مطالعات زبان و ترجمه (دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد)
سال:1392 | دوره:46 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

در عصر ارتباطات و انتشارات، اهمیت مطالعات ترجمه بر هیچ کس پوشیده نیست. ترجمه پل ارتباطی و فصل مشترک میان فرهنگ ها و مردمان سرزمین های مختلف است. مساله سبک در ترجمه ادبی از مسائل مورد توجه اغلب پژوهشگران و نظریه پردازان حوزه مطالعات ترجمه است. در مقاله حاضر قصد بر آن است تا به بررسی موضوع سبک و چیستی و چرایی رعایت آن در طی فرایند ترجمه ادبی پرداخته شود. با این هدف، در این نوشتار به بررسی سبک شناختی ترجمه داستان کوتاه «بچه مردم» جلال آل احمد که هلنا انگیزی آن را به زبان فرانسه ترجمه کرده است، پرداخته می شود. همچنین، با تکیه بر نظریات بیکر در سبک شناسی ترجمه به این پرسش ها پاسخ داده می شود که رعایت سبک تا چه اندازه در ترجمه آثار نویسنده صاحب سبکی چون جلال آل احمد به بازآفرینی معنا کمک می کند و اینکه آیا مترجم در برگردان متن اصلی مجاز به تغییر سبک نویسنده است و سرانجام اینکه دامنه اختیارات مترجم در تغییر سبک نویسنده تا کجا است؟

درک تفاوت های فرهنگی نقش بسزایی در برقراری ارتباطات میان فرهنگی دارد و به برقراری ارتباطی موفق کمک می کند. بی شک، صداقت و به دنبال آن راستگویی در استحکام روابط تاثیر دارد؛ بنابراین، در این پژوهش درصد هستیم تا کاربردهای کنش گفتاری «قسم» را در دو زبان فارسی و انگلیسی مقایسه کنیم. برای دست یابی به این هدف، 100 فیلم (50 فیلم انگلیسی و 50 فیلم فارسی) مطالعه شدند و گزاره های حاوی قسم یادداشت و پیاده سازی گردیدند. پس از جمع آوری داده ها، آن ها را براساس مدل هایمز (1967) واکاوی کردیم و کاربردهای قسم را از ابعاد مذهبی- جامعه شناختی بررسی نمودیم. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که استفاده از قسم فضای ناباوری و نبود اطمینان در جامعه را نشان می دهد و کاربردهای این کنش گفتاری در زبان فارسی 17 مورد و در زبان انگلیسی 6 مورد است. این درحالی است که مراجع قسم نیز در زبان فارسی متفاوت تر و متنوع تر از زبان انگلیسی است. در مقاله دلایلی که منجر به این تفاوت ها شده موردبحث قرار گرفت.

نهضت ترجمه بغداد یکی از مهم ترین دوره های تاریخ ترجمه است. پیروی از شیوه علمی در ترجمه، تنوع آثار ترجمه شده و اتخاذ روش های مختلف در ترجمه ازجمله ویژگی های این نهضت یا «مکتب ترجمه بغداد» هستند. نظریه اسکوپوس یا هدفمندی در ترجمه نیز که نخستین بار در اواخر دهه هفتاد میلادی ازسوی هانس ورمیر مطرح شد، از مهم ترین نظریات کارکردگرا در حوزه مطالعات ترجمه به شمار می رود. در این نظریه، هدف نقش عمده ای در جهت دهی به کنش ترجمه ایفا می کند؛ تاآنجایی که شکل نهایی ترجمه در متن مقصد تابع هدفی است که برای آن در نظر گرفته شده است. در این نظریه، بحث «سفارش» برای نخستین بار مطرح می شود و مخاطب اهمیت ویژه ای در تصمیم گیری های مترجم پیدا می کند. در مقاله حاضر، نهضت ترجمه بغداد با توجه به شاخص های نظریه هدفمندی بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد موارد مطرح شده در نظریه هدفمندی نمود بارزی در نهضت بغداد داشته اند.

