره:12 | شماره:4 (مسلسل 48) |تعداد مقالات:9

هدف: بررسی نقش تعدیل کننده اسناد در رابطه باور به دنیای عادلانه و واکنش پرخاشگرانه در دانش آموزان دختر.روش: جامعه آماری پژوهش شامل دختران یک هنرستان در شهر اصفهان (360 نفر) بود که از بین آنها 180 نفر به صورت تصادفی انتخاب و به صورت تصادفی در سه موقعیت اسنادی خصمانه، دوستانه و مبهم (هر گروه 60 نفر) جای داده شدند. اسناددهی دانش آموزان هر سه گروه برحسب سه سناریوی موقعیتی دستکاری شد. ابزارهای پژوهش عبارت بودند از: مقیاس باور به دنیای عادلانه برای خود (هشت سووال)، مقیاس باور به دنیای عادلانه برای دیگران (هشت سووال)، دردسرآفرینی (سه سووال )، واکنش پرخاشگرانه (دوسووال) و پرسشنامه مطلوب نمایی اجتماعی (شش سووال). برای وارد کردن متغیر اسناد موقعیتی (خصمانه، دوستانه، و مبهم) به تحلیل ها از کدگذاری متضاد استفاده شد. یافته های پرسشنامه های پژوهش با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی تعدیلی تحلیل شدند.یافته ها: شواهد حاصل از تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی تعدیلی نشان دادند که متغیر اسناد موقعیتی (خصمانه =1، دوستانه=1- و مبهم=0) و دردسرآفرینی (پایین و بالا) قادرند رابطه میان باور به دنیای عادلانه برای خود و دیگران و واکنش پرخاشگرانه را تعدیل کنند. شواهد رگرسیون های جداگانه برای دردسرآفرینی پایین و بالا، برحسب سه موقعیت خصمانه، دوستانه و مبهم حاکی از آن بود که در دردسرآفرینی زیاد، باور به دنیای عادلانه برای خود و دیگران با واکنش پرخاشگرانه در گروه اسناد خصمانه رابطه مثبت دارد، ولی در دردسر آفرینی پایین و موقعیت دوستانه و مبهم این روابط منفی هستند.نتیجه گیری: اسناد از زمره عناصر شناختی است که واکنش افراد را به موقعیت های مختلف تعیین می کند. به ویژه وقتی که به خصومت و عمدی بودن رفتار فردی که باعث ناکامی شده اسناددهی می شود، باورهایی نظیر باور به دنیای عادلانه، در خدمت نوع اسناددهی و ویژگی های فردی افراد، نقش دوگانه و متضاد می یابند.

هدف: بررسی اثر مداخلات عصب روان شناختی بر بهبود عملکرد تحصیلی کودکان دچار ناتوانی های یادگیری ریاضی.روش: جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان پسر سوم دبستان (سال تحصیلی 89–88) با ناتوانی های یادگیری ریاضی تشکیل می دادند. برای اجرای این پژوهش، 30 کودک دچار ناتوانی یادگیری ریاضی به شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و با روش تصادفی در دو گروه آزمایشی (15 نفر) و شاهد (15 نفر) جای داده شدند. برای گروه آزمایش مداخلات عصب روان شناختی انجام شد. ابزارهای پژوهش آزمون عصب روان شناختی نپسی، مقیاس هوش کودکان وکسلر، آزمون اران کی مت و آزمون عملکرد تحصیلی ریاضی بود. داده ها با روش آماری تحلیل کواریانس تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که مداخلات عصب روان شناختی بر عملکرد تحصیلی این دانش آموزان تاثیر دارد.نتیجه گیری: مداخلات عصب روان شناختی همانند مهارت های زیربنایی یادگیری ریاضی می تواند رویکردی موثر در درمان ناتوانی های یادگیری ریاضی باشد.

