دانش شناسی (علوم کتابداری و اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات)
سال:1389 | دوره:3 | شماره:10 |تعداد مقالات:8

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش آموزش های غیر رسمی کتابخانه های صدا و سیما در ارتقاء سطح سواد اطلاعاتی کاربران انجام شده است.روش: روش این تحقیق پیمایشی، جامعه آماری 400 نفر از کاربران و شیوه نمونه گیری آن تصادفی با طبقه بندی می باشد.یافته ها: یافته های این تحقیق نشان می دهد که 43 درصد کاربران در حد «خیلی زیاد و زیاد» و 57 درصد در حد «کم و خیلی کم» سواد اطلاعاتی دارند. نتایج حاکی از آن است که 36.9 درصد کاربران در حد «خیلی زیاد و زیاد» و 63.1 درصد در حد «کم و خیلی کم» کتابخانه را در کسب مهارت های بازیابی اطلاعات موثر می دانند. از نظر کاربران مهمترین عامل افزایش توانایی مراجعان در کسب مهارت های بازیابی اطلاعات «خود فراگیری (آزمون و خطا)» (51.4 درصد) بوده است. 84 درصد کاربرانی که سواد اطلاعاتی بالایی دارند میزان تاثیر کتابخانه را در رفع نیازهای اطلاعاتی اشان در حد «خیلی زیاد و زیاد» دانسته اند. یافته ها بیانگر آن است که مهمترین اولویت های آموزشی سواد اطلاعاتی کاربران «آشنایی با منابع مرجع الکترونیکی» (74.3 درصد) و مهمترین موانع دستیابی به اطلاعات در کتابخانه «نداشتن ارتباط با سایر مراکز علمی» (46.3 درصد) بوده است.نتیجه گیری: تحلیل نتایج پژوهش نشان می دهد که کاربرانی که «4 بار و بیشتر»، به کتابخانه مراجعه می کنند (56.2 درصد)، بیشتر از سایرین و افرادی که «اصلا» به کتابخانه مراجعه نمی کنند (14.7 درصد) کمتر از سایرین در حد «خیلی زیاد و زیاد» دارای سواد اطلاعاتی هستند. همچنین می توان گفت با افزایش تعداد دفعات مراجعه به کتابخانه بر میزان سواد اطلاعاتی کاربران در حد «خیلی زیاد و زیاد» افزوده می شود.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین هوش هیجانی و توانمندسازی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی شهرستان تبریز به انجام رسیده است.روش: پژوهش حاضر با روش پیمایشی تحلیلی انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش، کتابداران کتابخانه های دانشگاهی شهرستان تبریز با نمونه 136 نفر بود که با استفاده از جدول مورگان تعیین گردید. و نمونه گیری به روش تصادفی ساده انجام گرفت. برای بدست آوردن نتایج، دو ابزار برای جمع آوری اطلاعات مورد استفاده قرار گرفت: پرسشنامه سنجش هوش هیجانی، بر اساس مدل و مقیاس هوش هیجانی بار-آن (شامل 30 سوال برای سنجش هوش هیجانی کتابداران) و پرسشنامه سنجش توانمندسازی کتابداران طبق مدل نوکلئین و روهوتی (شامل 10سوال برای سنجش توانمند سازی کتابداران)، که در بین نمونه آماری پژوهش توزیع شد و نتایج آن تجزیه و تحلیل گردید.یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از وجود رابطه معنادار مثبت بین مولفه های هوش هیجانی و توانمندسازی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی تبریز، بود. در نهایت بین هوش هیجانی کتابداران کتابخانه های دانشگاهی شهرستان تبریز با توانمندسازی آنها رابطه معنی داری با ضریب همبستگی 0.404 و ضریب تعیین 0.163 مشاهده گردید.نتیجه گیری: با توجه به وجود رابطه معنی دار بین هوش هیجانی و توانمندسازی کتابداران به مسوولین کتابخانه ها پیشنهاد می شود که زمینه های لازم برای آموزش هوش هیجانی و افزایش مدیریت هیجانهایشان، باعث ارتقاء هوش هیجانی آنها شوند که در نهایت بتواند کتابدارانی توانمند برای کتابخانه متبوع شان باشند.

