پژوهش در برنامه ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه ریزی درسی)
سال:1391 | دوره:9 | شماره:33 |تعداد مقالات:14

تربیت یکی از مباحث مورد توجه ادیان و مکاتب مختلف در طول قرون و اعصار بوده است. تربیت ابعاد مختلفی را داراست که یکی از مهمترین این ابعاد، بعد تربیت اجتماعی است. برای تربیت اجتماعی نیز بهترین دوران، دوران کودکی است. زیرا این دوران زمان و فرصتی بسیار مناسب برای انواع یادگیری های اجتماعی است و روند اجتماعی شدن در سال های کودکی از سرعت بیشتری برخوردار است. اسلام به عنوان دین کامل و اکمل، آیین الهی زندگی انسان هاست که از آموزه های آن می توان به عنوان منبعی ارزشمند و کارآمد برای استخراج و تبیین مفاهیم و روش های تربیت استفاده نمود. بر این اساس هدف این پژوهش «تعیین روش های تربیت اجتماعی کودک بر اساس قرآن و نهج البلاغه» است. پس از تحقیق و جستجو در منابع موجود که با روش توصیفی تحلیلی صورت پذیرفته است، در مجموع 6 روش برای تربیت اجتماعی کودک مورد بررسی و تبیین قرار است و نیز به توصیه هایی با توجه به هر روش برای مربیان و والدین جهت بهره گیری و استفاده اشاره واقع شده است. روش های بررسی شده عبارتند از: الگویی، پیشگیری، عبرت آموزی، تشویق، تنبیه، تعلیم.

این پژوهش به بررسی اهداف برنامه های درسی تربیت دینی مبتنی بر معرفت عقلانی مطرح شده در آیات قرآن کریم و با توجه به تفسیرالمیزان پرداخته است. جامعه آماری آن کل قرآن کریم بوده که پس از معین کردن آیات مرتبط با معرفت عقلانی و بررسی تفسیر هر یک از آیات استخراج شده در تفسیرالمیزان به روش تحلیل محتوای کیفی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و اهداف برنامه های درسی به صورت نظام مقوله بندی قیاسی، استخراج شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، اهداف برنامه های درسی تربیت دینی مبتنی بر معرفت عقلانی مطرح شده در آیات قرآن کریم بر اساس تفسیر المیزان به ترتیب عبارتند از : خداشناسی و خداپرستی (دعوت به توحید)، معرفی و تایید نبوت، معرفی قرآن و آموزه های آن، معرفی صاحبان خرد و ویژگی های آنان، یادآوری معاد، روز جزا و حیات اخروی، عبرت آموزی، تربیت افراد باتقوا، آموزش احکام الهی، ایجاد تفکر انتقادی و انتقاد از تفکر نادرست، مقایسه و تطبیق ارزش ها (پاکی ها و ناپاکی ها، افراد مومن و مشرک و ...).

با توجه به اهمیت هویت ملی، به لحاظ وحدت و انسجام ملی و با توجه به نقش آموزش و پرورش در جامعه پذیری، لازم است به تعمیق هویت ملی در این نظام اهمیت زیادی داده شود. هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان توافق و عدم توافق در مورد مولفه های هویت ملی و تلویحات آن در نظام آموزش و پرورش ایران است. روش تحقیق از نوع فراتحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است. همه کتاب ها و پایا ن نامه های مرتبط با هویت ملی به عنوان جامعه آماری و نمونه برابر با جامعه آماری در نظر گرفته شد. نتایج داده های حاصل از 43 کتاب و 46 پایان نامه نشان داد که در پایان نامه ها، 38 مولفه برای هویت ملی مشخص شده که از این تعداد 65.79% تنها یک یا دو بار تکرار شده است. در کتب مرتبط با موضوع نیز، 48 مولفه آورده شده که از این تعداد 70.83% از مولفه ها تنها یک بار تکرار شده است. این پراکندگی در مولفه ها نشان داد که بر خلاف تصور رایج، میان مولفه های هویت ملی در ایران توافق کلی وجود ندارد و هر یک از صاحب نظران از دیدگاه خود مولفه هایی را در نظر گرفته اند. همچنین بررسی مولفه های هویت ملی در اهداف نظام آموزش و پرورش نمایانگر این بود که مولفه ها در کتاب های درسی فاقد یکپارچگی بوده، همه جنبه ها را در بر نمی گیرد. نتایج بررسی پژوهش های انجام شده پیرامون هویت ملی در کتاب های درسی سه مقطع نیز نشان داد که ذکر مولفه ها بدون استفاده از منبع خاص و با توجه به نظر شخصی بوده است. بنابراین پیشنهاد می شود تا در پژوهش ها جهت تعیین مولفه های هویت ملی با نگرشی فرا رشته ای اقدام شود.

