تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1391 | دوره:28 | شماره:1 (پیاپی 55) |تعداد مقالات:19

بومادران زرد (Achillea biebersteinii Afan.) گیاهی متعلق به تیره Astraceae می باشد که در اروپا، ترکیه، ایران و آسیای مرکزی یافت می شود. علاوه بر کاربرد در طب سنتی، این گیاه به سبب ویژگی های اسانس در طب نوین و استفاده در صنایع مختلف بسیار قابل توجه می باشد. هدف از انجام این مطالعه، بررسی اجزای اسانس نه جمعیت مختلف بومادران زرد استان خراسان بود. بدین منظور، پس از استخراج اسانس و محاسبه عملکرد آن در هر جمعیت بر مبنای وزن خشک گیاه، ترکیب های اسانس آنها با استفاده از دستگاه های کروماتوگراف گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. متوسط عملکرد اسانس جمعیت ها با سه تکرار تعیین شد که توده گلول و چلمیر به ترتیب با 1.62% و 1.6% بالاترین عملکرد را در بین سایر توده ها به خود اختصاص دادند. در مجموع 23 ترکیب در تمام اسانس ها شناسایی گردید که مونوترپن های اکسیژنه (73.1-47.9%) اصلی ترین گروه اجزای اسانس را در میان توده های مورد مطالعه به خود اختصاص دادند. 1،8-سینئول، مشتقات نپتالاکتون، پارا-سیمن، آلفا-ترپینن و سیس-کریزانتیل استات، به ترتیب سهم هر ترکیب در تشکیل درصد کل اجزای اسانس جمعیت های مختلف مورد بررسی، به عنوان اجزای عمده بودند و لاواندولیل 2-متیل بوتیرات و سیس-کریزانتنول به عنوان نادرترین ترکیب های اسانس جمعیت های مختلف شناسایی شدند و تنها در دو جمعیت مورد مطالعه وجود داشتند. با توجه به بازده اسانس بالا و غنی بودن از سه ترکیب پارا-سیمن، 1،8-سینئول و نپتالاکتون ( (4aa-7a, 7a-b-Nepetalactoneکه دارای اثرهای بیولوژیکی شناخته شده می باشند، دو توده گلول و ازغد مناسبترین نمونه ها جهت استفاده در صنایع مختلف، به ویژه دارویی به شمار می روند.

آسکوربات به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی اثرهای زیستی قابل توجهی بر روی رشد و نمو گیاهان دارد، از جمله باعث افزایش تحمل گیاهان به تنش های محیطی می شود. در پژوهش حاضر اثر تنش شوری و برهم کنش آن با آسکوربات روی مقدار پرولین، آنزیم های کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز و مالون دی آلدئید در گیاه زیره سبز (Cuminum cyminum L.)، مورد بررسی قرار گرفت. گیاهان مورد مطالعه در گلدان های حاوی شن، رس و خاک برگ (به نسبت 1: 1: 1) کاشته شده و گیاهان سه هفته بعد از جوانه زنی تحت غلظت های مختلف کلرید سدیم (0، 25، 50، 75، 100، 125 میلی مولار) و آسکوربات (9 میلی مولار) قرار گرفتند. در گیاهان تحت تیمار شوری با افزایش غلظت های NaCl میزان پرولین، کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و مالون دی آلدئید افزایش یافت و گیاهانی که همزمان تحت تاثیر کلرید سدیم و آسکوربات قرار گرفتند در میزان غلظت های یکسان NaCl میزان پرولین، کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز افزایش بیشتری نشان دادند. مقدار افزایش مالون دی آلدئید کاهش معنی داری داشت که نشان دهنده اثر آسکوربات بر کاهش خسارت اکسیداتیو است.