هدف: هدف این تحقیق، تعیین گرایش موضوعی مقالات مندرج در دو نشریه فصلنامه «کتابداری و اطلاع رسانی» و «فصلنامه کتاب»، تعیین تعداد مقالات و جنسیت پدیدآورندگان و مدرک تحصیلی آنان و تعداد مقالات ترجمه و تالیفی این دو نشریه در سالهای 1385 و 1386روش تحقیق: مجلات مورد بررسی در این پژوهش به روش پیمایشی بررسی شدند. ابزار گردآوری اطلاعات سیاهه وارسی بود. روش پژوهش تحلیل محتواست که یکی از فنون تحلیل در پژوهش کیفی به حساب می آید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی استفاده شد.یافته ها: 270 عنوان از مقالات تالیفی و 26 عنوان ترجمه بوده اند و 259 نفر مرد و 170 نفر زن بعنوان نویسنده یا مترجم در پدیدآوردن مقالات شرکت داشته اند. بیشترین سهم را نویسندگان دارای مدرک کارشناسی ارشد با تعداد 177 داشته اند. از لحاظ گرایش موضوعی مقالات، در فصلنامه کتاب، موضوع «کتابخانه ها و مراکز منابع» (13 درصد) بیشترین و «ساختمان و تجهیزات کتابخانه» (0.6 درصد) کمترین گرایش موضوعی مقالات را بخود اختصاص داده اند. در فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، موضوع «ذخیره و بازیابی رایانه ای اطلاعات» (18.5 درصد) بیشترین و ساختمان و تجهیزات کتابخانه (0.5 درصد) کمترین موضوعات مورد توجه بوده اند.نتیجه گیری: موضوع «ذخیره و بازیابی رایانه ای اطلاعات» (13.3 درصد) بیشترین گرایش موضوعی مقالات دو نشریه را داشته است و پس از آن «کتابخانه ها و مراکز منابع» (11.2 درصد) و «ارتباطات و فناوری اطلاعات» (10.8 درصد) قرار دارند. موضوع «ساختمان و تجهیزات کتابخانه» (0.6 درصد) نیز کمترین گرایش موضوعی مقالات را بخود اختصاص داده است. با استفاده از آزمون کای اسکوئر (X2) مشخص شد که هر دو نشریه از لحاظ پوشش موضوعی یکسان عمل کرده اند.

هدف: سنجش و ارزیابی میزان آشنایی دانشجویان با مهارت های شبکه ای و جنبه های وابسته به آن، از عوامل موثر و تعیین کننده در اجرا و پیاده سازی آموزش الکترونیکی در دانشگاه پیام نور به عنوان جزیی از نظام آموزش از راه دور خواهد بود که، هدف مقاله حاضر است.روش پژوهش: پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی - پیمایشی انجام پذیرفت. از ابزار پرسشنامه به منظور گردآوری داده های پژوهش استفاده گردید. آلفای کرونباخ پرسشنامه برابر 0.881 به دست آمد. روایی پرسشنامه مذکور با استفاده از نظرات متخصصان علوم کامپیوتر و فناوری اطلاعات و متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی، پس از چند مرحله اصلاح و بازنگری، به دست آمد. برای حجم نمونه در