هدف: مقایسه توانایی شناسایی واج آغازین، به عنوان بخشی از مهارت آگاهی از واج در کلمه ها و ناکلمه ها (کلمه های بی معنا) و اثر بعضی متغیرها (شیوه تولید و واک داری یا بی واکی واج هدف و موقعیت واج) بر این مهارت در کودکان پنج تا شش ساله فارسی زبان.روش: در این مطالعه که از نوع توصیفی- تحلیلی بود، 100 کودک طبیعی (50 دختر و 50 پسر) پنج تا شش ساله فارسی زبان مهدکودک های شهر تهران مقایسه شدند. ابزار پ‍‍‍ژوهش 24 کلمه و 24 ناکلمه بود که تمامی آنها در موقعیت آغازین کلمه یا ناکلمه بودند. پایایی و روایی تکالیف با استفاده از روش های شاخص روایی محتوایی، تکرارپذیری نسبی و خطای معیار اندازه گیری بررسی شد. برای مقایسه توانایی کودکان در شناسایی واج آغازین کلمه ها و ناکلمه ها و بررسی سایر متغیرها از روش آماری t گروه های وابسته استفاده شد و دخترها و پسرها با آزمون t در نمونه های مستقل مقایسه شدند.یافته ها: نتایج نشان داد که تکالیف طراحی شده از پایایی و روایی خوبی برخوردار است. در هر دو گروه پسر و دختر توانایی شناسایی واج آغازین کلمه بیشتر از ناکلمه (p<0.05) و شناسایی واج های سایشی، بی واک و آغازکننده هجای اول آسان تر بود  (p<0.05)دو گروه دختر و پسر در هیچ کدام از تکالیف تفاوت معناداری نشان ندادند(p=0.78) .نتیجه گیری: توانایی شناسایی واج در کودکان سنین پیش از دبستان متاثر از متغیرهای مختلفی است. شناسایی واج آغازین کلمه های معنادار راحت تر از ناکلمه ها بود. امتیاز دختران در تکالیف طراحی شده کمی بیشتر از پسران بود، ولی این تفاوت از نظر آماری معنادار نبود. تکالیف طراحی شده معیار مناسبی برای ارزیابی شناسایی واج آغازین در کودکان طبیعی است.

هدف: بررسی تاثیر خود کارآمدی و سودمندی ادراک شده بر پیشرفت تحصیلی، با واسطه گری یادگیری خودنظم بخش.روش: 400 دانش آموز پایه سوم ریاضی فیزیک (200 دختر و 200 پسر) دبیرستان های دولتی شهر اصفهان به طور تصادفی انتخاب شدند و به پرسشنامه ای شامل سه خرده مقیاس پاسخ دادند.یافته ها: نتایج به دست آمده با استفاده از روش الگویابی معادلات ساختاری نشان داد که متغیرهای برون زای خودکارآمدی و سودمندی ادراک شده اثر مستقیم معناداری بر پیشرفت تحصیلی دارند، همچنین نتایج نشان داد که رابطه بین خود کارآمدی و سودمندی ادراک شده با پیشرفت تحصیلی از طریق یادگیری خود نظم بخش میانجی گری شد. در این الگو تمام وزن های رگرسیونی از نظر آماری معنادار بوده و متغیرهای پیش بینی کننده 0.54 از واریانس پیشرفت تحصیلی را تبیین کردند.نتیجه گیری:در مجموع یافته ها نشان می دهد که خودکارآمدی و سودمندی ادراک شده مستقیما و با واسطه یادگیری خود نظم بخش بر پیشرفت تحصیلی تاثیر دارند.

هدف: بررسی اثر درمان فراشناختی، درمان با فلووکسامین و درمان ترکیبی (درمان فراشناختی و درمان با فلووکسامین) بر بهبود باورهای فراشناختی و پریشانی ذهنی بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری.روش: در یک طرح آزمایشی 21 بیمار سرپایی مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری، به طور تصادفی، در یکی از سه گروه درمانی فراشناختی، فلووکسامین و ترکیبی قرار داده شدند. بیماران هر سه گروه 10 هفته تحت درمان قرار گرفتند. برای سنجش پریشانی ذهنی بیماران از مقیاس واحدهای ذهنی ناراحتی و برای سنجش باورهای فراشناختی آنها از پرسشنامه فراشناخت -30 در شروع و پایان درمان استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان دادند که درمان فراشناختی و ترکیبی بیشتر از درمان با فلووکسامین باعث بهبود معنادار شدت پریشانی ذهنی، باورهای مثبت به نگرانی، باورهای منفی به نگرانی، اعتماد شناختی و نیاز به کنترل افکار می شوند (p<0.01). اثر درمان فراشناختی و درمان ترکیبی بر بهبود بیماران هیچ تفاوت معناداری نداشت.نتیجه گیری: درمان فراشناختی و ترکیبی بیش از درمان با فلووکسامین بر بهبود باورهای فراشناختی و پریشانی ذهنی بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری تاثیر دارد.