جنس Nepeta (تیره نعناع) با نام فارسی «پونه سا» در ایران شامل 67 گونه است که پونه سای شیرازی با نام علمی Nepeta schiraziana Boiss. از گونه های انحصاری آن می باشد. هدف از این مطالعه، شناسایی ترکیب های شیمیایی موجود در اسانس ساقه، گل و برگ گونه Nepeta schiraziana بود. بدین منظور، این گیاه از منطقه سپیدان واقع در شمال غرب استان فارس جمع آوری گردید و از ساقه، گل و برگ آن به طور جداگانه به روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. ترکیب های تشکیل دهنده روغن های اسانسی با استفاده از دستگاه های کروماتوگراف گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) جداسازی و شناسایی شدند. در هر یک از روغن های اسانسی ساقه و گل، 14 ترکیب شناسایی شد که 8،1-سینئول (45.6% و 39.4%)، جرماکرن D (%17.4 و 15.8%) و بتا-کاریوفیلن (11.7% و 10.6%) ترکیب های عمده، به ترتیب در اسانس ساقه و گل بودند. از طرف دیگر، از میان 18 ترکیب شناسایی شده در اسانس برگ، 8،1-سینئول (38.5%)، بتا-کاریوفیلن (14.2%) و کاریوفیلن اکسید (11.7%) ترکیب های اصلی اسانس را تشکیل می دادند. در نتیجه در هر سه اندام مورد بررسی، 8،1-سینئول بیشترین درصد اسانس را به خود اختصاص داده و ایزومرهای نپتالاکتون که در بسیاری از گونه های Nepeta گزارش شده، در گونه Nepeta schiraziana شناسایی نشد.

در مطالعه حاضر نشانگرهای مولکولی RAPD جهت بررسی تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم برخی از جمعیت های وحشی آویشن آذربایجانی (Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost) در ایران بکار برده شد. از تعداد 21 آغازگر ده نوکلئوتیدی بکار برده شده، در مجموع 310 نوار با وضوح بالا تولید شد که از این تعداد، 14 نوار مونومورفیک و 296 نوار دارای چند شکلی (پلی مورفیسم) بودند. به طور میانگین تعداد 14.76 نوار به ازای هر آغازگر بدست آمد که تعداد 14.09 نوار از آنها چند شکل بودند. ماتریس فاصله جمعیت ها توسط روش نی محاسبه شد و بر اساس تجزیه خوشه ای حاصل از این ماتریس، دندروگرام به روش UPGMA ترسیم گردید. تجزیه واریانس داده های مولکولی (AMOVA) انجام شد. تجزیه خوشه ای نشان داد که در بین جمعیت های آویشن آذربایجانی، جمعیت های بند (استان آذربایجان غربی) و جلفا (استان آذربایجان شرقی) با میزان فاصله 0.130 بیشترین تفاوت را نشان دادند. جمعیت های نازلو و بند (هر دو جمعیت آویشن آذربایجانی) از استان آذربایجان غربی با میزان فاصله 0.081 بیشترین شباهت را در بین جمعیت های مورد مطالعه داشتند. میانگین تنوع ژنتیکی نی (h) و شاخص اطلاعاتی شانون (I) نشان دادند که بیشترین تنوع در درون جمعیت جلفا (I =0.294 و h=0.196) و کمترین تنوع ژنتیکی در جمعیت قوشچی (I =0.209 و h=0.139) دیده می شود. میانگین شاخص های Fst و Nm که میزان جریان ژنی بین جمعیت ها را نشان می دهند، به ترتیب 0.30 و 1.14 بدست آمد که بیانگر بالا بودن تبادل ژنی بین پنج رویشگاه آویشن آذربایجانی مورد مطالعه در این بررسی می باشد. نتایج این تحقیق بیانگر وجود تنوع قابل توجه برای جمعیت های آویشن آذربایجانی در ایران می باشد که می تواند در برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور مطالعه شکستن خواب و تشدید جوانه زنی، بذر اکوتیپ ها ی 3 گونه مرزه (Satureja sahendica Bornm.، S. bachtiarica Bunge و S. khuzistanica Jamzad) از عرصه های منابع طبیعی و بذر S. hortensis L. از یکی از مزارع تحت کشت در خوزستان جمع آوری شدند و در آزمایشگاه تکنولوژی بذر موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی با فاکتورهای 8 اکوتیپ و 5 تیمار مورد ارزیابی قرار گرفتند. تیمارهای مورد مطالعه شامل سرمادهی، پس رسی، خراش دهی شیمیایی (با استفاده از الکل 70%)، خراش دهی مکانیکی (کاغذ سمباده) و شاهد بودند. پس از اعمال تیمارهای خواب شکنی بذر اکوتیپ ها در سه تکرار کشت شدند. جوانه زنی در شرایط استاندارد ژرمیناتور با دمای 20±2 oC و 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. خصوصیات جوانه زنی شامل درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، شاخص بنیه، وزن تر و خشک اندازه گیری شد. در بین گونه ها از لحاظ کلیه صفات تفاوت معنی داری وجود داشت. شاخص بنیه بذر در گونه S. khuzistanica از سایر گونه ها بیشتر بود. اکوتیپ های مرزه خوزستان (S. khuzistanica) نسبت به سایر اکوتیپ ها از خصوصیات جوانه زنی و بنیه ای بذر و اندازه گیاهچه بزرگتری برخوردار بودند. در اکوتیپ های با منشا سردسیری تیمار سرما موجب افزایش درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر گردید.