تربیت شهروندی پیشرفت گرا یکی از رویکردهای تربیت شهروندی است که بر تدارک فرصت ها جهت کسب و ارتقای پتانسیل های مشارکت فعال در زندگی اجتماعی تاکید دارد. این پژوهش با هدف بررسی میزان توجه به رویکرد تربیت شهروند پیشرفت گرا در کتب درسی تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی ایران انجام شده است. در این پژوهش مطالعه اسنادی و کتابخانه ای جهت مشخص نمودن مولفه های تربیت شهروندی پیشرفت گرا و از روش تحلیل محتوا به منظور بررسی و تحلیل کتب درسی تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی مورد استفاده قرار گرفته است. جامعه آماری این تحقیق در بخش تحلیل محتوا، کتب درسی تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی است که کل جامعه، برای مطالعه انتخاب شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات، سیاهه های تحلیل محتوای کتب درسی است که پس از مطالعه مبانی نظری و بسترهای قانونی و بر اساس طرح پیشنهادی، تهیه و تدوین و روایی آن توسط متخصصان علوم تربیتی و جامعه شناسی تعیین شده است. واحد تحلیل، جملات مندرج در متن کتب درسی است. مهمترین یافته های این پژوهش در بخش تحلیل محتوا عبارت است از اینکه به تربیت شهروندی پیشرفت گرا در مجموع در کتب تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی به میزان 20.04 درصد در پایه اول راهنمایی، 22 درصد در پایه دوم راهنمایی، 20.14 درصد در پایه سوم راهنمایی، توجه شده است که نشان از عدم توجه کافی و شایسته به مولفه های تربیت شهروند پیشرفت گرا در کتب درسی مذکور دارد.

هدف از انجام این پژوهش، دست یابی به میزان سطح خوانایی کتاب های هدیه های آسمانی پایه چهارم و پنجم ابتدایی، بررسی تفاوت سطح خوانایی کتاب های هدیه های آسمانی چهارم و پنجم ابتدایی از نظر تناسب با سطح سنی و درک و فهم دانش آموزان و مقایسه آنها با سطح توانایی خوانایی دانش آموزان از نظر میزان تناسب متون است. انتخاب روش پژوهش بر اساس تحلیل محتوا و با استفاده از فرمول تعیین شاخص های سطح خوانایی گانینگ است. موضوع مورد مطالعه کتاب هدیه های آسمانی چهارم ابتدایی شامل23درس در 80 صفحه و کتاب هدیه های آسمانی پایه پنجم ابتدایی در برگیرنده 23 درس در 103 صفحه است. یافته های به دست آمده از این پژوهش نمایانگر آن است که در میزان سطح خوانایی بخش های اول و دوم کتاب پایه چهارم با بخش سوم تفاوت محسوسی وجود دارد. و هر سه بخش در سطحی بالاتر از سطح توانایی دانش آموزان این پایه قرار دارد. همچنین میان سطح خوانایی بخش های دوم و سوم کتاب پنجم با بخش اول تفاوت وجود دارد و هر دو متن از نظر سطح خوانایی بالاتر از سطح توانایی دانش آموزان کلاس پنجم است. بنابراین هیچ یک از این دو کتاب متناسب با سطح سنی و درک و فهم دانش آموزان این دو مقطع تحصیلی نیست و دارای میزانی از درجه دشواری در خوانایی است.