هدف: تعیین رابطه فراشناخت و استعاره با خود- نظم بخشی دانش آموزان.روش: این پژوهش از نوع همبستگی است، و در آن ابتدا 150 دانش آموز به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند و پرسشنامه های حالت فراشناختی اوینل و عابدی، خود- نظم بخشی پنیتریچ و دی گروت و آزمون افتراق معنایی آزگود را تکمیل کردند. برای تحلیل داده های مربوط به 139 دانش آموز ( 64 پسر، 75 دختر) از روش تحلیل رگرسیون چند متغیری و تحلیل واریانس چندمتغیری یک راهه استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که بین فراشناخت و استعاره زندگی با خود- نظم بخشی رابطه مثبت وجود دارد و این رابطه در حدود 64 درصد از واریانس خود- نظم بخشی را پیش بینی می کند. علاوه بر این، تفاوت دانش آموزان مناطق دو و شش شهر تهران در فراشناخت و استعاره خود و استعاره زندگی معنادار است؛ یعنی وضعیت فراشناخت و استعاره دانش آموزان منطقه شش بهتر از دانش آموزان منطقه دو است.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش، همسو با سایر پژوهش ها، نشان می دهد که خود- نظم بخشی با فراشناخت و استعاره رابطه دارد. پس آموزش مولفه های فراشناختی می تواند در کیفیت استعاره ها وخود- نظم بخشی دانش آموزان تاثیر بگذارد.

هدف: مقایسه کارکردهای اجرایی خودتنظیمی هیجان و انگیزش در زیرمجموعه های اختلال کمبود توجه- بیش فعالی بر اساس مدل بارکلی.روش: در این مطالعه علی- مقایسه ای است، 50 دانش آموز پسر 9 تا 11 ساله مبتلا به اختلال کمبود توجه- بیش فعالی با استفاده از پرسشنامه علایم مرضی کودکان4-  (CSI-4)، مصاحبه تشخیصی بالینی و آزمون هوش ریون انتخاب شدند. آزمودنی ها به دو گروه 25 نفره مبتلا به نوع بیش فعالی- تکانشگری غالب (ADHD-PHI) و نوع بی توجهی غالب (ADHD-PI) تقسیم و سپس با آزمون بندر گشتالت، آزمون زمان واکنش تشخیصی و تکالیف محقق ساخته ارزیابی شدند. داده ها به کمک آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره تحلیل شد.یافته ها: دو گروه در بازداری رفتاری (p=0.001) و خودتنظیمی هیجان و انگیزش p=0.01) و (p=0.001 تفاوت معنادار داشتند. به عبارتی، عملکرد دانش آموزان مبتلا به کمبود توجه، در بازداری رفتاری و خودتنظیمی هیجان و انگیزش بهتر از گروه بیش فعال بود.نتیجه گیری: یافته های این پژوهش حاکی از آن است که دو گروه از نظر سبب شناسی از یکدیگر متمایزند. به علاوه، مشخص شد که به دلیل وجود نقص اولیه در بازداری رفتاری، مشکلات و نارسایی های گروه مبتلا به نوع بیش فعالی- تکانشگری غالب در کارکردهای اجرایی بیشتر از گروه مبتلا به نوع بی توجهی غالب است. از این رو، نظریه بارکلی در زمینه اختلال کمبود توجه- بیش فعالی تایید شد.

اخیرا بسیاری از روان شناسان بالینی و اجتماعی، با مطالعه های تجربی و عینی، به اثبات نقش «محتوا و مضمون» انواع افکار در تجارب ذهنی خودآگاه و ارتباط این دو و نیز نقش شیوه تفکر و تجزیه و تحلیل و برداشت فرد از محیط پیرامون در رفتار و هیجان پرداخته اند. در فرآیند خودآگاه ذهن افراد سالم، افکار منفی و ناخواسته گاهی با شدت معینی به وقوع می پیوندند و باعث ایجاد خلق منفی می شوند، ولی این افکار مزاحم که گاهی ناخوشایند هم هستند، معمولا به ندرت اتفاق می افتند، قابل کنترل اند و می توانند به عنوان یک فکر جانشین مثبت در ذهن افراد سالم ظاهر شوند. وقوع این افکار در جامعه عادی متداول است. شباهت محتوا و مضمون افکار خودآگاه در جامعه بالینی و غیربالینی یکی از موضوع های مطرح در ادبیات اختلال های روان پزشکی (نقش افکار مزاحم و ناخواسته در افسردگی، بی خوابی، اضطراب فراگیر، وسواس، اختلال خورد و خوراک، روان پریشی ها و اختلالات جنسی) است. با توجه به موضوع های مطرح شده در ارتباط با نقش شناخت به عنوان یک عامل ویروسی و بیماری زا در اختلال های روان پزشکی، هدف مقاله تحلیلی حاضر، مرور مطالعه های اخیر درباره نقش افکار و فرآیند خودآگاه ذهن در جمعیت بالینی و غیربالینی است. بررسی روند مذکور ما را به شناسایی محتوا و مضمون افکار مزاحم و ناخواسته و ساز و کار شکل گیری آنها در جامعه بالینی رهنمون می سازد.