بلوط (Quercus branti var persica Lindl.) متعلق به خانواده Fagaceae و جنس Quercus می باشد. میوه بلوط از دیرباز کاربرد زیادی در طب سنتی داشته است و برای درمان بیماریهایی نظیر اسهال، درد معده، بواسیر، نرمی استخوان، کم خونی، سوختگی، اگزما و واریس مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این مطالعه استخراج ترکیب های فنولی میوه بلوط (Q. branti var persica) با سامانه های مختلف حلال و بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی آنها در ثبات اکسیداتیو روغن آفتاب گردان بود. ترکیب های فنولی عصاره ها با حلال های متانول (80%)، اتانول (70%) و آب با روش غوطه وری استخراج و میزان ترکیب های فنولی آنها با روش فولین سیوکالتو اندازه گیری شد. جهت بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی، عصاره ها در 3 سطح غلظت 250، 500 و 1000 پی پی ام،BHA  و BHT در دو سطح 100 و 200 پی پی ام و TBHQ با غلظت 200 پی پی ام به روغن آفتاب گردان بدون آنتی اکسیدان افزوده و نمونه ها به مدت 12 روز در گرمخانه با دمای 70 oC نگه داری شدند. اثر محافظت کنندگی عصاره ها با اندازه گیری اعداد پراکسید و تیوباربیتوریک اسید در فواصل زمانی مشخص مورد ارزیابی قرار گرفت. مقدار کل ترکیب های فنولی در عصاره های آبی، اتانولی و متانولی به ترتیب 79.28، 138.49 و 183.96 میلی گرم معادل تانیک اسید در گرم عصاره بود. عدد پراکسید نمونه شاهد از 26.23 به 328.88 میلی اکی والان و عدد تیوباربیتوریک از 0.073 به 0.58 میلی گرم در کیلوگرم رسید. نمونه های روغن حاوی TBHQ بیشترین ثبات اکسیداتیو را طی روزهای آزمایش داشتند. با افزایش غلظت عصاره، فعالیت آنتی اکسیدانی افزایش یافت. البته از بین عصاره های فنولی نیز عصاره متانولی (500 و 1000 پی پی ام) بهترین عملکرد را داشت و بهتر از BHT قابل رقابت بود. سایر عصاره ها نیز با BHA و BHT در سطوح مختلف قابل رقابت بودند. بنابراین میوه بلوط می تواند به عنوان منبعی سرشار از ترکیب های آنتی اکسیدانی در صنایع دارویی و غذایی مورد توجه قرار بگیرد.