امروزه بحث جهانی شدن در بخش آموزش عالی و نظام تعلیم وتربیت، مسائل جدیدی را مانند تغییرات سریع، بازسازی برنامه ها، از بین رفتن مرزهای جغرافیایی، در دسترس بودن اطلاعات وساخت شکنی پدید آورده است. هدف اصلی و کانون توجه برنامه ریزان درسی در هنگام برخورد با مسائل فوق، اساسا طراحی اهداف و برنامه های آموزشی مطلوب و کار آمد بوده است. این پژوهش نوعی مطالعه تطبیقی تحلیلی به منظور توصیف رویکردهای بین المللی سازی برنامه های درسی آموزش عالی در کشورهای مختلف از جمله آمریکا، کانادا، استرالیا و ژاپن است. یافته های تحقیق شامل راهبردها، برنامه ها وفعالیت های مناسب برای بین المللی کردن برنامه های درسی وروش های تدریس و یادگیری آموزش عالی در کشورهای مذکور است. مقایسه راهبردهای چهار کشور آمریکا، کانادا، استرالیا و ژاپن نشان داد که مهمترین راهبرد این کشور ها بین المللی کردن برنامه درسی و یادگیری و الحاق محتوای بین المللی به برنامه های درسی موجود است و تغییر مکان فیزیکی استاد و دانشجو در قالب برنامه های مبادله کمتر مورد توجه می باشد. امروزه بین المللی سازی برنامه های درسی بومی، ملی و محلی داخل هر کشور ارجحیت دارد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر روش تدریس مشارکتی بر گروه گرایی و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان دوره متوسطه صورت پذیرفت.روش پژوهش، شبه آزمایشی و از نوع طرح پیش آزمون پس آزمون با دو گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل دانش آموزان دختر پایه اول دوره متوسطه شهر مشهد در سال تحصیلی90 89 و حجم نمونه تحقیق 77 نفر بود که 24 نفر در گروه آزمایش، 26 نفر در گروه کنترل 1 و 27 نفر در گروه کنترل 2 قرار گرفتند. در گروه آزمایش، تدریس به روش مشارکتی انجام شد و در گروه های کنترل از روش تدریس سنتی (روش سخنرانی) استفاده شد. ابزارهای مورد استفاده پرسشنامه گروهگرایی ایوانز و جارویس (1986) و آزمون های پیشرفت تحصیلی محقق ساخته بود که کلیه آزمون ها از لحاظ روایی و ضریب پایایی (0.86) مورد تایید قرار گرفت.به منظور تجزیه و تحلیل داده ها علاوه بر روش های آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار)، از روش آمار استنباطی (MANCOVA) نیز استفاده شد. نتایج آزمون مانکوا نشان داد که بین سه گروه از جهت متغیر گروهگرایی تفاوت معناداری وجود دارد (P=0.001) و نتایج آزمون تعقیبی بنفرونی نمایانگر این بودکه گروه آزمایش در متغیر گروهگرایی نسبت به هر دو گروه (گروه کنترل یک P=0.004) و (گروه کنترل دو P=0.005) از شیوه تدریس کار مشارکتی، تاثیر بیشتری پذیرفته است. ولی بین سه گروه از جهت متغیر پیشرفت تحصیلی تفاوت معناداری وجود نداشت (P=0.646) با وجود اینکه این تفاوت از لحاظ آماری معنادار نیست اما مقایسه میانگین ها در پیشرفت تحصیلی سه گروه، عملکرد بهتر گروه آزمایشی نسبت به دو گروه کنترل را نشان داد که معلمان باید روش های فعال تدریس را به خوبی فرا گرفته و این روش ها را در کلاس های درس اجرا کنند و همچنین در جهت تغییر نگرش دانش آموزان نسبت به کار گروهی نیز گام بردارند.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موفقیت در اجرای برنامه آموزش الکترونیکیو با روش توصیفی، پیمایشی (زمینه یابی) و مقطعی در سال 1389 انجام شد. جامعه آماری متشکل از مدیران، استادان، کارشناسان و متخصصان و دست اندرکاران آموزش های الکترونیکی در دسترس شهر تهران به تعداد 384 نفر بودکه از این جامعه 192 نفر به صورت تصادفی با استفاده از جدول کرجسی مورگان به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته مورداستفاده قرار گرفت. به منظور تعیین روایی (محتوایی) از قضاوت استادان این رشته استفاده شد و میزان پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ با استفاده از نرم افزار SPSS معادل 0.87 حاصل گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با آمار توصیفی و استنباطی کای مربع (آزمون خی دو و آزمون فریدمن) انجام گرفت. نتایج حاصل نشان دادکه با توجه به فراوانی مشاهده شده عامل محتوای برنامه، دسترسی به وب، دخالت و مشارکت فراگیران، امنیت و پشتیبانی وب سایت، تعهد موسسه، محیط یادگیری تعاملی، صلاحیت مربی و ارائه و طراحی به ترتیب اولویت به عنوان عوامل موفقیت در اجرای برنامه آموزش الکترونیکی در آموزش عالی شناسایی شده است.