پژوهش حاضر، نمونه گیری تصادفی بر اساس فرمول کوکران، 356 نفر از میان 5000 دانشجوی کارشناسی دانشگاه پیام نور دزفول، تعیین گردید. پرسشنامه مذکور بین 356 دانشجویی که به عنوان نمونه جامعه آماری در پژوهش حاضر تعیین گردیده بودند، توزیع گردید و 306 پرسشنامه به پژوهشگران عودت داده شد. بنابراین، حجم نمونه در پژوهش مذکور 306 دانشجو در مقطع کارشناسی در دانشگاه پیام نور دزفول در نظر گرفته شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 14 انجام پذیرفت. با استفاده از جداول توصیفی و نیز جدول طیف (5 ارزشی) لیکرت، میانگین متغیرهای مستقل مهارت های شبکه ای و جنبه های وابسته به آن مورد آزمون قرار گرفت. فرضیه ها و سوالات اساسی پژوهش بر اساس فرمول های آمار استنباطی شامل، آزمون T تک متغیره، آزمون T همبسته و آزمون اسپیرمن مورد آزمون قرار گرفت و فرضیه های پژوهش به تایید رسیده اند. بر اساس داده های به دست آمده، میانگین مهارت های شبکه ای دانشجویان (1.96) و بر اساس t محاسبه شده (33.239) حاصل از آزمون T تک متغیره، مهارت های شبکه ای دانشجویان دانشگاه پیام نور دزفول در سطح کمتر از حد متوسط برآورد گردید.یافته ها: یافته های پژوهش، رابطه معناداری را میان مهارت های اینترنت و استفاده از مجلات الکترونیکی از طریق آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد. همچنین، یافته های پژوهش، نشان داد، به دلیل وجود همبستگی بالا بین مهارت استفاده از مجلات الکترونیکی و مهارت های اینترنتی، ارتقاء یکی از این دو عامل، باعث ارتقاء دیگری شده و در نهایت، ارتقاء یکی از این دو عامل، تاثیر بسزایی در ارتقاء کل مهارت های شبکه ای دانشجویان پیام نور دزفول، خواهد داشت.نتایج پژوهش: نتایج پژوهش حاضر در زمینه مهارت های شبکه ای و جنبه های وابسته به آن، در میان دانشجویان دانشگاه پیام نور دزفول، وضعیت مطلوبی را نشان نمی دهد. میانگین تعلق گرفته به این مهارت اساسی که زیر بنای آموزش الکترونیکی، محسوب می گردد در پژوهش حاضر از حد متوسط نیز پایین تر برآورد گردیده است. نویسندگان با بررسی وضعیت مهارت های شبکه ای دانشجویان دانشگاه پیام نور دزفول به عنوان یک نمونه موردی از نظام آموزش نیمه حضوری و از راه دور، ضرورت برپایی دوره های آموزشی هدفمند و منظم مهارت های ICDL و آموزش مهارت های شبکه ای و اینترنتی را قبل از ثبت نام دانشجویان، پیشنهاد می نمایند. این امر می تواند به بستر سازی مناسب به منظور اجرا و پیاده سازی آموزش الکترونیکی در دانشگاه پیام نور به عنوان یک رهیافت مناسب آموزشی و پژوهشی، انجامد.