مدیریت کود یک عامل مهم در موفقیت کشت گیاهان دارویی می باشد. کاربرد کودهای زیستی در تولید این گیاهان با هدف حذف یا کاهش قابل ملاحظه مصرف نهاده های شیمیایی و همچنین افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود رشد و کیفیت گیاه، از اهمیت زیادی برخوردار است. به همین منظور آزمایشی به صورت گلدانی در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار و 5 تیمار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان بر روی گیاه دارویی ریحان (Ocimum basilicum L.) به اجرا درآمد. تیمارهای این آزمایش شامل کود بیولوژیک نیتروکسین، فسفاته بارور-2، مخلوط نیتروکسین با فسفاته بارور-2، کود شیمیایی (NP) و تیمار شاهد (عدم مصرف کود) بود. نتایج بدست آمده نشان داد که تیمارهای کودی اثر معنی داری بر صفات وزن خشک کل اندام هوایی، ارتفاع بوته، تعداد برگ، وزن خشک برگ، وزن خشک ریشه، تعداد سرشاخه گلدار فتوسنتز، تعرق و میزان و عملکرد اسانس در سطح احتمال 1% و صفت میزان کلروفیل در سطح احتمال 5% داشت، اما صفات طول ریشه، وزن خشک ساقه و CO2 زیر روزنه ای اختلاف معنی داری را نشان ندادند. کود شیمیایی و تیمار مخلوط نیتروکسین با فسفاته بارور-2 بیشترین تاثیر را در افزایش صفات یاد شده داشتند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که کودهای بیولوژیک می توانند به عنوان جایگزینی مناسب برای بخشی از کودهای شیمیایی در سیستم های کشاورزی پایدار مورد استفاده قرار گیرند.

امروزه گیاه Papaver somniferom L. به عنوان منبع تجاری آلکالوئیدهای ارزشمند مورفین و کدئین محسوب می شود. آنزیم کدئینون ردوکتاز (Codeinone reductase) با قابلیت تبدیل کدئینون به کدئین و مورفینون به مورفین از آنزیم های کلیدی جهت مهندسی متابولیک مسیر بیوسنتز این ترکیب ها محسوب می شود. در این تحقیق ابتدا بهینه سازی انتقال ژن از طریق Agrobacterium tumefaciens دارای پلاسمید pBI121 (حاوی ژن گزارشگر gus) انجام گردید. جداسازی ژن مربوط به بیوسنتز کدئینون ردوکتاز بر اساس توالی موجود در بانک اطلاعاتی (NCBI) انجام و در ناقل بیانی تحت کنترل پروموتر CaMV35S کلون گردید. پس از آماده شدن سازه، ریزنمونه های هیپوکوتیلی شقایق توسط آگروباکتریوم حامل سازه نوترکیب، تلقیح شده و با استفاده از روش مولکولی PCR و آغازگرهای اختصاصی پیشرو ژن cor و برگشتی ژن nos الحاق ژن در ژنوم گیاهان تایید گردید. آنالیز HPLC نشان دهنده تغییر میزان، نوع و درصد ترکیب های آلکالوئیدی در نمونه های تراریخته نسبت به گیاهان شاهد بود. نتایج تحقیق حاضر نشان دهنده اهمیت دستورزی ژنتیکی آنزیم های مسیر بیوسنتزی مورفین در تغییر الگوی تولید متابولیت های ارزشمند بنزیل ایزوکوئینولین می باشد.

به منظور بررسی اثر تاریخ کشت در شرایط دیم بر صفات کمی و کیفی زیره سبز (Cuminum cyminum L.) آزمایشی در پنج تاریخ کشت (15 بهمن به عنوان شاهد، 25 بهمن، 5، 15 و 25 اسفند) در قالب بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار طی سه سال در ایستگاه تحقیقات منابع طبیعی منطقه بلبلوئیه سیرچ اجرا گردید. صفات مورفولوژیکی (شامل زمان گلدهی، پنجه زنی، تشکیل ساقه، تشکیل بذر و …)، همچنین میزان تولید بذر (عملکرد) یادداشت برداری شد. نتایج نشان داد که تمامی صفات مورد بررسی از نظر تاریخ کشت در سطح 1% با هم اختلاف معنی داری را نشان می دهند. همچنین تمامی صفات از نظر سال دارای اختلاف معنی داری در سطح 1% بودند، بجز صفت زمان گلدهی که در سطح 5% معنی دار بود و وزن بذرهای تولیدی اختلاف معنی داری را در سال های مختلف نشان نداد. در مقایسه میانگین صفات مشخص گردید که تاریخ کاشت شاهد (15 بهمن) برای صفات گلدهی، تشکیل بذر، بذردهی، پنجه زنی و تشکیل ساقه دارای بیشترین مقدار بود، اما میزان بذر و وزن بذر تولیدی در تاریخ کاشت 5 اسفند دارای بیشترین مقدار نسبت به سایر زمان های کاشت بود. با توجه به نتایج بدست آمده جهت تولید محصول بیشتر تاریخ کاشت 5 اسفند توصیه می گردد، همچنین معنی دار بودن اختلاف صفات در سال های متفاوت نشان دهنده تغییرات بالای آب و هوایی و شرایط اقلیمی در منطقه سیرچ است.