در جوامع امروزی، فناوری، یادگیری و یاددهی درآمیخته هستند و به شکل پیوسته در تغییر و تحول می باشند. تجربه زندگی واقعی در نوع خود برای تهیه محتوای آموزش نوین به مرجعی تبدیل شده است. در همین راستا و برای گسترش آموزش عالی، حرکت در مسیر صحیح اخلاقی و علمی بیش ازپیش لازم و ضروری به نظر می رسد. از آنجایی که ارتباطات سیار در ترکیب با رسانه هایی همچون بازی زمینه ثبات تعاملات میان انسان ها را فراهم می آورند، در پژوهش حاضر آموزش زبان انگلیسی به عنوان زبان رابط بین المللی، به شیوه ترکیبی برای تقویت ارتباطات ملت ها و فرهنگ های مختلف و با هدف فراهم ساختن بستر دوستی دربین آن ها دنبال شد. در مقاله حاضر، با کاربرد شیوه آموزش غوطه وری، محتوای دانشگاهی به زبان انگلیسی به 140 دانشجوی زن و مرد ایرانی از رده سنی 26-21 سال و با سطح متوسط مهارت زبانی، با تلفیق آموزش رسمی و در دو نمونه بازی آموزشی دیجیتالی از پیش ساخته و بومی در یک نیمسال تحصیلی آموزش داده شد. طرح انجام این پژوهش از نوع چندبعدی و ترکیبی متشکل از آزمون های تکوینی حین انجام فرایند یاددهی و یادگیری، آزمون تلخیصی در پایان پژوهش و پرسشنامه نگرش بود. تحلیل کمی و کیفی نتایج حاصل از اطلاعات گردآوری شده بیانگر تاثیر معنادار محتوای انگلیسی غیررسمی متکی بر فرهنگ اسلامی- ایرانی بر عملکرد فراگیران، به هنگام یادگیری زبان انگلیسی و ارتقای توان ارتباطی آنان ازطریق این زبان بود؛ ازاین رو، می توان محتوای دیجیتالی فرهنگ بومی محور را نوعی واسط برای کوتاه ترنمودن مسیر یادگیری زبان های خارجی و تسهیل در تعاملات در راستای دوستی با مردمان جهان در این چارچوب پنداشت.

چندمعنایی یکی از مهم ترین مسائل زبانی است که در حوزه علم معنا شناسی قرار دارد (ویکتوری، 1997، صص. 41). یک واژه در یک نظام زبانی بنا به شرایط و بافتی که به کار می رود، می تواند دربردارنده معانی گوناگونی باشد (یول، 2006، ص. 148)؛ از این رو است که گفته می شود بیشتر واژگان زبان از این ویژگی برخوردار هستند. تعاریف و معادل های مختلفی که در فرهنگ های زبان مقابل یک واژه وجود دارد، موید این امر است. در این پژوهش تطبیقی سعی بر آن است تا با بهره گیری از معنا شناسی واژگانی و استفاده از دلالت اولیه و دلالت ثانویه یک واژه، به مطالعه ترجمه پذیری یا ترجمه ناپذیری چندمعنایی استعاره و بیان استعاری در دو ترجمه رمان «سرخ و سیاه» استاندل پرداخته شود. در این مطالعه، مهم ترین یافته نقش و اهمیت توجه به بافت زبانی هنگام روبه رو شدن با واژه یا ساختاری است که قابلیت انتقال چندمعنایی متفاوت را به طور همزمان دارد و اینکه ترجمه پذیری یا ترجمه ناپذیری در اصل امری مطلق نیست؛ بلکه یک پیام را می توان به هر زبان طبیعی انتقال داد و تنها صورت پیام متفاوت است.