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب های علوم تجربی چهارم و پنجم بر اساس اهداف آموزشی مریل است. هدف پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش تحقیق آن، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا می باشد. جامعه آماری و جمعیت نمونه در این پژوهش یکی و جامعه آماری، کتاب های علوم تجربی چهارم و پنجم ابتدایی در سال 1388 است. نتایج پژوهش نشان می دهدکه نقاط قوت کتاب علوم تجربی پنجم این است که اصل تفکیک و تنوع در این کتاب کاملا رعایت شده است، این ویژگی کتاب علوم تجربی چهارم عبارت است از این که در بیشتر دروسی که موضوع آنها روش کار است، عملکرد مورد انتظار کاربرد است. در نحوه ارائه و ارزشیابی اصل تفکیک، تنوع و سطح دشواری رعایت شده است، نقاط ضعف کتاب علوم تجربی چهارم این است که کمتر به دانش عملی پرداخته، در نوع موضوع، با توجه به تاکید علوم بر روش کار و قوانین، کمتر به این موضوع دقت شده و در نوع عملکرد کمتر به کشف و ابداع پرداخته شده است. در شیوه ارائه و ارزشیابی اصل همتا سازی رعایت نشده است، نقاط ضعف کتاب علوم تجربی پنجم این است که کمتر به دانش عملی پرداخته، در نوع موضوع که به روش کار پرداخته شده، با نوع عملکردکه کاربرد است سنخیت ندارد. با توجه به تاکید علوم بر روش کار و قوانین، کمتر به این موضوعات، به ویژه قوانین پرداخته و در نوع عملکرد کمتر به کشف و ابداع پرداخته شده است. در نحوه ارائه و ارزشیابی اصل همتا سازی رعایت نشده است. در اصل سطح دشواری، کمتر به این اصل پرداخته شده است. یافته های این پژوهش می تواند به دست اندرکاران امر آموزش و پرورش در زمینه ارائه محتوی مناسب در کتاب های درسی علوم تجربی یاری برساند.

هدف از این پژوهش بررسی ارتباط بین سبک یادگیری دانش آموزان دبیرستانی و پیشرفت تحصیلی آنان بود. جامعه آماری پژوهش شامل 3483 نفر از دانش آموزان دختر دبیرستانی ناحیه 5 اصفهان در سال تحصیلی 89 88 می شود که تعداد 350 نفر آنان با استفاده از جدول تعیین حجم نمونه کرجسی و مورگانبه عنوان نمونه و به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. روش تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی و ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه شاخص سبک های یادگیری فلدر و سولومان بود. ضرایب پایایی پرسشنامه به روش باز آزمایی برای بعد حسی شهودی 0.86، بعد فعال تاملی 0.84، بعد دیداری کلامی 0.86 و برای بعد متوالی کلی 0.82 به دست آمد. روایی پرسشنامه توسط فلدر و ساپرلین تایید شده است. با استفاده از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند گانه داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که سبک یادگیری شهودی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رشته ادبیات، و سبک یادگیری کلی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رشته تجربی رابطه معنادار دارد. سایر سبک های یادگیری رابطه معناداری را با پیشرفت تحصیلی نشان نداد. تحلیل رگرسیون چند گانه نشان داد که بهترین پیش بینی کننده پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در رشته ادبیات، سبک یادگیری شهودی و در رشته علوم تجربی سبک یادگیری کلی است.