گز روغنی ( Fiori(Forssk.) Moringa peregrine) یکی از گونه های مغفول از جنس مورینگاست که در عرصه وسیعی از مناطق جنوب شرقی کشور ما رویش دارد. این تحقیق با مطالعه ویژگی های نونهالی در 310 نهال گز روغن در پی بررسی روابط علت و معلولی این صفات و تاثیر احتمالی آنها بر قدرت رویش نهال، انجام گردید. از این رو با جمع آوری بذر از روی 21 تک پایه این گونه از عرصه های جنوبی کشور تعداد زیادی نهال از هر پایه تولید شده و در شرایط گلخانه نگهداری شدند و پس از رشد و استقرار اولیه از برخی از ویژگی های رویشی نهال های استقرار یافته یادداشت برداری گردید. داده ها در قالب طرح آماری کامل تصادفی تجزیه واریانس شدند تا اختلاف بین پایه های مادری ارزیابی گردد. با تایید اختلافات معنی دار بین پایه های بذرگیری شده، کلیه همبستگی های دوگانه بین صفات تخمین زده شد. با انتخاب صفاتی که در مدل رگرسیون چندگانه قرار گرفتند تجزیه علیت انجام شد تا روابط مستقیم و غیرمستقیم صفات منتخب به عنوان صفات مستقل با ارتفاع گیاه، به عنوان صفت وابسته بررسی شود. از تجزیه به مولفه های اصلی نیز در جهت ارزیابی ارتباط ویژگی های رویشی مورد نظر استفاده شد. برای دسته بندی و سنجش قرابت پایه های بذرگیری شده، مولفه های اول و دوم حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی در مقابل هم پلات شدند و نتیجه آن با نتیجه حاصل از تجزیه کلاستر مقایسه شد. همه صفات با ارتفاع، حداقل در سطح 1% همبستگی مثبت و معنی دار داشتند. تجزیه اثرهای همبستگی دوگانه به اثرهای مستقیم و غیرمستقیم نشان داد که برخی از صفاتی که همبستگی مستقیم و مثبت با ارتفاع نهال دارند به صورت غیرمستقیم و از طریق سایر صفات بر ارتفاع نهال اثر منفی می گذارند. همینطور صفاتی نظیر عرض برگچه که همبستگی دوگانه مثبت با ارتفاع نهال نشان داد، دارای اثر مستقیم منفی بر این صفت بود.

به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی و زمان برداشت بر عملکرد و اجزای عملکرد انیسون (Pimpinella anisum L.)، آزمایشی در بهار 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به اجرا درآمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش تاثیر تنش خشکی در سه سطح شامل شاهد (آبیاری کامل)، تنش خشکی در مراحل گلدهی و پرشدن دانه و زمان برداشت در دو سطح شامل مرحله خمیری سفت و رسیدگی کامل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که تاثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه، وزن هزاردانه، زیست توده، تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چترک، شاخص برداشت، درصد اسانس و عملکرد اسانس معنی دار (p≤0.05) بود. به استثنای درصد اسانس، تمامی صفات مذکور در شرایط تنش خشکی به طور معنی داری (p≤0.05) کاهش یافتند، اما درصد اسانس افزایش یافت. بیشترین عملکرد دانه (622 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد اسانس (20.95 کیلوگرم در هکتار) از تیمار شاهد (آبیاری کامل) حاصل شد. همچنین نتایج نشان داد که تاثیر زمان برداشت بر عملکرد دانه، وزن هزاردانه و زیست توده، شاخص برداشت و درصد اسانس دانه معنی دار (p≤0.05) می باشد. به طوری که بیشترین عملکرد دانه (16.83 کیلوگرم در هکتار) و درصد اسانس (3.85%) به ترتیب از برداشت در مراحل خمیری سفت و رسیدگی کامل بدست آمد.