هدف پژوهش: تعیین میزان استفاده از فناوری های اطلاعاتی در کتابخانه های دانشگاهی شهر زنجان می باشد.روش پژوهش: این پژوهش به روش پیمایشی - توصیفی انجام شده است.جامعه مورد پژوهش: شامل 19 کتابخانه دانشگاهی شهر زنجان اعم ازدانشگاه های دولتی، آزاد، غیر انتفاعی و پیام نور می باشد.یافته های پژوهش: حاکی از آن است که بیشترین امکانات سخت افزاری در کتابخانه ها شامل کامپیوتر، چاپگر، بلندگو، سی دی رایتر، تلفن و بیشترین امکانات نرم افزاری موجود شامل نرم افزار جامع کتابخانه CD-ROM آموزشی می باشد. بیشترین استفاده از منابع الکترونیکی در کتابخانه های دانشگاهی، مربوط به کتاب الکترونیکی به صورت CD (52.6 درصد) و مجلات الکترونیکی (42.1 درصد) می باشد. در دو بخش فهرست نویسی و اطلاع رسانی (64.7 درصد) بیشترین میزان استفاده از فناوری اطلاعات مشاهده شد. فناوری اطلاعات بیشترین کاربرد را در کتابخانه های مورد مطالعه در جستجوی اطلاعات (100 درصد) و ذخیره و بازیابی (84.2 درصد) آن ها دارد و بیشترین استفاده پاسخ دهندگان از کامپیوتر (73.3 درصد) و شبکه های کامپیوتری (55.5 درصد) می باشد. اکثر کتابخانه های دانشگاهی شهر زنجان دارای وب سایت هستند و به اینترنت نیز متصل می باشند. 68 درصد از پاسخ دهندگان امکانات موجود در این کتابخانه ها را جهت ارائه خدمات کافی نمی دانند و 60 درصد از کاربران تجهیزات فناوری بیشتری را طلب می کنند. به نظر پاسخ گویان عمده ترین مشکل استفاده از فناوری های اطلاعاتی عدم آموزش کافی (97.4) و نبود تجهیزات و امکانات مناسب (78.9 درصد) است و تقریبا (47.4 درصد) مدیران کتابخانه ها دوره های آموزشی استفاده از فناوری اطلاعات را برگزار کرده اند.نتیجه گیری: با توجه به مطالعات انجام شده در خصوص فرضیه های تحقیق مشاهده می شود که در کتابخانه های دانشگاهی شهر زنجان تجهیزات و امکانات فناوری اطلاعات به میزان کمی وجود دارد و همچنین میزان استفاده از فناوری اطلاعات در کتابخانه های دانشگاهی شهر زنجان زیر (50 درصد) می باشد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش بررسی وضعیت موجود کتابخانه های مراکز پیش دانشگاهی شهر اراک با توجه به رسالت و خط مشی، بودجه، فضا و تجهیزات، مجموعه، نیروی انسانی، خدمات و فعالیت ها، ترویج خدمات کتابخانه و ارتقای یادگیری، و مقایسه نتایج حاصل با استانداردهای کتابخانه های مدارس است.روش: پژوهش حاضر به روش پیمایشی و از نوع توصیفی است که به منظور گردآوری اطلاعات از پرسشنامه بهره جویی شد.یافته ها: از 34 کتابخانه مراکز پیش دانشگاهی شهر اراک، 4 کتابخانه از پاسخگویی به پرسشنامه اجتناب نمودند. پژوهش بر حسب 30 پاسخنامه دریافتی با استفاده از نرم افزار SPSS-16 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتیجه گیری: نتایج حاصل نشان داد که کتابخانه های مراکز پیش دانشگاهی شهر اراک در زمینه رسالت و خط مشی 67.66 درصد، بودجه 66.68 درصد، فضا و تجهیزات88.33  درصد، مجموعه 50 درصد، نیروی انسانی 91.11 درصد، خدمات و فعالیت ها 59.99 درصد، ترویج خدمات کتابخانه و ارتقای یادگیری 70 درصد، با استانداردهای کتابخانه های مدارس مطابقت دارند. در پایان پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت این کتابخانه ها ارائه گردید.