در دهه 1980 میلادی، نشانه شناسی با چرخشی روش شناختی روبه رو می شود. این چرخش که برگرفته از فلسفه غالب قرن بیستم؛ یعنی، پدیدارشناسی است، ابعاد گمشده معنا مانند «حضور»، «جریان ادراکی- حسی»، «تن»، «ادراک» و «امر حسی» را به نشانه شناسی بازمی گرداند. در سال های دهه 1960، تصویر نشانه شناسی تصویری بسته و در خود رفته است؛ تصویر دیسیپلینی ساختارگرا که صرفا بر روی داده هایی جدا از زندگی و واقعیت های تجربه های زیسته کار می کند. در واقع، نشانه شناسی کلاسیک روایی، متن را از واقعیت جهان زیسته جدا می کند و تنها و تنها بها را به خود متن و گفته می دهد؛ گفته ای بریده از بافت خود که در آن سوژه هایی جدا از تاریخ و زمان و ابژه هایی بدون ویژگی مادی ترسیم می شوند. در واقع، متن فضای آشکار بودن معنا بدون ساحت «حضور» می باشد؛ اما با این چرخش پدیدارشناختی، ساحت «حضور» به نشانه شناسی بازگردانده می شود. از جمله نشانه شناسانی که تحت تاثیر این چرخش پدیدارشناختی قرار گرفته است، اریک لاندوفسکی است. او با مطرح کردن «نظام معنایی تطبیق» و «لغزش های مهارشده» به تعامل فعال (و همراه با خطر) سوژه و آن وجه غیریتی اشاره می کند که دیگر نه به مثابه ابژه، بلکه خود نقش سوژه را بازی می کند؛ آنگونه که در این تعامل روبه جلو و خلاق، تعاملی تن به تن و مبتنی بر جریان ادراکی- حسی شکل می گیرد که در آن هر دو طرف تعامل این ویژگی را دارند که قابلیت های پنهان و بالقوه خود را علاوه بر تطبیق با یکدیگر آزاد کنند و سبب خلق ارزش ها و معناهای تازه شوند. در نوشته حاضر سعی بر آن است تا با تکیه بر «نظام معنایی تطبیق» و مساله «لغزش های مهارشده» نشان داده شود که چگونه شعر و استعاره شاعرانه، نتیجه تعامل فعال و همراه با خطر شاعر با زبانی است که در مقابل او مقاومت می کند و این مقاومت خود سبب خلق زیبایی می شود. به تعبیری دیگر، شاعر با زبان خطر می کند و نتیجه این خطر و لغزش مهارشده، خلق زبان شاعرانه است.

بی گمان، صادق هدایت و ادگار آلن پو از تاثیرگذارترین و برجسته ترین نویسندگان داستان های کوتاه هستند که آثار آنها مورد توجه بسیاری از مترجمان، منتقدان و نویسندگان در سراسر جهان قرار گرفته است. هدایت و پو، داستان نویسی سبک «گوتیک» را به جهان عرضه کردند که جان مایه بیشتر آنها تاریکی، ترس و سخن از ناامیدی و مرگ است. هر دو نویسنده علاوه بر داستان نویسی، در شعر و نقد نیز مهارت دارند. درون مایه داستان های هدایت و پو از ویژگی های بی مانندی برخوردار است که به آنها سبک و سیاق خاصی بخشیده است. با این وجود، تاکنون مطالعه ای در زمینه بررسی وجه تشابه این دو نویسنده انجام نشده است. از حوزه های تحقیق در مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی می توان به مطالعه ویژگی های ادبی بین فرهنگ ها اشاره کرد. از منظر این مطالعه این امکان وجود دارد تا وجه تشابه ادبی این دو نویسنده را بررسی کرد. ویژگی شخصیت ها و فضای حاکم بر داستان نمونه ای از شباهت هایی است که این دو نویسنده را در کنار هم قرار داده است. در این نوشتار قصد داریم تا به مطالعه شخصیت ها و فضای آفرینش داستان های هدایت و پو بپردازیم و علاوه بر بررسی شباهت های کلی آثار هدایت و پو، امکان درک دقیق تر آثار هر دو نویسنده و جنبه های مشترک داستان های آنها را فراهم آوریم. بدین منظور، از «تحلیل محتوا» به عنوان روش تحقیق استفاده شده است. یافتههای تحقیق، روند مشابهی درمورد شخصیتپردازی و فضای داستان نشان می دهد؛ به طوری که تشتت فکری، پریشان خاطری، انزوا و درونگرایی در شخصیت های داستان موج می زند. فضای داستان نیز تاثیر بسزایی در انتقال اهداف نویسنده دارد.