به منظور بررسی اثر پیش تیمار خشکی و دور آبیاری بر عملکرد کمی و کیفی بذرهای پیش تیمار شده زیره سبز (Cuminum ciminum L.)، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان در سال 1387 انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی انجام شد که در آن فاکتور اول شامل 4 سطح پیش تیمار بذر (شاهد و پیش تیمار بذر با محلول پلی اتیلن گلیکول  -0.3 (PEG-8000)و 0.9- مگاپاسگال  (Mpa)و فاکتور دوم شامل سطح دور آبیاری (5، 7،9  و 11 روزه) بود. نتایج نشان داد که عملکرد بذر با افزایش شدت تنش به طور معنی داری کاهش یافت و این کاهش بیشتر مربوط به کاهش تعداد چتر و تعداد بذر در چتر بود. با افزایش طول دور آبیاری (در هفت و نه روزه) درصد اسانس افزایش و در دور آبیاری یازده روزه کاهش یافت. وزن هزاردانه و شاخص برداشت تحت تاثیر دور آبیاری و پیش تیمار قرار نگرفت. بیشترین تعداد چتر در بوته و تعداد دانه در چتر در پیش تیمار بذر با محلول پلی اتیلن گلیکول 0.3- مگاپاسگال (P3) و دور آبیاری پنج و هفت روزه بدست آمد. به طور کلی حداکثر عملکرد دانه (682.7 کیلوگرم در هکتار) در پیش تیمار P3 و دور آبیاری پنج روزه و بالاترین درصد اسانس (3.62%) در پیش تیمار P2 (پیش تیمار با آب مقطر) و دور آبیاری هفت روزه بدست آمد.

علف چای (Hypericum perforatum L.) یکی از مهمترین انواع گیاهان دارویی بوده که مهمترین ویژگی گونه های ایرانی آن، بالا بودن درصد هیپریسین در برگ و گل های آن است. منحنی های هم دما، رابطه تعادلی بین فعالیت آبی و مقدار رطوبت محصول در دمای ثابت را نشان می دهند و آگاهی از آنها در فرایند انبارمانی و خشک کردن محصول ضروریست. در این تحقیق رطوبت تعادلی هم دمای جذب برگ علف چای در چهار دمای 40، 50، 60 و 70 درجه سلسیوس و در محدوده فعالیت آبی 0.11 تا 0.84 به روش وزن سنجی ایستا تعیین گردید. پنج مدل ریاضی (هندرسون، هالسی، ازوین، چانگ فاست و گاب) برای برازش داده های حاصل از آزمایش مورد استفاده قرار گرفتند. بر اساس نتایج حاصل از برازش انجام شده در تعیین منحنی های هم دمای جذب رطوبت، مدل چانگ فاست دارای بهترین برازش بود.

این مقاله اولین مطالعه در ایران پیرامون شناسایی و تعیین کمیت ترکیب های دارای خواص آنتی اکسیدانی در روغن دانه گیاه غذایی و دارویی کاپاریس اسپینوزا (Capparis spinosa L.) که از منطقه دشت مغان جمع آوری شده می باشد. نتایج بدست آمده به صورت میانگین در سه تکرار گزارش می شوند. در روغن دانه استخراج شده به روش سوکسله با استفاده از حلال هگزان درصد کل ترکیب های غیرصابونی شونده برابر با 2.36% اندازه گیری شد. شناسایی و تعیین کمیت تعدادی از اجزای تشکیل دهنده ترکیب های غیرقابل صابونی شونده روغن که دارای خواص آنتی اکسیدانی می باشند نشان می دهد که مقدار 0.27% روغن مربوط به استرول ها بوده که غالب این دسته را بتاسیتوسترول 60%، کمپسترول 13% و استیگمااسترول 10% شامل می شود. همچنین محتوی پتانسیل خوبی از منبع 7% D 5 اونااسترول می باشد. ترکیب استرولی روغن دانه کاپاریس اسپینوزا با روغن بادام زمینی و روغن زیتون قابل مقایسه است. مقدار 93 ppm در روغن، مجموع توکوفرول ها و توکوترینول ها اندازه گیری شد که این میزان بسیار به روغن زیتون نزدیک است و نیز غنی از ایزومر گاماتوکوفرول می باشد. این روغن غنی از بتا-کاروتن 280 ppm است که این میزان نزدیک به حداقل مقدار موجود در روغن پالم رنگبری نشده است. میزان کل ترکیب های فنولیک در روغن86.61 ppm ، بود که بسیار ناچیز می باشد.