هدف: هدف این پژوهش، بررسی رفتار اطلاع یابی اعضای هیات علمی دانشگاه اراک دراستفاده از اینترنت می باشد. بعلاوه تفاوت رفتار اطلاع یابی اعضای هیات علمی در حوزه های علوم انسانی، علوم پایه، فنی مهندسی و کشاورزی، و ارتباط عواملی همچون مهارت های رایانه ای با رفتار اطلاع یابی، رابطه جنسیت با میزان استفاده آنان را نیز مورد مطالعه قرار دهد.روش شناسی: روش تحقیق در این پژوهش پیمایشی بوده، جامعه مورد مطالعه، اعضای هیات علمی دانشگاه اراک و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بوده است.یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد مهمترین اهداف جستجوی اطلاعات توسط اعضای هیات علمی، اهداف پژوهشی، آموزشی و روزآمد کردن اطلاعات تخصصی می باشد، بیشترین استفاده از مجلات الکترونیکی و پایگاه های اطلاعاتی است. وب، پست الکترونیکی و اتاق های گفتگو به عنوان مهمترین امکانات اینترنت و موتورهای جستجو، نشانی منابع اطلاعاتی و ابرموتورهای جستجو کارآمدترین ابزار جستجو می باشد. همچنین جستجوی پیشرفته، جستجوی کلیدواژه ای و جستجوی ساده پر کاربردترین شیوه های جستجوی اطلاعات در اینترنت هستند. ترافیک شبکه و پایین بودن سرعت اینترنت و عدم دستیابی به اصل مدرک از عمده مشکلات استفاده از این فن آوری می باشد.نتایج: رفتار اطلاع یابی اعضای هیات علمی در حوزه های مختلف متفاوت است. بین نوع منابع اطلاعاتی مورد استفاده و متغیر مهارت های زبانی و بین میزان استفاده اعضای هیات علمی از اینترنت با متغیر جنسیت ارتباط معناداری وجود دارد.

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی نگرش مدیران کتابخانه های تخصصی دولتی شهر تهران در خصوص خرید و تهیه منابع الکترونیکی است. همچنین به بررسی وضعیت موجودی منابع الکترونیکی، نحوه خرید و تهیه آنها و مشکلات تهیه منابع الکترونیکی در کتابخانه های تخصصی نیز پرداخته شده است.روش پژوهش: روش پژوهش حاضر پیمایشی - توصیفی می باشد. ابزار گردآوری داده های پژوهش پرسشنامه بوده و نرخ پاسخگویی 70 درصد بوده است. جامعه مورد پژوهش شامل 86 نفر از مدیران کتابخانه های تخصصی دولتی شهر تهران می باشد. برای انجام این پژوهش از روش های آمار توصیفی و استنباطی به کمک نرم افزار SPSS استفاده شد و آزمون های تی استیودنت و آنالیز واریانس جهت تایید و یا رد فرضیه های پژوهش به کار گرفته شدند.یافته ها: یافته های پژوهش نشان دادند که بیش از 50 درصد مدیران کتابخانه های تخصصی دولتی شهر تهران نگرش مثبتی نسبت به منابع الکترونیکی و نیز نسبت به تهیه و خرید منابع الکترونیکی دارند. بر اساس نتایج آزمون فرضیه های پژوهش، میان سن مدیران و نگرش آنها نسبت به منابع الکترونیکی و نیز تهیه و خرید منابع الکترونیکی رابطه معنادار وجود دارد. همچنین بین مدرک تحصیلی، رشته تحصیلی و سابقه مدیریت مدیران و نگرش آنها نسبت به خرید و تهیه منابع الکترونیکی رابطه معناداری وجود دارد. نتایج به دست آمده بیانگر این است که، در مجموعه 10 کتابخانه هیچگونه منبع الکترونیکی وجود نداشته، 28 کتابخانه نیز هر سه مورد منبع الکترونیکی را دارا می باشند. در اکثر کتابخانه های تخصصی شهر تهران برای تهیه و خرید هر سه نوع منبع الکترونیکی کمتر از 10 درصد بودجه کتابخانه اختصاص داده می شود.نتیجه گیری: بر اساس یافته های به دست آمده می توان گفت که با مرتفع شدن مشکلات تهیه منابع الکترونیکی که عمده ترین آنها هزینه خرید منابع الکترونیکی و نیز هزینه خرید تجهیزات لازم برای استفاده از این منابع و سپس تصمیم گیری در خصوص انتخاب نوع منبع الکترونیکی می باشد، می توان شاهد افزایش خرید این منابع در کتابخانه های تخصصی و نیز اختصاص بودجه ای بیش از «کمتر از 10 درصد بودجه» خواهیم بود.