جنس پونه سا (Nepeta L.) متعلق به خانواده نعناعیان، دارای گونه های دارویی و اسانس دار بسیار ارزشمندی است که تاکنون بالغ بر 250 گونه از این جنس در جهان و 67 گونه از ایران گزارش شده است. در این تحقیق ترکیب های شیمیایی اسانس سه گونه از جنس پونه سای منطقه کاشان به نام های پونه سای یزدی (Nepeta gloeocephala Rech. F.)، پونه سای قهرودی (N. sessilifolia Bunge) و پونه سای تنک (N. laxiflora Benth.) مورد بررسی قرار گرفته اند. این گونه ها انحصاری ایران بوده و به ترتیب در ارتفاعات درین، قهرود و مشهد اردهال کاشان دارای رویشگاه های طبیعی می باشند. سرشاخه های گلدار گونه های یاد شده در بهار و تابستان سال 1384 جمع آوری و در شرایط آزمایشگاه خشک شدند و به روش تقطیر با آب (Hydrodistillation) اسانس گیری شدند. برای شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس، از دستگاه های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل شده به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. 29 ترکیب در اسانس گیاه پونه سای یزدی شناسایی شد که اجزای اصلی آن 1،8-سینئول (35.2%)، بتا-پینن (21.7%)، سابینن (7.7%)، ترانس-بتا-اوسیمن (7.1%)، آلفا-پینن (7.1%) و سیس-اوسیمن (6.9%) بودند. 33 ترکیب در اسانس گیاه پونه سای قهرودی شناسایی شد که اجزای اصلی آن اسپاتولنول (25.7%)، لاواندولیل استات (16.7%)، لیمونن (6.4%) و ژرانیل استات (4.2%) بودند. همچنین تعداد 30 ترکیب در اسانس پونه سای تنک شناسایی شد که بیشترین ترکیب های تشکیل دهنده اسانس این گیاه به ترتیب شامل: آلفا-پینن (19.7%)، 8،1-سینئول (11.8%)، آلفا-بیسابولول (6.9%) و دلتا-کادینن (6.82%) می باشند.

سطح برگ یک متغیر کلیدی برای مطالعات فیزیولوژیکی است، بنابراین مدل های دقیق و ساده ای که بتوانند سطح برگ گیاهان را تعیین کنند در موارد زیادی اهمیت دارند. سطح برگ در گیاه بادرشبی (Dracocephalum moldavica L.) نیز چه به عنوان یک گیاه دارویی و چه به عنوان یک سبزی برگی یکی از مهمترین اجزای این گیاه است و اندازه گیری آن اهمیت زیادی دارد. به این منظور آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در مورد گیاه دارویی بادرشبی انجام شد. برای تخمین سطح برگ این گیاه، وزن تر، وزن خشک و ابعاد برگ (طول و عرض برگ) اندازه گیری شدند. آنالیز رگرسیون سطح برگ با وزن تر، وزن خشک و ابعاد برگ مدل های متعددی را ایجاد کردند که می توانند برای تخمین سطح برگ انفرادی بادرشبی مورد استفاده قرار گیرند. بین تمام مدل های حاصل در این آزمایش دو مدل توانی   LA=0.510 (L×W)0.946و LA=0.510 (L2×W2)0.473 که مبتنی بر مقادیر طول و عرض برگ هستند، به ترتیب دقیق ترین تخمین (RMSE=0.656،  R2=0.877و RMSE=0.655، R2=0.877) را برای تعیین سطح برگ بادرشبی داشتند. می توان این گونه استنباط نمود که رگرسیون های حاصل ازL×W  و L2×W2 می توانند به طور مناسبتری سطح برگ را تخمین بزنند، ولی طول و عرض برگ به تنهایی تخمین مناسبی از سطح برگ ارائه ندادند. در بخش تایید مدل نیز اثبات شد که مدل منتخب می تواند سطح برگ را در گیاه بادرشبی با دقت و سرعت نسبتا بالا تخمین بزند.